Биосферадағы зат айналымы

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Биосферадағы зат айналымы

Жоспары:

Биосферадағы биологиялық кіші айналым.
Биосферадағы геологиялық үлкен айналым.
Биосферадағы углерод, азот және кислород айналымы.

Энергия айналымы жоғарыда айтылып өткендей зат айналымы мен байланысты болады. Заттардың кіші биологиялық айналымы яғни организмдердің құрлықтағы топырақ арасындағы және гидросферадағы су және организмдер арасындағы болатын айналым заттардың үлкен айналымы құрлықтық және дүние жүзілік мұхит арасында жүреді. Құрлықта кіші айналым процесінде өсімдіктер судағы газды және еріген минерал заттарын сіңіреді, одан органикалық заттарды жасап шығарады. Дем алу процесінде өсімдік өзінің денесінен углекиский газын бөліп шығарады. Органикалық заттардың көпшілік бөлігі консумент организмдер және редуценттер арқылы минерал заттарға айналып топыраққа араласады.

Гидросферада өзінің кіші зат айналымына ие ол судағы еріген тұздарды газдардың көпшілік бөлігін өзіне алады. Бұл зат айналымында бас рөлді су бетіндегі микроскопиялық, хлорофилді водорослер атқарады. Бұл өсімдік организмдері толқын ағыстары мен ағып жүріп, белгілі экологиялық группаны пайда етеді, бұлар фитопланктондар деп аталады. Олар ұсақ организмдерге жем болады. Планктон оргаизмдер су құрамындағы актив тіршілік ететін нектондарға, сондай-ақ мұхит түбінде тіршілік ететін организмдер зообентостарға жем болады. Жалпы жер бетіндегі айналым бұл химиялық элементтердің айналымынан тұрады. Солардан углерод, азот, кислород, фосфор айналымдарынан тұрады.

Солардың ішінде биосферада барлық процестерде қатысатын бұл углеродтың айналымы болады. Мұның құрамында химиялық элементтердің арадасуынан тұратын биосферада углерод басты рөл атқарады. Углерод қосындысы табиғатта пайда болып өзгеріп таралып отырады. Углерод қосындысынан углекиский газдан тірі денеге, одан тірі денеден углекислый газға өтіп отырады. Сонымен бірге углеродтың бір бөлігі айналымнан шығып қалады, олар мұхит жыныстарының қалдықтарының көпшілік бөлігі қазба байлықтарда (тас көмір нефть, газдарында кездеседі) . Неоорганикалық қосындылардан органикалық заттардың пайда болуында фотосинтез пройесінің әсері, бұл процеске қатысушы организмдер фитоавтотрофтар деп аталады.

Олар органикалық заттарды пайда ету үшін күн энергиясын пайдаланады. Ал, хемотрофтар органикалық зат пайда ету үшін химиядық реакция нәтижесінде бөлініп шыққан энергияны пайдаланады, бірақ аз рөл атқарады. Сонымен бірге өсімдіктерде ассимиляция процессінде өсу және дамуында басқа да бір қатар процесстер жүреді, оған ауада және суда еріген кислород пайдаланады. Тірі организмдердің дененлерінің әрекеті нәтижесінде углекислый газ бөлініп, ол дем алуды болдырады. Дем алу бұл суткалық процесс. Көпшілік организмдер дем алады тек қана анаероп организмдерден басқасы. Табиғатта углекислый газдың көпшілігі органикалық заттардың таралуынан пайда болады. Углекислый газдың табиғаттағы қоры өсімдік және жануарлардың шіріндісінен толтырылады.

Ал углеродтың мұхиттағы айналымы белгілі дәрежеде автономиялы болады. Фитопланктондар әсерінен пайда болған органикалық заттар мұхиттың зоопланктон, зообентос, нектон организмдері тарапынан пайдаланылады. Сол организмдерді дем алу процессінде бөлініп шыққан углекислота және олардың өліктерінің таралуынан углекислота теңіз суында еріп, олардың көпшілік бөлігі, су түбіндегі шөгінді жыныстарының құрамына өтіп, көп уақытқа айналымнан шығып қалады.

Бұдан басқа да атмосфера мен мұхит арасында углекислота алмасып отырады. Сондықтан СО ² -нің құрамы атмосфера мен мұхит суының бетіндегі СО ² -құрамы мен тепе-теңдікте тұрады.

Дүние жүзілік мұхит СО ² -нің атмосферадағы концентрациясын реттеп отырады.

Ол төмендегі механизм арқылы іске асады.

Са(НСО ₂ ) ₃ →СаСО ₃ +Н ₂ О+СО ₂

Мәселен ғалымдардың айтуы бойынша жалпы гидросферада 130. 000*10 ¹² кг еріген СО ₂ кездеседі, бұл атмосфераға қарағанда 60 есе көп деген сөз.

Углеродтың көпшілік бөлігі органикалық емес, яғни карбонаттарда.

Сонымен бір қатар углерод айналымында адамдар әрекетінің рөлі жоғары. Мәселен адамдар орташа есеппен әр жылы 1, 08*10 ⁹ т СО ₂ газын өндірісте бір жылда 1, 254*10 ⁹ т пайдаланылады. Егерде жағу нәтижесінде сондай-ақ құрамы атмосферадан бөлінбесе, оның атмосферадағы құрамы 290млн ^-1 -320 ^-1 млн ға жетеді.

Жалпы СО ₂ атмосферада артып баруы сөзсіз жер бетінде температураның артуына, мұздықтардың еруіне мұхит суының көбеюіне және басқа да апаттарға алып келеді.

Сондықтан адамзат алдында жауапкершілікті тапсырма бұл басқа энергетикалық қорларды табу, бұл атмосферада СО ₂ анағұрлым өсуін бәсеңдетеді. Ормандарды жойып, жолдарды түзету, жер жүзінде жасыл ағаштарды отырғызу көлемін азайтады. Табиғи фитоценоздарды пайдалануда, оның орнына мәдени өсімдіктерді егуде, жалпы фотосинтез процесін төмендетпей ал жоғарылату талап етіледі.

Азоттың айналымы

Табиғатта азоттың айналымының маңызы зор. Атмосферада Н-азоттың құрамы 70Ф құрайды, бірақ оны тікелей организмдердің пайдалануы қыйын, ол химиялық қоспа түрінде фиксациялануы керек. Табиғатта азоттың фиксациясы әр түрлі жолмен, жанартау атқыдауынан, атмосферадағы зарядтардан, метеориттердің жануынан пайда болады. Әсіресе, азоттың фиксациялауында еркін өмір сүруші микроорганизмдердің, өсімдік жапырағында, тамырында өмір сүретін бактериялар тарапынан іске асады.

Еркін өмір сүруші бактериялардан, азот бактериялар, бұлар аеробты организмдер және клостридиум пастер, бұл кислородсыз анаероб организмдер көмегінде фиксацияланады. Мұндай жолмен азот фиксацияланғанда әрбір гектарға жылына 5-6кг нан тура келеді. Бұдан басқа да азоттың фиксациясы топырақтағы көк-жасыл су өсімдіктерінің тарапынан іске асады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.