Тәуекел жағдайында сүт өндіру мен өткізу стратегиясын оңтайландыру (ақмола облысының мысалында)

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан агроөнеркәсіп кешенінің (АӨК) дамуының ерекше шарттары, аграрлық нарықтың ырықсыздануының артуы шаруашылық қызметінің экономикалық тиімділігі мен тұрақтылығының ішкі және сыртқы факторларын жүйелік талдау негізінде өндірістік-экономикалық қызметтің тәуекелді ескере отырып дайындалған ұтымды стратегияларын қалыптастыру мен талдау құралдарын дайындауды талап етеді.
Өнімділіктің тұрақсыздығы және өндірістік ресурстар нарығындағы, әсіресе, ауыл шаруашылығы өнімдері нарығындағы бағаның тұрақсыздығы, сонымен бірге кәсіпорындардың қаржы ресурстарының құрылымының оңтайлы болмауы мен олардың жағдайының аграрлық саясаттағы өзгерістерге тәуелділігі – аграрлық саладағы тәуекелдің неғұрлым маңызды көздері болып саналады. Тәуекелді бағаламау мен оны төмендету тәсілдерін дұрыс қолданбау кәсіпорындарды күрделі қаржылық мәселелерге алып келетінін тәжірибе көрсетіп отыр. Ел Президентінің Қазақстан халқына 2009 жылғы жолдауында да АӨК туралы айрықша айтылып, оның дамуы арқасында еліміз үшін аса маңызды екі міндет – азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен экспортты әртараптандыру міндетін жүзеге асыру қарастырылған. Сол себепті ауыл шаруашылығы мен тұтастай сала кәсіпорындарының экономикалық тиімділігін жоғарылату мен тұрақты дамытуда тәуекелді талдау мен оған қарсы тұру әдістерін жетілдіру үлкен маңызға ие.
Нарықтық экономика жағдайында ауыл шаруашылығында тәуекелді басқару үшін түрлі стратегиялар қолданылуы мүмкін, атап айтсақ: салаларды үйлестіру, өндірісті түрлі табиғи-экономикалық аудандарда орналастыру, жергілікті табиғи-экономикалық жағдайларға бейімделген технологияларды қолдану, сақтандыру, несиелендіру, ауыл шаруашылығы өндірісінен тыс табыс көздерін іздестіру. Отандық экономикалық ғылымда тәуекелді төмендетудің аталып өткен стратегияларының әрқайсысын қолданудың теориялық және қолданбалы аспектілері жөнінде зерттеулер аз емес. АӨК экономикасында нарықтық қатынастардың дамуына байланысты ауылшаруашылығы өндірісінің экономикалық тиімділігін арттыруда тағы да бір маңызды стратегия – өнім өндірісі мен оны сату көлемін тәуекелді ескере отырып уақыт бойынша оңтайлы бөлу ерекше орынға ие болып отыр. Бұл аграрлық нарықтағы бағалардың динамикасының ерекшелігі, бірінші кезекте, олардың маусымдық сипаты тек тәуекелдің көзі ғана емес, өнімді сату саясатын шебер басқарған жағдайда өндірістің экономикалық тиімділігін жоғары деңгейде ұстаудың көзі де бола алатындығымен түсіндіріледі.
Бірақ, қазіргі күні осы тақырып бойынша жекелеген жұмыстарды есепке алмағанда, аграрлық экономикада жиі орын алатын тәуекел мен анықсыздық факторларын есепке ала отырып, осы мәселенің теориялық және қолданбалы аспектілерін жан-жақты және терең зерттеулердің тапшылығы айқын сезіледі. Ауыл шаруашылығы өндірісі мен АӨК нарығының өзіндік ерекшеліктері осындай зерттеулер жүргізіп, өндірілген өнімнің сатылатын көлемі мен сату уақытын оңтайландыру бойынша тиісті әдістемелер дайындауға кеңінен мүмкіндік береді.

1. Қаржылық тұрақтылықты кешенді бағалау әдістемелері // С.Сейфуллин атындағы Қазақ мемлекеттік агротехникалық университетінің Ғылыми жаршысы. – Астана, 2005.– №9. – 165-170 б.
2. Холдингтік типтегі агроөнеркәсіптік құрылымдардағы экономикалық қатынастар // С.Сейфуллин атындағы Қазақ мемлекеттік агротехникалық университетінің Ғылыми жаршысы. – Астана, 2006. –№1. – 194-197 б.
3. Ауыл шаруашылығында тәуекелді басқару стратегиялары // С.Сейфуллин атындағы Қазақ мемлекеттік агротехникалық университетінің Ғылыми жаршысы. – Астана, 2006. – №3. 187-191 б.
4. Тәуекел жағдайында өнім өткізу саясатын оңтайландыру мәселелері (автормен бірге) // Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы. – Астана, 2006. – №4. 99-104 б.
5. Экономиканы үлгілеу (авторлармен бірге). –Астана: С.Сейфуллин атындағы ҚазАУ баспаханасы, 2006. – 72 б.
6. Ауыл шаруашылығында тәуекелді бағалаудың әдістері және оны басқарудың принциптері // Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы. – Астана, 2007. – №1. – 107-111 б.
7. Тәуекелді есепке алуда сандық әдістерді қолдану мүмкіндіктері // С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің 50 жылдығына арналған «Сәкен тағылымы-3» республикалық ғылыми-теориялық конференция баяндамаларының тезистері. – Астана, 2007. – 31 б.
8. Сақтандыру – ауыл шаруашылығында тәуекелді басқару құралы ретінде // С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің 50 жылдығына арналған «Сәкен тағылымы-3» республикалық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары. – Астана, 2007. – 105-106 б.
9. Тәуекелдік түрлерінің жіктелуі және оны басқару құралдары // Проблемы агрорынка. 2007.–№2. – 30-35 б.
10. Ауыл шаруашылығы өнімін өткізу стратегиясын оңтайландырудың теориялық және қолданбалы аспектілері // «Әлемдік білім беру кеңістігіндегі қазіргі үрдістер және бәсеке қабілетті мамандар даярлаудың өзекті мәселелері: әдістаным, инновация, ізденіс» республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Астана: Еуразия гуманитарлық институты, 2007. – 223-227 б.