Есімдіктің граматикалық ерекшелігі мен мағыналық тобы

I Кіріспе:

1.Есімдіктер туралы жалпы түсінік.

II Негізгі бөлім:

1. Есімдіктің мағыналық топтары.

2. Есімдіктің грамматикалық ерекшелігі.

III Қорытынды.

Есімдер тобына жататын сөз табының бірі –есімдік. Есімдіктер заттың атын ,сынын ,санын,я олардың аттарын білдірмейді ,бірақ солардың орнына жұмсалады.Есімдіктер белгілі бір түсінікті я ойды жалпылама түрде мегзеу арқылы білдіреді.Есімдіктердің мағыналары өздерінен бұрын айтылған сөйлемге немесе жалпы сөйлеу аңғарына қарай аңғарылады.
Есімдіктердің дәлді мағыналары ,егер екі не одан да көп адам сөйлесіп отырғаңда қолданылса сол сөйлемдерден бұрын айтылып я аталып өткен сөйлемдермен байланысты аңғарылады. Ал егер ондай есімдіктер монолог түрінде айтылған я жазылған сөйлемдерде қолданылса, олардың дәлді мағыналары, яғни олар туралы мәлімет, сол сөйлемдерден бұрын айтылған я жазылған сөйлемдермен байланысты тыңдаущы мен айтушыға ғана белгілі болады. Демек, есімдіктердің дәлді мағыналары бұрын айтылған я жазылған сөйлемдермен байланысты анықталады. Мысалы: Мен жаратпаған атшыға қарап едім, ол «тек отыр» дегендей басын шайқап, ернін тістей қойды деген мысалды алсақ, сөйлемдегі ол деген сөздің дәл кім екенін бірінші сөйлемдегі атшы деген сөзден аңғарамыз. Шынында, ол, мен, деген есімдіктерді алсақ, әркім я әр адам ол да, мен де бола алады.
Есімдіктердің мағыналары қаншама жалпы болғанымен ,олар қандай сөздердің орнына қолданылуына қарай ,сол сөздердің негізгі мағыналарыны қарай зат немесе заттық белгімен байланысты ұғымдарға ұштасып жатады.Мысал үшін сен ,ол жіктеу есімдіктерін ,бұл сол сілтеу есімдіктерін,кім, не ,қай сұрау есімдіктерін алайық.Егер осы есімдіктердің негізгі мағыналарын саралап қарайтын болсақ ,қандай сөздердің орнына қолданылуына байланысты ,біріншіден, заттық ұғымды білдіретін сөздердің орнына жұмсалатын есімдіктер ,екіншіден ,заттың белгісін білдіретінсөздердің орнына жұмсалатын есімдіктер болып іштей екі жікке бөлінеді.Осындай екі жік сөздерді ,біріншіден,заттық ұғымды білдіретін сөздердің орынбасарларын-субстантивтік есімдіктер ,екіншіден, заттың белгісін білдіретін сөздердің орынбасарлары-аттрибутивтік есімдіктер деген екі салаға бөледі.
Морфологиялық жағынан есімдіктер түрленетін сөздердің тобына қосылады. Ал олардың түрленуінде ,жалпы алғанда ,есімдерге ұқсас болғанымен , өздеріне тән ерекшеліктері де бар .
Есімдіктердің бәріне ортақ , бәріне де тәндеп есептерліктей я танырлықтай белгілі бір жүйелі формалары немесе өзгеру тәсілдері жоқ.бұл ерекшелікнегізінде есімдіктердің іштей субстантивтік және аттрибутивтік болып мағыналық екі жікке бөлінуімен байланысты.

1.А.Ысқақов «Қазіргі қазақ тілі» А, «Ана тілі» 1991 ж
2.К . Аханов «Грамматика теориясының негіздері» А,1972ж
3.Н.Оралбай «Қазіргі қазақ тілі морфологиясы» А,2007 ж
4. «Қазіргі қазақ тілінің грамматикасы» А, 1967ж.