Бухгалтерлік есепке анықтама беру және оны басқадай экономикалык пәндермен салыстыру

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Бухгалтерлік есептің келіп шығу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І. Тарау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.1 Бухгалтерлік есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Бухгалтерлік есептің міндеті мен мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.3 Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде колданылатын
өлшем түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
ІІ. Тарау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.1 Бухгалтерлік баланстың мәні . оның атауына негізделеді ... ... ... ... .12
2.2 Бухгалтерлік есеп, әдістері, шоттар және қосарлы екі
жақты жазу ... ... ... ... ... ... ..13
2.3 Бухгалтерлік есептің әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
ІІІ. Тарау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
3.1 Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
Бухгалтерлік құжаттар және олардың атқаратын қызметі ... ... ... ..18
3.2 Бухгалтерлік құжаттардың жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
3.3 Құжат айналымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29

Бухгалтерлік есеп өзінің бастауын сонау ХІІ ғасырдан алады. Бұл ғылым туралы алғашқы түсінік шамамен 1340 жылдары Генуе қаласында пайда болған. Бухгалтерлік есептің алғашы негізін салушы және дамушысы Француз манахы Лука Пачоли болып табылады. Ол бухгалтерлік есеп туралы 1493 жылы Шотгар және жазулар деген трактатын жазған. Ал «бухгалтер термині» XV ғасырда Австрия қаласында пайда болған. Бухгалтерлік есеп - ұйымның қаржылық ақпаратын белгілі бір (белгіленген) әдістері мен тәсілдері бойынша есептейтін, өлшейтін және оны өндеп, тасымалдайтын ғылым. Ол кәсіпорынның жұмысын толығымен бақылап, оны басқару үшін бағыт-бағдар беріп, алдағы уақытта істелінетін жұмысын жоспарлап және сонымен қатар ол ұйымның болашақта атқарылатын жұмысына экономикалық талдау жасауға өте қажетті жүйе болып табылады. Сондықтан бухгалтерлік есепті бүтіндей халық шаруашылыгы есебінің ең басты және негізгісі деп айтуымызға болады. Бухгалтерлік есеп ғылымыньщ шығу тарихы ертеден басталған. Ол бұдан көптеген жүзжылдыктар бұрын пайда болын, бүгінгі күнге. дейін әрбір кезендердің уақыт талаптарына сәйкес дамып келеді. Тайпалар арасындағы шаруашылық операцияларына байланысты табылған жазулардан бухгалтерлік есеп біздің заманымызға дейінгі V гасырда жүргізілді деген деректер бар. Ал біздің заманымызга дейінгі ІІ ғасырда Грекияда салынған құрылысқа кеткен шығындар есептеліп, салынған үйдің (ғимараттың) қабырғасына жазылатын болтан. Рим империясының квесторлары мемлекеттік бухгалтерлерді бақылап, оньщ қорытындысын емтихан қабылдаушы тындаған. Осыдан «аудитор» деген термин пайда болтан. Міне, осы жоғарыда айтылгандарға сүйене отырып, бухгалтерлік есептің тек кана кәсіпорын жұмысынын бір бөлігін атқарып қана қоймай, тұтас мемлекетті басқаруға қатысы бар екендігін дәлелдеуімізге болады. Сондықтан да болар көрнекті ғалым Б. Де Сопозаноньщ «Бухгалтерлік есеп болмаса әлемді басқару мүмкін емес және онсыз адамдар бірін-бірі түсінбес еді» - деген.

1. Әбдіғали Әбдіманапов., «Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері». (халықаралық стандарт) Алматы-2006
2. С.Б. Баймұханова., Ә.Ж. Балапанов. «Бухгалтерлік есеп»
Алматы-2001.
3. Қ.К. Кеулімжаев., Н.А. Құдайбергенов., «Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері». Алматы. Экономика, 2006

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Бухгалтерлік есептің келіп шығу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .3

І.
Тарау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.1 Бухгалтерлік есеп
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..6
1.2 Бухгалтерлік есептің міндеті мен
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.3 Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде колданылатын
өлшем түрлері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .9

ІІ.
Тарау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.1 Бухгалтерлік баланстың мәні – оның атауына
негізделеді ... ... ... ... .12
2.2 Бухгалтерлік есеп, әдістері, шоттар және қосарлы екі
жақты жазу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 13
2.3 Бухгалтерлік есептің
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
16

ІІІ.
Тарау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
3.1 Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
Бухгалтерлік құжаттар және олардың атқаратын қызметі
... ... ... ..18
3.2 Бухгалтерлік құжаттардың жіктелуі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
3.3 Құжат
айналымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..25

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 29

Кіріспе
Бухгалтерлік есептің келіп шығу тарихы
Бухгалтерлік есеп өзінің бастауын сонау ХІІ ғасырдан алады. Бұл ғылым
туралы алғашқы түсінік шамамен 1340 жылдары Генуе қаласында пайда болған.
Бухгалтерлік есептің алғашы негізін салушы және дамушысы Француз манахы
Лука Пачоли болып табылады. Ол бухгалтерлік есеп туралы 1493 жылы Шотгар
және жазулар деген трактатын жазған. Ал бухгалтер термині XV ғасырда
Австрия қаласында пайда болған. Бухгалтерлік есеп - ұйымның қаржылық
ақпаратын белгілі бір (белгіленген) әдістері мен тәсілдері бойынша
есептейтін, өлшейтін және оны өндеп, тасымалдайтын ғылым. Ол кәсіпорынның
жұмысын толығымен бақылап, оны басқару үшін бағыт-бағдар беріп, алдағы
уақытта істелінетін жұмысын жоспарлап және сонымен қатар ол ұйымның
болашақта атқарылатын жұмысына экономикалық талдау жасауға өте қажетті жүйе
болып табылады. Сондықтан бухгалтерлік есепті бүтіндей халық шаруашылыгы
есебінің ең басты және негізгісі деп айтуымызға болады. Бухгалтерлік есеп
ғылымыньщ шығу тарихы ертеден басталған. Ол бұдан көптеген жүзжылдыктар
бұрын пайда болын, бүгінгі күнге. дейін әрбір кезендердің уақыт талаптарына
сәйкес дамып келеді. Тайпалар арасындағы шаруашылық операцияларына
байланысты табылған жазулардан бухгалтерлік есеп біздің заманымызға дейінгі
V гасырда жүргізілді деген деректер бар. Ал біздің заманымызга дейінгі ІІ
ғасырда Грекияда салынған құрылысқа кеткен шығындар есептеліп, салынған
үйдің (ғимараттың) қабырғасына жазылатын болтан. Рим империясының
квесторлары мемлекеттік бухгалтерлерді бақылап, оньщ қорытындысын емтихан
қабылдаушы тындаған. Осыдан аудитор деген термин пайда болтан. Міне, осы
жоғарыда айтылгандарға сүйене отырып, бухгалтерлік есептің тек кана
кәсіпорын жұмысынын бір бөлігін атқарып қана қоймай, тұтас мемлекетті
басқаруға қатысы бар екендігін дәлелдеуімізге болады. Сондықтан да болар
көрнекті ғалым Б. Де Сопозаноньщ Бухгалтерлік есеп болмаса әлемді басқару
мүмкін емес және онсыз адамдар бірін-бірі түсінбес еді - деген.
Қазақстан Республикасынын Бухгалтерлік есеп және қаржылык есеп беру
туралы заңы еліміздегі бухгалтерлік есепті жүргізу жүйесін анықтайды,
қаржылык есеп беру мен оның пайдаланылуын және есепке алудьщ негізгі
принциптері мен жалпы тәртібін, ішкі бақылау және сырткы аудит жѳніндегі
талаптарды, сондай-ақ ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін белгілейді.
Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін барлык кәсіпорын
бухгалтерлік есептеу мен қаржылык есеп беруді осы заңға сәйкес жүргізуге
міндетті.
Кез келген ұйымда бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу экономикалық
мәселелердін негізгі және басты қажеттілігі болып табылады. Бухгалтерлік
есеп арқылы өндірілген өнімді есепке алуға, сатып-өткізуге, айырбастауға
және одан түскен қаржыны тиімді де ұқыпты етіп бөліп жұмсауға, яғни
кәсіпорындағы шаруашылық үдерістердің барлығын басынан соңына дейін
есептеуге болады. Осы айтылғандарға сәйкес ұйымдағы экономикалық және
технологиялық үдерістердің, сондай-ақ шаруашылык операцияларының барлығының
да есепке алынуы экономикалык талапқа сай бухгалтерлік есептін негізі болып
табылады. Жалпы бухгалтерлік есеп кәсіпорында мынадай кызмет атқарады:
• болашақта (алдағы уақытта) пайдалану үшін ұйымда болып жатқан
операцияларды тіркеп және оны өндеп отырады;
• ұйымның каржылық-ақпараттық мәліметін өндейді, сондай-ақ оны керек
уақытына дейін сақтайды;
• қаржылык-ақпараттық мәліметті пайдаланушыларға уақтылы беріп
отырады, ал бұл ақпаратты пайдаланушылар осы деректер арқылы ұйымды басқару
барысыңда түрлі шешім қабылдайды.
Көп жагдайда бухгалтер мен есепшінің арасындагы айырмашылықты
білмегеннің салдарынан бұл екеуін шатастырып алатындар да жиі кездеседі.
Бұлар іс-тәжірибеде өз қызметтері барысында бірін-бірі ауыстырып
ажыратындығы, әрине, рас. Бірақ есепшінің негізгі міндеті шаруашылық
операцияларыын есептеу, тіркеу және бухгалтерлік құжаттарды, ақпараттық
мәліметгерді сақтау ғана болса, ал бұл мәліметтерді өңдеп, оған
экономикалық талдау жасап және оны пайдаланушылардьщ қолдануьша ыңғайлы да
тиімді етіп жеткізіп беріп огыру бухгалтердін міндеті болып табылады.
Кәсіпорындардағы бухгалтер маманының қай-қайсының болмасын негізгі
кәсіби міндеті пайдаланушыларға дұрыс есептелген бухгалтерлік-ақпараттык
мәліметтерді уақтылы, яғни дер кезінде беру (ұсыну) болып табылады.

І. Тарау
1.1 Бухгалтерлік есеп
Кәсіпорындар мен ұйымдардағы болып отыратын барлық үдерістерді алдымен
бакылап, орындалған жұмыстар мен атқарылған қызметтердің нәтижесінде
өндірілген өнімдерді, олар үшін жұмсалған материалдар мен шикізаттарды,
қаржы-қаражаттарды сандық өлшемге келтіріп және оны арнаулы құжаттарға
қарай реттеп, соңынан тіркеу жұмысын жүргізетіндігі бухгалтерлік есептін
басты міндеті болып табылады. Қандай да болмасын шаруашылыққа қажетті
күнделікті қолданылатын есеп жұмысынын белгілі бір кезеңдерге сай
дамитындығы белгілі. Ал шаруашылық есеп мәліметтері өндірістің экономикалык
жағдайын белгілі бір дәрежеде жан-жақты сипаттап, талдап, қандайда бір
шешім қабылдаудың басты мақсаттарын жүзеге асырушы экономикалық пән болып
табылады. Қандайда бір шаруашылык құбылыстарын зерттеп, оларға экономикалық
талдау жасау үшін белгілі бір есеп көрсеткіштеріне сүйенуімізге тура
келеді. Шаруашылык есептің алғышарты материалдық өндірістің теориялық
негізін зерттеуге байланысты. Қандайда болмасын есеп кѳрсеткіштері
экономикалык жағынан маңызды мәселе болып табылады. Кәсіпорынның қаржы-
шаруашылық қызметі туралы акпараттық мәліметтерді жинақтау бухгалтерлік
есеп пәні болып саналады. Бұл пәннің негізгі мақсаты - осы бухгалтерлік
есепке анықтама беру және оны басқадай экономикалык пәндермен салыстырып,
ұқсастықтары мен айырмашылықтарын, өз ерекшелікгерін теориялық, сондай-ақ
іс-тәжірибелік (практикалық) тұрғыдан сипаттап қарау болып табылады.
Бухгалтерлік есептің қандай мәселемен шұғылданатынын, нені
зерттейтіндігін, қай жерлерде қолданылатындығын зерделеп қарау — бұл пәннің
негізгі бағыты болып саналады.

1.2 Бухгалтерлік есептің міндеті мен мақсаты
Бухгалтерлік есептің негізгі мақсаты - барлык кәсіпорындарда
орындалатын операциялардын уактылы есепке алынып, олардың қазіргі күнгі
уақыт талаптарына сай орындалуына, яғни жүзеге асырылуына бақылау жасау.
Қоғамдық дамудың кай кезеңінде болмасын бухгалтерлік есеп кез келген
кәсіпорында, яғни өнім өндіру мен оларды сату, пайдалану, бөлу
үдерістерімен айналысу барысында жүргізілгендігі бүгінгі таңда белгілі
болыл отыр. Бухгалтерлік есептің негізгі бағыты - кәсіпорындардагы есеп
жұмысының сапасын арттыруға, есептеу жұмысының барысында қолданылатын, яғни
толтырылатын құжаттардың қарапайым әрі түсінікгі болуына және ондағы
көрсеткіштердің пайдаланушыларға ыңғайлы болуына реттеліп жүргізіледі.
Бухгалтерлік есеп ұйымның есеп беру мен басқару, сондай-ақ экономикалық
талдау жұмыстарының накты тұрде жүзеге асырылуын кажетті ақпараттармен
қамтамасыз етіп отырады. Бухгалтерлік есептін тексеру, қадағалау, жинақтау
принциптерін жүзеге асыру арқылы меншік зандылығы мен қаржы және
қаржыландыру тәртібі, үнемдеу шаралары тиісті зандарга сай іске асырылады.
Шаруашылық жұмыстарын әрі қарай дамыту, өнім өндірудің көлемін ұлғайту
мақсатында бухгалтерлік есеп кѳрсеткіштері мен экономикалык талдау
әдістерін кеңінен қолдана отырып, кәсіпорын бойынша іске асырылмай келген
резерв қорларын анықтап, оларды іске қосу үшін қажетті шаралар белгіленді.
Бухгалтерлік есептің ақпараттық мәліметтері мен көрсеткіштеріне сүйене
отырып, экономикалық талдау кестелері жасалынады. Сонымен қатар
бухгалтерлік есеп жұмысының қорытынды кұжаттары мен мәліметтеріне қарай
әрбір ұжымның әлеуметтік дамуына және ондағы жұмысшы-қызметкерлердің
материалдык ынталануына шаралар белгілеу жұмыстары іске асырылады.
Бухгалтерлік есептің басты ерекшелігі сод, ол тек кана бастапкы және арнайы
құжаттарға жазылын тіркелген нақтылы көрсеткіштер негізінде жүргізіледі.
Кәсіпорындагы шаруашының операциялардьщ тиімділігі мен олардьщ зандылыгы,
шығындардың орынсыз жұмсалынбауы, материалдык құндылықтардың қатаң
тәртіппен ұқыпты да тиімді жұмсалынуы бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізудің
міндеті болып табылады. Бухгалтерлік есептің мәліметтері мен көрсеткіштері
қоғамдық өндірістін дамуын экономикалық тұрғынан зерттеуге бірден-бір негіз
болып табылады. Сондыктан да бухгалтерлік есептің негізгі міндеті-халық
шаруашылығының барлық салаларында нақты тұжырымды мемлекеттік талапка сай
есептеу жұмысын жүргізу. Қоғамымыздың даму кезеңдерінің кай сатыларында
болмасын дамудың объективті экономикалық заңдылықтарын анықтау және ол
зандылыктарды пайдалану шараларын дұрыс белгілеу үшін бухгалтерлік есеп
жұмыстарын дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор.
Бухгалтерлік есептін негізгі мақсаты - ұйымның өз экономикалық және
саяси жағдайына тән шаруашының қызметін тиімді жолдармен басқаруға қажетті
ақпараттық мәліметтермен қамтамасыз ету. Қорыта келгенде, бухгалтерлік
есептің негізгі басты мақсатына кәсіпорын жұмысының экономикалық тиімді
тұрғыдан орындалуы, ұйымның өзін-өзі қаржынандыруы мен табыс (пайда) табуы
жатқызылады.

1.3 Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде колданылатын
өлшем түрлері
Кәсіпорындар мен ұйымдардагы күнделікті болып отыратын барлық
операцияларды, шаруашының үдерістері мен шаруашылық құралдарының қозғалысын
олардың өнім өндіруге катысуы мен оның нәтижесін есептеу үшін үш түрлі
өлшем қолданынады.
1) Сандық (натуралдык) өлшем.
2) Еңбек өлшемі.
3) Ақшалай өлшем.
Сандық (натуралдық) өлшем кәсіпорынның кіріске алынуга, есептен
шығаруға және сонымен қатар түгендеуге тиісті өнімдері мен заттарын,
материалдары мен негізгі құралдарын өлшеу, санау, көлемін анықтау үшін
қолданылады. Бұл сандык (натуралдық) өлшемнің өзі өлшенетін шаруашылық
құралдарының түріне қарай әр түрлі болып келеді.
Мысалы: ағашты өлшеу үшін - текше метр (кубм), жерді өлшеу үшін -
гектар, астықты өлшеу үшін - центнер және тагы да басқа өлшемдер
қолданылады.
Бұл сандық (натуралдық) ѳлшемді колдану санау, өлшеу арқылы есеп
жұмысын жүргізу барысында кажет. Алайда өндірілген өнімдерді сандық
(натуралдык) ѳлшемді пайдалану арқылы өлшеумен қатар олардын сапасына және
түріне карай есеп жүргізудің маңызы зор. Сандық (натуралдық) ѳлшеммен коса
өнімнің сапасын сипаттайтын сапалыкқ өлшемдерді пайдалану аркылы өндірілген
өнімнің төменгі және жоғары дәрежедегі сапасын аныктауға болады. Бірак та
тек қана сандық (натуралдык) өлшем арқылы жүргізілген есеп мәліметтері
негізінде ұйымның жұмысына толық және жан-жақты талдау жүргізуді жүзеге
асыру мүмкін емес.
Мысалы: тоннамен есептелінген 100 (бір жүз) тонна отынға (кемірге)
текше метрмен есептелінген 150 (бір жүз елу) текше метр отынды (мұнайды)
коса салып, 250 (екі жүз елу) тонна немесе 250 (екі жүз елу) текше метр
отын деп есептеу мүмкін емес.
Еңбек өлшемі өнім өндіруге және қызмет көрсетуге жұмсалынған жұмыс
уақытын өлшеуге арналған. Басқаша айтатын болсақ еңбек өлшемі бір дана
өнімді өндіруге қажетті уақытты аныктауға немесе белгілі бір уакыт (мезгіл)
аралыгында өндіріліп шыгарылатын өнім санын анықтауға арналған. Бұл еңбек
өлшемі жұмыс күнінің саны, сағаты және минуты сияқты уақыт өлшемдерін
қолдану арқылы жүргізіледі. Жұмыс уақытының көрсеткіштері кәсіпорындагы
жұмысшылар мен қызметкерлерге тиесілі еңбекақы сомаларын және еңбек
нормалары мен онын өнімділігін есептеу үшін кажет. Алайда еңбек өлшемі
жұмсалынған еңбек күшінін нақты санын анықтауға немесе өлшеуге толық түрде
нәтиже бере бермейді. Олар көп жағдайларда сандық (натуралдық) өлшеммен
бірге қосылып қолданынады.
Мысалы: жұмысшының өнімді өндіруге, жасап шығаруға кеткен уақыты (адам
күні, сагаты) мен сол уақыттағы өндірілген өнімінін санын анықтау арқылы
еңбек өнімділігі көрсеткішін есептеуге болады. Мұңдағы өндірілген өнім саны
сандық (натуралдық) өлшемге, ал оны өндіруге кеткен уақыт (адамсағат)
енбек өлшеміне жатқызылады. Еңбектің ой еңбегі мен қол еңбегі болын
бөлінуіне және еңбекті атқаратын адамдардың жұмысының түріне байланысты
оларға жұмсалған барлық еңбекті ақшалай өлшемге айналдыруға тура келеді.
Ақшалай өлшем кәсіпорындағы жұмсалған шығындар мен алынган табысты,
өндірілген өнімдер мен тағы да басқалардың есебін жүргізу ұшін қажет.
Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу барысында акшалай өлшем көбіне сандық
(натуралдық) өлшем және еңбек өлшемімен бірігіп барлық мәліметтерді
жинақтап корытыңцылау ұшін қолданылады.
Мысалы: кұрылысты салуға кеткен барлык шығынның кұнын анықтау үшін,
сонымен қатар өндірілген өнімдерді, сатылып алынған тауарды сату, бағалау
және тағы басқалары үшін ақшалай өлшем көп қолданылады. Кәсіпорынның
балансын құру барысында да тек кана акшалай өлшем қолданылады.
Қаржылық есептің негізгі атқаратын қызметінің функцияларының бірі
пайдаланушыларға кәсіпорынның мүлкі және қаржылық жағдайы туралы
ақпараттық мәліметтерді уақтылы жеткізіп беріп отыру. Осындай ақпараттық
мәліметтердің негізгі қайнар көзі- бухгалтерлік баланс. Баланс сөзі латын
тілінен аударғанда теңдікті, теңдестікті және қандай да бір қызметінің
тараптары арасындағы қатынастардың сандық көрсеткіштерін білдіреді.
Ақпараттарды баланстық жинақтау есепте, қаржы- шаруашылық қызметті
талдауда басқару ұйымдарының нарық экономикасында бағыт алуы үшін кеңінен
қолданылады.

ІІ. Тарау
2.1 Бухгалтерлік баланстың мәні – оның атауына негізделеді
Бухгалтерлік баланстың мәні – оның атауына негізделеді. Бір жағынан ол
бухгалтерлік есеп әдістерінің бір бөлігі болып саналса, екінші жағынан
бухгалтерлік баланс –жылдық және кезеңдік есеп берулердің бір формасы болып
табылады.
Бухгалтерлік баланс көбіне ақпараттық формаға жатқызылады. Балансты
оқып білу –оның әрбір баптарының мазмұнын,бағалау әдістерін, кәсіпорын
қызметіндегі алатын орнын, басқа баптармен байланысын білу.Бұл тақырыптың
маңыздылығы сол, бухгалтерлік баланс арқылы:
- талданып отырған кәсіпорын туралы көп көлемде ақпарат алынады;
- кәсіпорынның жеке айналым құралдарымен қамтамасыз етілуін анықталады;
- айналым құралдарының өзгеріс мөлшерін анықтауға болады;
- аналитикалық көрсеткіштерді есептеуінсіз кәсіпорынның жалпы қаржылық
жағдайы бағаланады;
- жыл ішінде кәсіпорынның қаржылық жағдайында қандай өзгерістер болғаны
анық көрінеді.
Сондай – ақ, бухгалтерлік баланс коммуникацияның нақты құралы болып
табылады, ол арқылы:басшылар ұқсас кәсіпорындар жүйесінде өз кәсіпорны
қандай орын алатыны туралы, таңдалған стратегиялық курстың дұрыстығы
туралы, пайдаланылатын ресурстар тиімділігінің салыстырмалы сипаттамасы
туралы мәлімет ала алады, және кәсіпорынды басқару бойынша әртүрлі
сұрақтарға байланысты шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді;аудитор өз
тексерісін жоспарлау, аудит жүргізу процесінде дұрыс шешім қабылдау үшін
қосымша мәлімет ала алады, есеп жүйесіндегі әлсіз орындарды анықтауға және
клиенттің сыртқы есеп берулеріндегі кейбір мүмкін қателіктерді анықтауға
мүмкіндік алады; аналитиктер қаржылық анализ бағыттарын анықтай алады.

2.2 Бухгалтерлік есеп, әдістері, шоттар және қосарлы
екі жақты жазу
Ұлғаймалы ұдайы өндіріс процесінде шаруашылық құрал жабдығымен, оның
көздерінің қозғалысы бухгалтерлік есеп болып табылады.
Пәніне сипаттама бере келіп, бухгалтерлік есептің объектлерін айырып
алу керек. Олардың құрамы халық шаруашылығының алуан түрлері салаларындағы
кәсіпорындардың меншік нысандарына ерекшеліктеріне және функцияларына
байланысты.
Кәсіпорындағы есептің маңызды объектлеріне, материалдық емес активтер,
негізгі құралдар, материалдар. Еңбек ақы бойынша есеп айырысу, өнім өндіру,
жабдықтау және сату процестеріндегі шығындар. Ақша қаражаттары мен есеп
айырысулар, қаржы нәтижелері т.с.с жатады.
Шаруашылық құралдарының құжатпен ресімделген, қозғалысы мен өзгерісінің
фактісі шаруашылық операциясы болып табылады.
Бұл орайда шаруашылық операциялары кәсіпорынның мүлкіне ғана (баланстың
активі) немесе оның пайда болу көзіне (пассив) ғана немесе бір мезгілде
мүлікке де, оның қалыптасу көзіне де (баланстың активі де, пассиві де)
қатысты болуы мүмкін.
Шаруашылық рперациялар жеткізушілерден, тауарлы-материалды
құндылықтарды сатып алудан, негізгі құралды пайдалануда, жалақы есептеуден,
өнім өндіруге жұмсалған шығындарды анықтаудан және т.с.с тұрады. Біртектес
шаруашылық операцияларының жиынтығы шаруашылық процесс деп аталады.
Кәсіпорынның шаруашылық құралдары экономикалық мағынасына сәйкес:
- құрамы (функционалдық ролі) бойынша,
- олардың пайда болу көздері бойынша жіктеледі.
Құрамы бойынша – шаруашылық құралдары:
1. Өндіріс саласындағы құралдарға.
2. Айналым саласындағы құралдарға бөлінеді.
Өндіріс саласындағы құралдар: өз кезегінде еңбек құралдарына,
материалдық емес активтерге және еңбек затына бөлінеді.
Еңбек құралы - бұл еңбектің құрал-сайманы, соның көмегімен адам өндіріс
процесінде белгілі бір өнім өндіріп шығару үшін еңбек затына әсер етеді.
Материалдық емес активтер – бұл құндық бағасы бар, бірақ заттай
құндылық болып табылмайтын ұзақ мерзімді (бір жылдан астам) салымның
объектісі.
Оған табиғи ресурстарды, жер учаскелерін пайдалану құқы, патенттер,
лицензиялар, НОУ-ХАУ, тауар таңбалары және т.с.с жатады.
Еңбек заттары - адам еңбек процесінде еңбек құралдарының көмегімен
әсер ететін заттар, олар бір рет қана қатысады, толығымен тұтынылады және
өздерінің құнын өнім құнына көшіреді. (шикізаттар мен материалдар, жартылай
фабрикаттар, отындар, қосылқы бөлшектер, құрылыс материалдар және т.б
жатады.)
Айналым саласындағы құралдар дайын өнімге, ақша қаражатына және есеп
айырыудағы қаражаттарға бөлінеді.
1. Өңделуі толық аяқталған, сынақтан өткен, стандарттарға сәйкес келетін
дайын өнім қоймаға өткізіледі.
2. Ақша қаражаты-бұл кәсіпорынның кассасындағы қолма-қол ақша
қаражаттарының сомасы, банктердегі есеп айырысу шотындағы, валюталық
шоттағы және өзге шоттардағы ақша қаражаттары. Бағалы қағаздар
(акциялар, облигациялар, жинақ ақша қаражаттары, векселдер).
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.