Нашақорлыққа қарсы іс-қимылдың құқықтық нормаларының жалпы сипаттамасы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 82 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ:

Нашақорлыққа қарсы іс-қимылдың құқықтық нормаларының жалпы сипаттамасы 78 дип

КІРІСПЕ . . . 3

І-ТАРАУ. НАШАҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НОРМАЛАРЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ . . .

1. 1. Нашақорлыққа қарсы күрестегі халықаралық заңнама . . .

1. 2. Қазақстан Республикасындағы есірткі ахуалы және оны осыдан алуға бағытталған негізгі іс-шаралар . . .

ІІ-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЕСІРТКІНІҢ ЗАҢСЫЗ АЙНАЛЫМЫНА ҚАРСЫ ӘРЕКЕТТІҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ

2. 1. Есірткінің заңсыз айналымының ұғымы және қылмыстық құқық бойынша оның құрамдас элементтері

2. 2. Есірткі заттардың заңсыз йналымына қатысты қылмыстарды саралау мәселелері . . .

2. 3. Есірткінің Қазақстан Республикасына келетін арналары мен көздері . . .

ІІІ-ТАРАУ. ЕСІРТКІНІҢ ЗАҢСЫЗ АЙНАЛЫМЫНА ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ КҮРЕСТІ ЖЕТІЛДІРУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ

3. 1. Есірткінің заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл шаралары . . .

3. 2. Есірткінің заңсыз айналымына қарсы күрес саласындағы заңнаманы жетілдіру тәсілдері . . .

3. 3. Дүние жүзі елдеріндегі есірткіге тәуелді болуға қарсы іс-қимыл. Ұлттық тәжірибе . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ҚОЛДАНЫЛҒЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

ҚОСЫМШАЛАР . . .

КІРІСПЕ

Бүгінгі таңда еліміздің алдында тұрған басым бағыттардың бірі -халықтың денсаулығын сақтау және жеке адамды жан-жақты дамыту болып табылады. 1995 жылы 30 тамызда жалпы халықтық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасы Конституцияның 29-бабына сәйкес, азаматтардың денсаулығын сақтау құқықтарына кепілдік берілген.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев өзінің Қазақстан-2030: «Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқаттың артуы» атты келелі Жолдауында отандастарын салауатты өмір сүруге баулуға, нашақорлықпен және есіркі саудасымен күресті күшейтуге назар аударғаны баршаға аян.

Есірткінің заңсыз айналымы мен оларды медициналық емес мақсатта пайдалану ауқымының ұлғаюы әлемдік ең өзекті мәселелердің біріне айналып, жаһандық сипатқа ие болып генофонд пен адамзат болашағына қатер төндіруде. Кейбір мәселелерге сүйенсек, бүгінгі таңда планетаның 142 миллион тұрғыны жүйелі әрі белсенді түрде марихуананы тұтынады, 30, 5 миллион адам амфетаминдермен және синтетикалық есірткілермен бастарын айналдырып, 13, 4 миллион адам кокаинді тұтынып және 8 миллион адам ауыр апиынға тәуелділік жағдайында. Бұл қасыреттің ауқымы мен жеделдігіне баға беру үшін Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша 1996 жыл қарсаңында дүние жүзіндегі нашақорлар саны 50 миллион болғанын, яғни соңғы алты жылда нашақорлар санының 4 есе ұлғайғанын атап айтудың өзі жеткілікті. Оның үстіне есірткі және жүйкеге әсер ететін заттар қоғамның экономикалық, мәдени және саяси негізіне теріс ықпал жасайды. Біріккен Ұлттар Ұйымының сарапшылары беріп отырған баға бойынша есірткінің жасырын айналымы, Иранды, Ауғанстанды және Пәкістанды қамтитын «алтын жарты ай» дейтін елдерге, жыл сайын 5 миллиардтан астам кіріс әкеледі екен [14, 15-б. ] .

Төніп келе жатқан қауіп лайықты бағаланып, Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 16 наурыздағы № 394 Жарлығымен Қазақстан Республикасында 2001 - 2005 жылдарға арналған Нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрес жөніндегі стратегия бекітілді. Ол есірткінің заңсыз тұтынылуы мен айналымының өсуін тоқтатуға бағытталған ұйымдық-құқықтық және өзге де шаралар жүйесін қамтиды.

Тұтас алғанда Қазақстанның позициясы есірткі, жүйкеге әсер ететін заттар мен прекурсорларды өндіруге және таратуға бақылаудың ұлттық жүйесін жетілдіруге, екі жақты негізде де, кіші өңірлік және халықаралық деңгейде де халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға деген ұмтылыспен сипатталады.

Осындай жағдайда бітіру (біліктілік) жұмысының тақырыбы ерекше актуальдық пен ғылыми-тәжірибелік маңызға ие болады, ол Қазақстандағы заңсыз айналымға тән бірқатар факторлармен және өзіндік ерекшелігі бар сипаттарымен де айқындалған, атап айтқанда:

Қазақстанның ерекше геосаяси орналасуы, оның аумағының жақын және алыс шет елдерге есірткі транзиті үшін белсенді пайдаланылуы. Есірткі тасымалдап жүрген Ресейдің, Тәжікстанның, Қырғызстанның, Өзбекстанның, Пәкістанның, Иранның және басқа мемлекеттердің республика аумағында айғақпен ұсталып жату фактісі осының дәлелі; құрамында тетрагидроканнабинол (ТГК) бар жабайы кендірдің кең алқапта өсуі, сондай-ақ Қазақстанның көптеген облыстарында апиынды көкнәр мен эфедраның өсуіне табиғи-климаттық жағдайдың орасан қолайлылығы және айналадағы ортаның жай-күйі. Республиканың оңтүстігіндегі тек Шу өңірінің өзінде есірткіні бақылау жөніндегі Париж геосаяси зертханасының есебі бойынша оның алаңы 1, 2 млн. га, ал олардың өсіп тұрған ошағы 140 мың га [39, 19-б. ] .

Қазақстанда ВИЧ/ЖҚТБ ауруының таралуы. Сарапшылардың бағасына қарағанда ВИЧ/ЖҚТБ ауруын жұқтырғандардың шамамен 80%-ы тамыры арқылы есірткі қабылдайтын адамдар. Бұл орайда республикада Қарағанды облысы және оның өнеркәсіпті қаласы Теміртау көбірек зардап шекті, онда ВИЧ инфекциясын жұқтырған адамдар саны өте көп [23, 9-б. ]

Eсірткі тұтыну адамның өсіп-өну функциясына ерекше кері әсер етеді. Есірткі заттарды шектен тыс пайдалану жеткіншек ұрпақтың дене және адамгершілік жағынан қалыпты дамуына кедергі жасайды, ал нашақорлар арасында әйелдер үлесінің ұлғаюы тумысынан есірткіге бейім балалар санының көбеюіне алып келеді.

Жоғарыда баяндалғандарды негізге ала отырып, негізгі жұмысытың мақсаты: Қазақстан Республикасында есірткі, жүйкеге әсер ететін заттар мен прекурсорлардың заңсыз айналымының одан әрі ұлғаюына қарсы іс-қимылдың қылмыстық-құқықтық шараларын жетілдіру. Қазақстанда есірткіге байланысты жағдайды өзгертуге және тұтас алғанда есірткіге қарсы күрестің тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін осы бағыттағы заңнаманы жетілдіру болып табылады.

Сонымен, зерттеу объектісі есірткінің заңсыз айналымы, сондай-ақ оның қалыптасуы мен әрекет етуін айқындайтын қоғамдық және қылмыстық-құқықтық қатынастар болып табылады. Түлектік жұмыстың зерттеу объектісінің ауқымына құқық қорғау және өзге де мемлекеттік органдардың есірткінің заңсыз айналымы фактілерін анықтау жөніндегі қызметі, сондай-ақ олар жүргізіп отырған алдын алу жұмыстары кіреді.

Бітіру (біліктілік) жұмысының нысанасы оның сандық және сапалық жай-күйін бейнелеп көрсететін сипаттама жасау; оның құрылымын және осы құбылысқа қарсы күрестің қылмыстық-құқықтық шараларын сипаттайтын санаттық-ұғым аппараты.

Есірткінің заңсыз айналымына қарсы іс-қимылға байланысты қылмыстық құқықтағы мәселелеріне назар аударған көптеген атақты ғалымдар бар. Ол ғалымдар : Н. М. Әбдіровтің, Г. А. Аванесовтің, Р. О. Авакянның, З. Х. Абазовтың, Ю. Д. Блувштейннің, Т. А. Боголюбованың, И. Ш. Борчашвилидің, А. А. Габианидің, В. П. Репиннің, А. Н. Глинканың, Р. М. Готлибаның, М. М. Қадыровтың, В. Н. Кудряцевтің, К. Ш. Құрмановтың, А. А. Музыканың, П. Н. Сбирунның және басқалардың еңбектерінде көрініс тапты. Өздерінің жұмыстарында Ю. Н. Антонян, М. М. Бабаев, К. Ж. Балтабаев, К. А. Бегалиев, Е. И. Қайыржанов, К. Ж. Қапсалямов, М. Ш. Қоғамов, Г. С. Мәуленов, Е. А. Оңғарбаев, В. М. Фокин, В. Ф. Цепелев және басқалар бұл мәселелеге назар аударды.

Кезінде Қазақстанда нашаққорлық пен есірткі бизнесінің дамуы оларды зерттеуге тұтас және кешенді жаңа көзқарасты жүзеге асыруды талап етеді. Осыған байланысты профессор Н. М. Әбдіровтің басшылығымен қазақстандық зерттеушілердің бір тобы осы мәселелені кешенді түрде нысаналы талдау жолында әрекет етуде. Атап айтқанда, есірткіні және жүйкеге әсер ететін заттарды тұтынуға көндіргені үшін қылмыстық жауаптылық мәселелеріне А. А. Смағұлов талдау жасауған, кәмелетке толмағандар есірткішілдігінің қылмыстық аспектілерін М. К. Ынтықбаев талдап жасауда, есірткіні және жүйкеге әсер ететін заттарды заңсыз дайындауға, сақтауға, тасымалдауға, жөнелтуге және сатуға байланысты қылмыстар үшін жауапкершілік сипаттамасын, сондай-ақ мәселелерін Г. Х. Феткулов зерттеп жатыр, есірткінің контрабандасы мәселелерін Б. С. Сәрсеков қарастыруда, құрамында есірткі бар өсімдіктерді өсіру жөніндегі қылмыстық құқықтық мәселелерді Қ. Р. Сарықұлов өз еңбегінде көрсетіп кетті.

Сонымен бірге, қазіргі заманның ақиқаты бұл құбылысқа қарсы күресте қылмыстық- құқықтық тұрғыдан да, ұйымдастырушылық-басқару тұрғысынан да жаңа іс-шараларды жүзеге асыруды және әзірлеуді талап етеді. Бұл орайда олар жекелеген аспектілерді зерттеуге ғана емес, осы бағытта күрес жүргізіп жатқан құқық қорғау органдары қызметінің тәжірибелерін қорытуға да негізделуге тиіс. Осыған байланысты түлектік жұмысымда Қазақстан Республикасы Ішкі Істер Министрлігінің, Қазақстан Республикасы Бас Прокуратурасының статистикалық, талдау және ақпараттық материалдары кеңінен пайдаланылды. Мұндай көзқарас түлектік жұмысының жаңашылдығына және нәтижелілігіне жеткізеді.

Бұл жұмыстың нормативтік базасына Қазақстан Республикасы Конституциясының нормасы, Президент пен Үкіметтің Жарлықтары мен Қаулылары, қылмыстық құқық нормалары, есірткіні теріс пайдалануға және заңсыз таратуға қарсы іс-қимылдың өңірлік, кешенді және өзге де бағдарламаларының ережелері, есірткішілдік пен есірткі бизнесі мәселелері жөніндегі халықаралық конвенциялар мен келісімдер негіз болады. Жұмыста қылмыстық құқық, қылмыстық іс жүргізу құқығы, криминология және басқа ғылымдар саласындағы теориялық жетістіктер кеңінен қолданылды.

І-ТАРАУ. НАШАҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НОРМАЛАРЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

Нашаққорлыққа қарсы күрестегі халықаралық заңнама

Өткен ғасырдың басында әлемдік озық қоғамдастық есірткіге тәуелділіктің таралып кетуінің қауіптілігі мен әлеуметтік салдарларын түсініп, жалпы үлестірілген күш-жігер - халықаралық ынтымақтастық тұрғысынан да, кең ауқымды ұлттық бағдарламаларды іске асыру аспектісінде де қарсы іс-қимылдың ұйымдастыру шараларын қолданды.

Есірткіге қарсы халықаралық ынтымақтастық тәжірибесінде бірінші белес 1909 жылғы Апиын жөніндегі Шанхай комиссиясының құрылуы, сондай-ақ 1912 жылғы Апиын жөніндегі бірінші конвенцияның қабылдануы болды, онда апиынның деструктивтік әлеуметтік салдарларының айқындығына байланысты оның заңсыз сатылуының жолын заңнамалық тұрғыдан кесу қажетті көрсетілді.

1946 жылдан бастап Біріккен Ұлттар Ұйымы құрылғаннан кейін, есірткіге қарсы бүкіл халықаралық қызметті үйлестірді. Атап айтқанда, Біріккен Ұлттар Ұйымы 1946 жылы Есірткі заттар жөніндегі комиссияны және Есірткі заттар жөніндегі бөлімді бекітті. Бұл бөлімшелердің міндетіне есірткі заттарды айқындауға бірыңғай стандарттар мен көзқарастарды әзірлеу кірді. 1955 жылы БҰҰ-ның қылмыстың алдын алу және құқық бұзушылардың жай-күйіне қарау жөніндегі бірінші Конгресі өткізілді, оның барысында қылмыстық есірткі бизнесімен байланысына ерекше назар аударылды. 1961 жылы Есірткі заттар туралы Біріңғай конвенция қабылданды, ал 1968 жылы есірткіге қарсы халықаралық стратегияны әзірлеу функциялары бар, есірткіні бақылау жөніндегі халықаралық комитет құрылды. 1971 жылы жүйкеге әсер ететін заттар туралы Конвенция қабылданды. 1987 жылы есірткі заттарды теріс пайдалануға қарсы күрес жөніндегі Бәрін қамтитын халықаралық тұрғыдағы болашақ қызмет жоспары қабылданды, онда бұл мәселені шешуге мультисекторальдық көзқарасты шешу қажеттігіне бірінші кезекте назар аударылды. 1988 жылы есірткі және жүйкеге әсер ететін заттардың заңсыз айналымына қарсы күрес туралы Конвенция қабылданды, ал 1990 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясы есірткінің заңсыз айналымына қарсы күрес жөніндегі іс-қимылдың дүние жүзілік бағдарламасын қабылдады.

1991 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымы есірткіге халықаралық бақылау жасау жөніндегі бағдарламаны (ЮНКДП) әзірлеп, қабылдады, оның мынадай функциялары болды: бағдарлама есірткіні теріс пайдаланудың қауіптілігі саласында ағартушылықты қамтамиасыз етеді; есірткіні дайындауға, олардың заңсыз айналымына және есірткіге байланысты қылмысқа қарсы күрес жөніндегі халықаралық күш-жігерді қолдайды; әсіресе жастар мен халықтың осал топтары арасында есірткіні теріс пайдалануды төмендету жөніндегі күш-жігерге жәрдемдеседі; жергілікті, ұлттық және халықаралық деңгейде есірткіге қарсы мәселелер жөнінде ынтымақтастықты орнықтырады; есірткі мәселелері бойынша мамандардың ақпараттарын, таладамасын және қызметін қамтамасыз етеді.

1997 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымы жанынан Есірткіні бақылау және қылмыстың алдын алу жөніндегі басқарма (ЕБҚААБ) құрылды, ол Есірткіге халықаралық бақылау жасау жөніндегі бағдарламаны басқа Халықаралық қылмыстың алдын алу жөніндегі орталықты (ХҚААО) қамтиды. Халықаралық қылмыстың алдын алу жөніндегі орталықты қылмыстың алдын алу және оны бақылау ісінде халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға жәрдемдеседі; қылмыстық сот төрелігі жүйесін дамытуға қолдау көрсетеді; мүше мемлекеттерге есірткінің заңсыз айналымына тығыз байланысты трансляцияланған ұйымдастырушылық қылмыстың сипатын өзгертуге байланысты туындаған міндеттерді шешуге және қатерді еңсеруге көмектеседі.

1998 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясының есірткінің әлемдік мәселелеріне қарсы бірлескен күреске арналған ХХ сессиясы өткізілді, онда дүние жүзінде есірткіге тәуелділіктің таралу проблемасының жаһандануы мен жосықсыз ауқымына және оған сай келетін (жаһандық және ауқымды) жауаптардың қажеттігіне назар аударылады.

Айтып келгенде, 1999 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымы жанында есірткінің заңсыз саудасынан түскен қаражатпен қолдау көрсетіліп, терроризмнің алдын алу жөніндегі сектор құрылды. Аталған құрылымдардың қызметі есірткіге тәуелділіктің таралуына және есірткінің заңсыз айналымына қарсы іс-қимылдың халықаралық тәжірибесін айтарлықтай дәрежеде ойдағыдай шоғарландыруға, осы бағытта қолданылатын ұлттық күш-жігердің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді (Есірткі заттар туралы 1961 жылғы 30 наурыздағы Біріңғай Конвенция, Жүйкеге әсер ететін заттар туралы 1971 жылғы 21 ақпандағы, Есірткі және жүйкеге әсер ететін заттардың заңсыз айналымына қарсы күрес туралы Конвенция, БҰҰ 1988 жылғы 20 желтоқсандағы Конвенциясы, United Nations publication, 2000) .

БҰҰ-ның Есірткіні бақылау және қылмыстың алдын алу жөніндегі басқарма жалпы шығыстары АҚШ-тың миллион доллары есебімен 1996 жылы - 66, 6; 1997 жылы - 68, 6; 2000 жылы -98, 7; 2001 жылы - 104; 2004 жылы - 115, 2 ; 2005 жылы -175, 8 [11, 30-б. ] .

Есірткіні бақылау және қылмыстың алдын алу жөніндегі басқарманың барлық бөлімшелерінің жергілікті жерлердегі 22 бөлімінде 360-қа жуық қызметкер жұмыс істейді (United Nations publication, 2002) . БҰҰ-ның мамандандырылғын мекемесі - Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) рөлін ерекше атап көрсеткен жөн, оның негізгі функциясы халықтың денсаулығын сақтаудың, атап айтқанда, жүйкеге әсер ететін заттарға патологиялық тәуелділіктің таралу мәселелріне байланысты денсаулық сақтаудың халықаралық проблемасын шешу болып табылады.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Біріккен Ұлттар Ұйымының білім беру, ғылым, мәдениет жөніндегі секторымен Халықаралық еңбек ұйымымен, БҰҰ-ның Есірткі заттарды теріс пайдалануға қарсы күрес жөніндегі (ЮНФДАК) қорымен, Оңтүстік-Шығыс Азия мемлекеттері Ассоциациясымен (АСЕАН), Ұлттар Ынтымақтастығы Хатшылығымен, Еуропалық Кеңеспен, Қылмыстан әлеуметтік қорғау жөніндегі Араб халықаралық ұйымымен, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жанындағы консультациялық мәртебесі бар көптеген үкіметтік емес ұйымдармен тығыз ынтамақтасып жұмыс істейді (Б. Рексед, К. Эдмондсон және басқалар, 1987) .

Есірткіге қарсы белсенділік аспектісін қамтитын (WHO, Regional Office for Europe, 1995), адамдардың денсаулығын жақсартуға неғұрлым зор үлес қосатын қызмет бағыттарының жалпы талдамасынан басқа Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының есірткі және жүйкеге әсер ететін заттарға бақылау туралы халықаралық шарттарға қатысуға үнемі жаңа елдерді тартып отырады.

Сөйтіп, Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының есірткіге қарсы стратегиясы: 1) дәрілік заттарға бақылау саласындағы саяси шаралар мен нормативтік актілерді әзірлеуге; 2) дәрілік заттарды тиісінше тіркеуге және тартуға; 3) психотроптық дәрілік заттармен жабдықтауды және оларды пайдалануды қадағалауға; 4) психоактивті заттарға тәуелділікке лайықты баға беруге; 5) химиялық тәуелділіктен зардап шегіп жүргендер адамдарды тиісті дәрежеде емдеуге және оңалтуға; 6) есірткі және жүйкеге әсер ететің заттардан тиімді алдын алуға және оларға деген сұранысты азайтуға; 7) психотроптық дәрілік заттар жеткізілімін азайтуға және тиісті заңдарды іс жүзіне асыруға бағытталған [11, 31-б. ] .

1. 2. Қазақстан Республикасындағы есірткі ахуалы және оны алуға бағытталған негізгі іс-шаралар

Дүние жүзінің физиолог ғалымдарының пікірі бойынша есірткіні тұрмыстық тұтыну адамзат қоғамы пайда болған кезден бастау алады. Алғашқы қауым адамдары есірткіден «елірумен» тамақ іздеу процесінде, олар улы қасиеті бар өсімдіктермен бетпе-бет кеген кезде танысты. Есірткіні нысаналы түрде тұтыну туралы ең алғашқы ертедегі айғақтарға шумерлердің қыш тақталарға жазбаларын және бұдан мыңдаған жылдар бұрын даталанған, Қытай аумағында табылған кейбір жазба айғақтарды жатқызуға болады. Бұл тарихи заңдылықтан біздің еліміз де ада болған жоқ.

Мемлекеттілік орнығудан көп бұрын есірткінің айналымына өзінді бақылауды рулық-тайпалық хан билігінің идеологиялық органы, далалық абыз-бақсылар жүзеге асырды. Бұл бақылаудың мәні, өз тайпаластырының есірткі заттарды теріс пайдалануына жол бермеу болды, оларды қатаң емдік мақсатта қолданды. Әртүрлі шөптерден, саңырауқұлақтардан және басқалардан жасалған мұндай заттардың жүзден астам атауы абыздарға белгілі болған. Және мұндай бақылау жеткілікті дәрежеде қатаң әрі тиімді болғанын атап айтуымыз қажет.

Қазақстан Республикасы аумағындағы тұрмыстық нашақорлық проблемасы туралы айтқанда ұлтаралық қатынастардағы маңызды белесті айналып өтуге болмайды.

Қытай аумағында Англия жүргізген «1840-42 жылдарығы және 1856-60 жылдардағы апиын соғысы» дейтін іс-қимыл Қытай үшін де, онымен шектес мемлекеттер үшін де нағыз есірткі геноциді болды. Апиын сол кезеңдегі ең кірісі мол тауар ретінде Қытайдың оңтүстік провинцияларынан бастап, оның солтүстік аумағы - Қашқария мен Құлжаға дейін таратылды. Ұлты қытай емес босқын - тараншы (ұйғыр), дүңген халықтарының легі қазақ аумағына ағылып келді. Бұл этникалық топтар өкілдегінің көпшілігі есірткі бизнесіне тартылды және өздері де нашақорлар болды. Ал көшпелі өмір салтына байланысты қазақтар арасында апиын көкнәрі дақылы кең таралмаса да, 19-ғасырдың 80-жылдарынан бастап Қытайдан келген босқындар оны өсіре бастады.

Апиынды сатудың арналарын кеңейте отырып, есірткі таратушыларға көкнәр егістігі үшін жаңа аумақтар қажет болды.

Патшалық Ресейдің отарлау саясатының дамуы кезеңінде, крестьяндар мен казактар Орталық Азия жерін игеруге ағылып келген кезде есірткінің таралуы бұрынғыдан да кең ауқымда етек алды. Осы кездің өзінде Қазақстанның аумағы Орталық Азиядан Ресейге және Еуропаға есірткі жеткізудің өзіндік транзиттік өңіріне айналды. Бұл апиынның емдік қасиеті туралы аңызбен дәріптеліп, барған сайын кеңінен таралған апиын шегу үрдісі жергілікті халыққа әсерін тигізбей қоймады. Жарнамаланған апиынды әйелдер ашық пайдалана бастады, есірткіні өздерінің шаруашылық жұмыстарын істеген және көшіп-қонған кезде балаларды тыныштандыру үшін емізулі балаларға беретін болды. Балалар нашақорлығы басталды [17, 19-б. ] .

Бүгінгі таңда қазақстан қоғамының алдында тұрған көптеген мәселелердің арасынан ел халқының денсаулығына жаһандық қатер төндіретін әрекет ретінде есірткі бизнесі мен нашақорлықтың өсу мәселесі барған сайын алдыңғы қатарға шығып отыр. Қазақстандағы есірткі ахуалының дамуына талдау жасау, соңғы 10 жылда республикадағы есірткі ахуалы тұрақты теріс серпінге ие, елеулі түрде асқынуымен сипатталады. Есірткі ахуалының асқынуына тек ішкі факторлар ғана себепші болып отырған жоқ, ол сонымен бірге елімізден тыс жерлердегі есірткі процестерімен де тығыз байланысты.

Қазақстанның барлық облыстарында, Астана және Алматы қалаларында 2005 жылдың жазында өткізіліп, 18 жастан асқан 1200 адам қатысқан әлеуметтік сауалдың нәтижесі де қалыптасқан ахуалды елеулі екендігін және оның маңыздылығын растайды. Қазақстандықтардың басым көпшілігі есірткі мен есірткі бизнесінің таралу қатерін неғұрлым елеулі қауіпті бірі деп санайды. Сұрақ қойылғандардың 30, 3%-ы есірткінің таралуы Қазақстан үшін бүгінгі таңдағы неғұрлым өткір мәселе деп мәлімдеген. Ал сұрақ қойылғандардың 54, 2%-ы нашақорлық пен есірткі бизнесі мәселесі кейбір басқа мәселелермен қатар бүгінгі таңда «Қазақстан үшін ең өткір мәселелерінің бірі» болып табылады деп есептейді.

1990-шы жылдардан бастап Қазақстанның сыртқы саясатын ырықтандырудың оңды үрдістерімен қатар теріс жақтары да болды. Елдің ашықтығын халықаралық қылмыстық құрылымдар белсенді түрде пайдаланылды. Бүгінде героинді тұтыну барынша кең таралған құбылысқа айналды. Қазақстанның азаматтарын есірткі синдикаттары есірткі құралдарымен заңсыз операцияларға барған сайын көптеп тартуда. Мұндай үрдістің себептері бүкіл ел және өңір үшін ортақ болып отыр.

Мәселен, 1997 жылға дейін республика бойынша героин алынған бірде-бір факт тіркелмеген және есірткі тұтынатын 20 мыңға жуық адам есепте тұрған болса, қазіргі кезде мұндай 50 мыңға жуық адам есепте тұрады және героин еліміздің барлық өңірлерінен алынып жүр [22, 12-б. ] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.