Мемлекеттік басқарудағы көпшілік пен жекенің арақатынастары
1. Мемлекеттік басқарудағы көпшілік пен жекенің арақатынастары
2. Қазіргі заманғы саяси ой мен тәжірибе
3. Мемлекеттің саясатының негізі
2. Қазіргі заманғы саяси ой мен тәжірибе
3. Мемлекеттің саясатының негізі
Мемлекеттік басқару жеке адам өмірінде туғаннан бастан оның өліміне дейін өте үлкен рөліге ие. Бірақ біз кейде оның рөлін байқамай қаламыз.
Мемлекеттің тұлғаға әсер етуінің бірнеше түрлері бар. Мемлекеттің басқару заң бойынша адамның іс-әрекетін басқара алады. Мысалы сот басшышы әкімшілік жазаға тартады, жұмыс директоры өз қол астындағы адамды қызмет басындағы іссапарға жібереді, миллиция қызметшісі қылмыс жасаған адамды жазалайды. Мемлекет ұжымға өзгерістер әкеліп, сол ұжымдағы әрбір адамның өміріне өзгерістер әкеледі.
Мемлекет жеке адаммен қарым-қатынас ортану үшін, ең бірінші кезекте азамматтық институтын бекітеді. Белгілі бір мемлекеттің азаматтары көптеген құқықтарға ие, және мемлекет алдында білгілі бір міндеткерліңтер орындауға мәжбүр болады. Өзінің мемкелетінің азаматына, басқа мемлкетіттің азаматына қолдана алмайтын шаралар қолдана алады.
Мемлекеттік басқарудың объектісі мен субъектісі жөніндегі мәселе мемлекеттік басқару теориясының негізгі әдістемелік мәселелерінің бірі болып табылады. Оны шешу - мемлекеттік басқарудағы субъект пен объект қатынастарын түсінуге және объектінің демократиялық сипатын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Бұл мәселеде ешқандай проблема жоқ тәрізді: басқару субъектісі - мемлекет, ал объектісі - қоғам. Бірақ бұлай қорытынды жасау асығыстық. Осы жерде мемлекет деген түсінікті анықтап алу қажет (өйткені мемлекет үғымына әр түрлі анықтама беруге болады): субъект ретінде біз мемлекетті немесе адамдардың саяси одағын қарастырамыз ба, әлде саяси-құқықтық институт ретіндегі мемлекетті қарастырамыз ба? деген орынды сұрақ туындайды. Соңғысын, яғни саяси-құқықтық институт ретіндегі мемлекетті біз басқару субъектісі ретінде қарастырамыз.
Жалпы, «кім басқаруға тиіс» деген сұрақ ежелден келе жатыр. Бұл сұрақты ертедегі грек философы Платон қойған. Демократияны жақтаушылар халық басқаруға тиіс деп санаса, элитарлық демократияның өкілдері басқару міндетін жүзеге асыру үшін арнайы дайындықтан өткен элитаны басқару субъектісі деп білді. Авторитарлық режимді қорғаушылар мемлекет пен қоғамды тандаулы тұлғалар — көсемдер мен лидерлер басқару керек деп есептейді.
Саясат субъектісі, мемлекеттік басқару субъектісі және лауа¬зымды қызмет субъектілерінің сипатталған айырмашылықтары салыстырмалы. Мемлекеттік билік пен басқару жүйесінде олардың рөлдері жекелеген аспектілерде ұштасып жатады және сәйкес келеді деп айтуға болады. Мемлекеттік басқару органдары өздерінің функцияларын халық жиындарының, әлеуметтік топтардың, жалпы қоғамдастықтың атынан іс-әрекет жасайтын саясат субъектілерінің мүдделерін баламалы түрде білдірген жағдайда табысты атқара алады. Мемлекеттік аппарат қызметтерін халық жиындары қалай қабылдап жатқанын үнемі бақылап отырғанда, басқарылатындардың талап-тілектері мен үміттері басқарушылардың мақсаты мен міндеттеріне сәйкес келген жағдайда ғана тиімді жұмыс істей алады.
Мемлекеттің тұлғаға әсер етуінің бірнеше түрлері бар. Мемлекеттің басқару заң бойынша адамның іс-әрекетін басқара алады. Мысалы сот басшышы әкімшілік жазаға тартады, жұмыс директоры өз қол астындағы адамды қызмет басындағы іссапарға жібереді, миллиция қызметшісі қылмыс жасаған адамды жазалайды. Мемлекет ұжымға өзгерістер әкеліп, сол ұжымдағы әрбір адамның өміріне өзгерістер әкеледі.
Мемлекет жеке адаммен қарым-қатынас ортану үшін, ең бірінші кезекте азамматтық институтын бекітеді. Белгілі бір мемлекеттің азаматтары көптеген құқықтарға ие, және мемлекет алдында білгілі бір міндеткерліңтер орындауға мәжбүр болады. Өзінің мемкелетінің азаматына, басқа мемлкетіттің азаматына қолдана алмайтын шаралар қолдана алады.
Мемлекеттік басқарудың объектісі мен субъектісі жөніндегі мәселе мемлекеттік басқару теориясының негізгі әдістемелік мәселелерінің бірі болып табылады. Оны шешу - мемлекеттік басқарудағы субъект пен объект қатынастарын түсінуге және объектінің демократиялық сипатын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Бұл мәселеде ешқандай проблема жоқ тәрізді: басқару субъектісі - мемлекет, ал объектісі - қоғам. Бірақ бұлай қорытынды жасау асығыстық. Осы жерде мемлекет деген түсінікті анықтап алу қажет (өйткені мемлекет үғымына әр түрлі анықтама беруге болады): субъект ретінде біз мемлекетті немесе адамдардың саяси одағын қарастырамыз ба, әлде саяси-құқықтық институт ретіндегі мемлекетті қарастырамыз ба? деген орынды сұрақ туындайды. Соңғысын, яғни саяси-құқықтық институт ретіндегі мемлекетті біз басқару субъектісі ретінде қарастырамыз.
Жалпы, «кім басқаруға тиіс» деген сұрақ ежелден келе жатыр. Бұл сұрақты ертедегі грек философы Платон қойған. Демократияны жақтаушылар халық басқаруға тиіс деп санаса, элитарлық демократияның өкілдері басқару міндетін жүзеге асыру үшін арнайы дайындықтан өткен элитаны басқару субъектісі деп білді. Авторитарлық режимді қорғаушылар мемлекет пен қоғамды тандаулы тұлғалар — көсемдер мен лидерлер басқару керек деп есептейді.
Саясат субъектісі, мемлекеттік басқару субъектісі және лауа¬зымды қызмет субъектілерінің сипатталған айырмашылықтары салыстырмалы. Мемлекеттік билік пен басқару жүйесінде олардың рөлдері жекелеген аспектілерде ұштасып жатады және сәйкес келеді деп айтуға болады. Мемлекеттік басқару органдары өздерінің функцияларын халық жиындарының, әлеуметтік топтардың, жалпы қоғамдастықтың атынан іс-әрекет жасайтын саясат субъектілерінің мүдделерін баламалы түрде білдірген жағдайда табысты атқара алады. Мемлекеттік аппарат қызметтерін халық жиындары қалай қабылдап жатқанын үнемі бақылап отырғанда, басқарылатындардың талап-тілектері мен үміттері басқарушылардың мақсаты мен міндеттеріне сәйкес келген жағдайда ғана тиімді жұмыс істей алады.
Пайданалынған әдебиет
1. Чиркин В.Е. Публичное управление : Учебник. — М.: Юристъ, 2004. —475 с.
2. Ихданов Ж., Сансызбаева Ғ.Н., Есенжігітова Р.Ғ. Мемлекеттік басқару теориясы: Оқу құралы./ - Алматы: Экономика, 2007. – 216 б.
3. Добрынин Н.М.Государственное управление: Теория и практика. Современная версия новейшей истории государства: Учебник. Т. 1 / Н.М. Добрынин; Науч. ред. А.Н. Митин. — Новосибирск: Наука, 2010. 407 с.
4. Добрынин Н.М.Государственное управление: Теория и практика. Современная версия новейшей истории государства: Учебник. Т. 2 / Н.М. Добрынин; Науч. ред. А.Н. Митин. — Новосибирск: Наука, 2010. 519 с.
1. Чиркин В.Е. Публичное управление : Учебник. — М.: Юристъ, 2004. —475 с.
2. Ихданов Ж., Сансызбаева Ғ.Н., Есенжігітова Р.Ғ. Мемлекеттік басқару теориясы: Оқу құралы./ - Алматы: Экономика, 2007. – 216 б.
3. Добрынин Н.М.Государственное управление: Теория и практика. Современная версия новейшей истории государства: Учебник. Т. 1 / Н.М. Добрынин; Науч. ред. А.Н. Митин. — Новосибирск: Наука, 2010. 407 с.
4. Добрынин Н.М.Государственное управление: Теория и практика. Современная версия новейшей истории государства: Учебник. Т. 2 / Н.М. Добрынин; Науч. ред. А.Н. Митин. — Новосибирск: Наука, 2010. 519 с.
МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУДАҒЫ КӨПШІЛІК ПЕН ЖЕКЕНІҢ АРАҚАТЫНАСТАРЫ
Мемлекеттік басқару жеке адам өмірінде туғаннан бастан оның өліміне дейін өте үлкен рөліге ие. Бірақ біз кейде оның рөлін байқамай қаламыз.
Мемлекеттің тұлғаға әсер етуінің бірнеше түрлері бар. Мемлекеттің басқару заң бойынша адамның іс-әрекетін басқара алады. Мысалы сот басшышы әкімшілік жазаға тартады, жұмыс директоры өз қол астындағы адамды қызмет басындағы іссапарға жібереді, миллиция қызметшісі қылмыс жасаған адамды жазалайды. Мемлекет ұжымға өзгерістер әкеліп, сол ұжымдағы әрбір адамның өміріне өзгерістер әкеледі.
Мемлекет жеке адаммен қарым-қатынас ортану үшін, ең бірінші кезекте азамматтық институтын бекітеді. Белгілі бір мемлекеттің азаматтары көптеген құқықтарға ие, және мемлекет алдында білгілі бір міндеткерліңтер орындауға мәжбүр болады. Өзінің мемкелетінің азаматына, басқа мемлкетіттің азаматына қолдана алмайтын шаралар қолдана алады.
Мемлекеттік басқарудың объектісі мен субъектісі жөніндегі мәселе мемлекеттік басқару теориясының негізгі әдістемелік мәселелерінің бірі болып табылады. Оны шешу - мемлекеттік басқарудағы субъект пен объект қатынастарын түсінуге және объектінің демократиялық сипатын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Бұл мәселеде ешқандай проблема жоқ тәрізді: басқару субъектісі - мемлекет, ал объектісі - қоғам. Бірақ бұлай қорытынды жасау асығыстық. Осы жерде мемлекет деген түсінікті анықтап алу қажет (өйткені мемлекет үғымына әр түрлі анықтама беруге болады): субъект ретінде біз мемлекетті немесе адамдардың саяси одағын қарастырамыз ба, әлде саяси-құқықтық институт ретіндегі мемлекетті қарастырамыз ба? деген орынды сұрақ туындайды. Соңғысын, яғни саяси-құқықтық институт ретіндегі мемлекетті біз басқару субъектісі ретінде қарастырамыз.
Жалпы, кім басқаруға тиіс деген сұрақ ежелден келе жатыр. Бұл сұрақты ертедегі грек философы Платон қойған. Демократияны жақтаушылар халық басқаруға тиіс деп санаса, элитарлық демократияның өкілдері басқару міндетін жүзеге асыру үшін арнайы дайындықтан өткен элитаны басқару субъектісі деп білді. Авторитарлық режимді қорғаушылар мемлекет пен қоғамды тандаулы тұлғалар -- көсемдер мен лидерлер басқару керек деп есептейді.
Саясат субъектісі, мемлекеттік басқару субъектісі және лауа-зымды қызмет субъектілерінің сипатталған айырмашылықтары салыстырмалы. Мемлекеттік билік пен басқару жүйесінде олардың рөлдері жекелеген аспектілерде ұштасып жатады және сәйкес келеді деп айтуға болады. Мемлекеттік басқару органдары өздерінің функцияларын халық жиындарының, әлеуметтік топтардың, жалпы қоғамдастықтың атынан іс-әрекет жасайтын саясат субъектілерінің мүдделерін баламалы түрде білдірген жағдайда табысты атқара алады. Мемлекеттік аппарат қызметтерін халық жиындары қалай қабылдап жатқанын үнемі бақылап отырғанда, басқарылатындардың талап-тілектері мен үміттері басқарушылардың мақсаты мен міндеттеріне сәйкес келген жағдайда ғана тиімді жұмыс істей алады. Олар саясат субъектілерінің қолдауына сүйенсе, олардың тәжірибелері мен ой-пікірлерін қабылдап және қолданса, қалың көпшіліктің ұтымды ұсыныстарын басқару шешімдерін дайындағанда ескерсе жоспарланған нәтижелерге қол жеткізеді. Өз кезегінде кез қелген лауазымды тұлғаның бір-жағынан, мемлекеттік орган анықтап берген өкілеттік шеңберінде ғана әрекет етуі, екінші жағынан мемлекет пен қоғам мүдделеріне қызмет етуі өзінің функциясын жүзеге асыруының кепілі болып табылады. Осы талаптарды ұштастыра отырып іс жүзінде орындау әркімнің қолынан келе бермейтін жағдай.
Кейбір теоретиктердің пайымдауынша әміршілдік-әкімшілік жүйеде мемлекет халықтан талап етті, бақылады, концлагерлер мен абақтыларға отырғызды, тыйым салды және тағы басқа да қалың көпшілікке қарсы бағытталған іс-әрекеттер жасады.Тоталитарлық жүйеде мемлекет әрқашанда қоғамнан басым болды, ал қоғам өз кезегінде мемлекетке мүлтіксіз бағынды. Осының нәтижесінде халық мемлекетті адамдардан оқшау тұратын және тәуелсіз болатын билік жүргізу машинасы деп түсінді.
Қазіргі заманғы саяси ой мен тәжірибенің дамуы әлеуметтік субъектілердің экономикалық және мәдени функцияларына мемлекеттің реттеушілік және басқарушылық әсерін ұлғайту туралы ойларын білдіреді. Бұл өз кезегінде нарық зандары толық және тиімді қолданылатындай мемлекет араласуының оңтайлы шегін анықтауды білдіреді.
Мемлекеттік басқару субъектілері ұжымдық немесе жеке болсын өзінің анықтамасына сәйкес келетін қасиеттерді бойына жинақтаған кезде ғана ол басқару субъектісі болып табылады. Бұл қасиеттерді келесі топтарға жіктеуге болады :дамыған саяси және құқықтық сана мен дара сана; мемлекеттік басқару және қазіргі заманғы менеджменттің теориясы мен практикасын білу; ұйымдастырушылық қабілет; әлеуметтік өмірге белсене араласу мен басқару ісін жүзеге асыра алатын тәжірибенің болуы. Осы аталғандардың бәрі кәсіптік қасиеттер болып табылады. Мемлекеттік басқару субъектісі үшін басқару процесінің бағыты мен мазмұнын, сондай-ақ оның қоғам үшін саяси және басқа салдарларын анықтайтын ұлттық-мемлекеттік мүдделер мен мақсаттарды түсіне білу үлкен мәнге ие. Субъектілердің басқару ісіндегі қызметтері ұтымды болуы үшін ол құқықтық жағынан қамтамасыз етілуі, заңмен белгіленген нормаларға сәйкес болуы керек. Бұл шенеуніктердің өздеріне талап қоя білуін -- заңға жаңа көзқарас қалыптастыруын білдіреді. Мемлекеттік басқарудың ғылыми негізделуі мемлекеттік қызметкерлердің оның теориясы мен практикасын білуі мен өз білімдерін қызмет барысында колдана алуына байланысты. Эмпирикалық тәжірибе мен қисынды ой басқарудың тек дәстүрлі түріне ғана негіз болса да, ұтымды басқаруға негіз бола алмайды. Мемлекеттік басқарудың тиімді субъектісі деп басқарушыларға тек биліктің күшімен емес, өзінің беделімен, белсенділігімен, мемлекеттік орган шешетін мақсаттар мен міндеттердің маңыздылығы және тартымдылығымен әсер ететін үжымдық және жеке жетекшіні айтамыз. Егер басқарушылық іс-әрекеттің мақсаттары мен бағдарламалары басқарылатындарға түсініксіз болса, олардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерінен туындамаса, онда оны ұтымды басқару деп айту қиын. Жоғарыда аталған мемлекеттік басқару субъектілеріне тән қасиеттердің қалыптасуы және іскерлік белсенділігі ынталандыруларға байл-анысты. Осыған орай М.Вебер мемлекеттік аппаратты іс-әрекет етуге ынталандыратын материалдық мүдде мен әлеуметтік құрмет деп айтқан. Алайда, басқарушылардың қызмет аткаруына түрткі болатын негізгі себептер мұнымен шектелмейді. Оған жеке муддемен қоғамдық мүдделердің қабысуы, халықтың белсенділік танытуының көптеген саяси-әлеуметтік себептері кіреді.
Мемлекеттің саясатының негізінде биліктің тиімді іске асуы үшін оның фундаменті рөлін құқық атқарады. Құқықты көпшілік және жеке деп екі түрге бөледі. Көпшілік құқық мемлкеттік органдардың іс-әрекеттерін және мемлекет мен азамат арасындағы қарым-қатынастарды реттейді. Жеке құқық азаматтардың өз арасындағы нормаларды, қарым-қатынастарды қарап отырады.
Көпшілік құқық саласында әрқашан бірінші орында мемлекет тұрады, себебі оның нормалары ең бірінші кезекте қоғам мен мемлекеттің мүдделерін көздейді.
Жеке құқықтық қарым-қатынастарда мемлекеттің араласуына шектеу қойылады. Бұл салады азаматтар өз еркімен және жеке бастауымен қарым-қатынасқа түседі. Жеке құқық негізінен азаматтардың жеке мүдделерін қорғауға бағытталған.
Жеке құқықтық қарым-қатынастар саласы азаматтық, отбасылық, жер құқығы сияқты құқық салаларымен жанамаланады. Ал өз кезегінде көпшілік құқық қарым-қатынастар қылмыстық, қаржылық, қылмыстық іс жүргізу сияқты құқық салаларында пайда болады.
Бірақ шын өмірде бұл екі құқық арасында абсюлютті шекара жоқ. Жеке құқықтық элементтер көпшілік құқықта кездеседе, және бұл жағдай керісінше де болуы мүмкін. Мысалы жекеқұқықтық отбасы нормаларына қатысты жағдайларда, неке айыру, алименттер төлеу сияқты көпшілік құқықтың элементтері пайда болады.
Көпшілік билігі - ол ерекше құбылыс. Құбылыс ретінде ол басқа ықпал етудің түрлерінен, мысалы ораторлық таланттан өте ерекшелінеді.
Көпшілік билік ұжымның пайдасы үшін іс-әрекет етеді. Іс жүзінде бірақ ол әрқашан олай болмайды: ұжымның ішіндегі экономикалық, саяси, идеологиялық жағынан үстем ететін топтар өз мақсаттарында пайдаланады.
Ахуал ретінде де көпшілік билігі, көпшілік емес ұжымдарда қолданылатын жеке корпоративті биліктен ерекшелінеді. Қоғамның ортақ қызуғышылықтары мен мақсаттары қоғамдық ортақ жұмыстарды тудырады. Көпшілік ұжымдардың арқасында пайда болған ұйымдар мен лауазымды тұлғалар, оның ортақ мақсаттары мен мүддерлерін қорғауы қажет.
Билік құбылыс ретінде кез-келген ұжымға тиесілі. Бірақ ол активті қатынас болу үшін, ол белгілі бір объектіге қолдануы керек. Көпшілік билікті қолнану көпшілік басқару арқылы жүзеге асады. Ұжымның өзі басқару функциясын өткізгенде, ұжымның ішінде басқару пайда болады (мысалы референдум).
Көпшілік басқару жүйесінде ерекше институттар қолданылуы мүмкін. Мұсылмандық фундаментализм мемлекеттерінде (Иран, Сауд Арабиясы, Катар, Оман және т.б.) өте үлкен рөлді ислам діні ойнайды (Құран негізгі заң болып табылады, және ол конституциядан жоғары тұрады). Африканң көптеген елдерінде, Латын америкасының кейбір өңірлерінде басқарудың маңызды құралы рөлін тайпалық институт атқарады (көсемдір, ақсақалдар, және т.б.).
Көпшілік басқарудың түрлеріне тоқтап кетсек. Ұжымдардың әр түрлі түрлерге бөлунуі, көпшілік биліктің де түрлерге бөлінуіне әкеледі. Біріншісі ол халықаралық көпшілік басқару. Ол дүниежүзілік қауымдастық құрған органдармен жүзеге асады (БҰҰ бөлімшелері, Қауіпсіздік кеңесі және Бас Ассамблея) немесе аймақтық халықаралық қауымдастықтармен. Сонымен, халықаралық көпшілік басқару глобальді және аймақтық болып бөлінеді.
Екіншіден ол көпшілік мемлекеттік басқару. Ол белгілі бір мемлкеттің ішінде жүзеге асады (қазіргі кезде әлемде 200 астам мемлекет бар). Көпшілік басқару дүниежүзілік қауымдастық мойындамаған мемлкеттерде де жүзеге асуы мүмкін (мысалы, Абхазия, Карабах, Сахар Араб республикасы және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мемлекеттік басқару жеке адам өмірінде туғаннан бастан оның өліміне дейін өте үлкен рөліге ие. Бірақ біз кейде оның рөлін байқамай қаламыз.
Мемлекеттің тұлғаға әсер етуінің бірнеше түрлері бар. Мемлекеттің басқару заң бойынша адамның іс-әрекетін басқара алады. Мысалы сот басшышы әкімшілік жазаға тартады, жұмыс директоры өз қол астындағы адамды қызмет басындағы іссапарға жібереді, миллиция қызметшісі қылмыс жасаған адамды жазалайды. Мемлекет ұжымға өзгерістер әкеліп, сол ұжымдағы әрбір адамның өміріне өзгерістер әкеледі.
Мемлекет жеке адаммен қарым-қатынас ортану үшін, ең бірінші кезекте азамматтық институтын бекітеді. Белгілі бір мемлекеттің азаматтары көптеген құқықтарға ие, және мемлекет алдында білгілі бір міндеткерліңтер орындауға мәжбүр болады. Өзінің мемкелетінің азаматына, басқа мемлкетіттің азаматына қолдана алмайтын шаралар қолдана алады.
Мемлекеттік басқарудың объектісі мен субъектісі жөніндегі мәселе мемлекеттік басқару теориясының негізгі әдістемелік мәселелерінің бірі болып табылады. Оны шешу - мемлекеттік басқарудағы субъект пен объект қатынастарын түсінуге және объектінің демократиялық сипатын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Бұл мәселеде ешқандай проблема жоқ тәрізді: басқару субъектісі - мемлекет, ал объектісі - қоғам. Бірақ бұлай қорытынды жасау асығыстық. Осы жерде мемлекет деген түсінікті анықтап алу қажет (өйткені мемлекет үғымына әр түрлі анықтама беруге болады): субъект ретінде біз мемлекетті немесе адамдардың саяси одағын қарастырамыз ба, әлде саяси-құқықтық институт ретіндегі мемлекетті қарастырамыз ба? деген орынды сұрақ туындайды. Соңғысын, яғни саяси-құқықтық институт ретіндегі мемлекетті біз басқару субъектісі ретінде қарастырамыз.
Жалпы, кім басқаруға тиіс деген сұрақ ежелден келе жатыр. Бұл сұрақты ертедегі грек философы Платон қойған. Демократияны жақтаушылар халық басқаруға тиіс деп санаса, элитарлық демократияның өкілдері басқару міндетін жүзеге асыру үшін арнайы дайындықтан өткен элитаны басқару субъектісі деп білді. Авторитарлық режимді қорғаушылар мемлекет пен қоғамды тандаулы тұлғалар -- көсемдер мен лидерлер басқару керек деп есептейді.
Саясат субъектісі, мемлекеттік басқару субъектісі және лауа-зымды қызмет субъектілерінің сипатталған айырмашылықтары салыстырмалы. Мемлекеттік билік пен басқару жүйесінде олардың рөлдері жекелеген аспектілерде ұштасып жатады және сәйкес келеді деп айтуға болады. Мемлекеттік басқару органдары өздерінің функцияларын халық жиындарының, әлеуметтік топтардың, жалпы қоғамдастықтың атынан іс-әрекет жасайтын саясат субъектілерінің мүдделерін баламалы түрде білдірген жағдайда табысты атқара алады. Мемлекеттік аппарат қызметтерін халық жиындары қалай қабылдап жатқанын үнемі бақылап отырғанда, басқарылатындардың талап-тілектері мен үміттері басқарушылардың мақсаты мен міндеттеріне сәйкес келген жағдайда ғана тиімді жұмыс істей алады. Олар саясат субъектілерінің қолдауына сүйенсе, олардың тәжірибелері мен ой-пікірлерін қабылдап және қолданса, қалың көпшіліктің ұтымды ұсыныстарын басқару шешімдерін дайындағанда ескерсе жоспарланған нәтижелерге қол жеткізеді. Өз кезегінде кез қелген лауазымды тұлғаның бір-жағынан, мемлекеттік орган анықтап берген өкілеттік шеңберінде ғана әрекет етуі, екінші жағынан мемлекет пен қоғам мүдделеріне қызмет етуі өзінің функциясын жүзеге асыруының кепілі болып табылады. Осы талаптарды ұштастыра отырып іс жүзінде орындау әркімнің қолынан келе бермейтін жағдай.
Кейбір теоретиктердің пайымдауынша әміршілдік-әкімшілік жүйеде мемлекет халықтан талап етті, бақылады, концлагерлер мен абақтыларға отырғызды, тыйым салды және тағы басқа да қалың көпшілікке қарсы бағытталған іс-әрекеттер жасады.Тоталитарлық жүйеде мемлекет әрқашанда қоғамнан басым болды, ал қоғам өз кезегінде мемлекетке мүлтіксіз бағынды. Осының нәтижесінде халық мемлекетті адамдардан оқшау тұратын және тәуелсіз болатын билік жүргізу машинасы деп түсінді.
Қазіргі заманғы саяси ой мен тәжірибенің дамуы әлеуметтік субъектілердің экономикалық және мәдени функцияларына мемлекеттің реттеушілік және басқарушылық әсерін ұлғайту туралы ойларын білдіреді. Бұл өз кезегінде нарық зандары толық және тиімді қолданылатындай мемлекет араласуының оңтайлы шегін анықтауды білдіреді.
Мемлекеттік басқару субъектілері ұжымдық немесе жеке болсын өзінің анықтамасына сәйкес келетін қасиеттерді бойына жинақтаған кезде ғана ол басқару субъектісі болып табылады. Бұл қасиеттерді келесі топтарға жіктеуге болады :дамыған саяси және құқықтық сана мен дара сана; мемлекеттік басқару және қазіргі заманғы менеджменттің теориясы мен практикасын білу; ұйымдастырушылық қабілет; әлеуметтік өмірге белсене араласу мен басқару ісін жүзеге асыра алатын тәжірибенің болуы. Осы аталғандардың бәрі кәсіптік қасиеттер болып табылады. Мемлекеттік басқару субъектісі үшін басқару процесінің бағыты мен мазмұнын, сондай-ақ оның қоғам үшін саяси және басқа салдарларын анықтайтын ұлттық-мемлекеттік мүдделер мен мақсаттарды түсіне білу үлкен мәнге ие. Субъектілердің басқару ісіндегі қызметтері ұтымды болуы үшін ол құқықтық жағынан қамтамасыз етілуі, заңмен белгіленген нормаларға сәйкес болуы керек. Бұл шенеуніктердің өздеріне талап қоя білуін -- заңға жаңа көзқарас қалыптастыруын білдіреді. Мемлекеттік басқарудың ғылыми негізделуі мемлекеттік қызметкерлердің оның теориясы мен практикасын білуі мен өз білімдерін қызмет барысында колдана алуына байланысты. Эмпирикалық тәжірибе мен қисынды ой басқарудың тек дәстүрлі түріне ғана негіз болса да, ұтымды басқаруға негіз бола алмайды. Мемлекеттік басқарудың тиімді субъектісі деп басқарушыларға тек биліктің күшімен емес, өзінің беделімен, белсенділігімен, мемлекеттік орган шешетін мақсаттар мен міндеттердің маңыздылығы және тартымдылығымен әсер ететін үжымдық және жеке жетекшіні айтамыз. Егер басқарушылық іс-әрекеттің мақсаттары мен бағдарламалары басқарылатындарға түсініксіз болса, олардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерінен туындамаса, онда оны ұтымды басқару деп айту қиын. Жоғарыда аталған мемлекеттік басқару субъектілеріне тән қасиеттердің қалыптасуы және іскерлік белсенділігі ынталандыруларға байл-анысты. Осыған орай М.Вебер мемлекеттік аппаратты іс-әрекет етуге ынталандыратын материалдық мүдде мен әлеуметтік құрмет деп айтқан. Алайда, басқарушылардың қызмет аткаруына түрткі болатын негізгі себептер мұнымен шектелмейді. Оған жеке муддемен қоғамдық мүдделердің қабысуы, халықтың белсенділік танытуының көптеген саяси-әлеуметтік себептері кіреді.
Мемлекеттің саясатының негізінде биліктің тиімді іске асуы үшін оның фундаменті рөлін құқық атқарады. Құқықты көпшілік және жеке деп екі түрге бөледі. Көпшілік құқық мемлкеттік органдардың іс-әрекеттерін және мемлекет мен азамат арасындағы қарым-қатынастарды реттейді. Жеке құқық азаматтардың өз арасындағы нормаларды, қарым-қатынастарды қарап отырады.
Көпшілік құқық саласында әрқашан бірінші орында мемлекет тұрады, себебі оның нормалары ең бірінші кезекте қоғам мен мемлекеттің мүдделерін көздейді.
Жеке құқықтық қарым-қатынастарда мемлекеттің араласуына шектеу қойылады. Бұл салады азаматтар өз еркімен және жеке бастауымен қарым-қатынасқа түседі. Жеке құқық негізінен азаматтардың жеке мүдделерін қорғауға бағытталған.
Жеке құқықтық қарым-қатынастар саласы азаматтық, отбасылық, жер құқығы сияқты құқық салаларымен жанамаланады. Ал өз кезегінде көпшілік құқық қарым-қатынастар қылмыстық, қаржылық, қылмыстық іс жүргізу сияқты құқық салаларында пайда болады.
Бірақ шын өмірде бұл екі құқық арасында абсюлютті шекара жоқ. Жеке құқықтық элементтер көпшілік құқықта кездеседе, және бұл жағдай керісінше де болуы мүмкін. Мысалы жекеқұқықтық отбасы нормаларына қатысты жағдайларда, неке айыру, алименттер төлеу сияқты көпшілік құқықтың элементтері пайда болады.
Көпшілік билігі - ол ерекше құбылыс. Құбылыс ретінде ол басқа ықпал етудің түрлерінен, мысалы ораторлық таланттан өте ерекшелінеді.
Көпшілік билік ұжымның пайдасы үшін іс-әрекет етеді. Іс жүзінде бірақ ол әрқашан олай болмайды: ұжымның ішіндегі экономикалық, саяси, идеологиялық жағынан үстем ететін топтар өз мақсаттарында пайдаланады.
Ахуал ретінде де көпшілік билігі, көпшілік емес ұжымдарда қолданылатын жеке корпоративті биліктен ерекшелінеді. Қоғамның ортақ қызуғышылықтары мен мақсаттары қоғамдық ортақ жұмыстарды тудырады. Көпшілік ұжымдардың арқасында пайда болған ұйымдар мен лауазымды тұлғалар, оның ортақ мақсаттары мен мүддерлерін қорғауы қажет.
Билік құбылыс ретінде кез-келген ұжымға тиесілі. Бірақ ол активті қатынас болу үшін, ол белгілі бір объектіге қолдануы керек. Көпшілік билікті қолнану көпшілік басқару арқылы жүзеге асады. Ұжымның өзі басқару функциясын өткізгенде, ұжымның ішінде басқару пайда болады (мысалы референдум).
Көпшілік басқару жүйесінде ерекше институттар қолданылуы мүмкін. Мұсылмандық фундаментализм мемлекеттерінде (Иран, Сауд Арабиясы, Катар, Оман және т.б.) өте үлкен рөлді ислам діні ойнайды (Құран негізгі заң болып табылады, және ол конституциядан жоғары тұрады). Африканң көптеген елдерінде, Латын америкасының кейбір өңірлерінде басқарудың маңызды құралы рөлін тайпалық институт атқарады (көсемдір, ақсақалдар, және т.б.).
Көпшілік басқарудың түрлеріне тоқтап кетсек. Ұжымдардың әр түрлі түрлерге бөлунуі, көпшілік биліктің де түрлерге бөлінуіне әкеледі. Біріншісі ол халықаралық көпшілік басқару. Ол дүниежүзілік қауымдастық құрған органдармен жүзеге асады (БҰҰ бөлімшелері, Қауіпсіздік кеңесі және Бас Ассамблея) немесе аймақтық халықаралық қауымдастықтармен. Сонымен, халықаралық көпшілік басқару глобальді және аймақтық болып бөлінеді.
Екіншіден ол көпшілік мемлекеттік басқару. Ол белгілі бір мемлкеттің ішінде жүзеге асады (қазіргі кезде әлемде 200 астам мемлекет бар). Көпшілік басқару дүниежүзілік қауымдастық мойындамаған мемлкеттерде де жүзеге асуы мүмкін (мысалы, Абхазия, Карабах, Сахар Араб республикасы және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz