Қайқы нүкте

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

Жәнгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті

Политехникалық факультеті

“Ақпараттық жүйелер” кафедрасы

Қорғауға жіберілсін “___” ж.

Жетекші: Ж. С. Муталова

“Объектілі-бағытталған бағдарламалау (delphi тілі) ”пәні бойынша

КУРСТЫҚ ЖОБА

Тақырып:“Қайқы нүкте”

Жобаны орындаған студент ИС-21 топ студенті Окасов Ж. А.

Шифр: 5B070300

Мамандығы : Ақпараттық жүйелер

Курстық жоба қорғалды (бағасы)

Жетекші: а. о. Муталова Ж. С

Орал 2015

Мазмұны

Кіріспе . . .

Кіріспе. . .: 1 Негізгі бөлім . . .

3: 5

Кіріспе. . .: 1. 1 Delphi тарихы . . .

3: 5

Кіріспе. . .: 1. 2 Бағдарламалау ортасының негізгі элементтері . . .

3: 5

Кіріспе. . .: 1. 2. 1 Delphi-дi iске қосу. Delphi интерфейсi. Проект . . .

3: 5

Кіріспе. . .: 1. 2. 2 Оқиғалар. Программалық код терезесi. әдiс . . .

3: 7

Кіріспе. . .: 1. 2. 3 Компоненттер палитрасы . . .

3: 11

Кіріспе. . .: 1. 2. 4 Компоненттердi пайдаланып проект құру, сақтау және ашу . . .

3: 12

Кіріспе. . .: 1. 3 Жиындар . . .

3: 16

Кіріспе. . .: 2 Қайқы нүкте (Седловая точка) . . .

3: 22

Кіріспе. . .: 2. 1 Қайқы нүктенің математикалық тұрғыдан түсіндірмесі . . .

3: 22

Кіріспе. . .: 2. 2 Қайқы нүкте табу бағдарламасын құру маңыздылығы . . .

3: 22

Кіріспе. . .: 3 Практикалық бөлім . . .

3: 23

Кіріспе. . .: 3. 1 Қайқы нүкте табу бағдарламасын жобалау және құру кезеңдері . .

3: 23

Кіріспе. . .: 3. 2 Бағдарламаның негізгі процедура сипаты . . .

3: 23

Кіріспе. . .: 3. 3 Қолданушы интерфейс түсіндірілімі . . .

3: 24

Кіріспе. . .: Қорытынды . . .

3: 25

Кіріспе. . .: Қолданылған әдебиеттер . . .

3: 26

Кіріспе. . .: Қосымша А . . .

3: 27

Кіріспе

Есептеу техникаларын кеңінен қолданбай жəне əртүрлі бағытта ақпараттық жүйелерді құрусыз қазіргі кезеңдегі адам қызметінің əртүрлі аяларының дамуы мүмкін емес. Осындай жүйелерде ақпараттарды өңдеу дербес ғылыми-техникалық бағытқа айналды.

Ғылыми-техникалық революция қоғамдық өндірістің бет-бейнесін, еңбек жағдайын, сипаты мен мазмұнын, өндіргіш күштердің құрылымын, қоғамдық еңбек бөлінісін өзгертеді, өндіргіш күштердің шапшаң өсуіне мүмкіндік береді, адамдардың мəдениетін, тұрмысын, психологиясын, қоғамның табиғатпен өзарақатынасын қоса алғанда, қоғамдық өмірдің барлық жақтарына ықпал етеді, ғылыми-техникалық ілгерілеуді (ҒТІ) күрт жеделдетуге əкеледі.

Ғылыми қызмет жаппай кəсіпке айналды. 50-ші жылдардың екінші жартысында елдердің көпшілігінде ғылыми қызметті жоспарлау мен басқарудың жалпы мемлекеттік органдары құрыла бастады. Ғылыми жəне техникалық əзірлемелер арасындағы тікелей байланыстар күшейді, өндірісте ғылым жетістіктерін пайдалану жеделдетілді. 50-ші жылдары ғылыми зерттеулерде, өндірісте, содан кейін басқаруда, ҒТІ символына айналған, электрондық есептеу машиналары (ЭЕМ) жасалып, кеңінен қолданыла бастады. Олардың пайда болуы өндіріс үдерісіндегі адамның жағдайы мен рөлін өзгертетін, өндіріс пен басқаруды кешенді автоматтандыруға бірте- бірте көшудің басталуы мен байланысты.

Есептеуіш техника есептеу және мәліметтерді өңдеу процессінің маңызды компоненті болып табылады. Есептеуге арналған алғашқы құрал ретінде есептеу таяқшаларын атауға болады, бұл құрал қазіргі кезде де бастауыш сынып оқушыларын есепке үйрету үшін қолданылады. Даму жолында бұл құралдар күрделене түсті .

Уақыт өте келе, қарапайым құрылғылардан күрделі құралдар пайда бола бастады: абак, логарифмдік сызғыш, механикалық арифмометр, электронды компьютер. Алғашқы есептеуіш құрылғылардың қарапайымдылығына қарамастан, олармен жұмыс жасауға үйренген адам, қазіргі заманғы калькуляторларды пайдаланғаннан да жылдам есептер жүргізе алады. Әрине, қазіргі заманғы есептеуіш құрылғыларының жұмыс өнімділігі және есептеу жылдамдығы ең жылдам есептегіш адамның өзін шаң қаптырып кетеді.

Программалық қамтамасыздандыру функциясын іске асыртаын және берілген функцияларын қамтамасыздандыратын программаларының жиынтығын ұсынады. Оған жалпы және арнайы программалық қамтамасыздандыруын жатқызамыз.

Жалпы программалық қамтамасыздандыру тапсырыс берушіге есептеуіш техника құралдарымен бірге бір уақытта жеткізіледі. Оған программалық қамтамасыздандыру құралының программалар есептеуіш кешендерінің функционалдау ұйымдары, трансляцияланатын программалар, стандартты программалардың кітапханалары, басқа қызметтік және стандартты программалар. Жалпы программалық қамтамасыздандыру басқарудың және бақылаудың нақты есептерін шығаруға ешқандай қатысы жоқ, сондықтан олар нақты ЭЕМ-ң сипаттамасы мен құрамымен анықталады және де оның құрамы мен функционалды қолдануымен анықталады.

Программалық қамтамасыздандыруды тиімді дайындауға қажеттілік нәтижесінде соңғы кездерде Windows ортасында пайда болған және объектілі бағытталған бағдарламалау (ОББ) негізінде құрылған тілдер - Borland C++ for Windows, Object Pascal және визуальды Microsoft Visual Basic, Borland Delphi.

Курстық жобаның мақсаты: Қайқы нүкте табу програмамасын құру

Осы мақсатты жүзеге асыру үшін келесі міндеттер орындалуы тиіс:

қайқы нүктені математикалық тұрғыда зертелу;
Delphi программасын қолданып үйрену;

Зерттеу объектісі:

қайқы нүкте(седловая точка) ;

Зерттеу әдістері:

программа кестесімен жұмыс істеу;
программа шарт қою ;

1 Негізгі бөлім

Delphi тарихы

Borland компаниясы 1981 жылы Нильс Енсен, Ол Хенриксен және Могенс Глад атты дат азаматтары құрған. Delphi-ді өңдеген Borland компаниясы болды. Ол осы компанияның өте тиімді және сапалы өнімі болды. Delphi ортасы Turbo Pascal құралының көмегімен эволюцияланған. Turbo Pascal толығымен процедуралық тіл болды, бірақ Turbo Pascal өзінің 5, 5 нұсқасына объектілі-бағдарлы қасиетін қосты. Содан келіп Turbo Pascal атауы Object Pascal атымен атала бастады. Тек 2003 жылдан бастап қана Delphi атауы берілді. Delphi-дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары оның бірте-бірте кеңейтілген 2, 3, 4, 5, 6, 7 - нұсқалары жарық көрді. 5, 6 - нұсқаулардың бір-бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows 32 операциялық жүйесінің негізінде дайындалған. Delphi 7-де интернет үшін қосымшаларды дайындау мүмкіндігі кеңейтілген және мәліметтер қорымен жұмыс істеуде өзгешеліктер енгізілген.

1. 2 Бағдарламалау ортасының негізгі элементтері

1. 2. 1 Delphi-дi iске қосу. Delphi интерфейсi. Проект

Windows жүйесiнде Delphi ортасын iске қосу үшiн оны алдын-ала компьютерге орнату қажет. Орта компьютерге орнатылған соң, Delphi-дi iске қосу командасы:

Iске қосу - Программалар - Borland Delphi 6 → Delphi 6. Нәтижесінде экранда келесі түрдегі Delphi интерфейсi көрiнедi (Сурет 1) .

Сурет 1. Delphi ортасы

Аталған суретте Delphi’дің негізгі терезесі көрсетілген:

1 - Delphi-дің тақырып қатары;

2 - Форма (Form1) терезесі;

3 - Объект инспекторы терезесi (Object Inspector) .

Ортада программа құруға арналған модуль терезесi да iске қосылады (Unit1. pas) . Форма терезесiнiң астында орналасқандықтан, ол экранда көрiнбейдi.
Delphi интерфейсiнiң құрамына негiзгi мәзiр, аспаптар панелi және компоненттер палитрасы (2-сурет) енгiзiлген.

Сурет 2. Delphi-дiң тақырып қатары

Тақырап қатары пунктерінде (iшкi мәзiрлерге) Delphi-де жұмыс iстеу командалары, аспаптар панелiне iшкi мәзiрлерге енгiзiлген негiзгi командаларды орындайтын түймелер орналастырылған.

Delphi-де дайындалатын программа проект деп аталады. Форма - программаны дайындау алдында ашылатын, программаның сұхбаттық терезесi. Delphi алғашқы рет iске қосылған кезде формаға Form1 атауы берiледi (1-сурет) . Оның жиектерiне тышқан көрсеткiшiн орналастырып, ол екi жақты нұсқама түрiне айналған кезде форманы кеңейтуге не қысуға болады.

Программа пайдалану үшiн форма бетiне түрлi компоненттер орнатылады. Негiзгi компоненттер Delphi терезесiнiң компоненттер палитрасында орналасқан.

Форманың және форма бетiне енгiзiлетiн компоненттердiң түрлi қасиеттерi бар. Олар объектiнiң түрлi мүмкiндiктерiн сипаттап, ағымдық күйiн анықтайды. Мысалы, форма қасиеттерi - форма тақырыбының мәтiнi, өлшемi, экранда орналасуы, түсi т. б. Delphi iске қосылған кезде форма қасиеттерiне алғашқы ағымдық мәндер меншiктелiп қойылады.

Форманы, онда орнатылған компоненттi қосымша құру үшiн дайындау оның кейбiр қасиеттерiнiң мәндерiн өзгертуден басталады. Қасиеттер тiзiмi Объект инспекторы (Object Inspector) терезесiне енгiзiлген. Тiзiмдi инспектор терезесiне шығару үшiн керектi объектiнi (форманы не формада орнатылған форма компонентiн) таңдау керек. Инспектор терезесiнiң жоғарғы қатарына таңдалған объект атауы жазылып қойылады. Delphi iске қосылған кезде форманың алғашқы қасиеттер терезесi 1-суретте көрсетiлген. Қасиеттер терезесiнiң екi қосымша бетi бар: Properties (Қасиеттер) және Events (Оқиғалар) . Терезе ашылғанда екi бағанға енгiзiлген жазулардан түратын оның Properties бөлiмi ашылулы тұрады (1-сурет) . Бiрiншi бағанда - қасиет атаулары жазылған, екiншi бағанға - олардың мәндерi енгiзiледi.

Объект қасиетiн программа (программалық код) iшiнде орнатуға болады. Мысалы, форма тақырыбы шрифтiнiң өлшемiн 14 ету үшiн программаға Form1. Font. Size := 14 меншiктеу операторын енгiзуге болады.
Экранда қасиеттер терезесi көрiнбесе, оны шығару үшiн View-Object Inspector командасын беру жеткiлiктi. Ол ±11 клавишi басылған кезде де көрiнедi.

Ескерту. Жаңа проект iске қосылған кезде алдымен Delphi Direct терезесi iске қосылуы мүмкiн. Терезеден Delphi News бумасын таңдау жеткiлiктi.

Оқиғалар. Программалық код терезесi. әдiс

Delphi-де программалар оқиғалар арқылы басқарылады. Мысалы, пайдаланушы программа құру үшiн алдымен формаға компонент орнатып формада орналастырылған компоненттi тышқан арқылы шертуi мүмкiн. Осы iс-әрекет (тышқанның шертiлуi) оқиға деп аталады. Яғни, оқиға - программаның жұмыс iстеуi барысында объект жағдайын өзгертетiн белгiлi бiр iс-әрекеттi шақырады.

Delphi-де әр оқиғаға атау берiлiп қойылған. Мысалы, компоненттер палитрасының Button түймесi арқылы формада орнатылған Button1 компонентiн шерту Click (Шерту) оқиғасын шақырады.
Объектiге байланысты түрлi оқиғалар бар. Мысалы, формаға байланысты оқиғалар саны - 35 (3-сурет) . Олар қасиеттер терезесiнiң Events қосымша бетiне енгiзiлген. Терезеде оқиға атауларының алдына On префиксi (қосымшасы) тiркестiрiлiп жазылған. Ол - атаудың оқиға екендiгiн бiлдiретiн белгi.

Сурет 3. Форма оқиғалары

Delphi ортасында жиi қолданылатын оқиғалар:

OnClick - тышқан түймесiн бiр рет басу;

OnDblClick - тышқан түймесiн екi рет басу;

OnKeyDown - клавиштi басу;

OnKeyUp - басылған клавиштi босату;

OnMouseDown - тышқан түймесiн басу;

OnMouseUp - тышқан түймесiн босату;

OnMouseMove - тышқан көрсеткiшiн жылжыту;

OnCreate - форманы екi рет шерту, т. б.

Delphi-де программа (проект) екi бөлiмнен тұрады: алғашқыда автоматты түрде project1 атауы берiлетiн проект файлы (негiзгi модуль) және unit1. pas атауы берiлетiн модуль. Олар жеке терезелерде орналастырылған. Модульге оқиғаларға сәйкес iс-әрекеттердi орындайтын программа мәтiнi (процедуралар) енгiзiледi (олар 1. 4-тақырыпта кең тұрде қарастырылған) . Программа мәтiнiн программалық код деп, терезенi программалық код терезесi не қысқаша редактор терезесi деп те атайды. Оны экранға шығару тәсiлдерi:

форманы жабу (жабу тұймесiн шерту) ;
код терезесiнiң бiр шетi форма астында көрiнiп тұрса,

оны шерту. Терезе белсендiрулi тұрде ашылады да, онда процедура дайындамасы (ұлгiсi) көрiнедi. Оның тақырыбы нұкте арқылы бөлiнген класс және процедура атауларынан тұрады (4-сурет), т. б.

Формадан код терезесiне өту және код терезесiнен формаға өту ұшiн F12 клавишiн басу жеткiлiктi. 4-суретте көрiнiп тұрғаны - код терезесiне енгiзiлген процедура дайындамасы. Оқиғаға байланысты құрылатын процедура оқиғаны өңдеуiш не оқиғаны өңдеу процедурасы делiнедi. Процедура дайындамасының жазылу тұрi:

Procedure <атау> (Sender : TObject) ;

сипаттау бөлiмi

begin

процедура денесi

end;

мұндағы Sender параметрi құрылатын процедураның қай класқа тиiстiлiгiн анықтайды.

Терезенiң сол бөлiгiндегi - браузер терезесi. Онда код терезесiнде барлық жарияланулардың құрылымын көрiп шығуға болады.

Сурет 4. Программалық код терезесi.

Кез келген программа program сөзiнен басталатын проект файлы мен бiр не бiрнеше модульдерден тұрады да, қолдан құрылатын программа модуль iшiне енгiзiледi. Проект файлы dpr, модуль pas кеңейтiлуi бойынша сақталады. Проект файлын негiзгi модуль деп атайды. Негiзгi модульдiң мазмұны проектiнiң жалпы сипаттамасынан тұрады. Delphi iске қосылған кезде оны ол автоматты тұрде дайындап шығады. Негiзгi модульге ерекше жағдайлардан басқа кездерде қосымша нұсқаулар енгiзудiң қажетi жоқ. Негiзгi модуль (проект) :

program Project1;

uses

Forms,

Unit1 in 'Unit1. pas' {Form1};

{$R *. RES}

begin

Application. Initialize;

Application. CreateForm(TForm1, Form1) ;

Application. Run;

end.

мұндағы,

Project1 - негiзгi модуль (проект) атауы. Проектiнi дайындап, жаңа атау бойынша сақтаған кезде ол соңғы атауға алмастырылып қойылады;

Uses (қолдану) - Турбо Паскальдағы сияқты, қызметшi сөз. Оның соңына программада пайдаланылатын стандартты (кiтапханалық) Forms модулi мен Delphi-дiң модульге алғашқы рет меншiктеген атауы (Unit1) жазылған. Unit1-ден соң оның қайсы модульдiк файлда құрылатыны (in ’Unit1. pas’) және онымен байланысты форма атауы көрсетiледi ({Form1}) .

{$R*. RES} - нұсқау. Ол компиляторға қосымшаның (Windows көмегiмен дайындалған қолданбалы программаның) қор сипаттамаларын, мысалы, шартбелгiлер (пиктограммалар) сақталған файлды және т. с. с. пайдалану керектiгiн көрсетедi (файлдың кеңейтiлуi - . res) ;

Begin - end операторларының аралығына енгiзiлген соңғы бөлiм - қосымшаның алғашқы жұктелуiн қамтамасыз ететiн әдiстер (Delphi-де арнайы iс-әрекеттi орындайтын процедура, функция және командалар әдiстер делiнедi) :

Application. Initialize - қосымша объектiсiн инициалдау (программаны алғашқы рет дайындау) әдiсi;

Application. CreateForm - проект құрамына енетiн форманы дайындап, экранда көрсету әдiсi (create - құру) ;

Application. Run - программаны iске қосуды қамтамасыз ету әдiсi.

Delphi-де әдiстiң командалық тұрде жазылуы:

<Объект>. <әдiс>

Мысалы, Application. Initialize - Application объектiсiнiң Initialize әдiсiн орындау.

Кейбiр жағдайда бөлiмге проект сақталатын бума атын меншiктеу командасын қосып қою да мұмкiн, т. б.

Delphi-де программаның орындалуы автоматты тұрде негiзгi модульдi орындаудан басталады.

Модуль - тұрлi iс-әрекеттердi орындауға арналған программа бөлiмi. Модуль тақырыбы Unit (модуль) қызметшi сөзiнен басталып, соңына әдеттегiдей нұктелi ұтiр (; ) таңбасымен аяқталатын модуль атауы жазылады. Delphi-дiң модульге алғашқы рет меншiктейтiн атауы: Unit1. Жаңа проект ашылған кезде модуль дайындамасы да автоматты тұрде құрылады:

unit Unit1;

interface

uses

Windows, Messages, SysUtils, Classes,

Graphics, Controls, Forms, Dialogs;

type

TForm1 = class(TForm)

private

{ Private declarations }

public

{ Public declarations }

end;

var

Form1: TForm1;

implementation

{$R *. DFM}

end.

Интерфейс (interface) бөлiмi interface кiлттiк сөзiмен басталады да, оған келесi бөлiмдер енгiзiледi: uses - Турбо Паскальда пайдаланатын бөлiм сияқты, оған стандартты модуль атаулары жазылады, бөлiмге пайдаланушы дайындаған модуль атауын кiрiстiрiп қою да мұмкiн. Одан әрi, Delphi дайындаған форма типi сипатталады (онда өрiстер, қасиеттер, компоненттер сипатталып, олардан соң модульде жазылатын процедуралар мен функциялар (программа элементтерi) жарияланады, т. б. ) .

Private (жеке, дербес) бөлiмiне тек ағымдық модульге тиiстi элементтер енгiзiлуi мұмкiн (элемент - өрiстер, әдiстер, қасиеттер мен оқиғалар) ; Public (көпшiлiк) бөлiмiнiң iшiнде ағымдық модульге қол жеткiзуге болатын кез келген программа не модульдiң көрiнетiн элементтерi, облыстары енгiзiледi. Олар класқа енетiн элементтердiң пайдалану облыстарын ғана анықтайтын болғандықтан, әдетте (көп жағдайда) олар бос көрiнедi.

Implementation (iске асыру, орындау) бөлiмiндегi {$R*. DFM} - . dfm кеңейтiлуi бойынша жазылған файлды пайдалану нұсқауы. Ол модульдi оған сәйкес форманың сипаттамасымен байланыстырады (файлға форма қасиеттерiнiң мәндерi жазылып қойылған. Ол формада орнатылған компоненттер қасиеттерiнiң де сипаттаммаларын бойында сақтайды. Қасиеттер сәйкес Object Inspector терезесiнде көрiнедi) . Одан соңғы қатарларға программалаушы Delphi тiлiнде қажеттi процедураларды қолдан кiрiстiру керек. Олардың iшiндегi оқиғаны өңдеуiш процедуралардың тақырыптары модульдiң интерфейс бөлiмiнде автоматты тұрде жазылып қойылады.

Кейде модульдiң соңына инициалдау (initialization) бөлiмi енгiзiледi. Бөлiм модуль айнымалыларын инициалдап (бастапқы мәндер берiп), программаны дайындау ұшiн қажет. Егер ол толтырылса, бұл бөлiм басқаруды программа денесiне беруден бұрын орындалады. Бөлiм нұсқауларын begin және end кiлттiк сөздерiнiң арасына енгiзу керек. Жоғарыда көрсетiлген сияқты, бөлiм толтырылмаса, begin сөзi жазылмай, оған тек end. сөзi енгiзiледi. Ол - модульдiң соңын бiлдiретiн кiлттiк сөз.

Компоненттер палитрасы

Delphi-де программа дайындау ұшiн компоненттiк тәсiл пайдаланылған: пайдаланушы программаларының кiтапханасы программалау ортасымен бiрге ұсынылатын, белгiлi бiр iс-әрекеттi орындайтын компоненттерден жинақталады, ал олар форма терезесiне енгiзiледi. Компоненттiк тәсiл программалау технологиясына нағыз төңкерiс жасады деуге болады, себебi, компоненттердi пайдалану программа жұмысын кұрделi тұрде жеңiлдеттi.

Компоненттер кiтапханасын визуальды компоненттер кiтапханасы (Visual Component Library, VCL) деп атайды. Онда тұрлi компоненттер жинақталып (Delphi 5-те олардың саны 200-ден артық), олар тұрлi атаулы 19 бетке орнатылып қойылған.

Жиi қолданылатын беттер мен компонеттер 1-кестеде көрсетiлген:

1-кесте

Беттер мен компонеттер кестесі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.