Орталық нерв жүйесінің интеграциялаушы қызметтері

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Орталық нерв жүйесінің интеграциялаушы қызметтері.

Лекцияның жоспары :

ОЖЖ интеграциалаушы қызметі.

2. Адамдағы шартты рефлекстері

3. Ми сыңарларының қыртысы.

4. Мидың жоғарғы бөлшектерінің өткізгіш жолдары.

Лекцияның мақсаты : Студенттерге орталық нерв жүйесінің қызметтері мен таныстыру.

Лекцияның мазмұны: ОЖЖ интеграциалаушы қызметтері анализатордың қабылдаған сигналдары өңдеу, қорзғалу және ветативті орталықтарды басқарумен байланысты емес. Олар ұйқы-ояу күйі циклы, сана, сөйлеу мен ойлау, ес және эмоция сиқты құбылыстардың негізін құрайды. Бұл қызметтер ми қыртысының екі ірі бөлігінде-лимбиялық жүйе мен жаңа қыртыста (неокортесте) шоғырланған деп есептеледі. Бұларда жүріп жатқан физиологиялық процестердің мәніне, табиғатын доминанта және шартты рефлекстер арқылы түсіндіруге болады.

А. А. Ухтомский реттеуші қатынастардың негізін құраушы ретінде доминанта прпинципін ұүсынды. Ол Ч. Шерринктонгтың аппаратарға афферентті әсерлердің конвергенсиясы пікіріне сүйенеді. Бірақ Н. Е. В. Веденскийдің жүйке жүйесінің қарым-қатынасының доминантасы туралы пікірі ғана доминанта түр пікірді қалыптастыру, а мүмкіндік берді. Яғни жүйке-орталықтарының функционалдың жағдайы және жұмысшы органның сипаттамасы-жүйке іс-әрекетінің жұмысшы принципінде және мінез-құлық векторында. Доминанта организмнің нақты мінез-құлықтың орындауына жасырын алдан-ала дайындығы ретінде рефлекторлы реакциялардың (шартты және шартсыз) тітіркендіргіштерге жауабының пайда болу мүмкіншілігін анықтайды. Сеченовты ирпадиация қозудың жоғарылау ошағына қарай жүруіне зейін аударған. Ухтомский бойынша мұндай ошақтың қалыптасу ролін анықтайтын станионарлы қозу жағдайы. Егер бұл тітіркендіргіштердің қозу жағдайы төмен болса, оларды доминанта деңгейіне дейін, оларға келетін жүйкелердің әсері арқылы жоғарлауы мүмкін, яғни онда қозуды жоғарылатады.

Егер қозу орталықтарында оның деңгейі өте жоғары болса, онда жаңа қоу елгенде оны тежеу эффекті пайда болады.

Доминантты ошақтың негізгі ерекшелігі оның жоғары қозғыштығы болып табылады. Яғни келетін қозу толқындарына қабылдануы және орталықтың бұл қозуларды қосу қабілеті. Доминанталы ошақта қозудың белгілі станционарлы деңгейі қалыптасады, ол алдын табалырыққа дейінгі қозуды қосуға және ошақтағы сезгіштік жоғарлағанда оптималды жұмыс істеу жағдайыеа өткізуге мүмкіндік туғызады.

Сондықтан қозулар қосу рефлекс кезінен өткенненкейін доминантаға айналады. Сонымен қатар олар доминанта кезеңінен өткеннен кейін шарты рефлекске айналады.

Доминантаның қалыптасуына процесінде негізгі роль атқаратын ере жүретін тежелу процесі. Бұл орталықтан және шеткі бөлімнің ұщтарынан келетін қозу, яғни өз деңгейінде импульстарға тікелей қатысы бар және жауап қайтару мүмкіншілігі. Ережүретін тежелу өз уақытында болу қажет яғни органдардың және организмнің жұмыс істеуін реттеуге маңызы бар. Тежелу процесі доминантаны түзеді және қолдайды. Сонымен қатар оның функциясын жоюда мүмкін яғни доминантаның өзі тоқтауы мүмкін.

Адамдағы шартты рефлекстер.

Красногорский 1906ж адамның аузын ашу, жұтыну қимылдарын (шартсыз рефлекстерін) тамақ берумен бекіте отырып, шарттты тамақ рефлекстерін алды. Кейін ол шықшыт безінің сілкейін жинайтын ергекше уапсула жасау арқылы сілекей бөліну рефлексін бақылады. Адамдардағы шартты рефлекстерді В. М. Бехтнрнв пен В. П. Протопоновта зерттеген. Түрлі әдістемелер қолдану арқылы жүргізілген көптеген эксперимент жұмыстарының нәтижесінде мынадай қортынды шықты: адамның жоғары нерв әрекеті де жпануарлардікі сияқты рефлекторлық механизмге негізделеді және қыртыс функцияларының негізгі заңдылықтары оларға орт ақ болып табылады. Айырмасы: адамдарда оң және теріс шартты рефлекстер (тітіркендіргіштер комплексіне, ұзақ кешіккен рэфлекстер) жылдам алынды. Ең негізгі айырма: адамда психиканың дамуының ең жоғарғы сатысы сана бар. Адам да, жануарда өзінің психикалық әрекетінде сыртқы дүние құбылыстарын бейелейді. Бірақ адам өз санасында сыртқы ортаны бейнелей отыра, оны жинақтайды және олардың арасындағы заңдылықты ашады. Бұл адамға табиғатты өзіне бағындыруына және еңбек ету барысында дүниені қайта жасауына мүмкіндік береді. Адам миын кез-келген жануар миынан айыратын негізгі сапалық өзгешелік-саналы ойлау-сөйлеуден көрінеді. Сөздің тітіркендіргіш ретіндегі ролі туралы Павлов былай деп жазды. “Сөз адам үшін, әрине, оған және жануарларға әсер ететін басқа да ортақ тітіргендіргіштер тәрізді нақтылы шартты тітіргендіргіш; дегенмен солай бола тұра ол, бұл тұрғыдан алғанда, жануарлар шартты тітігендіргіштерінің ешқайсымен ешқандай сандық та, ғ сапалық та салыстыруға келмейтін, бәрін қамтитын тітіргендіргіш болып табылады.

Адамның жоғары нерв әрекетінің ең күрделі көріністерінің негізінде де шартты рефлекстердің ұзын қатары жатады. Адамдағы жаңа принцип: олардың ми қыртысында шартты байланыс негізінен сөздің қатысуында жасалады.

Бұл болмыстың тікелей сигналдау жүйесі. Ол адамға тән. Бірақ болмысты сигналдаудың тағы бір ерекше, адамға тән жүйесі бар. Ол 2-ші сигналдық жүйе. Бұл арқылы сыртқы және ішкі ортада жатқан құбылыстар, өзгерістер сөз арқылы хабарлады. Мұны Павлов “бірінші сигналдың сигналы”-деп атады. Екі сигналдық жүйеге сай адамның рецепторына әсер ететін тітіргендіргіштердің өзі 21 түрлі; тікелей және сөздік. Сөздің өзі кез-келген тікелей тітіргендіргіштердің әсерін ауыстыра алады, сондықтан. Оларға сай реакцияларды тудыра алады. 2-ші сигналдық жүйе арқылы адым болмысты толығырақ, анығырақ бейелейді, одан дерексіздене де алады, толыпжатқан тікелей тітіргендіргіштерді жинақтай алады. Осы жаңа, жинақталған сигналдарды анализдеу мен синтездеу ерекше адамдық жоғары ойды құрайды. 2-ші сигналдық жүйенің таңқаларлық ерекшелігі-шартты байланыстыра жасалуының жылдамдығы: адам бір рет естісе не кітаптан оқыса болғаны, оның ми қыртысында жаңа байланыстар пайда болады. олардың мықтылығы соншалық, кейде ешқандай бекітусіз көптеген жылдар бойы сақталады. Саналы ойлау сөз, сөйлеу арқылы көрінісін, мазмұнын білдіреді, яғни тілге байланысты.

Тіл қызметі рефлекторлық сипатта.

Бізге белгілі, жануарлардың жоғары нерв әрекетінің жарты шарлар қыртысында жүретін процестердің рэфлекторлық сипаты болып табылады. Бұл заңның күші екінші сигналдың жүйе үшін де жоғалмайды. Сөз сөйлегенде тілдің қозғалысының рэфлекторлық сипатының болатындығы туралы пікір кезінде И. М. Сеченов айтқан болатын. Дыбыс сіңіріне, тілге және бүкіл сөйлеу аппаратына келетін эфференттік импульста осы органдардың жұмысын қамтамасыз етеді. Сөйтіп сөз сөйленеді. Ал бұл кезде туатын афференттік импульстер ағыны ми қыртысына түсіп, сөз сөйлеудің әрбір сатысын сигналдап отырады.

Егер де адамға белгілі бір қимыл актысын ойла десе, сол сәтте қимыл актысына қатысы бар еттердің функционалдық қалпы өзгереді, соларға сәйкес органдардың қанмен жабдықталуы жақсартады, кейде тіпті сол актының әрең байқалатын элементтері де көрінеді. Кейде адам өзінше (іштей) ойлағанның өзінде, екінші сөзбен айтқанда, іштей сөйлегенде де жоғарыдағы айтқанымызға ұқсас құбылыстар байқалады. Бұл кездерде эфференттік импульстер естілетін сөздерді, сөйлеуді туғысбаса да, кейде адамның ерні жыбырлап, тілі аздап қозғалады, тіпті кей жағдайларда эфференттік импульстердің күшею салдарынан біраз дыбыс шығарып, сөйлеп те кетеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.