Мемлекеттің инвестициялық қызметін жүзеге асыру және оның маңызды мәселелері
Экономикалық әдебиетте инвестиция түсінігіне анықтама беру жөніндегі көп талас жоқ. Қалыптасқан пікір бойынша оның құрамына пайда, табыс және әлеусметтік эффект алу мақсатында экономика салаларының барлық нысандарына, кәсіпкерлік дамытуға жұмсалынатын меншік және инттедектуалдық құндылықтардың барлық түрі енеді. Инвестициялық құралы ақша қаражаттарының, мақсатты банк несиелерінен, үдестік жарналардан, акциялар мен басқа да бағалы қағаздардан, қозғадатын және қозғалмайтын мүліктерден (ғимараттар, қондырғылар, материалдар т. б.) жерді пайдалану құқығынан, табиғи қорлардан т. б. тұрады. Инвестициялық қызметтің негізгі нысаны инвестициялық жобаларды жүзеге асыру болып табылады. Бұд жерде инвестициялау үрдісін қаржыдандыру үрдісінен ажыратып алған жөн. Егер инвестициялау қорларды көрсетілген жобалар бойынша орналастыру болса, онда қаржыдандыру осы қорлардың көздерін қамтамасыз етеді.
Кейбір әдебиеттерде инвестицияны күрделі қаржы ретінде қаратырады. Мұндай қателіктің себебі, инвестициялық қорларды нақты пайдалану нысанының анықталмаунда. Егер күрделі қаржы негізгі қорларды қарапайым және ұдайы өндіруге бағытталған болса, онда инвестициялар құрылыс-монтаждау жұмыстарының, керекті қондырғылардың және басқа шығындардың құнын қамтиды. Яғни, инвестиция түсінігі күрделі қаржы түсінігімен әлдеқайда кең. Сонымен, инвестициялық қызмет дегеніміз “Заңды тұлғалардың, азаматтардың және мемлекеттің инвестицияларды жүзеге асыру жөніндегі практикалық іс-әрекеттердің жиынтығы” болып табылады. Олар төмендегідей инвестициялық сфераларды жүзеге асырылады:
а) күрделі құырылыс;
ә) инвестициялық сфера;
б) қаржы капиталын пайдалану сферасы;
в) қозғалатын және қозғалмайтын мүлік нарығында мүліктік құқықтарды жүзеге асыру сфкрасында.
Кейбір әдебиеттерде инвестицияны күрделі қаржы ретінде қаратырады. Мұндай қателіктің себебі, инвестициялық қорларды нақты пайдалану нысанының анықталмаунда. Егер күрделі қаржы негізгі қорларды қарапайым және ұдайы өндіруге бағытталған болса, онда инвестициялар құрылыс-монтаждау жұмыстарының, керекті қондырғылардың және басқа шығындардың құнын қамтиды. Яғни, инвестиция түсінігі күрделі қаржы түсінігімен әлдеқайда кең. Сонымен, инвестициялық қызмет дегеніміз “Заңды тұлғалардың, азаматтардың және мемлекеттің инвестицияларды жүзеге асыру жөніндегі практикалық іс-әрекеттердің жиынтығы” болып табылады. Олар төмендегідей инвестициялық сфераларды жүзеге асырылады:
а) күрделі құырылыс;
ә) инвестициялық сфера;
б) қаржы капиталын пайдалану сферасы;
в) қозғалатын және қозғалмайтын мүлік нарығында мүліктік құқықтарды жүзеге асыру сфкрасында.
Мемлекеттің инвестициялық қызметін жүзеге асыру және оның маңызды
мәселелері.
Экономикалық әдебиетте инвестиция түсінігіне анықтама беру жөніндегі
көп талас жоқ. Қалыптасқан пікір бойынша оның құрамына пайда, табыс және
әлеусметтік эффект алу мақсатында экономика салаларының барлық нысандарына,
кәсіпкерлік дамытуға жұмсалынатын меншік және инттедектуалдық
құндылықтардың барлық түрі енеді. Инвестициялық құралы ақша қаражаттарының,
мақсатты банк несиелерінен, үдестік жарналардан, акциялар мен басқа да
бағалы қағаздардан, қозғадатын және қозғалмайтын мүліктерден (ғимараттар,
қондырғылар, материалдар т. б.) жерді пайдалану құқығынан, табиғи қорлардан
т. б. тұрады. Инвестициялық қызметтің негізгі нысаны инвестициялық
жобаларды жүзеге асыру болып табылады. Бұд жерде инвестициялау үрдісін
қаржыдандыру үрдісінен ажыратып алған жөн. Егер инвестициялау қорларды
көрсетілген жобалар бойынша орналастыру болса, онда қаржыдандыру осы
қорлардың көздерін қамтамасыз етеді.
Кейбір әдебиеттерде инвестицияны күрделі қаржы ретінде қаратырады.
Мұндай қателіктің себебі, инвестициялық қорларды нақты пайдалану нысанының
анықталмаунда. Егер күрделі қаржы негізгі қорларды қарапайым және ұдайы
өндіруге бағытталған болса, онда инвестициялар құрылыс-монтаждау
жұмыстарының, керекті қондырғылардың және басқа шығындардың құнын қамтиды.
Яғни, инвестиция түсінігі күрделі қаржы түсінігімен әлдеқайда кең. Сонымен,
инвестициялық қызмет дегеніміз “Заңды тұлғалардың, азаматтардың және
мемлекеттің инвестицияларды жүзеге асыру жөніндегі практикалық іс-
әрекеттердің жиынтығы” болып табылады. Олар төмендегідей инвестициялық
сфераларды жүзеге асырылады:
а) күрделі құырылыс;
ә) инвестициялық сфера;
б) қаржы капиталын пайдалану сферасы;
в) қозғалатын және қозғалмайтын мүлік нарығында мүліктік құқықтарды
жүзеге асыру сфкрасында.
Инвестициялардың күрделі қаржыдан тағы бір айырмашылығы, олар
материалдық емес активтерді ұлғайту үшін де жұмсалынады. Материалдық емес
активтерді құру және ұлғайтуды қаржыландыру үшін қолданылатын негізгі
көздерге амлотизациялық төлемдер, таза пайда, коммерциялық және басқа да
банктердің ссудалары, қор нарығынан түсімдер және т. б. жатады.
Инвестициялар әр түрлі меншік түрлеріндегі кәсіпорындардың айналым
активтеріне де жұмсалынады. Кәсіпорындардың айналым активтері өндіріс
сферасындағы (өндірістік запастар, аяқталмаған өндіріс, келешек кезеңдер
шығындары ж. б.), айналым сферасындағы (дайын өнім, ақша қаражаттары т. б.)
айналым қорларынан тұрады.
Инвестициялау жөніндегі шешім қабылдауға негізгі мәселе инвестициялық
жобаларды обьективті бағалау. Жобаларды бағалау оңай шаруа емес, себебі сөз
жалпы экономикалық мақсаттарға қол жеткізу үшін мемлекет деңгейінде
жүргізілетін жобалар туралы болып отыр. Инвестициялық жобалардың
тиімділігін бағалауда таза ағымдағ құн, рентабілдік, ішкі табыстылық, өтелу
мерзімі сияқты көрсеткіштерді есептеумен қатар, ақшаның қазіргі және
келешек кезеңдегі құнының айырмасын да анықтау керек.
Бұндай есептеулер не үшін қажет? Өйткені, ақшаның қазіргі кездегі
құны бойынша есептелген шығындарды табыспен салыстыру мүмкіндігін туғызу
керек.
Бұл есептеудің дисконттау деп аталатын белгілі, және ол төменгі
формула бойынша жүргізіледі:
mt
Sd = ;
(1 + a)n
бұл жерде: Sd – дисконттау мөлшерлемесі немесе ақшаның қазіргі
кездегі құны;
mt - ақшаның келешектегі құны;
a – пайданың талапты нормасы немесе ақшаныңуақытша құны;
n – ақша құнының өсуі байқалатын жылдар саны.
Осындай есептеулердің нәтижесінде инвестициялық жобалардың таза қазіргі
құнын анықтаймыз. Келтірілген табыстарды келтірілген шығындар көлеміне бөлу
арқылы жобаның рентабілдік деңгейін есептеп шығаруға болады. Қарастырылып
отырған инвестициялық жоба бойынша шешім қабылдау үшін оның табыстылық
көрсеткішін пайдаланылады. Ол көрсеткіш жобаны жүзеге асыру кзеңіндегі
инвестиция деңгейінің ықпалын көрсетеді. Яғни, инвестициялық жобаны жүзеге
асырудың зиянсыз болуына сенімді болу үшін, есепке алынатын инфляция
деңгейі қандай болуы керек деген сұраққа жауап береді.
Сонымен мемлекет тарапынан инвестициялық шешімдерді қабылду және
жүзеге асыру, осы іс-әрекетті ұйымдастырудың логияклық моделін алдын ала
дайындауды талап етеді.
Біздің ойымызша, кәсіпорындардың инвестициялық қызметтің жалпы
моделінің логикасын макроэкономикалық деңгейде де қолдануға болады. Түптеп
келгенде, бұл модель төмендегідей.
Стратегиялық жоспарлау
Идеяны Жобаларды Қаржылық Жобаны жүзегеМониторинг және
іздестіру анықтау және талдау және асыру инвестициялық
алғашқы таңдаушешім қабылдау бақылау
Бақылау
Еңбек ресурстары
Кестеде көрсетілгендей, стратегиялық жоспарлау және еңбек
ресурстарымен қамтамасыз ету, қабылданатын инвестициялық шешімдердің сыртқы
жағдайлары және сонымен қатар “шектеушілері” түрінде көрініп тұр.
Мемлекеттік деңгейде бұл шешімдерді қаржыландыру орталықтандырылған қорлар
есебінен жүргізіледі, ал олардың көлемі жылдан жылға азаюда. Азайған
көлемнің орны мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың негізгі жұмсаған өз
қаржыларының есебінен толықтырылады. Осы көрсеткіштердің динамикасын
Қазақстан бойынша төмен келтірілген мәліметтер арқылы байқауға болады.
Күрделі құрылысқа жұмсалған инвестициялар нақты бағамен, млн теңге.
Жыл Күрделі Одан
дар құрылысқа
жұмсалынатын
Инвестиция
Мемлекеттік Мемлекеттік Тұрғынд
Кәсіпорын Емес кәсіп- арға жеке
дар мен ұйымдарғаорындар мен меншік үйлер
ұйымдарға мен пәтерлер
салуға
Млн % Млн % Млн % Млн %
теңге теңге теңге теңге
1990* 13059 100 12541 95,3 383 2,9 225 1,7
1995 148590 100 66780 44,9 80029 53,8 1781 1,2
2000** 404175 100 53755 13,3 342188 84,6 8232 2,0
Кесте мәліметтерінен байқайтынымыз, соңғы он ... жалғасы
мәселелері.
Экономикалық әдебиетте инвестиция түсінігіне анықтама беру жөніндегі
көп талас жоқ. Қалыптасқан пікір бойынша оның құрамына пайда, табыс және
әлеусметтік эффект алу мақсатында экономика салаларының барлық нысандарына,
кәсіпкерлік дамытуға жұмсалынатын меншік және инттедектуалдық
құндылықтардың барлық түрі енеді. Инвестициялық құралы ақша қаражаттарының,
мақсатты банк несиелерінен, үдестік жарналардан, акциялар мен басқа да
бағалы қағаздардан, қозғадатын және қозғалмайтын мүліктерден (ғимараттар,
қондырғылар, материалдар т. б.) жерді пайдалану құқығынан, табиғи қорлардан
т. б. тұрады. Инвестициялық қызметтің негізгі нысаны инвестициялық
жобаларды жүзеге асыру болып табылады. Бұд жерде инвестициялау үрдісін
қаржыдандыру үрдісінен ажыратып алған жөн. Егер инвестициялау қорларды
көрсетілген жобалар бойынша орналастыру болса, онда қаржыдандыру осы
қорлардың көздерін қамтамасыз етеді.
Кейбір әдебиеттерде инвестицияны күрделі қаржы ретінде қаратырады.
Мұндай қателіктің себебі, инвестициялық қорларды нақты пайдалану нысанының
анықталмаунда. Егер күрделі қаржы негізгі қорларды қарапайым және ұдайы
өндіруге бағытталған болса, онда инвестициялар құрылыс-монтаждау
жұмыстарының, керекті қондырғылардың және басқа шығындардың құнын қамтиды.
Яғни, инвестиция түсінігі күрделі қаржы түсінігімен әлдеқайда кең. Сонымен,
инвестициялық қызмет дегеніміз “Заңды тұлғалардың, азаматтардың және
мемлекеттің инвестицияларды жүзеге асыру жөніндегі практикалық іс-
әрекеттердің жиынтығы” болып табылады. Олар төмендегідей инвестициялық
сфераларды жүзеге асырылады:
а) күрделі құырылыс;
ә) инвестициялық сфера;
б) қаржы капиталын пайдалану сферасы;
в) қозғалатын және қозғалмайтын мүлік нарығында мүліктік құқықтарды
жүзеге асыру сфкрасында.
Инвестициялардың күрделі қаржыдан тағы бір айырмашылығы, олар
материалдық емес активтерді ұлғайту үшін де жұмсалынады. Материалдық емес
активтерді құру және ұлғайтуды қаржыландыру үшін қолданылатын негізгі
көздерге амлотизациялық төлемдер, таза пайда, коммерциялық және басқа да
банктердің ссудалары, қор нарығынан түсімдер және т. б. жатады.
Инвестициялар әр түрлі меншік түрлеріндегі кәсіпорындардың айналым
активтеріне де жұмсалынады. Кәсіпорындардың айналым активтері өндіріс
сферасындағы (өндірістік запастар, аяқталмаған өндіріс, келешек кезеңдер
шығындары ж. б.), айналым сферасындағы (дайын өнім, ақша қаражаттары т. б.)
айналым қорларынан тұрады.
Инвестициялау жөніндегі шешім қабылдауға негізгі мәселе инвестициялық
жобаларды обьективті бағалау. Жобаларды бағалау оңай шаруа емес, себебі сөз
жалпы экономикалық мақсаттарға қол жеткізу үшін мемлекет деңгейінде
жүргізілетін жобалар туралы болып отыр. Инвестициялық жобалардың
тиімділігін бағалауда таза ағымдағ құн, рентабілдік, ішкі табыстылық, өтелу
мерзімі сияқты көрсеткіштерді есептеумен қатар, ақшаның қазіргі және
келешек кезеңдегі құнының айырмасын да анықтау керек.
Бұндай есептеулер не үшін қажет? Өйткені, ақшаның қазіргі кездегі
құны бойынша есептелген шығындарды табыспен салыстыру мүмкіндігін туғызу
керек.
Бұл есептеудің дисконттау деп аталатын белгілі, және ол төменгі
формула бойынша жүргізіледі:
mt
Sd = ;
(1 + a)n
бұл жерде: Sd – дисконттау мөлшерлемесі немесе ақшаның қазіргі
кездегі құны;
mt - ақшаның келешектегі құны;
a – пайданың талапты нормасы немесе ақшаныңуақытша құны;
n – ақша құнының өсуі байқалатын жылдар саны.
Осындай есептеулердің нәтижесінде инвестициялық жобалардың таза қазіргі
құнын анықтаймыз. Келтірілген табыстарды келтірілген шығындар көлеміне бөлу
арқылы жобаның рентабілдік деңгейін есептеп шығаруға болады. Қарастырылып
отырған инвестициялық жоба бойынша шешім қабылдау үшін оның табыстылық
көрсеткішін пайдаланылады. Ол көрсеткіш жобаны жүзеге асыру кзеңіндегі
инвестиция деңгейінің ықпалын көрсетеді. Яғни, инвестициялық жобаны жүзеге
асырудың зиянсыз болуына сенімді болу үшін, есепке алынатын инфляция
деңгейі қандай болуы керек деген сұраққа жауап береді.
Сонымен мемлекет тарапынан инвестициялық шешімдерді қабылду және
жүзеге асыру, осы іс-әрекетті ұйымдастырудың логияклық моделін алдын ала
дайындауды талап етеді.
Біздің ойымызша, кәсіпорындардың инвестициялық қызметтің жалпы
моделінің логикасын макроэкономикалық деңгейде де қолдануға болады. Түптеп
келгенде, бұл модель төмендегідей.
Стратегиялық жоспарлау
Идеяны Жобаларды Қаржылық Жобаны жүзегеМониторинг және
іздестіру анықтау және талдау және асыру инвестициялық
алғашқы таңдаушешім қабылдау бақылау
Бақылау
Еңбек ресурстары
Кестеде көрсетілгендей, стратегиялық жоспарлау және еңбек
ресурстарымен қамтамасыз ету, қабылданатын инвестициялық шешімдердің сыртқы
жағдайлары және сонымен қатар “шектеушілері” түрінде көрініп тұр.
Мемлекеттік деңгейде бұл шешімдерді қаржыландыру орталықтандырылған қорлар
есебінен жүргізіледі, ал олардың көлемі жылдан жылға азаюда. Азайған
көлемнің орны мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың негізгі жұмсаған өз
қаржыларының есебінен толықтырылады. Осы көрсеткіштердің динамикасын
Қазақстан бойынша төмен келтірілген мәліметтер арқылы байқауға болады.
Күрделі құрылысқа жұмсалған инвестициялар нақты бағамен, млн теңге.
Жыл Күрделі Одан
дар құрылысқа
жұмсалынатын
Инвестиция
Мемлекеттік Мемлекеттік Тұрғынд
Кәсіпорын Емес кәсіп- арға жеке
дар мен ұйымдарғаорындар мен меншік үйлер
ұйымдарға мен пәтерлер
салуға
Млн % Млн % Млн % Млн %
теңге теңге теңге теңге
1990* 13059 100 12541 95,3 383 2,9 225 1,7
1995 148590 100 66780 44,9 80029 53,8 1781 1,2
2000** 404175 100 53755 13,3 342188 84,6 8232 2,0
Кесте мәліметтерінен байқайтынымыз, соңғы он ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz