Мүмкіндігі шектеулі балалардың дидактикалық ойындар негізінде шығармашылық қабілетін қалыптастыру үдерісі

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

2011-2020 жылға арналған Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытуға арналған мемлекеттік бағдарламасы // Егемен Қазақстан, 2010, 18 - маусым.

Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзету арқылы қолдау туралы. ҚР заңы. - Астана, 2002.

Права ребенка. Сборник нормативных правовых актов. Алматы. -2008.

2007 жылдың 27 шілдесіндегі Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы.

АНЫҚТАМАЛАР

Әлеуметтік фрустрация - адамдардың болашақтың белгісіздігіне алаңдаушылығы, мақсатқа жете алмауындағы торығып күйзелуі, жеке тұлғаның өзін дәрменсіз, ешкімге қажетсіз сезінуі, балалар мен ересектердің әлеуметтік қорғаныссыздығынан абыржуы, уайымға салыну сияқты психологиялық жағдайы.

Вербальды қарым-қатынас - бір адамнан екінші адамға не болмаса бір топ адамдар арасындағы сөз арқылы ақпараттармен алмасу процессі.

Вербальсыз қарым-қатынас - мимика, ым-ишара, пантомима (дене қозғалысы, қол қимылдары) арқылы жасалатын сөзсіз қарым қатынас.

Гуманизм - адам тұлғасын ең жоғарғы құндылық ретінде қабылдауға негізделген көзқарастар жиынтығы; тұлғаның құқығы мен бостандығын қорғауға бағытталған жане тұлғаның жан-жақты үйлесімді дамуын қарастыратын ілім. Гуманизм-адамның өмірлік ұстанымы, ол адамның адами қасиеттерін сақтап қалуға, тек жағымды, жақсы істерге бағыттайды.

Даралылық - адамды басқа адамдардан ерекшеліндіріп тұратын айрықша қасиеттері, ешкімге ұқсамастығы, оның қайталанбастығы.

Жеке тұлға - индивидтің әлеуметтік маңызды сапалар жүйесі, оның әлеуметтік құндылықтарды меңгеруі және сол құндылықтарды меңгеруі және сол құндылықтарды іске асыру қабілеттері. Жеке тұлға ретінде адам өзінің санасының даму деңгейімен, өз санасын қоғамдық санамен сәйкестендіруімен сипатталады. Жеке тұлға-қоғамдық мәні бар адам. Кез келген адам өмірге индивид болып келіп, тек саналы қоғамдық және еңбек іс-әрекеттері арқылы ғана жеке тұлғаға айналады.

Инклюзив (лат. includio кірістіремін, қосамын) - адресат сөзінің 1-жақ көпше есімдікке қатыстылығын білдіретін есімдік формасы. Мысалы, сенімен біз, біз сенімен. Инклюзив тілдерде әр түрлі жолмен жасалуы мүмкін.

Инклюзия - бұл балаларды олардың жыныстық, этникалық және дінге қатыстылықтары, оқудағы жетістіктері, денсаулық жағдайы, даму деңгейі, ата-аналарының әлеуметтік-экономикалық мәртебесі мен басқа да айырмашылықтарына қарамастан жалпы білім беретін үдеріске толық енгізу үдерісі, яғни, жалпы білім беру сапасы сақталған тиімді оқытуға бағытталған мемлекеттік саясат.

Инклюзивті оқыту - ерекше мұқтаждықтары бар балалардың жалып білім беретін мектептердегі оқыту үрдісін сипаттауда қолданылады. Инклюзивті оқыту негізінде балалар құқығын кемсітпеу, барлық адамдарға деген теңдік қатынасты қамтамасыз ету, сонымен бірге ерекше оқыту қажеттілігі бар балаларға арнайы жағдай қалыптастыру идеологиясы жатыр.

КІРІСПЕ

Қазақстанда мүгедектік мәселелерін халықаралық нормаларға сәйкес айқындау және шешу тәсілдерінде түбегейлі өзгерістер жүріп жатыр. Қазіргі кезде еңбек ету қабілеті төмендеген немесе жоғалған адамдар ғана емес, сонымен қатар тіршілік әрекетінің басқа да шектелулері (өзіне өзі қызмет ету, жүріп-тұру, адамдармен қарым-қатынас жасау, бағдарлану, өзінің мінез-құлқын бақылау, оқыту) бар адамдар да мүгедек деп танылады. «Мүгедектерді оңалтудың кейбір мәселелері туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 20 шілдедегі № 754 Қаулысы; «Медициналық әлеуметтік сараптама жүргізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 20 шілдедегі № 750 Қаулысы және т. б. Қазіргі таңда мүмкіндігі шектеулі мүгедек балаларды әлеуметтендіруде үлкен жұмыстар атқарылуда [1] . Осыған байланысты оңалту орталықтарында үлкен жұмыстар атқарылуда. Оңалту орталықтары ашылып жатыр және жаңа үлгідегі мүгедек балаларға, жасөспірімдерге арналған территориалдық оңалту орталықтары отбасына әлеуметтік көмек көрсету орталықтары іске қосылып жатыр. Орталықтардың негізгі міндеттері мүмкіндігі шектеулі мүгедек балаларға комплексті көмек, медициналық, психологиялық, педагогикалық, әлеуметтік көмек көрсету, оларды оңалту, және кәсіби бағдар беру болып табылады. Мұндай орталықтар тек кемтар балаларға ғана емес, сондай­­ ақ олар тәрбиеленіп жатқан отбасыларына да комплексті көмек көрсетеді.

Мүгедек балалардың әлеуметтенуіне әсер ететін факторлардың бірі оның отбасы. Отбасының мүгедек баласына жұмсалатын қосымша шығындарына байланысты туындайтын материалдық мәселелерден басқа, мұндай отбасыларында ажырау саны өте жоғары. Толық емес отбасыларында мүгедек балаларды тәрбиелеу қиындыққа әкеліп соғады. Қазақстанда мүгедектік мәселелерін халықаралық нормаларға сәйкес айқындау және шешу тәсілдерінде түбегейлі өзгерістер жүрып жатыр. Қазіргі кезде еңбек ету қабілеті төмендеген немесе жоғалған адамдар ғана емес, сонымен қатар тіршілік әрекетінің басқа да шектелулері (өзіне өзі қызмет ету, жүріп-тұру, адамдармен қарым-қатынас жасау, бағдарлану, өзінің мінез-құлқын бақылау, оқыту) бар адамдар да мүгедек деп танылады. Тәжірибе көрсетіп отырғанындай, мүгедектерді оңалту мәселелерін тиімді шешу мемлекеттің белгілі бір уақыт кезеңіне қабылданатын кешенді нысаналы бағдарламалар шеңберіндегі белсенді қолдауын талап етеді . Ағымдағы жылы осындай бағдарламаның біреуін - Мүгедектерді оңалтуға арналған бағдарламасын іске асыру аяқталады, оның барысында тиісті органдарда мүгедектерді әдеттегідей күтуден мүгедек-балалардың аса сапалы білім алуға және жасы ұлғайған мүгедектерді оңалтуға дейін өтіп, мүгедектер проблемасы шешілді. Білім мен оңалтудың арқасында мүгедектер қоғамдық бірлестіктер арқылы мүгедектерге қарасты саясатты әрі қарай дамытуға аса тиімділік танытты. Медициналық әлеуметтік және еңбекпен оңалту сұрақтарын әлеуметтік қызметкерлердің араласуынсыз іске асыру мүмкін емес. Әлеуметтік қызметкердің атқаратын жұмысының негізгі функцияларына заңгерлік, медициналық, психологтік, педагогтік және басқа да мамандықтар бойынша кеңес беру, материалдық көмектер ұйымдастыру жатады. Әлеуметтік қызметкер мүгедек балалар мен отбасының мүшелеріне жүргізілетін психокоррекциалық қызмет әдістерін негіздеп сараптайды және өндейді. Социумдағы әлеуметтік жақдайды зерттеп және оған болжам жасау арқылы отбасы мен мүгедек балаларға әлеуметтік-педагогикалық, психологиялық нақты көмек формаларын және түрлерін ұсынады. Мүгедек балардың дамуы мен тәрбие проблемаларын шешуде отбасыларымен серіктестік, әріптестік қарым-қатынастар орнатып, ынтымақтастықпен жұмыс жүргізеді. Жаңа қоғамдағы бала мүгедектігің мәселелерінің шешімін екі жақты қарастырылуы керек. Біріншіден-мүгедектіктің алдын алу, бұл аяғы ауыр әйелдерге, сәбилерге көрсетілетін медициналық қызмет санасын жоғарлату арқылы, алдын ала кеңес алатын медициналық- генетикалық мекемелер ашу арақылы іске асыру. Екіншіден - мүгедек баларды әлеуметтік оңалту, бұл-әлеуметтік оңалту орталықтарын ашу, мектеп алды оңалту мекемелерін ашу арқылы іске асыру. Елімізде қазіргі танда 2015 жылдың соңғы мәліметіне сүйенсен 42, 2 мың бала мүгедек деп танылды. Педагогтар мен дефектологтар мүгедек балалармен істейтін жұмысқа керек жаңа және жетілдірілген бағдарламалардың топшылығын айтады. Сонымен мүгедек баласы бар отбасыларының әлеуметтік мәселелерінің зерттеу және оның шешу жолдарынын анықтау мамандардын өзекті бағыты болмақ. Дей тұрғанмен, кемтар баларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау баланың туғанынан басталып, ал кәмелеттік жасқа толғанға дейін, жаппай кешенді медициналық, психологиялық, педагогикалық және әлеуметтік тексеру, кәсіби диагностика жүргізу, оңалтудың жеке бағдарламасын әзірлеу, оларға комплексті қызмет көрсету және еңбекке баулу арқылы жүргізу бүгінгі күннің өзекті мәселесі негізінде тақырыпты «Мүмкіндігі шектеулі балалардың дидактикалық ойындар негізінде шығармашылық қабілетін қалыптастыру » деп таңдауымызға негіз болды.

Зерттеу мақсаты: мүмкіндігі шектеулі балалардың дидактикалық ойындар негізінде шығармашылық қабілетін қалыптастыру үдерісі

Зерттеу нысаны : мүмкіндігі шектеулі мүгедек балалардың толық қанды әлуеметтік өмірде дамуы.

Зерттеу пәні: Мүмкіндігі шектеулі балалардың дидактикалық ойындар негізінде оқыту үдерісі.

Зерттеудің міндеттері:

• Мүмкіндігі шектеулі балалардың дидактикалық ойындар негізінде шығармашылық қабілетін қалыптастырудың педагогикалық мәселелерін қарастыру;

• Мүмкіндігі шектеулі балалардың дидактикалық ойындар негізінде шығармашылық қабілетін қалыптастырудың ерекшеліктерін нақтылау;
• Мүмкіндігі шектеулі балалардың дидактикалық ойындар негізінде шығармашылық қабілетін қалыптастырудың жолдарын анықтау;

• Мүмкіндігі шектеулі балалардың дидактикалық ойындар негізінде шығармашылық қабілетін қалыптастырудың әдіс -тәсілдерді қолдану.

Диплом жұмысының құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы және Қазақстан Ресгубликасы азаматтарының білім алуға конституциялық құқығын қамтамасыз ету ережелері де қамтылған.

Казақстан Республикасы үкіметінің каулысы және мектепке дейінгі ұйымдардың үлгі ережесі, базистік оқу жоспарларымен бірге бірқатар нормативтік-құқықтық құжаттар дайындалып жарық көруде. Құжаттарда мектепке дейінгі білім беруде балалардың тәрбиесіне, жан-жақты ой-өрісі, дене бітімі, сөйлеу мәдениеті, ана тілінің дамуына жағдай жасау қажеттігі атап көрсетілген. [2]

Қазақстан Республикасы “Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы” Заңын жүзеге асыруға, арнайы білім беру жүйесінде мүмкіндігі шектеулі балаларға педагогикалық - психологиялық көмек көрсету мақсатында төмендегі әдістемелік құрал ұсынылып отыр.

Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік бейімдеумен айналысатын мамандар үшін «ерекше балаларды» қоғамға біріктіру жүйесінің ары қарай дамуының ғылыми іргетасының қалануы өзекті мәселенің бірі болып саналады. «Қазақстан Республикасында Зейнетақымен қамсыздандыру туралы»Қазақстан республикасының мүмкіндігі шектеулі жеке тұлғаларды әлеуметтік бейімдеудің алғашқы сатыларының аспектілері қызығушылық тудыратыны анық. Себебі, қазіргі таңда оларға деген қоғамның көзқарасы өзгерген сайын, әлеуметке бейімдеудің көптеген түрлері қарастырылуда. Мұндай ілгерілеу процестері мүгедек бараларды қоғамға және білім ордасына біріктіру, яғни интеграциялау қажеттілігімен сипатталады. [3]

Педагог Ахмет Байтұрсынов «Бала тәрбиесін, оқытуын жақсы білейін деген адам әуелі балаларға үйрететін нәрселерді өзі жақсы білуі керек, екінші баланың табиғатын біліп, көңіл сарайын танитын адам балаларға керек. Оны білуге баланың туғанынан бастап өсіп жеткенше тәнімен қатар ақылы қалай кіретін жолын іздеу керек. Баланың ісіне, түсіне қарап, ішкі халінен хабар аралық болу керек» дейді.

Ахмет Байтұрсыновтың бұл пікірі дәл бүгінгі, ертеңгі күннің талап - мақсатымен үндес, өмір бойы өшпейтін, ескермейтін өсиет. Бұлай дейтініміз, болашақ ұрпақты жан - жақты тәрбиелеу ісіндегі басты тұлға - тәрбиеші педагогтар мен ата-аналар[4] .

Балалардың өсіп-дамуы бұзылған кезде алуан түрлі ауытқушылық болғандықтан, кемтар балаларды зеттеу қиындай түседі. Мысалы, есту мүшелері, көзі зақымданады, баланы қимылында, жүріс-тұрысында икемсіздік байқалады, орталық нерв жүйесінің қызметі бұзылады. Ондай бұзылудың қайсысы да баланың өсіп-дамуына өз тарапынан әсер етеді.

Мүмкіндігі шектеулі мүгедек балалар мәселесі әлеуметтік модель шеңберінде олардың отбасы тәрбиесімен және тұлғааралық қаты. настармен байланысты қарастырыла бастады. ХХ ғасырдың 60-шы жылдары медициналық модельдің орнына әлеуметтік модель келді. Оның дамуына психосараптама теориясы ықпал етті. Кемтар адамдардың өмірі дені сау адамдардың бақылауында болды, олар тәуелді болып келді. Бұл модель мемлекетіміздің әлеуметтік саясатына, заң шығарушы органдарға, ұйымдарға өз әсерін тигізді.

Дефектологияда “Кемтар балалар” деп дене және психикалық ауытқуларының олардың жалпы дамуының бұзылуына әкеп соқтырған балаларды айтамыз. (грекше anomalos-дұрыс емес деген сөз) .

Дефект (латынша defectus-кемшілік, кемістік деген сөз) бала дамуының функциясын белгілі бір жағдайларға ғана байланысты бұзады. Бір кемістіктің болуы кемтар болып дамуды белгілемейді. Бір құлақтың естімей қалуы, әйтпесе бір көздің зақымдануы міндетті түрде даму кемістігіне әкеп соқпайды. Өйткені бұл жағдайда есту және көру сигналдарын қабылдау мүмкіндіктері сақталған. Кемістіктің бұндай түрлері ортамен қарым-қатынас жасауға, оқу материалдарын игеруге, орта білім беретін мектептерде оқуға бөгет бола алмайды. Яғни, бұл ақаулықтар кемтар дамудың себептері бола алмайды.

Жалпы дамудың белгілі-бір сатысына жеткен үлкен адамдағы кемістік, психикалық дамуы дұрыс жағдайда өткендіктен ешқандай ауытқуға әкеп соқпайды. Сондықтан, кемістіктің әсерінен психикалық дамуында бұзылуы бар және арнайы оқыту мен тәрбиелеуді қажет ететін балаларды кемтар балаларға жатқызады.

Баланың мінез-құлқының әлеуметтік нормаға сәйкес келуі оның денсаулығында мүкіс бар деп есептеледі. Баланың дамуының және әлеуметтенудің ауытқуы бірнеше факторға байланысты. Оларды үш негізгі топқа бөлуге болады: биогенді, әлеуметтік және психогенді. Бұдан мынадай қорытынды жасауға болады: адамның кез келген факторға байланысты мүмкіндіктерінің қоршаған ортамен байланысының бұзылуын, әлеуметтендіруінің құлдырауына әкеліп соғады. Мәдени дамудың үлгісі үнемі белгілі бір топта белгіленген нормамен шектеледі. Әлеуметтің соңында мүмкіндігі шектеулі адамдарға деген көзқарас әр түрлі формасы болады.

Ерте кезде де кемтар балаларға әлеуметтік проблема ретінде қарап, көңіл бөлген. Балалардың қоғамдық орнын белгілейтін барлық заң ережелерінде, Рим правосында, Юстицион кодексінде кемтар балалар жөнінде айтылып, олардың қоғамдық жағдайы белгіленеді. Православты Ресейде, Ежелгі Римдегі сияқты кемтар балаларды, әсіресе ақыл есі кем балаларды жоймай, оларды «құдайдың балалары» деп қабылдады Мүмкіндігі шектеулі мүгедек балалар қай кезде де философиялық ойға негіз болып келеді. Сондықтан да филосфтар, егер баланың құлағы естімесе, көзі көрмесе, дұрыс сөйлемесе оның дүниені, өзін қоршаған ортаны танып-білуі қалай өтеді деген мәселемен шұғылданды.

Аристотель мүгедек балаларға арналған екі трактат жазды. А. И. Радищев өзінің атақты трактатында, мүгедек балалар дамуының кейбір заңдылықтарын анықтады. Неміс филосфы Кант кемтар балалардың даму ерекшеліктері жөнінде жазды.

Керең балаларды зерттеген кезде естудің бала тілінің дамуына әсерін, соқыр балаларды зерттегенде- айналадағы құбылыстарды ұғып түсінуге көрудің әсерән анықтауға мүмкіндік туады.

Әлуметтік ғылымның әлуметтену деген ұғым аясындағы міндеттері алуан түрлі әлеуметтендіруші әсерлерді ( ұйымдастырылған және өздігінен орын алған) анықтау мен негіздеудің және оларды мақсатты түрдегі педагогикалық ықпалға айналдыруды көздейді. Бұл жағдайда жас ұрпақты мақсатты түрде әлеуметтендірудің негізгі ортасы мектеп болуы тиіс, өйткені, отбасы немесе басқа да әлеуметтік институт жастарды осы заманғы өркениет қиындықтарын даярлауға қабілетсіз.

Қазақстан Республикасында « Мүгедектігі бойынша, Асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша және жасына байланысты берілетін мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар туралы» Қазақстан Республикасының мектеп педагогикасына арнаған өзіндік формуласын: «Индивид қоғам қандай мөлшерде қатысы болса, сондай мөлшерде ол ойлану үстінде де, іс-әрекет үстіне де табиғи түрде өзін-өзі өсіріп, жетілдіреді» [5] .

1. Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 17 шілдедегі «Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмегі туралы» ол өзінің «әлеуметтік бихевиоризм» деп аталған теориясында адамды белсенді әлеуметтік тіршілік иесі ретінде қарастырды. Бұл белсенділік тұлғаның ерекші ішкі психологиялық жүйесінен туындайды[5] .

Әлеуметтену барысында бала әлеуметтік рөлдердің атқарушысы болу үшін оларды бойына «өлшеп көріп», жай ғана игеріп қоймай, нақты әлеуметтік жағдаятты интерпретациялайды, себебі, ол өздерінің рөлін ала отырып, өзіне деген жаңа қарым-қатынас пен көзқарасқа ие болды. Осылайша, әлеуметтенуші бала өзіне қоғамның берген рөлдерін қабылдап, оларды өзі меңгерді Жұмағұлов Ғ. Б. Ахметов А. Ахметова шын мәнінде әлеуметтендіру теориясында субъект-объект қатынастары саласына көп көңіл бөліп, тұлғаның субъект-объектілік әлеуметтік байланыстары мен қатынастарына назар аударған жоқ[6] .

ХХ ғасырдың 70-жылдарының соңы мен 80-жылдарының басында батыстық социология мен психологияда әлеуметтену мәселесін зерттеу жаңадан жандана түсіп, әлеуметтенудің сыншылдық тұжырымдамасын бірінші кезекке шығарады.

Бұл бағыттың теоретиктері тұлғаның қоғамда орын алған тәртіпке саналы және тіпті сыни тұрғыда қарауын қалыптастыру, қоғамда өз орнын табуға ұмтылуын дамыту міндетттерін алға қойды. Әлеуметтенудің сыншылдық тұжырымдамасын жақтаушылар теориялық жұмыстарында «өзін-өзі басқару», «өз мүмкіндігін іске асыру», «өз орнын табу», «өзін-өзі анықтау», «өзін рухани шоғырландыру», «қаржылық әлеуеті», т. б. б ұғымдарды белсенді пайдаланады.

Әлеуметтанудің сыншылдық тұжырымдамасының басты теоретиктерінің бірі- Агафонов А. Н., Меңлібаев К. Н. Ол ғылымға «гуманистік психология» теоретигі, психотерапиядағы өзгеше бағыттың негізін салушы ретінде енді. Ол өз еңбектерінде «әлеуметтендіру-тіпті де баладан жасанды түрде тұлға «құрастыру» дегендік емес. Оны іс жүзінде адамның өзі ғана істей алады әрі өзі ғана істеуі тиіс» деп қорытады[7] . Агафонов А. Н., Меңлібаев К. Н әлеуметтендіру барысында тұлғаның бойында өзін-өзі бағалауға икемділікті бұрын қалыптасқан құндылықтар жүйесін тәжірибе нәтижесінде қайта қарай білу қасиеттерін қалыптастыру маңызды деп есептейді. «Адам ұзақ уақыт бойы өзін өмірде эномикалық күштер, сансыз күштер немесе қоршаған орта шаблон бойынша жасаған қуыршақтай сезінеді. Бірақ ол біртіндеп жаңа тәуелсіздік декларациясын жасап келеді. Ол қолайлы кіріптарлықтан бас тартуда. Ол өзін-өзі таңдап, ең күрделіәрі көбінесе қасіретті әлемде қуыршақ та, құлтемір де, машина да емес, өзімен-өзі болуға, тамаша, дербес «Мен» болуға ұмтылады» деп тұжырымдайды Рахметов Қ. Ж., Болатова А. Н., Исмағанбетова З. Н [8] .

Мұндай ұғымда индевид оқиғаларының өзін өзгерте алмайды, бірақ сол оқиғаларды өзінің қабылдауын және түсінуін өзгерте алады. Қабылдау-әлеуметтенудің сыншылдық тұжырымдамасын жақтаушылар үшін орталық ұғым. К. Роджерстің түсіндіруінше, ересектердің (ата-ананың, мектеп педагогтердің) міндеті-мәселені ұғыну және оның шешімін балаға көрсетіп бермеу, итермелеу, тек «өзін-өзі тыңдауға», «өзіне-өзі оралуға» мүмкіндік беру.

К. Роджерстің ұғымында, тұлға мен оның әрекеті үшін «Мен-тұжырымдаманың» қалыптасуының маңызы зор, ол өзін-өзі қабылдау жүйесі: адам өзін-өзі қалай қабылдайтынын сипаттап береді, мұны К. Роджерс «Нақты-Мен» деп атайды. «Мен-тұжырымдамаға» сонымен қатар «Идеалды-Мен» жоспары да кіреді, ол адамның өте бағалайтын, бойына сіңіргісі келетін, бірақ әлі қолы жетпеген сипаттамаларынан тұрады. Адам жаңа өмірлік тәжірибе жинаған сайын, яғни әлеуметтену барысында «Мен-тұжырымдама» да күрделіленетініп, саралана түседі. Сонымен қоса, индевидте айналасындағылар тарапынан, әсіресе маңызды ересектер-педагоктер мен ата-аналардың өзіне деген оң көзқарасты қажет етушілік пайда болады. К. Роджерс айналадағылардың дұрыс қарым-қатынасы баланың өз-өзіне дұрыс қарым-қатынасына, өзіне сенімділігіне айналады да, әлеуметтенуші тұлғаның нақты және идеалды «мені» сәйкестендіруге жағдай жасайды деп есептейді.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс