Бастауыш сыныпта математиканы оқытуды жаңа технологияны қолдану

Қазақстан Республикасы

Білім және ғылым министрлігі

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

Түркістан гуманитарлық ғылымдар және бизнес институты

Тарих-педагогика факультеті

“Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі” кафедрасы

Ғылыми жетекшісі: аға оқытушы Ә. Үсенов

ППМ-416 тобының студенті Ж. Тлеубергенова

Түркістан, 2008 ж.

Бастауыш сыныпта математиканы оқытуда жаңа технологияны қолдану

Кіріспе

Егеменді еліміздің елу мемлекеттің қатарына қосылуға табандылықпен жылжу саясаты қоғамымыздың барлық саласында түбегейлі өзгерістер енгізіп, жаңа талаптар қойылып отыр. Соның ішінде болашақ ұрпаққа әлемдік деңгейде білім беру мақсатына орай білім мазмұнына жаңаша қарау - басты міндеттердің бірі. Қазіргі кезде білім берудің жаңа жүйесінің жасалынуы, оның парадигмасының өзгеруі, білім мазмұны мен әдіс-тәсілдерінің жаңаруы бәсекелестікке қабілеті мол, шығармашылық бағытта еңбектенетін, ой қабілетімен ерекшеленетін азаматты тәрбиелеуді көздейді.

12 жылдық білім берудегі өзгешеліктердің бірі баланың мектепке 6 жастан қабылданып, технологиялық білім беруді бастауыш мектептен бастау. Бұның өзі ғылыми-техникалық прогрестің даму бағытындағы, ғылым мен технологияның жаңа сапалық деңгейге көтерілуінде өмір сүре алатын және жасайтын ұрпақ дайындауды көздейді.

Дәстүрлі оқыту жүйесінен біртіндеп қарқынды даму шеңберіне жеткізе алатын жаңа оқыту технологияларын қолдану керек және жаңа тұрғыдан оқыту барысында білім мазмұны ғана негізгі мақсат болмай, адамгершілік пен гуманистік бағыт басты нысан ретінде ұсталынуы керек.

Зерттеудің өзектілігі:

Қоғамдағы әлеуметтік өзгерістерге сай оқытудың сапасын арттыру мәселесі жаңа оқыту технологияларын өз дәрежесіне сай қолдануға тікелей байланысты. Еліміздегі ғылыми жаңа технологияның қарқынды дамуымен қатар, технологияның үздіксіз өзгерістерге бейімделе алатын жаңа заманның жаңа тұлғасын қалыптастырудың кезі жеткен сияқты. Сондықтан да дамып келе жатқан қазіргі таңдағы білімніңі қай саласынды болмасын оқытудың жаңа технологиясы тек сипаттама түрінде ғана емес, шынайы проблемалық негізде болуға тиісті. Жаңа оқу үдерісінің әдістері мен түрлерін жетілдіруде жаңашыл-педагогтардың озық дидактикалық идеяларында “Нені оқыту?”, “Қалай оқыту?”, “Сапасы қандай?” деген сияқты мәселелерді шешуге бағытталған көптеген жаңаша жұмыстарын көруге болады.

Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің өзіндік ұлттық үлгісі қалыптасты. Бұл процесс білім парагдимасының өзгелермен қатар жүреді. Білім берудегі ескі мазмұнның орнына жаңасы келуде Я. А. Коменскийдің, И. Герберттің дәстүрлі объект-субъектілі педагогиканың орнына басқасы басты, ол балаға оқу қызығушылығының субъектісі ретінде, өзін-өзі өзектендіруге, өзін тануға және өзін-өзі жүзеге асыруға ұмтылатын дамушы тұлға ретінде, бағытталған. Мұндай жағдайда педагогикалық үдерістің маңызды құрамы оқу ісіндегі субъектілер оқытушы мен оқушының тұлғалық бағытталған өзара әрекеті болып табылады.

Жаңа білім парагдимасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысы емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын қойып отыр.

Қазіргі уақытта педагогика ғылымының бір ерекшелігі баланың тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын шығаруға ұмтылуы.

Ғылымға мықтап енген "Педагогикалық технология" ұғымына әр түрлі түсініктемелер берілген. (В. П Беспалько, В. М Шепель, И. П Волков, М. Чошанов, М. В Кларин т. б) . Дегенмен, барлық анықтамалардың ортақ басты негізі бар.

Бүгінгі таңда П. М. Эрдниевтің дидактикалық бірліктерді шоғырландыру технологиясы, Д. Б. Эльконин мен В. В Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы, Ш. В. Амоношвилидің ізгілікті-тұлғалық технологиясы, В. Ф. Шаталовтың оқу материалының белгі және сызба үлгілері негізінде қарқынды оқыту технологиясы, М. Чошановтың проблемаларының модульдік технологиясы, В. М. Монаховтың, В. К. Дьяченконың ұжымдық оқыту әдісі, В. П. Беспальконың және басқада көптеген ғалымдардың технологиялары кеңінен танымал болған .

Қазақстанда Ж. А. Қараевтың, М. Жанпейісованың және т. б. ғалымдардың оқыту технологиялары белсенді түрде қолданылуда.

Мектепте оқытуды ұйымдастыратын бірден бір нұсқа сабақ болса, сабақтың нәтижелі болуына ықпал ететін нұсқа - сол сабақты өткізудің әртүрлі әдіс - тәсілдері яғни, жаңашыл сабақ.

Жаңа дәуірдің жан - жақты дамыған адамын тәрбиелеу оңай емес, ол үшін мұғалімге үлкен ізденудің, оқытуды ізгілендіру аспектілерін пайдаланып жүзеге асырудың мәні зор.

Осыған орай жаңашыл идеялар көптеп шыға бастады. Сол жаңашыл педагогтардың идеясымен жұмыс істей білу - әр педагогқа қойылатын талаптардың бірі.

Бұрынғы білім берудің әдістемесі қазіргі қоғамның талаптарына жауап бере алмайды, ал оқытуда жаңа технологияларды қолдану мектептің дұрыс бағытта дамуына жол ашады. Жаңадан ойлап табылған әдіс-тәсіл жоқ, бірақ өзіміз қолданып жүрген әдістерді жаңа жағдайға бейімдеп пайдалану. Сондай-ақ жаңа технологияларды тиімді пайдаланудың мәні зор. Мысалы, дәстүрлі сабақтардағы сұрақ-жауап, әңгімелесу әдістері балалардан таныс нәрсені сұрап білуге негізделеді.

Егеменді еліміздің болашағы - жастар яғни бүнінгі мектеп партасында отырған оқушылар. Оларды қазіргі заман талабына сай жан-жақты, білімді, өз бетімен ойлап білуге талпынатын, өзінің ой тұжырымы бар етіп тәрбиелеу үшін сабақ түрлері құрлысын жетілдіру, оқытудың жаңа әдіс - тәсілдерін пайдалану бүгінгі күннің талабына айналып отыр.

Қазіргі заман мұғалімі қоғамдық дамудың деңгейінен көрінетін, оның әлеуметтік парызына жауап беруді көздейтін, жаңалыққа сергек, өз ісіне гуманистік сезіммен қарайтын, педагогикалық күрделі құбылыстарды идеялық, адамгершілік тұрғыдан шеше алатын, жаңашыл ойлау дағдысын меңгерген, шығармашылықпен еңбек ететін маман болу керек.

Оқушылардың дүниетанымдық қасиеті, ізденгіштік пен мәселелерді шеше білуі үшін, ойлау қабілетін активтендіру үшін түрлі әдістер мен тәсілдерді қолдана білудің маңызы зор.

Зерттеудің мақсаты:

Бастауыш сыныптарда білім беруді жетілдіруде жаңа технологияны және жаңашыл педагогтардың идеяларын қолдану әдістері мен тәсілдері.

Зерттеудің міндеттері:

1. Бастауыш сынып оқушыларының оқу жұмысын ұйымдастыруда жаңа технологиялық әдістемелерді, жаңашыл педагогтардың идеяларын қолдануға байланысты технологиялық және әдістемелік әдебиеттерді қолдану.

2. Төменгі сыныптарда білім берудің педагогикалық, психологиялық негіздері мен оқу жұмысында жаңа технологиялық әдістемелерді ұйымдастыру.

3. Бастауыш сыныптарда математиканы оқытуда жаңа технологияны және жаңашыл педагогтардың идеяларын іс-жүзінде қолдану.

Зерттеудің нысанасы:

Бастауыш сыныптарда білім беру барысында жаңа технологияларды қолдану.

Зерттеу әдісі:

Әдістерге талдау жасау және оларды бастауыш мектеп тәжірибесінде қолдану.

І. Бастауыш мектепте білім берудіњ педагогикалыќ-психологиялыќ негіздері

1. 1. Бастауыш сынып оқушыларының оқу жұмысын ұйымдастыруда жаңа технологиялық әдістемелерді қолдану рекшеліктері

Елімізде ғылыми жаңа технологияның қарқынды дамуымен қатар, технологияның үздіксіз өзгерістеріне бейімделе алатын жаңа заманның жаңа тұлғасын қалыптастырудың кезі жеткен сияқты.

Ертеде данышпан ойшылдарымыз айтқан: "Тегінде, адам баласы адам баласынан ақыл, білім, ар, мінез деген қасиеттерімен озады - деген пікіріне сәйкес, қазіргі таңда жаңа заман ағымына сай, өзіндік жаңа білім саласында түрлі дамыту істерінің дамып келе жатқанын ерекше атап көрсетуге болады.

Соңғы уақытта білімге деген көзқарастың түбегейлі өзгергені "XXI ғасырдағы білім беру жүйесі қандай болуы керек?" деген сауалға жауап берері анық. Еліміз бен өркениетіміздің даму деңгейі осы сапалы білім нәтижесінің нақты көрсеткіші болмақ.

Қазіргі кезде мектептің оқу-тәрбие үрдерісінде 50-ден астам педагогикалық технологиялардың қолданылып жүргені мәлім. Бұл технологиялардың бәрін бір сабақта қамту мүмкін емес. Сондықтан мектептегі әрбір пәнді оқытуда оқыту технологиясын таңдап, іріктеу және оны іс-әрекеттік тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады. Мұнда оқушының әрекеті -технологияны қабылдауы, ынтасы, құштарлығына көңіл бөлінуі тиіс.

Бастауыш мектепте оқытуды технологияландыру қазіргі нарықтық экономика жағдайында өмір талабынан туындап отыр. Жаңа оқыту технологияларын бұрынғы оқыту әдістемелерінің орнына келген жаңа түсінік деп те қабылдамау керек.

Жаңа оқыту технологиясының ерекшелігі - мұғалімдер мен оқушыларға өз бетімен бірлесіп, шығармашылықпен жұмыс істеуге мүмкіншілік береді.

"Технология" - өндірістен алынған ұғым дейгін болсақ, белгілі бір бұйымды модельдеу, соған қажетті материалды өлшеу, ол материллды нәти же даярлайтын процеске салу, түпкілікті нәтижені алдын ала болжау арқылы сол нәтижені алуға бағытталған қызмет процесін ұйымдастыруды білдіретін бұл ұғымның білім беруінен байланысы тікелей анықталады.

Мектептердің оқу үдерісіне жаңа ақпараттық технологияны енгізу арқылы оқу сапасы жақсарып, дамыта оқыту жүзеге асырылып, сабақ қарқыны жеделдетіліп, жеке тұлғамен жұмыс істей отырып, саралап, даралап оқытуға мүмкіндік тұады. Жаңа ақпараттық технологияны шағын жинақталған мектептерде де пайдалануға болады. Онда сабақты тиімді өткізуге, оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға, әрбір оқушының өз беттерінше ізденіп білім алуларына көмектесуге болады.

Жаңа технология оқушының өзіндік жұмыс атқаруына және ең бастысы оқушының білім жетістіктерін жақсартуға ықпал етеді.

Мектептің бастауыш сатысында кеңінен қолданылып жүрген оқытудың қазіргі технологиялары: (ДБІ) дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясы (П. М. Эрдниев) бір мезгілде тура және кері амалдар мен операцияларды меңгеруге кемектеседі және ірілендіру қағидасына сүйеніп құрастырылған жаттығулар жиынтығы білімді саналы да берік меңгеруге кемектеседі, математиканы оқытудың есеп шығаруға негізделген технологиясы (Р. Г. Хазанкин) есептерді шығаруда әртүрлі әдістерді қолдану және оқушылар бірін-бірі тексеру арқылы есептің дұрыстығына көз жеткізулеріне болады, дамыта оқыту технологиясы (Л. С. Выготский, Л. В. Занков, Д. Б. Эльконин, В. В. Давыдов) дамыта оқыту жүйесі жеке тұлғаны жеделдете қарқынды, барлық салалармен сәйкестікте жан-жақты дамытуға бағытталған, оқытудың модульдік технологиясы (В. М. Монахов) оқу үдерісін мақсатты жобалап, құруға болады. Оқытудың компьютерлік технологиясы компьютермен жұмыс істеу техникасын меңгеру, сыныпта белсенділік көрсету, жеке жұмыс істеу, жекелеп көмек керсету, проблемалық оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы (В. Ф. Шаталов) теория және практиканы блок түрінде топтау, тірек-схема, тірек-конспект түрінде берілген теориялық материалдарды сыныпта меңгеру, үйде өз бетімен іздену, жұмыс істеу, түсіндіре басқарып - оза оқыту (С. Н. Лысенкова) алынатын білімнің алғашқы бөлігін алдын-ала оқыту деңгейлік саралап оқыту технологиясы бірнеше деңгейде тапсырма беру және т. б.

Мектептің бастауыш сатысында оқу-тәрбие үдерісін оқушылардың өзара іс-әрекетімен мұғалім мен оқушының өзара қарым-қатынасын дұрыс ұйымдастыру арқылы оқушының ойлау белсенділігін арттыруға, сабақта интеративтік әдісті пайдалануға болады. Мұнда негізгі және жетекші үдеріс - іс-әрекетті оқыту ұйымдастыру. Бұл технологияның ерекшелігі оқушылардың өздері ақпараттар жинап, өздері жаңалық ашуға ұмтылып, ізденіп жауабын тауып, өзінің көзқарасын логикалық түрде дәлелдейді. Ол өз пікірін бір-біріне, топта, сынып алдында қайта алады. Мұнда жеке тұлғаның рухын тәрбиелеуге, адамның адамгершілік болмысын қалыптастыруға басты назар аударылуы тиіс. Білім мазмұнын меңгеруде оқушылардың жаңа процессуальдық біліктілігіне, ақпаратты алдын ала болжау қабілеттерін және қойылған міндетті шығармашылықпен дамытуға көңіл бөлінеді.

Ќазіргі уаќытта педагогика ѓылымыныњ бір ерекшелігі баланыњ т±лѓалыќ дамуына баѓытталѓан жања оќыту технологияларын шыѓаруѓа ±мтылуы. Ѓылымѓа мыќтап енген “Педагогикалыќ технология” ±ѓымына єр т‰рлі т‰сініктемелер берілген. (В. П Беспалько, В. М Шепель, И. П Волков, М. Чошанов, М. В Кларин т. б) . Дегенмен, барлыќ аныќтамалардыњ ортаќ басты негізі бар.

Б‰гінгі тањда П. М. Эрдниевтіњ дидактикалыќ бірліктерді шоѓырландыру технологиясы, Д. Б Эльконин мен В. В. Давыдовтыњ дамыта оќыту технологиясы, Ш. В. Амоношвилидіњ ізгілікті-т±лѓалыќ технологиясы, В. Ф. Шаталовтыњ оќу материалыныњ белгі жєне сызба ‰лгілері негізінде ќарќынды тірек сигналдары арқылы оќыту технологиясы, М. Чошановтыњ проблемаларыныњ модульді технологиясы, В. М. Монаховтыњ, В. П. Беспальконыњ жєне басќада кµптеген ѓалымдардыњ технологиялары кењінен танымал болѓан .

Ќазаќстандық ғалымдар Ж. А. Ќараевтыњ деңгейлеп оқыту технологиясы, М. Жанпейісованыњ блоктық модульдық технологиясы, Г. Г. Ғалиевтің жүйелік негізде оқыту технологиясы, Қ. А. Әбдіғалиев пен Н. Н. Нұрахметовтердің шоғырландырып қарқынды оқыту технологиясы жєне т. б. ѓалымдардыњ оќыту технологиялары белсенді т‰рде ќолданылуда.

Аталған дидактиктердің біліміне сүйене отырып, қазіргі таңда оқытудың әртүрлі жаңа технологиялары қарастырылып, оны қолдануды жүзеге асыруда көптеген жұмыстар жүргізіліп, нәтижесін беріп те үлгерді.

Жаңа мазмұнға жаңа әдістер жүйесі қажет. Бүгінгі күні білім беру мекемелерінде оқыту процесін технологияландыру өзекті мәселелердің бірі болып отыр.

Ж. Қараевтың деңгейлеп оқыту технологиясының тиімді жақтары:

1) әр оқушы өздігінен жұмыс істеуге дағдыланады;

2) оқушының қабілеті айқындалады;

3) талпынысы, ұмтылысы байқалады;

4) күрделі тапсырмаға байланысты оқушының ойлау қабілеті артады;

5) оқушылар деңгейлік тапсырманы орындап болған соң, жинаған ұпайы бойынша әр баланың білім деңгейіне, қабілетіне қарай бағаланады. Демек, әділ баға қойылады.

Білім берудің әрбір сатысы жоғарылаған сайын олардың білімді қабылдауы өзгеріп, өтілетін пәндер жүйесі күрделене түседі. Сондықтан да баланың жас ерекшеліктерін, әр сатыдағы қабылдау мүмкіндіктерін ескере отырып, дамып жатқан оқытудың жаңа технологияларын тиімді пайдалану ең маңызды болып отыр.

Білім берудің ең төменгі сатысы интеллектінің даму іргетасы, оқу әрекетін қалыптастырудың ең қуатты кезеңі. Бірақ, бұл сатыдағы баланың есте сақтау қабілеті, затты қабылдауы нашар болып келгенімен, білуге құштар, барлығын көзбен көруді ұнатады. Сондықтан да оқу ойын түрінде, модульдік оқыту, білім беруді ізгілендіру технологиялары ретінде қолданылып отырады.

Ғылымға белгілі әртүрлі себептермен андар арасында қалған балалардың қайта адам қалпына келе алмауының басты себебі де осы болар. Қорытындысында бастауыш сынып оқушыларының қарқыны ой еңбегімен айналысуға, табиғи мүмкіндіктерінің бар екенін оқыту жүйесінде ескеру қажет деген тұжырымға келеміз.

Дәстүрлі педагогикада "қарапайымнан күрделіге қарай нақтыдан абстрактіге қарай" деген принцип бар. Дамыта оқыту жүйесінің авторлары бұған керісінше, бала ойлауын абстрактіден қарапайымға қарай жетелейді. Ал Л. В. Занков жүйесі дәстүрлі оқыту жүйесінен басқа дидактикалық принциптерге негізделеді. Енді ерекше тоқталуды қажет ететін кейбір принциптердің мәнін аша кетейік. Бүгінгі күннін өлшемімен қарағанда айрықша көкейтестілігімен ерекшеленетін принцип жоғары қиындықта оқыту принципі.

Дамыта оќыту идеасыныњ ±заќ тарихы бар. Ерте кезден бастап-аќ, ойшылдар білім мен аќыл-ой тєрбиесініњ ара-ќатнасын, олардыњ бала дамуына єсерін зерттей бастаѓан. Бізге белгілі алѓашќы дидактиктердіњ бірі Квинтилиан мектеп алдына баланыњ ќабілеттеріне, аќылыныњ ќасиеттеріне, мінез-ќ±лыќ ерекшеліктеріне с‰йене отырып, оныњ ойыныњ жєне тілініњ дамуын ќамтамасыз етуді ќойѓан.

XVII ѓасырдаѓы Я. А. Коменскийдіњ дидактикалыќ ж‰йесініњ негізгі ќаѓидаларыныњ бірінде де баланыњ аќыл-ой к‰шін, ќабілеттерін дамыту олардыњ білімге деген ќ±штарлыѓын оятып, лаулата т‰седі делінген.

И. Т. Пестоллоции баланыњ аќыл-ойын, барлыќ ќабілет-ќасиеттерін дамыту идеясымен арќауланѓан бастауышта оќыту єдістемесін жасауѓа єрекет етеді.

Дамыта оќыту ±лы неміс педагогы А. Дистервегтіњ єйгілі “Неміс м±ѓалімдерініњ білім беру ісіне басшылыќ” атты ењбегініњ де негізі болып табылады. Дамыта оќыту деп ол баланыњ білім алуѓа іс-єрекет етуін ±йымдастыратын оќытуды атаѓан.

Дамыта оќытудыњ идеясын алѓашќылардыњ бірі болып 1959-60 жылдары ќолѓа алѓан академик Л. В. Занковтыњ басшылыѓмен жасаѓан бастауышты оќытудыњ жања ж‰йесін м±ѓалімдер ќауымы ‰лкен ыќыласпен ќабылдаѓанымен, белгілі себептерге байланысты µрістеп кете алмады. Тек 1990 жылдары ѓана Ресей мектептерінде ѓана ќайтадан ќолданыла бастады. Ќазір б±л ж‰йе дєст‰рлі оќытумен ќатар пайдаланылып келеді. Л. С. Выготскийдіњ теориясы Д. Б Эльконин басќарѓан шыѓармашылыќ топ ж±мысында єрі ќарай жалѓастырылады.

Баланыњ µзін-µзі µзгертуші субьект ретінде дамуна арналѓан т±жырымдама жасалып, зерттеулер ж‰ргізілді. Екі автордыњ тобы да µз ж‰йелері бойынша оќу баѓдарламаларын, оќулыќтарын, єдістемелік ќ±ралдар дайындап шыѓарды. Осылайша дамыта оќыту ѓылыми теориядан практикалыќ іс-тєжірибеге батыл ене бастады. Дамыта оќытудыњ Д. Б. Эльконин - В. В Давыдов жасаѓан ж‰йесін кµздеген маќсаттарына жету тек баланыњ µзініњ белсенділігіне баланысты. Осыѓан орай б±л ж‰йеніњ єдіс тєсілдері де оќушыныњ оќу белсенділгін ±йымдастыру, ќолдап, кµмектесіп отыруды кµздейді.

Дамыта оќытуда баланыњ ізденушілік-зерттеушілік єрекетін ±йымдастыру басты назарда ±тсалады. Ол ‰шін бала µзініњ б±ѓан дейінгі білетін амалдарыныњ, тєсілдерініњ жања мєселені шешуге жеткіліксіз екенін сезетіндей жаѓдайѓа т‰суі керек. Содан барып ол білім алуѓа деген ынта-ыќласы артады, білім алуѓа єрекеттенеді.

Сонымен дамыта оќыту мен дєст‰рлі оќыту ж‰йелерініњ ерекшеліктері мен µзгешеліктеріне тоќталып кеттім. Айтылѓандарды ќорыта келе, дєст‰рлі оќыту єдістемесі негізінде метафизикалыќ єдіснама, ал дамыта оќыту технологиясыныњ негізінде диалектикалыќ єдіснамасы жатыр деп айтуѓа болады. Дєст‰рлі оќыту балада білім, білік, даѓды алуѓа ќажетті аќыл, сана бардеп ессептеп, сол аќылѓа дайын білімді ќ±ю керек деген кµзќарасќа, ал дамыта оќыту бала бойындаѓы табиѓи ќабілеттерді жања белестерге кµтеруді маќсат т±татын принциптерге негізделген.

Дєст‰рлі оќыту, есте саќтауѓа, ал дамыта оќыту дербес ж±мыс істеуге, арналѓан білімді пайдалана білуге ‰йретеді.

Дєст‰рлі єдісте м±ѓалім субъект те, ал оќушы объект болады. Дєст‰рлі єдісті зерттегендер Я. А. Коменский, И. Т. Пестоллоции.

Дамыта оќыту арнайы педагогикалыќ технологияларды ќажет етеді. Ол технологияларда баланы ќоршаѓан ортамен еркін ќарым-ќатынасќа т‰су м‰мкіндігі беріледі. Айтылѓандарды кесте т‰рінде тµмендегідей бейнелеуге болады.

Кесте 1- Дєст‰рлі жєне дамыта оќыту ж‰йелерініњ негізгі белгілерін салыстырмалы сипаттамсы

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс