Қабуснама. Ата-ананы құрметтеу

Ей, перзентім, ата-ананы құрметтеудің қажет екенін ақыл-ой, парасат тұғырынан байқап білгейсің. Өйткені әрбір перзенттің тегі ата-ана ғой. Не үшін ата-анама құрмет жасаймын деп ойыңа алма. Олар сен үшін өзін өлімге де қиятыны белгілі…

Егер әрбір перзент ақылды және дана болса, ол ата-ананың мейір-махаббатын құрметтеуден бас тартпайды… Ата-ананың міндеті – тәрбиелеу және жақсылық үйрету.
Ей, перзентім, ата-анаңды ешқашан ренжітуші болма… Олардың көңіл-күйіне қаяу салып, қапаландырмағын.
Сен ата-анаңның қарызын ақтау ісіне дін деңгейінде қарамасаң да, парасат биігінен қарағын.
Сені жан-ділімен жақсы көріп, тәрбиелеп жүрген ата-ананың көңілін қалдыратын құйттай іс жасасаң, сен ешқашан да жақсылыққа лайықты жан емессің, өйткені кімде-кім ата-ананың жақсылығын білмесе, басқа біреудің жақсылығын да бағаламайды. Егер сен, өз перзентім құрмет қылсын десең, сен де ата-анаңды құрметте, сен ата-анаңа не істесең, саған перзентің де соны жасайды. Перзент – жеміске, ата-ана – жеміс ағашына ұқсайды. Жеміс ағашын жақсы күтсең, жемісі де дәмді, жақсы болады. Сол сияқты ата-анаға деген ізгі тілегі қабыл болғаны.
Мирасқорлық, арсыз ниетпен ата-ананың өлімін тілемегейсің. Солардың мал-мүлкі арқылы сен де мал-мүлікке ие боласың. Тапқан табысыңды бөлшектеп, бөліп, күнделікті тіршілік деп, өзіңді өзің қинама. Біреудің дүниесін пайдаланам деп әуреленбе… Сенен жағдайы жақсырақ адамды күндеме! Малсыздықтан жарлы болсаң да, ақылға бай болу үшін жаса. Өйткені малмен бай болғаннан гөрі, ақылға бай болу жақсырақ. Наданның жарлы болуы демде. Аңдасаң, ақыл деген – бір қымбат нәрсе. Оны ұры алып кете алмайды, ол отқа жанып, суға батпайды.
Егер ақылың болса, өнер үйрен, өйткені, өнерсіз ақыл – киімсіз дене, кескінсіз адам сияқты деуге болады. «Білім – ақылдының ажар-көркі» деп, босқа айтылмаған.
Өнердің абзалдығы, қадыр-құрметі және өнегелі болу туралы

Ей, перзентім, есіңде болсын, өнерсіз жан – өнегесіз, оның ешкімге де пайдасы тимейді. Ондайлар бұтасы бар да, көлеңкесі жоқ тікенді шоңайнаға ұқсайды. Өзіне де, өзгеге де пайдасыз болады.
Егер адам текті асылзада әулетінен болса да, өнері болса да, өнері болмаса да халықтың ізгі-құрметінен мақұрым қалады. Нәсіл гауһарынан да, өнер өрнегінен де құр алақан жанның тағдыры одан да жаман болады.
Жаратылысың текті, асылзада, сұлу болғанға мастанба. Өйткені тектілік пен тән сұлулығы өнерпаздық, жан сұлулығымен толықтырылмаған жағдайда, еш нәрсеге де арзымайды.
Мысалы, ұлы дәрежелі болу шыққан тегіңе емес, ақыл-біліміңе байланысты.
Ата-ананың қойған жақсы мінезіне де еріме. Ол бір сыртқы сипаттан басқа ештеңе де емес. Қалайда сен өнерлі болып, жақсы атаққа ие болу үшін талаптан. Егер саған «Жағфар», «Мұхаммед» «Ахмед», «Ұстаз», «Қожа», «Білдар» деп ат қойғанымен, ол атыңа сай ісің болмаса, ол саған лайықты ат болмайды.
Егер адам текті асылзада болғанымен, өнері болмаса, оны ешкімде елемейді. Бұл екі гауһарға бірдей ие болған адамды көрсең, етегінен ұстап қолыңнан шығарма. Мұндай жан жалпы халықтың қажетіне жарайды.
Барлық өнерден сөз өнері жақсы екенін білгенің жөн. Өйткені басқа жан-жануарлардан адам баласы он түрлі қасиетімен артық. Бұл абзал қасиет тек адамның бойында ғана болады. Оның бесеуі сыртқы тән дүниесіне жайласса, бесеуі ішкі жан дүниесіне жасырынған. Ішкі жан дүниесінде: жаттап алу, оны ұзақ есте сақтау, қиялдау, ажырата білу, сөз сөйлеу, көру, иіс білу, дәмін тату, тітіргендіргіш сезімдері болады. Бұл қасиет басқа жануарларда да бар. Бірақ адамдағы қасиетке тең келе алмайды. Сондықтан да адамзат – басқа жан-жануарлардың үстінен үстемдік құратын падишасы. Адамзаттың ең абзал қасиеттерінің бірі – сөйлей білу. Бұл жағдайды жете түсін де, жақсы сөйлей білуге үйрен: сыпайы, анық сөйлеуді әдет қылғайсың. Өйткені қандай сөзді айтуды әдеттенсең, тіл соны айтады. Сөзді өз орынымен сөйле. Орынсыз айтылған сөз жақсы болса да, жаман көрінеді. Орынсыз айтылған артық сөз опық жегізеді. Егер сөйлеген сөзіңнен бір нәрсенің пайдалы иісі сезіліп тұрмаса, ондай сөздің айтылмағаны жақсы.