Нарықтық қатынастар жағдайында еңбекті мөлшерлеу

1.Еңбекті мөлшерлеу міндеттері.
2.Еңбекті мөлшерлеу әдістері.
3.Жұмыс уақыты шығындарын зерттеу және жіктеу.

Мөлшерлеу - еңбек бөлінісі және кооперациялау, жұмысшы күшін орналастыру, жұмыс орындарын ұйымдастыру және қызмет көрсету сұрақтарын дұрыс шешуге мүмкіндік беретін еңбек ұйымдастырудың маңызды элементі. Кәсіпорында көбінесе жұмсалған еңбек санына және оның күрделілігіне байланысты болатын жұмысшылардың еңбек ақысының дифференциясы жүреді. Тәжірибеде ол еңбек өнімділігін өндіру, еңбек сыйымдылығы, жүктеме, жұмысшылар саны, істелген уақыт саны, мөлшер және мөлшерленген тапсырманы орындау деңгейі сияқты көрсеткіштер арқылы сипатталады және есепке алынады.
Еңбекті мөлшерлеу - бұл белгілі бір ұйымдық-техникалық жағдайда уақыт бірлігіне белгілі бір жұмыс орындауға, өндіріс құралдарына қызмет көрсету, өнім алу немесе орындалған жұмыс санына, өндірістің қызмет көрсетілетін құралдарына, өндірілетін өнімге еңбек мөлшерін бекітуге бағытталған тәсілдер жиынтығы.
Еңбекті мөлшерлеудің басты міндеті еңбек шығынын өлшеу ғана емес, сонымен қатар жұмыс уақытын үнемдеу және еңбекті рационалды ұйымдастыру есебінен бұйымдардың еңбек сиымдылығын төмендету. Сонымен қатар еңбекті мөлшерлеу еңбек ақының шығындалған еңбек санымен байланысын анықтайтын еңбек ақы ұйымдастырудың маңызды құрамды бөлігі болып табылады.
Еңбекті мөлшерлеудің негізгі принциптері болып келесілер табылады:
- мөлшерді ұйымдық - экономикалық,техникалық,психофизиологиялық және әлеуметтік негіздеу ;
- мөлшердің өндірістің нақты жағдайына сәйкестігі, өндіріс үшін олардың ұқсас ұйымдық – техникалық жағдайлармен біртұтастығын сақтау;
- еңбек мөлшерін бекіту кезінде ғылым мен техника есебі;
- мөлшердің динамикалығы, жағдайдың өзгеруіне байланысты оларды міндетті түрде нақтылау;
- жұмысшылардың барлық категорияларын қамту.
Кәсіпорында қолданылатын еңбек шығындарының мөлшері уақыт мөлшері, өндіру мөлшері, қызмет көрсету және жұмысшылар саны мөлшері түрінде көрінеді .
Уақыт нормасы – белгілі-бір ұйымдық-техникалық жағдай кезінде жұмыс бірлігін (операцияны) орындауға немесе өнім бірлігін дайындау үшін қажет жұмыс уақыты.
Өндіру мөлшері - жұмыс уақыты бірлігінде (минут,сағат,ауысым,тәулік т.б.) орындалуға тиіс жұмыс көлемі.