Жыныс бездері және плацента гормондары

І. Кірісепе
ІІ.Негізгі бөлім
1. Жыныс бездері
2. Жыныс гормондарының ісері
3. Плацента
4. Плацента гормондары
ІІІ. Қорытынды

Жыныс бездері – гонадалар (грекше gone – пайда болу, aden – без) аралас сөлініс бездері болып есептеледі. Олардың сыртқы сөліністік қызметі жыныс жасушаларын жасау және шығару. Еркек организміндегі ұрық жолында сперматозоидтар, ал ұрғашы организмдегі аналық безде жұмыртқа жасушалары пісіп жетіледі. Демек, жыныс бездерінің негізгі қызметтерінің бірі – көбею немесе репродуктивтік қызметі. Сонымен қатар, бұдан кем түспейтін эндокринді қызмет атқарады. Зат алмасу, көбею жыныс белгілерін ажыратуынан (деференция) бастап, ұрықтың пайда болып, дамып, тууына дейінгі көптеген үрдістерді реттейтін жыныс гормондарын шығарады. Жыныс бездерінде жыныс гормондары және жыныс жасушалары түзіледі. Жыныс бездері аталық және аналыұ жыныс гормондарын бөледі.аталыұ жыныс гормондары ұрық жолының интерстициалдытіндерінің ерекше- Лейдиг жасушаларынан жасалады. Бұл гормондар андрогенді деп аталады. Аталық жыныс гормондары – тестостерон. Бұдан басқа да бұған қарағанда белсенділігі сәл тқмен гормондар бар – андростерон, эпитестостерон. Андрогенді гормондармен қатар, ұрық жолында аздап аналық жыныс гормоны – эстерогендер және прогестерон бөлініп шығарылады.Жыныс жұмыртқаларының негізгі құрлымы – фолликула, оның ішінде жұмыртқа жасушасы пісіп жетіледі.Пісіп жетілген фолликула граафты көпіршік деп аталады.Ол жарылғанда, одан жұмыртқа жасушасы шығады.Бұл – овуляция деп аталады.Жыныс ағзалары жетілген әйелдерде овуляция ай сайын қайталануы мүмкін.Жыныстық оралым (ЦИКЛ)27-28 күнге созылады.Оны 4 кезеңге бөледі.1)овуляцияға дейінгі;2)овуляция кезіндегі;3)овуляциядан кейінгі;4)тыныштық кезең. Жыныс циклінің әртүрлі кезеңдерінде жыныс жұмыртқаларында өзінің физиологиялық ерекшеліктері жағынан әртүрлі гомондар түзіледі(синтезделеді).Жұмыртқа жасушасы пісіп жетілген кезеңде фолликула – эстроген (грек. Oistros – ағу, genes – тудыратын деп аталатын гормандарды жасап шығарады. Бұл гормондарға эстродиол және белсенділігі төмен эстрон мен эстриол жатады. Сол жерде аздап тестостеронда жасалады. Жыныс жұмартқасының сары денесінде гестогендер(латын. Gestatio- жүктіліктің дамуына жақсы әсер ететін гормондар ) жасалады. Сары дененің негізгі гормоны – прогестерон.

1. «Адам физиологиясы» Х.Қ.Сәтбаева., А.А.Өтепбергенов., Ж.Б.Нілдібаев. Алматы, 2005
2. «Медициналық биология және генетика» С.А.Әлибаев., Е.О.Қуандықов. Алматы 2004
3. «Цитология,Эмбриология және Гистология» Ж.О.Аяпова., Алматы, 2007
4. «Основы физиологии человека» Н.А.Агаджанян. И.Г.Власова., Н.В.Ермакова., В.И.Торшин., РУНД, 2003
5. «Адам анатомиясы» А.Рақышев., Алматы, 2004