Жалпы ережелерде қылмыс түрлері, жауаптылық, жазалар және жаза тағайындаулар
Кіріспе 3
1 Жалпы ережелерде қылмыс түрлері, жауаптылық, жазалар және жаза тағайындаулар
2 Қылмыстық кодекстің екінші бөлімінде кездесетін қылмыс түрлері, жауаптылық, жазалар және жаза тағайындаулар 9
Қорытынды 13
Пайдаланылған әдебиет: 14
1 Жалпы ережелерде қылмыс түрлері, жауаптылық, жазалар және жаза тағайындаулар
2 Қылмыстық кодекстің екінші бөлімінде кездесетін қылмыс түрлері, жауаптылық, жазалар және жаза тағайындаулар 9
Қорытынды 13
Пайдаланылған әдебиет: 14
Норвегия мемлекетінің қылмыстық заңы 2 кодекстен тұрады: Жалпы азаматтарға арналған қылмыстық кодекс және әскери қылмыстық кодекс. Олардың екеуі де бер күнде, 1902 жылы қабылданған және сол күннен бастап бұл скандинав елінің халқына қызмет атқаруда. Кодекстер жазылған кезде, Норвегияда басқа мемлекеттік тіл болған. Бүгін оны ескунорвегиялық тіл деп атайды. Алайда бірнеше жылдан кейін Ресейде 1917-1918 жылы болған реформаға ұқсас реформа болып, Норвегия қазіргі кезде қолданылып жүрген грамматикаға көшеді. Тіл өзгерді, ал қылмыстық кодекстер қалады. Арине оларға бірнеше рет көптеген өзгертулер енгізілді. Жалпы азаматтық кодексте, әскери кодекске қарағанда өзгертулер көбірек жасалды.
Норвегиялықтар өздерінің тарихына өте мұқиат қарайды. Бұл кез келген жағдайда көрінеді. Мысалы, Қылмыстық кодекстің кіріспесінде, осы Қылмыстық кодекстің пайда болуына әкелген ондаған заңдар жазылып кеткен. Мұндай сілтемелер әскери қылмыстық кодексте де бар.
Бұл екі документ бірлесіп қызмет атқарады. Әскери қылмыстық кодексте, жалпы азаматтық кодестке қатысты көптеген нұсқаулар бар. Жалпы азаматтық кодекс бұл жағдайда негізгі болып табылады, себебі Әскери қылмыстық кодекс тек әскери қылмыстар мен құқықбұзушылықтар болған жағдайларда ғана қызмет атқарады. Ол төрт бөлімнен тұрады, бірақ оның үшінші бөлімі «Әскери бап» тек соғыс кезінде ғана қызмет етеді, ал төртіншісі өзінің күшін сексен жыл бұрын жойған.
Норвегия мемлекетінің заңа өзінің ерекшеліктеріне толы. Бүгінгі күнде бұл мемлекет балық аулар мәселелеріне қатысты ең жақсы құрастырылған заңға ие. Теңіз құқығына өте үлкен назар аударылады. Мысалы Қылмыстық кодекстегі 30 тараудың барлығы – теңіздегі қылмыстарға арналған. Сол сияқты норвегиялықтар қоршаған ортаны қорғауға да өте мұқият қарайды.
Өзінің құрылымы бойынша кодекс үш бөлімге бөлінген. Олар қырық үш тараудан тұрады. Тараулар өз кезегінде 436 параграфпен біріктірілген. Бірінші бөлім жалпы ережелерді қамтиды. Бізге түсінікті тілмен айтқанда – бұл Қылмыстық кодекстің жалпы бөлімі. Екінші бөлім «Қылмыстар» деп аталады және ол Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімі болып табылады. Үшінші бөлім «Шағын қылмыстар» деп аталады. Бұл жерде екінші бөлімге кірмей қалған шағын қылмыстардың тізімі келтірілген. Көп жағдайда үшінші бөлімдегі қылмыстардың атаулары, екінші бөлімдегі қылмыстардың атауларымен қосарланы келеді. Мысалы, екінші бөлімнің 11 тарауы «Лауазымдық қылмыстар» деп аталса, үшінші бөлімнің 33 тарауы «Шағын лауазымдық қылмыстар» деп аталады.
Норвегиялықтар өздерінің тарихына өте мұқиат қарайды. Бұл кез келген жағдайда көрінеді. Мысалы, Қылмыстық кодекстің кіріспесінде, осы Қылмыстық кодекстің пайда болуына әкелген ондаған заңдар жазылып кеткен. Мұндай сілтемелер әскери қылмыстық кодексте де бар.
Бұл екі документ бірлесіп қызмет атқарады. Әскери қылмыстық кодексте, жалпы азаматтық кодестке қатысты көптеген нұсқаулар бар. Жалпы азаматтық кодекс бұл жағдайда негізгі болып табылады, себебі Әскери қылмыстық кодекс тек әскери қылмыстар мен құқықбұзушылықтар болған жағдайларда ғана қызмет атқарады. Ол төрт бөлімнен тұрады, бірақ оның үшінші бөлімі «Әскери бап» тек соғыс кезінде ғана қызмет етеді, ал төртіншісі өзінің күшін сексен жыл бұрын жойған.
Норвегия мемлекетінің заңа өзінің ерекшеліктеріне толы. Бүгінгі күнде бұл мемлекет балық аулар мәселелеріне қатысты ең жақсы құрастырылған заңға ие. Теңіз құқығына өте үлкен назар аударылады. Мысалы Қылмыстық кодекстегі 30 тараудың барлығы – теңіздегі қылмыстарға арналған. Сол сияқты норвегиялықтар қоршаған ортаны қорғауға да өте мұқият қарайды.
Өзінің құрылымы бойынша кодекс үш бөлімге бөлінген. Олар қырық үш тараудан тұрады. Тараулар өз кезегінде 436 параграфпен біріктірілген. Бірінші бөлім жалпы ережелерді қамтиды. Бізге түсінікті тілмен айтқанда – бұл Қылмыстық кодекстің жалпы бөлімі. Екінші бөлім «Қылмыстар» деп аталады және ол Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімі болып табылады. Үшінші бөлім «Шағын қылмыстар» деп аталады. Бұл жерде екінші бөлімге кірмей қалған шағын қылмыстардың тізімі келтірілген. Көп жағдайда үшінші бөлімдегі қылмыстардың атаулары, екінші бөлімдегі қылмыстардың атауларымен қосарланы келеді. Мысалы, екінші бөлімнің 11 тарауы «Лауазымдық қылмыстар» деп аталса, үшінші бөлімнің 33 тарауы «Шағын лауазымдық қылмыстар» деп аталады.
1 Уголовный кодекс Норвегии. Научное редактирование и вступительная статья д.ю.н., проф. Ю.В. Голика, перевод с норвежского А.В. Жмени. Санкт-Петербург, Юридический центр- Пресс, 2003. 188с.
2 Кан, А. С. История скандинавских стран: Дания, Норвегия, Швейцария:Учеб.пособие / Кан А.С. - 2-е изд.,испр.и доп. - М. : Высш.шк., 1980. - 311 с.
3 Родионов, В. Н. Дорогами Скандинавии: путевые очерки журналиста / Родионов В.Н. - М. : Мысль, 1985. - 144 с.
4 Политические партии и государственный механизм капиталистических стран: межвуз.сб.науч.тр. / ред.Стародубский Б.А. - Свердловск : Изд-во Свердл.ун-та, 1982. - 133с.
5 Преступность несовершеннолетних в скандинавских странах: научное издание / Ананиан Л.Л. - М. : Наука, 1974. - 175с.
2 Кан, А. С. История скандинавских стран: Дания, Норвегия, Швейцария:Учеб.пособие / Кан А.С. - 2-е изд.,испр.и доп. - М. : Высш.шк., 1980. - 311 с.
3 Родионов, В. Н. Дорогами Скандинавии: путевые очерки журналиста / Родионов В.Н. - М. : Мысль, 1985. - 144 с.
4 Политические партии и государственный механизм капиталистических стран: межвуз.сб.науч.тр. / ред.Стародубский Б.А. - Свердловск : Изд-во Свердл.ун-та, 1982. - 133с.
5 Преступность несовершеннолетних в скандинавских странах: научное издание / Ананиан Л.Л. - М. : Наука, 1974. - 175с.
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Жалпы ережелерде қылмыс түрлері, жауаптылық, жазалар және жаза тағайындаулар 5
2 Қылмыстық кодекстің екінші бөлімінде кездесетін қылмыс түрлері, жауаптылық, жазалар және жаза тағайындаулар 9
Қорытынды 13
Пайдаланылған әдебиет: 14
Кіріспе
Норвегия мемлекетінің қылмыстық заңы 2 кодекстен тұрады: Жалпы азаматтарға арналған қылмыстық кодекс және әскери қылмыстық кодекс. Олардың екеуі де бер күнде, 1902 жылы қабылданған және сол күннен бастап бұл скандинав елінің халқына қызмет атқаруда. Кодекстер жазылған кезде, Норвегияда басқа мемлекеттік тіл болған. Бүгін оны ескунорвегиялық тіл деп атайды. Алайда бірнеше жылдан кейін Ресейде 1917-1918 жылы болған реформаға ұқсас реформа болып, Норвегия қазіргі кезде қолданылып жүрген грамматикаға көшеді. Тіл өзгерді, ал қылмыстық кодекстер қалады. Арине оларға бірнеше рет көптеген өзгертулер енгізілді. Жалпы азаматтық кодексте, әскери кодекске қарағанда өзгертулер көбірек жасалды.
Норвегиялықтар өздерінің тарихына өте мұқиат қарайды. Бұл кез келген жағдайда көрінеді. Мысалы, Қылмыстық кодекстің кіріспесінде, осы Қылмыстық кодекстің пайда болуына әкелген ондаған заңдар жазылып кеткен. Мұндай сілтемелер әскери қылмыстық кодексте де бар.
Бұл екі документ бірлесіп қызмет атқарады. Әскери қылмыстық кодексте, жалпы азаматтық кодестке қатысты көптеген нұсқаулар бар. Жалпы азаматтық кодекс бұл жағдайда негізгі болып табылады, себебі Әскери қылмыстық кодекс тек әскери қылмыстар мен құқықбұзушылықтар болған жағдайларда ғана қызмет атқарады. Ол төрт бөлімнен тұрады, бірақ оның үшінші бөлімі Әскери бап тек соғыс кезінде ғана қызмет етеді, ал төртіншісі өзінің күшін сексен жыл бұрын жойған.
Норвегия мемлекетінің заңа өзінің ерекшеліктеріне толы. Бүгінгі күнде бұл мемлекет балық аулар мәселелеріне қатысты ең жақсы құрастырылған заңға ие. Теңіз құқығына өте үлкен назар аударылады. Мысалы Қылмыстық кодекстегі 30 тараудың барлығы - теңіздегі қылмыстарға арналған. Сол сияқты норвегиялықтар қоршаған ортаны қорғауға да өте мұқият қарайды.
Өзінің құрылымы бойынша кодекс үш бөлімге бөлінген. Олар қырық үш тараудан тұрады. Тараулар өз кезегінде 436 параграфпен біріктірілген. Бірінші бөлім жалпы ережелерді қамтиды. Бізге түсінікті тілмен айтқанда - бұл Қылмыстық кодекстің жалпы бөлімі. Екінші бөлім Қылмыстар деп аталады және ол Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімі болып табылады. Үшінші бөлім Шағын қылмыстар деп аталады. Бұл жерде екінші бөлімге кірмей қалған шағын қылмыстардың тізімі келтірілген. Көп жағдайда үшінші бөлімдегі қылмыстардың атаулары, екінші бөлімдегі қылмыстардың атауларымен қосарланы келеді. Мысалы, екінші бөлімнің 11 тарауы Лауазымдық қылмыстар деп аталса, үшінші бөлімнің 33 тарауы Шағын лауазымдық қылмыстар деп аталады.
Норвегия мемлеккетінің заңы қылмыстар мен шағын қылмыстарды екі әртүрлі құқықтық категория ретінде санайтының айта кеткен жөн.
Шағын қылмыстар мен қылмыстардың ерекшеліктері екінші параграфтың бірінші абзацында жазылып кеткен: қылмыс дегеніміз - 6 айдан бастап абақтыға қамауға жасаланатын, 6 айдан бастап абақтыда ұсталынумен жазаланылатын немесе негізгі жаза лауазымды қызметтен босату болып табылатын іс-әрекеттерді айтамыз деп жазылып кеткен. Тағы басқа қылмыс дегенді қалай түсунуге болатыны туралы ештене Қылмыстық кодексте жазылып кетпеген.
Жаза туралы айтып кетсек, Қылмыстық кодексте жаза деген не екеніне тоқталмай, бірден жазаның түрлеріне көшіп кетеді. Жазалар негізгі (15 параграф), және қосымша (16 параграф) деп екіге бөлінеді. Негізгі жазаларға абақтыға қамау, тұтқындау, абақтыда ұстау, қоғамдық жұмыстар және айыппұлдар жатады. Абақтыға қамауға жазаланған адам оның қылмыс жасаған әрекетіне қосымша айыппұл тағылуы мүмкін. Тұра осылай сот қоғамдық жұмыстарға тарту жазасын қолданғанда да жасай алады.
Қосымша жазаларға азаматтық құқықтардан айыру (29-31 параграф), белгігі бір аймақта болуға тыйым салу (33 параграф) жатады. Азаматтық құқықтардан айыру кезінде өмір бойы немесе белгілі бір уақытқа әскерге баруға тыйым салу жазасы ерекшелінеді. Басқа сөзбен айтқанда, Норвегия мемлекетінде заң жүз жылдан астам уақыт бойы әскерде қызмет етуді құрметті міндет деп санайды, ал бұл құқықтан айыру тек белгілі бір азамат қылмыс жасағанда қолданылады.
Еркше бөлім сегізінші тараудан басталады. Ол Мемлекеттің тәуелсіздікі мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар деп аталады.
Ал кодексті жүзден астам мақаласы бар, шағын қылмыс жасалғандағы жауапкершіліктер мәселесін қамтыйтын үшінші бөлім аяқтайды.
1 Жалпы ережелерде қылмыс түрлері, жауаптылық, жазалар және жаза тағайындаулар
Норвегия мемлекетінің Қылмыстық кодексі қызмет ететін іс-әрекеттер ортасы жайлы 1 тараудың 12 параграфында айталыды.
Екінші тарауда жаза және оның құқықтық салдары жайлы айтылып кетеді.
Негізгі жазаларға төмендегілер жатқызылады:
абақтыға қамау,
тұтқынға алу,
абақтыда ұстау,
қоғамдық жұмыстар және
айыппұлдар.
Ерекше жағдайларда азаматтық құықтардан айыру жазасы қолданылуы мүмкін.
Азаматтық құқықтардан айыру басқа жазаның орнына қолданылуы мүмкін. Бірақ ол басқа жазаның орнына, егер ол қылмыс үшін жаза 1 жылдан астам бас бостандығынан айыру болса, қолданыла алмайды.
Айтылып кеткен жазалардан басқа, тағы қосыша жазалардың түрлері Қылмыстық кодексте кездеседі:
1. Қосымша жазаларға азаматтық құқықтардан айыру
2. Белгігі бір аймақта болуға тыйым салу
Түрмеде қамаудың мезгілдері:
А) Егер қылмыскер 20 жасқа толмаса - 14 күннен 15 жылға дейін.
Б) Ал бұдан басқа жағдайларда 21 жылдан көп емес.
Түрмеде қамалуға жазаланған адам арнайын заң бойынша сынақ мерзіміне босатылана алады.
Абақтыда ұстауға 14 күннен бастап, 20 жылға дейінгі мерзімге жазалауға болады.
Абақтыда ұстаудың 2 күні күні түрмеде қамаудың 1 күніне теңестіріледі.
Қылмыскерге айыппұл тағылғанда, қылмыстың дәрежесінен басқа, оның қаржы жағдайы және қазіргі кезде ол қанша төлей алатыны ескерілу керек.
Айыппұлдар мемлекеттік қазынаға кетеді.
Қоғамдық жұмыстарға тартылу жазасы қарастырылған. Бұл жаза егер қылмыскер 6 жылға дейін түрмеге қамауға жазасына тартылса, егер сотталған адам өз келісімін берсе қолданыла алады. Айыпкер Норвегия мемлекетінің терроториясында тұрса ғана, оған қоғамдық жұмыстарға тарту жазасы қолданыла алады.
Қоғамдық жұмыстар туралы сот шешімінде айыпкердің қанша сағатқа бұл жұмыстарға тартылатыны және оның орындалу мерзімі айтылып кетулі тиіс. Сағаттар саны 30-ден 420-ға дейін бола алады. Орындалу мерзімі 1 жылға дейін.
Қоғамдық жұмыстармен бірге сот қылмыскерге айыппұл төлеуге де жазалай алады. Қоғамдық жұмыстар жайлы үкім шығарылған кезде сот, қылмыскер айыппұл тағылуы керектігін ескеруі тиіс.
Ерекше жағдайларда қоғамдық жұмыстарға тарту жазасымен бірге, сотталған адамды 30 күнге дейін шартты емес түрмеге қамауға жаза белгілеуге болады.
Қылмыскер деп саналған адам, егер ол қоғамның мүддесіне қажет болса:
1. Қылмыс жазап өзінің ресми алып отырған қызметінен, босатылуы мүмкін,
2. Қылмыс жасағаны үшін 5 жылға дейін немесе өмір бойы белгілі бір лауазымды атқаруға немесе қызмет етуге тыйым салынуы мүмкін. Қызмет істеу құқығынан айырылған адам, ол қызметті басқа адамның атынан атқара алмайды. Оны сотталған адам айырылған құқықты дәлелдейтін құжатты немесе басқа затты беруге міндеттеуі мүмкін.
Қылмыскер өмір бойы немесе белгілі бір уақытқа әскерде қызмет ету құқығынан айыру жазасасына тартылу мүмкін.
Әскери қызмет ету құқығынан айырылған адам, егер оның жазасының мезгілі өтіп, оның әскери қызметтен аластатуға басқа себептер болмаса, өзінің құқығын қайтарып ала алады.
Бұл шешімді қабылдау үшін өтініш прокуратура органдарына жіберіледі. Олар бұл мәселені соттың қарауына жібереді. Егер өтініш қабылданбаса, оны 2 жылдан кейін қайта қарастыруға жіберуге болады.
Қылмыс жасаған адамға белгілі бір аймақта оның жүріп тұруына тыйым салу жазасына тартылу мүмкін. Бұл жаза егер қылмыскердің белгілі бір аймақта жүріп тұруы, сол аймақтағы басқа адамдарға қауіп-қатер төнуі мүмкін деген жағдай дәлелденсе қолданыла алады.
Бұл тыйым салу іс-әрекет ететін аймақтың бірінші сатыдағы соты, айыпкердің немесе прокуратура органдарының өтінішімен жазаны өзгерте немесе жоя алады.
Егер жаза ендігі әрі керек еместігі дәлелденсе, оның күшін прокурор жоя алады.
Қылмыстық жауапкершілікке тартатын әрекет арқылы табылған табысты, мемлекет тартып ала алады. Егер қылмыскер қылмыс жасаған кезде есін білмеген кезде де немесе оның кінәсі дәлелденбеген кезде де, айыру қолданылады алады.
Табыс деп табыстың орнына шығатын мүлік де саналады. Шығыстар саналмайды. Егер табыстың көлемі анықтала алмаса, оны сот өз білгенінше орнатады.
Мүліктің орнына, мүліктің бағасына сәйкес ақша алынуы мүмкін.
Тұтқынға алу туралы үкім шығарғанда сот 15 жылдан астам уақытқа қамау тиісті емес, 21 жылдан аса алмайтын уақыт шеңберлерін белгілеу қажет деп жазылған. Бірақ, прокуратура органдарының өтінішімен сот, тұтқынға алу уақыт шеңберін 5 жылға дейін ұзарта алады. Ұзырту туралы сұрақ бірінші сатыдағы сотта, тұтқынға алу мерзіміннің аяқталынуына 3 ай қалған кезде көтеріледі.
Тұтқынға қамалу мерзімінен ерте босату, 1 жылдан 5 жылға дейінгі сынақ мерзіме арқылы өтетіні жазылған.
Егер сотталған адам немесе түзету жерлерінің басқармасы сынақ мерзімі арқылы босатуға өтініш білдірсе, прокуратура органдары істі бірінші сатыдағы соттарға жібереді, ал ол өз кезегінде үкім шығарады.
Сынақ мерзімі арқылы босату туралы істі қарай тездетіп өтілуі тиіс.
Егер прокуратура органдары сынақ мерзімі арқылы босатуға өз келісімін берсе, бұл жолмен қылмыскерді босату туралы шешімді түзету жерлерінің басқармасы қабылдайды.
Айыпталушы сынақ мерзімі арқылы босату туралы өтінішті, өзінің қамауға алу туралы шешім қабылағанан кезден бастап, тек 4 жылдан кейін жолдай алады.
Қылмыстық жауапкершіліктің шарттарына тоқталсақ.
Егер адам қылмыс жасау барысында, болған іс-әрекет үшін жауапкершілікті анықтайтын немесе жазаны көбейтетін, болып жатқан жағдай жайлы білмесе, бұл жағдайлар бұл адамға қатысты ескерілмейді.
Егер сол білмегендік абайламаушылық болып саналса, ол абайламаушылық жауапкершілікке тартылатын жазалар қолданылады.
Қылмысркердің маскүнем болған кезде қылмыс жасауы, білмегендіктен жасалған қылмыс деп саналмайды. Ол кезде қылмыскер есті адам ретінде жауапқа тартылады.
Егер қылмыскер есі ауысқан немесе есі жоқ кезде қылмыс жасаса ол жауапкершілікке тартылмайды.
Бұл жағдай, егер қылмыс жасалғанда адам үлкен психикалық бұзулы деңгейінде де қолданылады.
Ешқай 15 толық жасқа толмаған адам жауапкершілікке тартылмайды.
Ешқай адам өзінің немесе басқа біреудің өмірін қорғау үшін жасалған іс-әрекет үшін жазаланбайды.
Өзін-өзі қорғау үшін іс-әрекет жасаған адам жауапқа тартылмайды.
Өзін-өзі қорғау деп, ресми түрде қылмыс болып саналатын, заңға қарсы қимылдан қорғану немесе оны болдырмау үшін жасалған, егер іс-әрекет бұл мақсаттың шектеріне шықпайтын әрекетті айтамыз.
Үстіде айтылған шартқа, заңға қарсы қимылды болдырмау үшін, абақтыға қамалған қылмыскерді тоқтату барысында жасалған іс-әрекеттерді ле жатқызамыз.
Өзің-өзі қорғаудың шектерінен шыққан адам, өзінің әрекетің эмоцианалдық күйзелістің немесе шабуыл кезінде шошыған себебінің арқасында жасаса, оның әрекеті жауапқа тартылмайды.
Кәсіпорындардың қылмыстық жауапкершілігі туралы айтсақ. Егер жауапкершілік шарттарын, кәсіпорынның атынан әрекет жасаған адам бұзса, ол үшін кәсіпорын жазаға тартылуы мүмкін деп жазылған.
Кәсіпорын деп компанины, адамдар бірлесігін немесе қандай да бір ассоциация, жеке кәсіпкерлік, тұрғын үй немесе көпшіліктік қызметті айтамыз.
Жаза ретінді айыппұл тағу қолданылады немесе кәсіпорынды іс-әрекет ету құқығынан айыруға болады.
Қастандық мәселесіне тоқталсақ.
Қылмыстық жауапкершілікке тартылатын қастандық деп, қылмыс жасаудың басы жоспарланған, аяқталған қылмыс болған жағдайды айтамыз.
Қастандық қылмыстық жауапкершілікке тартылмайтын жағдайлар айтылған. Егер айыпталушы оның қылмысы әшкерленгенің біліп, өзінің еркі бойынша өзінің қылмыстық әрекетінен ас тартса, немесе қылмыстың салдарын болдыртпауға әрекет жасаса, ол жауапқа тартылмайды.
Қылмыс жасауға қастандық жаған үшін, жасалған қылмыс жасаған үшін қолданылатын жазадан гөрі, жазаның жеңіл түрі қолданылады.
Шартты үкім және жазаны азайтуға немесе үлкейтуге әкелетін себептерге тоқталсақ.
Сот үкім шығарған кезде, жазаны орындау немесе анықтау сынақ мерзімімен ұзарталына алады. Ұзарту туралы шешім тек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 3
1 Жалпы ережелерде қылмыс түрлері, жауаптылық, жазалар және жаза тағайындаулар 5
2 Қылмыстық кодекстің екінші бөлімінде кездесетін қылмыс түрлері, жауаптылық, жазалар және жаза тағайындаулар 9
Қорытынды 13
Пайдаланылған әдебиет: 14
Кіріспе
Норвегия мемлекетінің қылмыстық заңы 2 кодекстен тұрады: Жалпы азаматтарға арналған қылмыстық кодекс және әскери қылмыстық кодекс. Олардың екеуі де бер күнде, 1902 жылы қабылданған және сол күннен бастап бұл скандинав елінің халқына қызмет атқаруда. Кодекстер жазылған кезде, Норвегияда басқа мемлекеттік тіл болған. Бүгін оны ескунорвегиялық тіл деп атайды. Алайда бірнеше жылдан кейін Ресейде 1917-1918 жылы болған реформаға ұқсас реформа болып, Норвегия қазіргі кезде қолданылып жүрген грамматикаға көшеді. Тіл өзгерді, ал қылмыстық кодекстер қалады. Арине оларға бірнеше рет көптеген өзгертулер енгізілді. Жалпы азаматтық кодексте, әскери кодекске қарағанда өзгертулер көбірек жасалды.
Норвегиялықтар өздерінің тарихына өте мұқиат қарайды. Бұл кез келген жағдайда көрінеді. Мысалы, Қылмыстық кодекстің кіріспесінде, осы Қылмыстық кодекстің пайда болуына әкелген ондаған заңдар жазылып кеткен. Мұндай сілтемелер әскери қылмыстық кодексте де бар.
Бұл екі документ бірлесіп қызмет атқарады. Әскери қылмыстық кодексте, жалпы азаматтық кодестке қатысты көптеген нұсқаулар бар. Жалпы азаматтық кодекс бұл жағдайда негізгі болып табылады, себебі Әскери қылмыстық кодекс тек әскери қылмыстар мен құқықбұзушылықтар болған жағдайларда ғана қызмет атқарады. Ол төрт бөлімнен тұрады, бірақ оның үшінші бөлімі Әскери бап тек соғыс кезінде ғана қызмет етеді, ал төртіншісі өзінің күшін сексен жыл бұрын жойған.
Норвегия мемлекетінің заңа өзінің ерекшеліктеріне толы. Бүгінгі күнде бұл мемлекет балық аулар мәселелеріне қатысты ең жақсы құрастырылған заңға ие. Теңіз құқығына өте үлкен назар аударылады. Мысалы Қылмыстық кодекстегі 30 тараудың барлығы - теңіздегі қылмыстарға арналған. Сол сияқты норвегиялықтар қоршаған ортаны қорғауға да өте мұқият қарайды.
Өзінің құрылымы бойынша кодекс үш бөлімге бөлінген. Олар қырық үш тараудан тұрады. Тараулар өз кезегінде 436 параграфпен біріктірілген. Бірінші бөлім жалпы ережелерді қамтиды. Бізге түсінікті тілмен айтқанда - бұл Қылмыстық кодекстің жалпы бөлімі. Екінші бөлім Қылмыстар деп аталады және ол Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімі болып табылады. Үшінші бөлім Шағын қылмыстар деп аталады. Бұл жерде екінші бөлімге кірмей қалған шағын қылмыстардың тізімі келтірілген. Көп жағдайда үшінші бөлімдегі қылмыстардың атаулары, екінші бөлімдегі қылмыстардың атауларымен қосарланы келеді. Мысалы, екінші бөлімнің 11 тарауы Лауазымдық қылмыстар деп аталса, үшінші бөлімнің 33 тарауы Шағын лауазымдық қылмыстар деп аталады.
Норвегия мемлеккетінің заңы қылмыстар мен шағын қылмыстарды екі әртүрлі құқықтық категория ретінде санайтының айта кеткен жөн.
Шағын қылмыстар мен қылмыстардың ерекшеліктері екінші параграфтың бірінші абзацында жазылып кеткен: қылмыс дегеніміз - 6 айдан бастап абақтыға қамауға жасаланатын, 6 айдан бастап абақтыда ұсталынумен жазаланылатын немесе негізгі жаза лауазымды қызметтен босату болып табылатын іс-әрекеттерді айтамыз деп жазылып кеткен. Тағы басқа қылмыс дегенді қалай түсунуге болатыны туралы ештене Қылмыстық кодексте жазылып кетпеген.
Жаза туралы айтып кетсек, Қылмыстық кодексте жаза деген не екеніне тоқталмай, бірден жазаның түрлеріне көшіп кетеді. Жазалар негізгі (15 параграф), және қосымша (16 параграф) деп екіге бөлінеді. Негізгі жазаларға абақтыға қамау, тұтқындау, абақтыда ұстау, қоғамдық жұмыстар және айыппұлдар жатады. Абақтыға қамауға жазаланған адам оның қылмыс жасаған әрекетіне қосымша айыппұл тағылуы мүмкін. Тұра осылай сот қоғамдық жұмыстарға тарту жазасын қолданғанда да жасай алады.
Қосымша жазаларға азаматтық құқықтардан айыру (29-31 параграф), белгігі бір аймақта болуға тыйым салу (33 параграф) жатады. Азаматтық құқықтардан айыру кезінде өмір бойы немесе белгілі бір уақытқа әскерге баруға тыйым салу жазасы ерекшелінеді. Басқа сөзбен айтқанда, Норвегия мемлекетінде заң жүз жылдан астам уақыт бойы әскерде қызмет етуді құрметті міндет деп санайды, ал бұл құқықтан айыру тек белгілі бір азамат қылмыс жасағанда қолданылады.
Еркше бөлім сегізінші тараудан басталады. Ол Мемлекеттің тәуелсіздікі мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар деп аталады.
Ал кодексті жүзден астам мақаласы бар, шағын қылмыс жасалғандағы жауапкершіліктер мәселесін қамтыйтын үшінші бөлім аяқтайды.
1 Жалпы ережелерде қылмыс түрлері, жауаптылық, жазалар және жаза тағайындаулар
Норвегия мемлекетінің Қылмыстық кодексі қызмет ететін іс-әрекеттер ортасы жайлы 1 тараудың 12 параграфында айталыды.
Екінші тарауда жаза және оның құқықтық салдары жайлы айтылып кетеді.
Негізгі жазаларға төмендегілер жатқызылады:
абақтыға қамау,
тұтқынға алу,
абақтыда ұстау,
қоғамдық жұмыстар және
айыппұлдар.
Ерекше жағдайларда азаматтық құықтардан айыру жазасы қолданылуы мүмкін.
Азаматтық құқықтардан айыру басқа жазаның орнына қолданылуы мүмкін. Бірақ ол басқа жазаның орнына, егер ол қылмыс үшін жаза 1 жылдан астам бас бостандығынан айыру болса, қолданыла алмайды.
Айтылып кеткен жазалардан басқа, тағы қосыша жазалардың түрлері Қылмыстық кодексте кездеседі:
1. Қосымша жазаларға азаматтық құқықтардан айыру
2. Белгігі бір аймақта болуға тыйым салу
Түрмеде қамаудың мезгілдері:
А) Егер қылмыскер 20 жасқа толмаса - 14 күннен 15 жылға дейін.
Б) Ал бұдан басқа жағдайларда 21 жылдан көп емес.
Түрмеде қамалуға жазаланған адам арнайын заң бойынша сынақ мерзіміне босатылана алады.
Абақтыда ұстауға 14 күннен бастап, 20 жылға дейінгі мерзімге жазалауға болады.
Абақтыда ұстаудың 2 күні күні түрмеде қамаудың 1 күніне теңестіріледі.
Қылмыскерге айыппұл тағылғанда, қылмыстың дәрежесінен басқа, оның қаржы жағдайы және қазіргі кезде ол қанша төлей алатыны ескерілу керек.
Айыппұлдар мемлекеттік қазынаға кетеді.
Қоғамдық жұмыстарға тартылу жазасы қарастырылған. Бұл жаза егер қылмыскер 6 жылға дейін түрмеге қамауға жазасына тартылса, егер сотталған адам өз келісімін берсе қолданыла алады. Айыпкер Норвегия мемлекетінің терроториясында тұрса ғана, оған қоғамдық жұмыстарға тарту жазасы қолданыла алады.
Қоғамдық жұмыстар туралы сот шешімінде айыпкердің қанша сағатқа бұл жұмыстарға тартылатыны және оның орындалу мерзімі айтылып кетулі тиіс. Сағаттар саны 30-ден 420-ға дейін бола алады. Орындалу мерзімі 1 жылға дейін.
Қоғамдық жұмыстармен бірге сот қылмыскерге айыппұл төлеуге де жазалай алады. Қоғамдық жұмыстар жайлы үкім шығарылған кезде сот, қылмыскер айыппұл тағылуы керектігін ескеруі тиіс.
Ерекше жағдайларда қоғамдық жұмыстарға тарту жазасымен бірге, сотталған адамды 30 күнге дейін шартты емес түрмеге қамауға жаза белгілеуге болады.
Қылмыскер деп саналған адам, егер ол қоғамның мүддесіне қажет болса:
1. Қылмыс жазап өзінің ресми алып отырған қызметінен, босатылуы мүмкін,
2. Қылмыс жасағаны үшін 5 жылға дейін немесе өмір бойы белгілі бір лауазымды атқаруға немесе қызмет етуге тыйым салынуы мүмкін. Қызмет істеу құқығынан айырылған адам, ол қызметті басқа адамның атынан атқара алмайды. Оны сотталған адам айырылған құқықты дәлелдейтін құжатты немесе басқа затты беруге міндеттеуі мүмкін.
Қылмыскер өмір бойы немесе белгілі бір уақытқа әскерде қызмет ету құқығынан айыру жазасасына тартылу мүмкін.
Әскери қызмет ету құқығынан айырылған адам, егер оның жазасының мезгілі өтіп, оның әскери қызметтен аластатуға басқа себептер болмаса, өзінің құқығын қайтарып ала алады.
Бұл шешімді қабылдау үшін өтініш прокуратура органдарына жіберіледі. Олар бұл мәселені соттың қарауына жібереді. Егер өтініш қабылданбаса, оны 2 жылдан кейін қайта қарастыруға жіберуге болады.
Қылмыс жасаған адамға белгілі бір аймақта оның жүріп тұруына тыйым салу жазасына тартылу мүмкін. Бұл жаза егер қылмыскердің белгілі бір аймақта жүріп тұруы, сол аймақтағы басқа адамдарға қауіп-қатер төнуі мүмкін деген жағдай дәлелденсе қолданыла алады.
Бұл тыйым салу іс-әрекет ететін аймақтың бірінші сатыдағы соты, айыпкердің немесе прокуратура органдарының өтінішімен жазаны өзгерте немесе жоя алады.
Егер жаза ендігі әрі керек еместігі дәлелденсе, оның күшін прокурор жоя алады.
Қылмыстық жауапкершілікке тартатын әрекет арқылы табылған табысты, мемлекет тартып ала алады. Егер қылмыскер қылмыс жасаған кезде есін білмеген кезде де немесе оның кінәсі дәлелденбеген кезде де, айыру қолданылады алады.
Табыс деп табыстың орнына шығатын мүлік де саналады. Шығыстар саналмайды. Егер табыстың көлемі анықтала алмаса, оны сот өз білгенінше орнатады.
Мүліктің орнына, мүліктің бағасына сәйкес ақша алынуы мүмкін.
Тұтқынға алу туралы үкім шығарғанда сот 15 жылдан астам уақытқа қамау тиісті емес, 21 жылдан аса алмайтын уақыт шеңберлерін белгілеу қажет деп жазылған. Бірақ, прокуратура органдарының өтінішімен сот, тұтқынға алу уақыт шеңберін 5 жылға дейін ұзарта алады. Ұзырту туралы сұрақ бірінші сатыдағы сотта, тұтқынға алу мерзіміннің аяқталынуына 3 ай қалған кезде көтеріледі.
Тұтқынға қамалу мерзімінен ерте босату, 1 жылдан 5 жылға дейінгі сынақ мерзіме арқылы өтетіні жазылған.
Егер сотталған адам немесе түзету жерлерінің басқармасы сынақ мерзімі арқылы босатуға өтініш білдірсе, прокуратура органдары істі бірінші сатыдағы соттарға жібереді, ал ол өз кезегінде үкім шығарады.
Сынақ мерзімі арқылы босату туралы істі қарай тездетіп өтілуі тиіс.
Егер прокуратура органдары сынақ мерзімі арқылы босатуға өз келісімін берсе, бұл жолмен қылмыскерді босату туралы шешімді түзету жерлерінің басқармасы қабылдайды.
Айыпталушы сынақ мерзімі арқылы босату туралы өтінішті, өзінің қамауға алу туралы шешім қабылағанан кезден бастап, тек 4 жылдан кейін жолдай алады.
Қылмыстық жауапкершіліктің шарттарына тоқталсақ.
Егер адам қылмыс жасау барысында, болған іс-әрекет үшін жауапкершілікті анықтайтын немесе жазаны көбейтетін, болып жатқан жағдай жайлы білмесе, бұл жағдайлар бұл адамға қатысты ескерілмейді.
Егер сол білмегендік абайламаушылық болып саналса, ол абайламаушылық жауапкершілікке тартылатын жазалар қолданылады.
Қылмысркердің маскүнем болған кезде қылмыс жасауы, білмегендіктен жасалған қылмыс деп саналмайды. Ол кезде қылмыскер есті адам ретінде жауапқа тартылады.
Егер қылмыскер есі ауысқан немесе есі жоқ кезде қылмыс жасаса ол жауапкершілікке тартылмайды.
Бұл жағдай, егер қылмыс жасалғанда адам үлкен психикалық бұзулы деңгейінде де қолданылады.
Ешқай 15 толық жасқа толмаған адам жауапкершілікке тартылмайды.
Ешқай адам өзінің немесе басқа біреудің өмірін қорғау үшін жасалған іс-әрекет үшін жазаланбайды.
Өзін-өзі қорғау үшін іс-әрекет жасаған адам жауапқа тартылмайды.
Өзін-өзі қорғау деп, ресми түрде қылмыс болып саналатын, заңға қарсы қимылдан қорғану немесе оны болдырмау үшін жасалған, егер іс-әрекет бұл мақсаттың шектеріне шықпайтын әрекетті айтамыз.
Үстіде айтылған шартқа, заңға қарсы қимылды болдырмау үшін, абақтыға қамалған қылмыскерді тоқтату барысында жасалған іс-әрекеттерді ле жатқызамыз.
Өзің-өзі қорғаудың шектерінен шыққан адам, өзінің әрекетің эмоцианалдық күйзелістің немесе шабуыл кезінде шошыған себебінің арқасында жасаса, оның әрекеті жауапқа тартылмайды.
Кәсіпорындардың қылмыстық жауапкершілігі туралы айтсақ. Егер жауапкершілік шарттарын, кәсіпорынның атынан әрекет жасаған адам бұзса, ол үшін кәсіпорын жазаға тартылуы мүмкін деп жазылған.
Кәсіпорын деп компанины, адамдар бірлесігін немесе қандай да бір ассоциация, жеке кәсіпкерлік, тұрғын үй немесе көпшіліктік қызметті айтамыз.
Жаза ретінді айыппұл тағу қолданылады немесе кәсіпорынды іс-әрекет ету құқығынан айыруға болады.
Қастандық мәселесіне тоқталсақ.
Қылмыстық жауапкершілікке тартылатын қастандық деп, қылмыс жасаудың басы жоспарланған, аяқталған қылмыс болған жағдайды айтамыз.
Қастандық қылмыстық жауапкершілікке тартылмайтын жағдайлар айтылған. Егер айыпталушы оның қылмысы әшкерленгенің біліп, өзінің еркі бойынша өзінің қылмыстық әрекетінен ас тартса, немесе қылмыстың салдарын болдыртпауға әрекет жасаса, ол жауапқа тартылмайды.
Қылмыс жасауға қастандық жаған үшін, жасалған қылмыс жасаған үшін қолданылатын жазадан гөрі, жазаның жеңіл түрі қолданылады.
Шартты үкім және жазаны азайтуға немесе үлкейтуге әкелетін себептерге тоқталсақ.
Сот үкім шығарған кезде, жазаны орындау немесе анықтау сынақ мерзімімен ұзарталына алады. Ұзарту туралы шешім тек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz