Мәліметтер қоры. Delphi ортасы
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Delphi ортасы туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Мәліметтер қорын жобалау ... ... ... 11
2 ҚОСЫМША ҚҰРЫЛҒАН ОРТА ... ... ...
2.1 DELPHI программалау ортасы ... ... 14
2.2 Database Desctop программасы ... ... . 24
2.2 Delphi ортасында қолданылатын компоненттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... 27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 27
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР КӨЗДЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 28
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 29
НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Delphi ортасы туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Мәліметтер қорын жобалау ... ... ... 11
2 ҚОСЫМША ҚҰРЫЛҒАН ОРТА ... ... ...
2.1 DELPHI программалау ортасы ... ... 14
2.2 Database Desctop программасы ... ... . 24
2.2 Delphi ортасында қолданылатын компоненттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... 27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 27
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР КӨЗДЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 28
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 29
Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазіргі кезде ақпараттық технологиялар мен компьютерді белсенді қолдануда. Технологиялық жүйенің дамуының ең басты себебі, білім беру мекемелерінің күшті компьютерлік техникасмен қамтымасыз етілуі сонымен қатар Интернет жүйесі мысалға келтіруге болады. Техниканың дамуына байланысты әр түрлі программалар шығарыла бастады.
Программа құруға ыңғайлы тамаша ортаның бірі – Delphi ортасы таңдап алынды. Оны оқып үйрену,түсіну және логикалыңқ ойлауға өте қарапайым, әрі жеңіл. Delphi программалаудың структуралық тәртібін және программалаудың басқа тілдерге қарағанда жалпы жақсы дамыған.Оның қызықты рекурсивті мүмкіндіктері, сонымен қатар қызықты есептер шығару мүмкіндіктері бар.
Delphi типті жүйені тез және визуальды құру ортасы деп атайды. Себебі ол өзіне компилятормен қоса редактор және көптеген дайын программалар жиынтығын қамтиды.Delphi – де шамамен 200 – ге жуық дайын компоненттер бар.
Дыбыс, сурет, тексттік және цифрлық типтермен берілген информацияларды беру және оқыту, алу үшін арналған техникалық жабдықтардың әрі қарай дамуы.
Delphi-де программа құру жақсы жабдықталған компьютерді қажет етеді.
Delphi 7 қолданушыға өте ыңғайлы, тез программа құруға мүмкіндік береді. Бұл ортаның құрал-саймандары өте көп және керек кезінде актив элемент үшін F1 пернесін басу арқылы көмек алуға болады.
Курстық жұмыс тақырыбы: Delphi ортасында қабылдау комиссиясының жұмысын автоматтандыру.
Курстық жұмыстың мақсаты: Delphi программалау ортасы компаненттерінің мүмкіндіктерін қолданып, қабылдау комиссиясының жұмысын жеңілдететін мәліметтер қорын құру, жазбалар бойынша іздеу, өзгерту, сұрыптау.
Курстық жұмыстың міндеттері:
• Delphi программалау ортасы туралы мәліметтер жинақтау;
• Мәліметтер қоры құрылымы;
• Қабылдау комиссиясы туралы мәліметтер жинақтау;
• Delphi программалау ортасында программа құру.
Курстық жұмыс құрылымы: кіріспеден, негізгі екі бөлімнен, қорытындыдан, практикалық бөлімнен, пайдаланған дерек көздер тізімінен тұрады.
Программа құруға ыңғайлы тамаша ортаның бірі – Delphi ортасы таңдап алынды. Оны оқып үйрену,түсіну және логикалыңқ ойлауға өте қарапайым, әрі жеңіл. Delphi программалаудың структуралық тәртібін және программалаудың басқа тілдерге қарағанда жалпы жақсы дамыған.Оның қызықты рекурсивті мүмкіндіктері, сонымен қатар қызықты есептер шығару мүмкіндіктері бар.
Delphi типті жүйені тез және визуальды құру ортасы деп атайды. Себебі ол өзіне компилятормен қоса редактор және көптеген дайын программалар жиынтығын қамтиды.Delphi – де шамамен 200 – ге жуық дайын компоненттер бар.
Дыбыс, сурет, тексттік және цифрлық типтермен берілген информацияларды беру және оқыту, алу үшін арналған техникалық жабдықтардың әрі қарай дамуы.
Delphi-де программа құру жақсы жабдықталған компьютерді қажет етеді.
Delphi 7 қолданушыға өте ыңғайлы, тез программа құруға мүмкіндік береді. Бұл ортаның құрал-саймандары өте көп және керек кезінде актив элемент үшін F1 пернесін басу арқылы көмек алуға болады.
Курстық жұмыс тақырыбы: Delphi ортасында қабылдау комиссиясының жұмысын автоматтандыру.
Курстық жұмыстың мақсаты: Delphi программалау ортасы компаненттерінің мүмкіндіктерін қолданып, қабылдау комиссиясының жұмысын жеңілдететін мәліметтер қорын құру, жазбалар бойынша іздеу, өзгерту, сұрыптау.
Курстық жұмыстың міндеттері:
• Delphi программалау ортасы туралы мәліметтер жинақтау;
• Мәліметтер қоры құрылымы;
• Қабылдау комиссиясы туралы мәліметтер жинақтау;
• Delphi программалау ортасында программа құру.
Курстық жұмыс құрылымы: кіріспеден, негізгі екі бөлімнен, қорытындыдан, практикалық бөлімнен, пайдаланған дерек көздер тізімінен тұрады.
1. Баженова И.Ю. Delphi 6. Самоучитель программиста – М.: Кудиц – Образ, 2002. –432с.
2. А. Я. Архангельский. Программирования в Delphi 6 – М.: ЗАО “Издательство БИНОМ”, 2003 г. – 1120 с., ил.
3. Архангельский А.Я. Разработка прикладных программ для Windows в Delphi5 –М: Бином 1999-256с. ил-(Все о Delphi)
4. Томас Коннолли, Каролин Бег, Анна Страган. Базы данных: проектирование, реализация и сопровождение. Теория и практика, 2-е изд.: Пер. с англ.: Уч. Пос: -М.: издательский дом “Вильямс”, 2000
5. В.В.Шураков. “Автоматизированное рабочее место для статической обработки данных”, 1990г.
6. И.Л.Кантарь. “Автоматизированные рабочие места управленческого аппарата”, 1990г.
7. Архангельский А.Я. Язык SQL в Delphi 5. –М: Бином, 2000 –208с. ил-(Все о Delphi)
8. Бобровский С. Delphi 5 Учебный курс. – СПб.: Питер,и 2002-640с.
9. Кандзюба С.П. Delphi 6. Базы данных приложения: Лекции и упражнения /Кандзюба С.П., Громов В.Н. -М: Диа-Софт. 2001-576с.
10. Кенту Марко. Delphi 5 для профессианалов. СПб.: Питер, 2001-944с:ил-/в пер.
2. А. Я. Архангельский. Программирования в Delphi 6 – М.: ЗАО “Издательство БИНОМ”, 2003 г. – 1120 с., ил.
3. Архангельский А.Я. Разработка прикладных программ для Windows в Delphi5 –М: Бином 1999-256с. ил-(Все о Delphi)
4. Томас Коннолли, Каролин Бег, Анна Страган. Базы данных: проектирование, реализация и сопровождение. Теория и практика, 2-е изд.: Пер. с англ.: Уч. Пос: -М.: издательский дом “Вильямс”, 2000
5. В.В.Шураков. “Автоматизированное рабочее место для статической обработки данных”, 1990г.
6. И.Л.Кантарь. “Автоматизированные рабочие места управленческого аппарата”, 1990г.
7. Архангельский А.Я. Язык SQL в Delphi 5. –М: Бином, 2000 –208с. ил-(Все о Delphi)
8. Бобровский С. Delphi 5 Учебный курс. – СПб.: Питер,и 2002-640с.
9. Кандзюба С.П. Delphi 6. Базы данных приложения: Лекции и упражнения /Кандзюба С.П., Громов В.Н. -М: Диа-Софт. 2001-576с.
10. Кенту Марко. Delphi 5 для профессианалов. СПб.: Питер, 2001-944с:ил-/в пер.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3
НЕГІЗГІ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... . 4
1 МӘЛІМЕТТЕР
ҚОРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 4
1. Delphi ортасы туралы жалпы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2. Мәліметтер қорын
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... 11
1. ҚОСЫМША ҚҰРЫЛҒАН ОРТА ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 14
1. DELPHI программалау
ортасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.. 14
2.2 Database Desctop программасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24
2. Delphi ортасында қолданылатын
компоненттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР КӨЗДЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 28
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 29
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазіргі кезде ақпараттық технологиялар
мен компьютерді белсенді қолдануда. Технологиялық жүйенің дамуының ең
басты себебі, білім беру мекемелерінің күшті компьютерлік техникасмен
қамтымасыз етілуі сонымен қатар Интернет жүйесі мысалға келтіруге болады.
Техниканың дамуына байланысты әр түрлі программалар шығарыла бастады.
Программа құруға ыңғайлы тамаша ортаның бірі – Delphi ортасы
таңдап алынды. Оны оқып үйрену,түсіну және логикалыңқ ойлауға өте
қарапайым, әрі жеңіл. Delphi программалаудың структуралық тәртібін және
программалаудың басқа тілдерге қарағанда жалпы жақсы дамыған.Оның
қызықты рекурсивті мүмкіндіктері, сонымен қатар қызықты есептер шығару
мүмкіндіктері бар.
Delphi типті жүйені тез және визуальды құру ортасы деп атайды.
Себебі ол өзіне компилятормен қоса редактор және көптеген дайын
программалар жиынтығын қамтиды.Delphi – де шамамен 200 – ге жуық
дайын компоненттер бар.
Дыбыс, сурет, тексттік және цифрлық типтермен берілген информацияларды
беру және оқыту, алу үшін арналған техникалық жабдықтардың әрі қарай дамуы.
Delphi-де программа құру жақсы жабдықталған компьютерді
қажет етеді.
Delphi 7 қолданушыға өте ыңғайлы, тез программа құруға мүмкіндік
береді. Бұл ортаның құрал-саймандары өте көп және керек кезінде актив
элемент үшін F1 пернесін басу арқылы көмек алуға болады.
Курстық жұмыс тақырыбы: Delphi ортасында қабылдау комиссиясының
жұмысын автоматтандыру.
Курстық жұмыстың мақсаты: Delphi программалау ортасы компаненттерінің
мүмкіндіктерін қолданып, қабылдау комиссиясының жұмысын жеңілдететін
мәліметтер қорын құру, жазбалар бойынша іздеу, өзгерту, сұрыптау.
Курстық жұмыстың міндеттері:
• Delphi программалау ортасы туралы мәліметтер жинақтау;
• Мәліметтер қоры құрылымы;
• Қабылдау комиссиясы туралы мәліметтер жинақтау;
• Delphi программалау ортасында программа құру.
Курстық жұмыс құрылымы: кіріспеден, негізгі екі бөлімнен,
қорытындыдан, практикалық бөлімнен, пайдаланған дерек көздер тізімінен
тұрады.
Курстық жұмысты зерттеу объектісі: Delphi программалау ортасы, Актөбе
гуманитарлық колледжінің компьютер класында өткізілді.
Зерттеудің ғылыми болжамы: Delphi программалау ортасы мен Database
Desktop мәліметтер қорын басқару жүйесі – әр түрлі дәрежедегі мәліметтер
қорын құруға мүмкіндік береді. Құрылған мәліметтер қоры бойынша формалар
құруға, жазбалармен жұмыс істеуге, ондағы мәліметтерді іздеуге, сұрыптауға,
сүзгіден өткізуге мүмкіндік береді.
Зерттеу әдістері: Delphi программалау ортасында қолданылатын
компоненттер, Delphi программалау ортасының қосымшаларын қолдану,теориялық
бөлімді талдау, практикалық, қорытындылау.
1 МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІГІ
1.1 Мәліметтер қорының архитектуралары
Реляциялық МБ – сы өзара байланысты кестелерден тұрады. Әр бір кесте
бір типтегі объекті туралы мәліметтерден тұрады, ал барлық кестелер бірігіп
МБ – сын құрайды. МБ – сын құрайтын кестелер қатты дискінің каталогінде
(папка) болады. Кестелер файлдарда сақталады да, бөлек құжатқа ұқсайды
немесе электронды кестелер (кестелік процесор Microsoft Excel) сияқты.
Кестелерді көшіруге, ығыстыруға, Windows. Проводник арқылы болады. МБ – ң
кестелері көп пайдаланғыш болғандықтан бірнеше қосымшалар мен бір мезгілде
қолдануға болады.
Бір кесте үшін мәліметтер индекстер, кілттер т.б. құрайтын бірнеше
файлдар құрастырылады. Файлдардың бастысы болып мәліметтерден тұратын файл
есептеледі, бұл файлдың атын кестеге береді. Кейбір мағынада кесте мен оның
бас файлы синоним болады. Кестені таңдағанда оның бас файлы алынады: d base
кестесі үшін – файл DBF кеңейтушімен, Paradox кестесі үшін – файл DB
кеңейтумен. Кестенінің басқа файлдарының аттары автоматты түрде беріледі:
кестенің атымен бірдей болады:
МБ – ның әрбір кестесі жол мен бағаннан тұрады. Кестенің жасы жазба,
бағаны - өрыс деп алады.
Кесте құрудағы ерекшеліктер нақты МББЖ – ны жақсы байланысты. Мысалы,
dВase локальді кестесі және InterBase сервер кестесінде автоинкяментті
типті өріс жоқ, , dВase кестесінде кілт анықталмайды. Мұндай ерекшеліктер
кестенің форматын таңдау ескеріп отыру керек, себебі тек қана МБ – сын
құруда ғана емес, оның қосымшасын құруда да әсер ететді. Алайда,
кестелердің айырмашылықтарына байланыссыз, МБ – сын енгізу мен құрудың
жалпы ережелері мен тәртіптері бар.
Кестенің негізінде оның өрістерінің сипаттамасы жатады, әрбір
кестенің ең болмағанда бір өрісі болуы керек. Кесте құрылымының ұғымы кең
мағынада, оған:
- өрістер сипаттамасы;
- кілт;
- индекстер;
- өрістер мәніне шектеу;
- кестелер арасындағы сілтеме шектеулер;
- парольдар кіреді.
Кестелермен жалпы мынадай операциялар орындауға болады: - құру
(құрылым анықтау);
- құрылым өзгерту;
- атын өзгерту;
- алып тастау (өшіру)
Кесте құрғанда оның құрылымы мен оны беріледі. Дискіде сақталғанда
барлық керек файлдар құрылады, олардың аты кестемен аттас.
Кестенің құрылымы өзгергенде өрістердің аты мен сипаттамасы өзгереді,
кілттің құрамы мен аты, индексі, шектеулер де өзгереді.
Ат қойғанда кесте де, оның файлы да жаңа атқа ие болады. Ол үшін
сәйкес программалар (утилитттер) қолданылады. Мысалы, Data base немесе Data
Pump.
Дискіден кестені өшірілген оның барлық файлы да құрады. Кестені
өшіруді кез келген программа арқылы орындауға болады. (Проводник Windows).
Кілт өрістер комбинациясынан тұрады, мәліметтер кестеден жазбаларды
айтқанды. Жәй кілт бір өрістен тұрады, ал құрама – бірнеше өрістен. Кілт
құрылған өрістер кілтті деп аталады. Кестеде тек қана бір кілт болады.
Кілт:
- кесте жазбаларының жазбаларының бір текті идентификациясын;
- МБ – ның сұранысының орындалуын тездетуді;
- МБ – ның жеке кестелерінің арасындағы байланысты;
- бүтін сілтеме, шектеуін пайдалануды қамтамасыз етеді.
Индекс кілті сияқты кестенің өрісі бойынша құрылады. Ол өрістің
құрамасының мәндерінің қайталануына мүмкіндік береді. Кілттен айырмашылығы
негізінен осы болады. Индекс құрылған өрістер индексті өрістер деп аталады.
Жәй индекс бір өрістен тұрады, ал құралас индекстер бірнеше өрістен тұрады.
Индестерге құралғанында ат қойылады. Индекстің құрылуы кестенің
индекстелінуі деп аталады.
Индексті қолдану:
- мәліметтерді іздеудің жылдамдығын арттыруда;
- жазбаларды сұрыптауды;
- МБ – ның жеке кестелерімен байланысты қондыруға;
- бүтін сілтеме шектеуін пайдалануды қамтамасыз етеді. Сұрыптау
жазбаларды өріс бойынша реттелуін көрсетеді немесе жазбаларды мәндерінің
өсу не кему тәртібіне қарай өріс топтары бойынша реттелуін көрсетеді.
Индекс кестелерді индексті өріс бойынша сұрыптау үшін қызмет етеді деуге
болады. Жеке жағдайда, Delphi –де Table жиынтығы жазбаларын тек қана
индексті өрістер бойынша сұрыптауға болады. Query жиынтығын SQL құралдары
арқылы кез келген өрістер бойынша сұрыптауға болады.
Бір кесте үшін бірнеше индекс құруға болады. Әр бір уақыт моментінде
индекстердің біреуін ағымды, яғни белсенді қылуға болады. Кестен бірнеше
индексті болғанымен де ағымдары индексі болмауы мүмкін. Ағымдағы индекс
жазбаларды іздеу мен сұрыптау кезінде, Table жиынтықты. Кілттік өрістер
әдетте автоматты түрде индекстеледі. Paradox, кестелерінде кілт бас кілт
болып есептеледі де, ат қойылмайды. Ал d Base кестелерінде, кілт
құрылмайды, оның ролін индекстердің бірі орындайды.
Берілген кестелерге жол ашудың (доступ) келесі әдістері бар
- тізбекті;
- тура;
- индексті – тізбекті.
Тізбекі әдісте кестелердің барлық жазбалары біртіндеп қаралады. Бұл
әдіс аса тиімсіз, себебі ізденіске көп уақыт кетеді. Сондықтан бұл әдісті
шығын кестелерге қолданған тиімді.
Тура әдісте керек жазбаны кестеден кілт немесе индекс арқылы
таңдайды.
Индексті – тізбекті әдіс тізбекті және тура әдістің элементтерін
қосады. Бұл метоз өрістер бойынша құрылған индекс болған жағдайда
орындалады.
Көрсетілген әдістер МББЖ – де орындалады және арнаулы программалауды
қажет қалмайды.
Құрушы (разработчик) МБ – ның тиісті құрылымын анықтау керек, осы
жағдайда – кілттер мен индекстерді. Егер өрістер үшін индекс құрылса, онда
осы өрістердің жазбалары ізделгенде автоматты түрде индексті – тізбекті
әдіс қолданылады, кері жағдайда тізбекті әдіс.
1.2 Мәліметтер қорын жобалау
Мәліметтер қорын жобалауда және пайдалануда оған келесі талаптар
қойылады:
1. Пәндік саланы жабдықтауды бейнелеудің барабарлығы (толықтығы,
тұтастығы, қайшылықсыз болуы, мәліметтердің көкейкестілігі).
2. Әртүрлі категориядағы пайдаланушылардың өз ара әсерінің мүмкіндігі;
кіру мүмкіндігінің жоғары тиімділігін қамтамасыз ету.
3. Интерфейстің жақындығы.
4. Құпиялылық пен жасырындылықты қамтамасыз ету.
5. Бағдарламалар мен мәліметтердің өзара тәуелсіздігін қамтамасыз ету.
6. Мәліметтер қорының сенімділігі қамтамасыз ету; мәліметтерді кездейсоқ
және қасақана бүлдіруден қорғау; жүйе істен шыққан (сбой) жағдайда
мәліметтерді тез және толық қалпына келтіру мүмкіндігі.
Мәліметтер қорын жасауға, пайдалануға және алып жүруге жауапты тұлға –
мәліметтер қорының администраторы (МҚА) болады. Оның міндетіне келесі
қызметтерді атқару кіреді:
1. Пәндік саланы талдау, оны сипаттау, тұтастығына қойылатын шектеулерді
тұжырымдау.
2. МҚ құрылымын, яғни мәліметтер қоры файлдарының құрамы мен құрылымын,
олардың арасындағы байланыстарды жобалау.
3. МҚ құрылымын және мәліметтерді өңдеу процедурасын сипаттау кезінде
тұтастыққа қойылатын шектеулерді беру.
4. МҚ алғашқы жүктелуі және жүргізу.
5. Мәліметтерді қорғау;
• жүйеге кіру ретін қамтамасыз ету;
• пайдаланушылардың мәліметтерге кіру мүмкіндігін құқықтарын анықтау
• мәліметтерді қорғаудың бағдарламалық-техникалық жабдықтарын талдау
және жасау.
• мәліметтерді қорғау жабдықтарын тестілеу.
• мәліметтердің пайдаланылуы туралы статистиканы жинау.
• мәліметтерді қорғауды бұзу жағдайларын зерттеу.
• мәліметтер қорын қалпына келтіруді қамтамасыз ету, жүйелік
журналдарды жүргізуді ұйымдастыру.
6. МҚ пайдаланушылардың қарауын талдау.
7. Пайдаланушылармен жұмыс істеу.
8. Мәліметтер қорын жетілдіруге және динамикалық дамытуға жұмыс істеу.
Мәліметтер қоры өмірлік циклде басты маңызды кезеңдердің бірі
нәтижесінен пәндік саланың есептерін шешуде, МҚ кейінгі пайдаланылуының
тиімділігі тәуелді болатын жобалау кезеңі болады. Жобалау процесі кезінде
шешілетін басты мәселе – мәліметтерді ұйымдастыру, яғни өзара байланысты
біріктіру, құрылымдау, және анықтау. Мәліметтерді ұйымдастыру тәсілі пәндік
саланың негізгі мәндерін және олардың өзара байланыстарын бейнелейтін
логикалық модель арқылы анықталады. Объектілер арасындағы байланыстарды
кейіптеудің әртүрлі формалары, мысалы иерархиялық, желілік, реляциялық
сияқты мәліметтердің әртүрлі логикалық модельдерінің тууына әкелді. 1980
жылдардың ортасына қарай қарпайымдылығына және математикалық негізделуіне
байланысты ең көп тарағаны реляциялық модель болды. Соның нәтижесінде
қазіргі заманғы мәліметтер қорын басқару жүйесінің көпшілігі осы модельді
қолдап, жүргізуде. Сондықтан да осы әдістеме реляциялық мәліметтер қорын
(РМҚ) жобалау мен жасауға арналған.
Ақпараттық жүйелердің қазіргі кездегі формасы болып мәліметтер
банкісі саналады. Мәліметтер банкісінің құрамында мынадай қосылғыштар
енеді:
- есептеу системасы;
- мәліметтер базасын басқару жүйесі (МББЖ);
- бір немесе бірнеше мәліметтер базасы (МБ);
- қолданбалы программалар жиынтығы.
МБ – сы ақпараттарды сақтауды қамтамасыз енеді және оларға
мәліметтерге ыңғайлы, тез баруға болады. МБ – дағы ақпараттар:
- қарама – қарсы, қайталықсыз;
- шамадан тыс.
- бір бүтінді болуы керек.
Мәліметтер базасын басқару жүйесі (МББЖ) – тілдік және программалық
құралдардың жиыны.МББЖ МБ – сын құруға, енгізуге және пайдалануға арналған.
Қолданылуына қарай МББЖ дербес және көп қолданбалы болып бөлінеді.
Дербес МББЖ бір компбютерде істейтін локальді МБ – сын құруды
қамтамасыз етеді.
ДербесМББЖ-не Paradox, dBase, FOX Pro, Access т.б. жатады.
Access 97 мен Access 2000 соныменқатаркөпқолданбалыМББЖ-лері клиент
- сервор архитектурасындағыақпараттықжүйелер құруғаарналған.Көбірекбелгілі,
көпқолданбалы МББЖ – леріне Oracle, Informix, Sy Base, Microsoft SQL
Server, Inter Base жатады.
Қолданбалы программалар немесе қосымшалар МБ-дағы мәліметтерді
өңдеуде қызметістейді. Осы қосымшалар арқылы МБ – мен жұмыс істеуге
болғандықтан бұларды МБ-ның қосымшалары депте атайды.
Delphi системасы тура мағынасында МББЖ болмағанымен, МББЖ-нің
көптеген мүмкіндіктері мен қамтиды.
Delphi –дің өзінің кестелер форматы болмағасын, басқаМББЖ-нің,
мысалы, dBase, Paradox немесе InterBase – дың кестелер форматын
пайдаланғаны .Бірақ бұл кемістік болып есептелмейді, себебі аталған
форматтар өздерін жақсы көрсете алады.Оның үстіне Delphi – дің
мүмкіндіктері мамандырылған МББЖ-ң мүмкіндіктерінен кемемесе, асып туспесе.
Мәліметтер базасы қолданбалы мәліметтер жүйесінде (мысалы, Сирена
немесе Экспрессивка – теміржол билеттерін сатция жүйелері) қолданылатын
мәліметтерден тұрады. Мәліметтердің қолданылуына байланысты базада келесі
негізгі моделі болады:
- иерархимиялық;
- желілік;
- объектілі – бағытталған.
Мәліметтердіңиерархимиялықмоделіаға штүріндеболады.
Бұлұйымдасуиерархимиялықақпараттард ыжинақтаудаыңғайлы,
бірақбасқалогикалықбайланыстардаөте ыңғайысукүрделіболады.
Желілек модельдерде мәліметтер график түрінде болады. Бұл
модельдеудің кемістігі құрылымының қатаңдығы мен – құрылымының қатаңдығымен
оның қолданылуының қиындығында бар.
Обьектілі бағытталған модельде мәліметтер базасының жеке жазылымдары
обьект түрінде болады, Ірі МБ-құрғанда қолданылады.
Релециялық модельдің аты деген ағылшын сөзінен шыққан.1970 жылдары
ІВМ фирмасының қызметкері Эугар Кодд ойлаптапқан. Феляциялық МБ
байланыстармен (қарым - қатынас) байланысты кестелер жиынтығынан тұрады.
Реляциялық модельдің артықшылығы – оның қарапайымдылығында, құрылымының
иілгіштігінде, компьютерге енгізудегі ыңғайлылығында, теориялық
сипаттамасының болуында. Қазіргі МБ – ның көпшілігі дербес компьютерлерде
реляциялық болып табылады.
Мәліметтер қорын жобалау кезеңдері
МҚ жобалауда мәліметтерді ұйымдастыруды үш кезеңде: ақпаратты-логикалық
(инфологиялық), даталогиялық (концептуалдық) және физикалық деңгейлерде
қарастыру қабылданған. Бұл деңгейлерге пәндік саланың инфологиялық,
концептуалдық және физикалық модельдері сәйкес келеді.
1.3 Мәліметтер қорының реляциялық моделі
Мәліметтер моделі дегеніміз – бұл мәліметтердің құрылымын,
мәліметтердің рұқсат етілген жүзеге асыруларын мәліметтерге қолданылатын
рұқсат етілген амалдарын анықтайтын ережелер.
Инфологиялық модель пәндік саланы мазмұндық деңгейде сипаттайды. Оны
жасау кезіндегі бірінші кезеңде пәндік пәндік салаға, шығарылатын
есептерге, пәндік салада жүретін оқиғалар мен процестерді бейнелейтін
құжаттар мен пайдаланушылар сұраныстарына талдау жүргізіледі. Бұл талдаудың
нәтижесі пәндік сала объектілерінің тізбегі, олардың қасиеттері мен
атрибуттарының тізімі, объектілер арасындағы байланыстарды анықтау және
пәндік саланың құрылымын диаграмма түрінде сипаттау болып табылады.
Атрибуттардың әрқайсысы үшін пәндік саланың қасиеттерімен анықталатын
олардың мүмкін мәндеріне қойылатын шектеулер көрсетіледі. Мұндай шектеулер
мәліметтердің тұтастығына қойылатын шектеулер деп аталады. Инфологиялық
модель жеке пайдаланушылардың талаптарын біртұтас жалпыланған кейіптеуге
біріктіреді. Сондықтан ЭЕМ жадында мәліметтерді кейіптеу ерекшеліктерін
ескермей жасалынады.
Концептуальды модель пәндік саланың объектілері мен байланыстарын
формальды деңгейде сипаттайды. Оны жасау екінші кезеңде жүргізіледі және
бірінші кезеңде алынған инфологиялық модельге сүйенеді. Жсау процесі
кезінде мәліметтер моделінің түрі таңдалады және оның элементтері
анықталады. Әрбір МҚБЖ модельдердің тек біреуін ғана қолдап жүргізеді.
Мәліметтер моделін таңдау мен МҚБЖ таңдау өзара тығыз байланысты.
Мәліметтердің ішкі немесе физикалық моделі тікелей машиналық
мәліметтерді орналастыру әдісін анықтайды, мәліметтерді бөліп таратуды,
кіру мүмкіндігі әдістері мен индекстеу тәсілдерін ескереді. Қазіргі заманғы
қолданбалы бағдарламалық құралдарда бұл ұйымдастыру деңгейі пайдаланушының
араласуынсыз автоматты түрде қамтамасыз етіледі. Пайдаланушы ереже бойынша
қолданбалы бағдарламалар мен әмбебап бағдарламалық құралдарда МҚБЖ
мәліметтерді ұйымдастыруға бағытталған кейіптеулерін қолданады.Сонымен
қатар, жобалаудың негізгі міндеті пәндік саланың инфологиялық моделін және
мәліметтер қорының концептуалдық моделін құрудан тұрады.
Реляциялық мәліметтер қорының анықтамасы
Реляциялық мәліметтер қоры МҚ-да сақталатын барлық ақпараттардан
тұратын қатынастар жиынтығы болады. Қатынастар деп объектілер арасындағы
немесе олардың қасиеттері арасындағы кез келген өз ара байланысты айтады.
Объектілер арасындағы, бір объектінің қасиеттері арасындағы және әр түрлі
объектілер қасиеттерінің арасындағы өз ара байланыстар болып бөлінеді.
Қатынастар өзінің атымен және осы қатынастар байланысқан
элементтермен, атрибуттар тізімімен беріледі:
қатынас аты(атрибуттар тізімі)
Қатынас аты қатынас элементтері арасындағы байланыстардың маңызын
түсіндіретіндей болып таңдалады.
Объектілердің немесе байланыстардың кейбір қасиеттерін сипаттау үшін
атрибуттар деп аталатын мәліметтердің қарапайым бөлінбейтін элементтері
қолданылады.
Атрибуттар атымен, типімен, мәнімен және басқа қасиеттерімен
сипатталады.
Атрибут аты – бұл мәліметтерді өңдеу процесіндегі атрибуттың шартты
белгіленуі. Ол бір қатынаста және сол қатынастың өзінде уникальды болуы
қажет.
Атрибуттың мәні – объектілер мен байланыстардың кейбір қасиеттерін
сипаттайтын шама.
Атрибуттар қатынастардағы мәліметтерді біріктіретін, мәндер класына
сәйкес келеді. Қатынастар атрибуттарының аттарының тізімі және олардың
сипаттамалары қатынас схемасы деп аталады.
Атрибуттар сипаттамалары қатынастың әрбір аргументі үшін мәндерді
енгізу облысымен беріледі.
Нақты кортеждің бір мәнді идентификациясы үшін қолданылатын атрибут
немесе атрибуттар жиыны қатынастың алғашқы кілті немесе жай кілт деп
аталады.
Мәліметтердің реляциялық моделі қазіргі уақытта кең таралымға ие болды
және барлық қазіргі МҚБЖ мәліметтердің осындай түрде берілуіне бағытталған.
Реляциялық модельді өз мәліметтерінде қамтитын (кесте түрінді)
мәліметтерді қарастырудың ерекше әдісі және олармен жұмыс және әрекет жасау
тәсілдері (байланыстар түрінде) ретінде бейнелеуге болады. Реляциялық
модель үш концептуалдық элементтің болуын жорамалдайды: құрылым, тұтастық
және мәліметтерді өңдеу, айта кететін жағдай, басқа көптеген реляциялық
емес модельдерде осы элементтерден тұрды. Бұл элементтерде кейінгі
түсіндірулер үшін қажет болатын арнайы ұғымдар бар, оларды қысқаша
түсіндіріп өтейік.
Кесте мәліметтердің тікелей сақтаушысы ретінде қарастырылады.
Реляциялық жүйелерде кестені қалыптасқан дәстүр бойынша қатынас деп атайды.
Кестенің жолын кортеж десе, бағанын артибут деп атайды. Оған қоса
артибуттардың бірегей атаулары (қатынас шеңберінде) бар. Кестедегі котежднр
саны кардинальды сан деп аталса, атрибуттар саны-дәреже деп аталады.
Қатынас үшін бірегей идентификатор қолданылады, яғни мәндері бір уақытта
бірдей болмайтын бір немесе бірнеше атрибуттар, мұндай идентификаторды
алғашқы кілт деп атайды. Домен дегеніміз осы немесе басқа атрибут үшін
мүмкін біртекті мәндердің жиынтығы болып табылады. Сонымен, домен ретінде
аталынған мәліметтер жиынтығын қарастыруға болады, бұл жиынтықтың құрамдас
бөліктері логикалық бөлінбейтін бірліктер (домен ретінде, мысалы, мекеменің
қызметкерлерінің фамилияларының тізімі бола алады, алайда кестеде барлық
фамилиялар болмауф да мүмкін) болып табылады.
Қатынас екі бөліктен – тақырыбы (аты) және мазмұнды бөліктен тұрады.
Тақырыбы атрибуттардың шектеулі жиынтығын, ал мазмұнды бөлік (қатынас
денесі) атрибут атының жұптары мен оның мәндерінің жиынтығын қамтиды.
Реляциялық мәліметтер қорының (МҚ) басқа модельдерден ерекшелігі –
пайдаланушы қалай істеу керектігін емес, оған қандай мәліметтердің қажет
екендігін көрсетеді. Осы себепті реляциялық жүйелердегі МҚ бойынша орын
ауыстыру және навигация процестері автоматты түрде болады, бұл міндетті
МҚБЖ-да оптимизатор атқарады. Сонымен оптимизатор мәліметтердің қандай
кестеден таңдалып алынатынын, мұндай кестелерде ақпараттардың қаншалықты
көп екендігін, жазбалардың кестеде физикалық реті қандай екендігін және
олардың қалай топтасқандарын және т.б. анықтай білуі қажет.
Сонымен қатар, реляциялық МҚБЖ каталог қызметінде атқарады. Каталогта
МҚ құралған барлық объектілердің – кестелер, индекстер, триггер және т.б.
сипаттамалары сақталады.
1.4 Delphi-де мәліметтер қорымен байланысты ұйымдастыру
Delphi-де мәліметтер қорымен жұмыс істеуінің негізі Borland Database
Engine (BDE)-Borlandфирмасы мәліметтер қорының процессоры болып
табылады.BDE мәліметтер қоры мен қосымша арасында делдал қызметін
атқарады.Ол мәліметтер қорын реализациялауда қолданушыға мүмкіндік
береді.Осыған байланысты мәліметтер қоры реализациясын ауыстырғанда
қосымшаны өзгертуге болады.Delphi қосымшасы ешқашан да мәліметтер қорымен
тікелей жұмыс істемей, BDE арқылы ғана жұмыс істейді.
Delphi қосымшасы мәліметтер қорымен байланысар кезде BDE-ге барады да,
мәліметтер қорының псевдонимін және ондағы қажет кестені хабарлайды.BDE
динамикалық тіркестірілген кітапханалар Dle түрінде ұйымдастырылған.Олар,
басқа кітапханалар сияқты IDAPI (Integerated Database Application Program
Interface) деп аталатын API-мен Application Program Interface-қолданбалы
программалар интерфейсімен қамтамасыз етілген. Бұл қосымша пайдаланатын
мәліметтер қорымен жұмыс істеу процедуралар мен функциялар тізімі.
BDE псевдоним арқылы көрсетілген мәліметтер қорына сәйкес драйвер
табады.Драйвер – бұл қандай да бір анықталған типті мәліметтер қорымен
қалай хабарласу керек екенін көрсететін көмекші программа.Егер BDE-ның
мәліметтер қорын басқару жүйесіне сәйкес келетін өзінің драйвері бар болса,
онда BDE мәліметтер қорымен және ондағы қажет кестемен байланысады,
қолданушы сұранысын өңдейді және қосымшаға өңдеу нәтижесін хабарлайды.BDE
Microsoft Access, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3
НЕГІЗГІ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... . 4
1 МӘЛІМЕТТЕР
ҚОРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 4
1. Delphi ортасы туралы жалпы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2. Мәліметтер қорын
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... 11
1. ҚОСЫМША ҚҰРЫЛҒАН ОРТА ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 14
1. DELPHI программалау
ортасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.. 14
2.2 Database Desctop программасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 24
2. Delphi ортасында қолданылатын
компоненттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР КӨЗДЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 28
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 29
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазіргі кезде ақпараттық технологиялар
мен компьютерді белсенді қолдануда. Технологиялық жүйенің дамуының ең
басты себебі, білім беру мекемелерінің күшті компьютерлік техникасмен
қамтымасыз етілуі сонымен қатар Интернет жүйесі мысалға келтіруге болады.
Техниканың дамуына байланысты әр түрлі программалар шығарыла бастады.
Программа құруға ыңғайлы тамаша ортаның бірі – Delphi ортасы
таңдап алынды. Оны оқып үйрену,түсіну және логикалыңқ ойлауға өте
қарапайым, әрі жеңіл. Delphi программалаудың структуралық тәртібін және
программалаудың басқа тілдерге қарағанда жалпы жақсы дамыған.Оның
қызықты рекурсивті мүмкіндіктері, сонымен қатар қызықты есептер шығару
мүмкіндіктері бар.
Delphi типті жүйені тез және визуальды құру ортасы деп атайды.
Себебі ол өзіне компилятормен қоса редактор және көптеген дайын
программалар жиынтығын қамтиды.Delphi – де шамамен 200 – ге жуық
дайын компоненттер бар.
Дыбыс, сурет, тексттік және цифрлық типтермен берілген информацияларды
беру және оқыту, алу үшін арналған техникалық жабдықтардың әрі қарай дамуы.
Delphi-де программа құру жақсы жабдықталған компьютерді
қажет етеді.
Delphi 7 қолданушыға өте ыңғайлы, тез программа құруға мүмкіндік
береді. Бұл ортаның құрал-саймандары өте көп және керек кезінде актив
элемент үшін F1 пернесін басу арқылы көмек алуға болады.
Курстық жұмыс тақырыбы: Delphi ортасында қабылдау комиссиясының
жұмысын автоматтандыру.
Курстық жұмыстың мақсаты: Delphi программалау ортасы компаненттерінің
мүмкіндіктерін қолданып, қабылдау комиссиясының жұмысын жеңілдететін
мәліметтер қорын құру, жазбалар бойынша іздеу, өзгерту, сұрыптау.
Курстық жұмыстың міндеттері:
• Delphi программалау ортасы туралы мәліметтер жинақтау;
• Мәліметтер қоры құрылымы;
• Қабылдау комиссиясы туралы мәліметтер жинақтау;
• Delphi программалау ортасында программа құру.
Курстық жұмыс құрылымы: кіріспеден, негізгі екі бөлімнен,
қорытындыдан, практикалық бөлімнен, пайдаланған дерек көздер тізімінен
тұрады.
Курстық жұмысты зерттеу объектісі: Delphi программалау ортасы, Актөбе
гуманитарлық колледжінің компьютер класында өткізілді.
Зерттеудің ғылыми болжамы: Delphi программалау ортасы мен Database
Desktop мәліметтер қорын басқару жүйесі – әр түрлі дәрежедегі мәліметтер
қорын құруға мүмкіндік береді. Құрылған мәліметтер қоры бойынша формалар
құруға, жазбалармен жұмыс істеуге, ондағы мәліметтерді іздеуге, сұрыптауға,
сүзгіден өткізуге мүмкіндік береді.
Зерттеу әдістері: Delphi программалау ортасында қолданылатын
компоненттер, Delphi программалау ортасының қосымшаларын қолдану,теориялық
бөлімді талдау, практикалық, қорытындылау.
1 МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІГІ
1.1 Мәліметтер қорының архитектуралары
Реляциялық МБ – сы өзара байланысты кестелерден тұрады. Әр бір кесте
бір типтегі объекті туралы мәліметтерден тұрады, ал барлық кестелер бірігіп
МБ – сын құрайды. МБ – сын құрайтын кестелер қатты дискінің каталогінде
(папка) болады. Кестелер файлдарда сақталады да, бөлек құжатқа ұқсайды
немесе электронды кестелер (кестелік процесор Microsoft Excel) сияқты.
Кестелерді көшіруге, ығыстыруға, Windows. Проводник арқылы болады. МБ – ң
кестелері көп пайдаланғыш болғандықтан бірнеше қосымшалар мен бір мезгілде
қолдануға болады.
Бір кесте үшін мәліметтер индекстер, кілттер т.б. құрайтын бірнеше
файлдар құрастырылады. Файлдардың бастысы болып мәліметтерден тұратын файл
есептеледі, бұл файлдың атын кестеге береді. Кейбір мағынада кесте мен оның
бас файлы синоним болады. Кестені таңдағанда оның бас файлы алынады: d base
кестесі үшін – файл DBF кеңейтушімен, Paradox кестесі үшін – файл DB
кеңейтумен. Кестенінің басқа файлдарының аттары автоматты түрде беріледі:
кестенің атымен бірдей болады:
МБ – ның әрбір кестесі жол мен бағаннан тұрады. Кестенің жасы жазба,
бағаны - өрыс деп алады.
Кесте құрудағы ерекшеліктер нақты МББЖ – ны жақсы байланысты. Мысалы,
dВase локальді кестесі және InterBase сервер кестесінде автоинкяментті
типті өріс жоқ, , dВase кестесінде кілт анықталмайды. Мұндай ерекшеліктер
кестенің форматын таңдау ескеріп отыру керек, себебі тек қана МБ – сын
құруда ғана емес, оның қосымшасын құруда да әсер ететді. Алайда,
кестелердің айырмашылықтарына байланыссыз, МБ – сын енгізу мен құрудың
жалпы ережелері мен тәртіптері бар.
Кестенің негізінде оның өрістерінің сипаттамасы жатады, әрбір
кестенің ең болмағанда бір өрісі болуы керек. Кесте құрылымының ұғымы кең
мағынада, оған:
- өрістер сипаттамасы;
- кілт;
- индекстер;
- өрістер мәніне шектеу;
- кестелер арасындағы сілтеме шектеулер;
- парольдар кіреді.
Кестелермен жалпы мынадай операциялар орындауға болады: - құру
(құрылым анықтау);
- құрылым өзгерту;
- атын өзгерту;
- алып тастау (өшіру)
Кесте құрғанда оның құрылымы мен оны беріледі. Дискіде сақталғанда
барлық керек файлдар құрылады, олардың аты кестемен аттас.
Кестенің құрылымы өзгергенде өрістердің аты мен сипаттамасы өзгереді,
кілттің құрамы мен аты, индексі, шектеулер де өзгереді.
Ат қойғанда кесте де, оның файлы да жаңа атқа ие болады. Ол үшін
сәйкес программалар (утилитттер) қолданылады. Мысалы, Data base немесе Data
Pump.
Дискіден кестені өшірілген оның барлық файлы да құрады. Кестені
өшіруді кез келген программа арқылы орындауға болады. (Проводник Windows).
Кілт өрістер комбинациясынан тұрады, мәліметтер кестеден жазбаларды
айтқанды. Жәй кілт бір өрістен тұрады, ал құрама – бірнеше өрістен. Кілт
құрылған өрістер кілтті деп аталады. Кестеде тек қана бір кілт болады.
Кілт:
- кесте жазбаларының жазбаларының бір текті идентификациясын;
- МБ – ның сұранысының орындалуын тездетуді;
- МБ – ның жеке кестелерінің арасындағы байланысты;
- бүтін сілтеме, шектеуін пайдалануды қамтамасыз етеді.
Индекс кілті сияқты кестенің өрісі бойынша құрылады. Ол өрістің
құрамасының мәндерінің қайталануына мүмкіндік береді. Кілттен айырмашылығы
негізінен осы болады. Индекс құрылған өрістер индексті өрістер деп аталады.
Жәй индекс бір өрістен тұрады, ал құралас индекстер бірнеше өрістен тұрады.
Индестерге құралғанында ат қойылады. Индекстің құрылуы кестенің
индекстелінуі деп аталады.
Индексті қолдану:
- мәліметтерді іздеудің жылдамдығын арттыруда;
- жазбаларды сұрыптауды;
- МБ – ның жеке кестелерімен байланысты қондыруға;
- бүтін сілтеме шектеуін пайдалануды қамтамасыз етеді. Сұрыптау
жазбаларды өріс бойынша реттелуін көрсетеді немесе жазбаларды мәндерінің
өсу не кему тәртібіне қарай өріс топтары бойынша реттелуін көрсетеді.
Индекс кестелерді индексті өріс бойынша сұрыптау үшін қызмет етеді деуге
болады. Жеке жағдайда, Delphi –де Table жиынтығы жазбаларын тек қана
индексті өрістер бойынша сұрыптауға болады. Query жиынтығын SQL құралдары
арқылы кез келген өрістер бойынша сұрыптауға болады.
Бір кесте үшін бірнеше индекс құруға болады. Әр бір уақыт моментінде
индекстердің біреуін ағымды, яғни белсенді қылуға болады. Кестен бірнеше
индексті болғанымен де ағымдары индексі болмауы мүмкін. Ағымдағы индекс
жазбаларды іздеу мен сұрыптау кезінде, Table жиынтықты. Кілттік өрістер
әдетте автоматты түрде индекстеледі. Paradox, кестелерінде кілт бас кілт
болып есептеледі де, ат қойылмайды. Ал d Base кестелерінде, кілт
құрылмайды, оның ролін индекстердің бірі орындайды.
Берілген кестелерге жол ашудың (доступ) келесі әдістері бар
- тізбекті;
- тура;
- индексті – тізбекті.
Тізбекі әдісте кестелердің барлық жазбалары біртіндеп қаралады. Бұл
әдіс аса тиімсіз, себебі ізденіске көп уақыт кетеді. Сондықтан бұл әдісті
шығын кестелерге қолданған тиімді.
Тура әдісте керек жазбаны кестеден кілт немесе индекс арқылы
таңдайды.
Индексті – тізбекті әдіс тізбекті және тура әдістің элементтерін
қосады. Бұл метоз өрістер бойынша құрылған индекс болған жағдайда
орындалады.
Көрсетілген әдістер МББЖ – де орындалады және арнаулы программалауды
қажет қалмайды.
Құрушы (разработчик) МБ – ның тиісті құрылымын анықтау керек, осы
жағдайда – кілттер мен индекстерді. Егер өрістер үшін индекс құрылса, онда
осы өрістердің жазбалары ізделгенде автоматты түрде индексті – тізбекті
әдіс қолданылады, кері жағдайда тізбекті әдіс.
1.2 Мәліметтер қорын жобалау
Мәліметтер қорын жобалауда және пайдалануда оған келесі талаптар
қойылады:
1. Пәндік саланы жабдықтауды бейнелеудің барабарлығы (толықтығы,
тұтастығы, қайшылықсыз болуы, мәліметтердің көкейкестілігі).
2. Әртүрлі категориядағы пайдаланушылардың өз ара әсерінің мүмкіндігі;
кіру мүмкіндігінің жоғары тиімділігін қамтамасыз ету.
3. Интерфейстің жақындығы.
4. Құпиялылық пен жасырындылықты қамтамасыз ету.
5. Бағдарламалар мен мәліметтердің өзара тәуелсіздігін қамтамасыз ету.
6. Мәліметтер қорының сенімділігі қамтамасыз ету; мәліметтерді кездейсоқ
және қасақана бүлдіруден қорғау; жүйе істен шыққан (сбой) жағдайда
мәліметтерді тез және толық қалпына келтіру мүмкіндігі.
Мәліметтер қорын жасауға, пайдалануға және алып жүруге жауапты тұлға –
мәліметтер қорының администраторы (МҚА) болады. Оның міндетіне келесі
қызметтерді атқару кіреді:
1. Пәндік саланы талдау, оны сипаттау, тұтастығына қойылатын шектеулерді
тұжырымдау.
2. МҚ құрылымын, яғни мәліметтер қоры файлдарының құрамы мен құрылымын,
олардың арасындағы байланыстарды жобалау.
3. МҚ құрылымын және мәліметтерді өңдеу процедурасын сипаттау кезінде
тұтастыққа қойылатын шектеулерді беру.
4. МҚ алғашқы жүктелуі және жүргізу.
5. Мәліметтерді қорғау;
• жүйеге кіру ретін қамтамасыз ету;
• пайдаланушылардың мәліметтерге кіру мүмкіндігін құқықтарын анықтау
• мәліметтерді қорғаудың бағдарламалық-техникалық жабдықтарын талдау
және жасау.
• мәліметтерді қорғау жабдықтарын тестілеу.
• мәліметтердің пайдаланылуы туралы статистиканы жинау.
• мәліметтерді қорғауды бұзу жағдайларын зерттеу.
• мәліметтер қорын қалпына келтіруді қамтамасыз ету, жүйелік
журналдарды жүргізуді ұйымдастыру.
6. МҚ пайдаланушылардың қарауын талдау.
7. Пайдаланушылармен жұмыс істеу.
8. Мәліметтер қорын жетілдіруге және динамикалық дамытуға жұмыс істеу.
Мәліметтер қоры өмірлік циклде басты маңызды кезеңдердің бірі
нәтижесінен пәндік саланың есептерін шешуде, МҚ кейінгі пайдаланылуының
тиімділігі тәуелді болатын жобалау кезеңі болады. Жобалау процесі кезінде
шешілетін басты мәселе – мәліметтерді ұйымдастыру, яғни өзара байланысты
біріктіру, құрылымдау, және анықтау. Мәліметтерді ұйымдастыру тәсілі пәндік
саланың негізгі мәндерін және олардың өзара байланыстарын бейнелейтін
логикалық модель арқылы анықталады. Объектілер арасындағы байланыстарды
кейіптеудің әртүрлі формалары, мысалы иерархиялық, желілік, реляциялық
сияқты мәліметтердің әртүрлі логикалық модельдерінің тууына әкелді. 1980
жылдардың ортасына қарай қарпайымдылығына және математикалық негізделуіне
байланысты ең көп тарағаны реляциялық модель болды. Соның нәтижесінде
қазіргі заманғы мәліметтер қорын басқару жүйесінің көпшілігі осы модельді
қолдап, жүргізуде. Сондықтан да осы әдістеме реляциялық мәліметтер қорын
(РМҚ) жобалау мен жасауға арналған.
Ақпараттық жүйелердің қазіргі кездегі формасы болып мәліметтер
банкісі саналады. Мәліметтер банкісінің құрамында мынадай қосылғыштар
енеді:
- есептеу системасы;
- мәліметтер базасын басқару жүйесі (МББЖ);
- бір немесе бірнеше мәліметтер базасы (МБ);
- қолданбалы программалар жиынтығы.
МБ – сы ақпараттарды сақтауды қамтамасыз енеді және оларға
мәліметтерге ыңғайлы, тез баруға болады. МБ – дағы ақпараттар:
- қарама – қарсы, қайталықсыз;
- шамадан тыс.
- бір бүтінді болуы керек.
Мәліметтер базасын басқару жүйесі (МББЖ) – тілдік және программалық
құралдардың жиыны.МББЖ МБ – сын құруға, енгізуге және пайдалануға арналған.
Қолданылуына қарай МББЖ дербес және көп қолданбалы болып бөлінеді.
Дербес МББЖ бір компбютерде істейтін локальді МБ – сын құруды
қамтамасыз етеді.
ДербесМББЖ-не Paradox, dBase, FOX Pro, Access т.б. жатады.
Access 97 мен Access 2000 соныменқатаркөпқолданбалыМББЖ-лері клиент
- сервор архитектурасындағыақпараттықжүйелер құруғаарналған.Көбірекбелгілі,
көпқолданбалы МББЖ – леріне Oracle, Informix, Sy Base, Microsoft SQL
Server, Inter Base жатады.
Қолданбалы программалар немесе қосымшалар МБ-дағы мәліметтерді
өңдеуде қызметістейді. Осы қосымшалар арқылы МБ – мен жұмыс істеуге
болғандықтан бұларды МБ-ның қосымшалары депте атайды.
Delphi системасы тура мағынасында МББЖ болмағанымен, МББЖ-нің
көптеген мүмкіндіктері мен қамтиды.
Delphi –дің өзінің кестелер форматы болмағасын, басқаМББЖ-нің,
мысалы, dBase, Paradox немесе InterBase – дың кестелер форматын
пайдаланғаны .Бірақ бұл кемістік болып есептелмейді, себебі аталған
форматтар өздерін жақсы көрсете алады.Оның үстіне Delphi – дің
мүмкіндіктері мамандырылған МББЖ-ң мүмкіндіктерінен кемемесе, асып туспесе.
Мәліметтер базасы қолданбалы мәліметтер жүйесінде (мысалы, Сирена
немесе Экспрессивка – теміржол билеттерін сатция жүйелері) қолданылатын
мәліметтерден тұрады. Мәліметтердің қолданылуына байланысты базада келесі
негізгі моделі болады:
- иерархимиялық;
- желілік;
- объектілі – бағытталған.
Мәліметтердіңиерархимиялықмоделіаға штүріндеболады.
Бұлұйымдасуиерархимиялықақпараттард ыжинақтаудаыңғайлы,
бірақбасқалогикалықбайланыстардаөте ыңғайысукүрделіболады.
Желілек модельдерде мәліметтер график түрінде болады. Бұл
модельдеудің кемістігі құрылымының қатаңдығы мен – құрылымының қатаңдығымен
оның қолданылуының қиындығында бар.
Обьектілі бағытталған модельде мәліметтер базасының жеке жазылымдары
обьект түрінде болады, Ірі МБ-құрғанда қолданылады.
Релециялық модельдің аты деген ағылшын сөзінен шыққан.1970 жылдары
ІВМ фирмасының қызметкері Эугар Кодд ойлаптапқан. Феляциялық МБ
байланыстармен (қарым - қатынас) байланысты кестелер жиынтығынан тұрады.
Реляциялық модельдің артықшылығы – оның қарапайымдылығында, құрылымының
иілгіштігінде, компьютерге енгізудегі ыңғайлылығында, теориялық
сипаттамасының болуында. Қазіргі МБ – ның көпшілігі дербес компьютерлерде
реляциялық болып табылады.
Мәліметтер қорын жобалау кезеңдері
МҚ жобалауда мәліметтерді ұйымдастыруды үш кезеңде: ақпаратты-логикалық
(инфологиялық), даталогиялық (концептуалдық) және физикалық деңгейлерде
қарастыру қабылданған. Бұл деңгейлерге пәндік саланың инфологиялық,
концептуалдық және физикалық модельдері сәйкес келеді.
1.3 Мәліметтер қорының реляциялық моделі
Мәліметтер моделі дегеніміз – бұл мәліметтердің құрылымын,
мәліметтердің рұқсат етілген жүзеге асыруларын мәліметтерге қолданылатын
рұқсат етілген амалдарын анықтайтын ережелер.
Инфологиялық модель пәндік саланы мазмұндық деңгейде сипаттайды. Оны
жасау кезіндегі бірінші кезеңде пәндік пәндік салаға, шығарылатын
есептерге, пәндік салада жүретін оқиғалар мен процестерді бейнелейтін
құжаттар мен пайдаланушылар сұраныстарына талдау жүргізіледі. Бұл талдаудың
нәтижесі пәндік сала объектілерінің тізбегі, олардың қасиеттері мен
атрибуттарының тізімі, объектілер арасындағы байланыстарды анықтау және
пәндік саланың құрылымын диаграмма түрінде сипаттау болып табылады.
Атрибуттардың әрқайсысы үшін пәндік саланың қасиеттерімен анықталатын
олардың мүмкін мәндеріне қойылатын шектеулер көрсетіледі. Мұндай шектеулер
мәліметтердің тұтастығына қойылатын шектеулер деп аталады. Инфологиялық
модель жеке пайдаланушылардың талаптарын біртұтас жалпыланған кейіптеуге
біріктіреді. Сондықтан ЭЕМ жадында мәліметтерді кейіптеу ерекшеліктерін
ескермей жасалынады.
Концептуальды модель пәндік саланың объектілері мен байланыстарын
формальды деңгейде сипаттайды. Оны жасау екінші кезеңде жүргізіледі және
бірінші кезеңде алынған инфологиялық модельге сүйенеді. Жсау процесі
кезінде мәліметтер моделінің түрі таңдалады және оның элементтері
анықталады. Әрбір МҚБЖ модельдердің тек біреуін ғана қолдап жүргізеді.
Мәліметтер моделін таңдау мен МҚБЖ таңдау өзара тығыз байланысты.
Мәліметтердің ішкі немесе физикалық моделі тікелей машиналық
мәліметтерді орналастыру әдісін анықтайды, мәліметтерді бөліп таратуды,
кіру мүмкіндігі әдістері мен индекстеу тәсілдерін ескереді. Қазіргі заманғы
қолданбалы бағдарламалық құралдарда бұл ұйымдастыру деңгейі пайдаланушының
араласуынсыз автоматты түрде қамтамасыз етіледі. Пайдаланушы ереже бойынша
қолданбалы бағдарламалар мен әмбебап бағдарламалық құралдарда МҚБЖ
мәліметтерді ұйымдастыруға бағытталған кейіптеулерін қолданады.Сонымен
қатар, жобалаудың негізгі міндеті пәндік саланың инфологиялық моделін және
мәліметтер қорының концептуалдық моделін құрудан тұрады.
Реляциялық мәліметтер қорының анықтамасы
Реляциялық мәліметтер қоры МҚ-да сақталатын барлық ақпараттардан
тұратын қатынастар жиынтығы болады. Қатынастар деп объектілер арасындағы
немесе олардың қасиеттері арасындағы кез келген өз ара байланысты айтады.
Объектілер арасындағы, бір объектінің қасиеттері арасындағы және әр түрлі
объектілер қасиеттерінің арасындағы өз ара байланыстар болып бөлінеді.
Қатынастар өзінің атымен және осы қатынастар байланысқан
элементтермен, атрибуттар тізімімен беріледі:
қатынас аты(атрибуттар тізімі)
Қатынас аты қатынас элементтері арасындағы байланыстардың маңызын
түсіндіретіндей болып таңдалады.
Объектілердің немесе байланыстардың кейбір қасиеттерін сипаттау үшін
атрибуттар деп аталатын мәліметтердің қарапайым бөлінбейтін элементтері
қолданылады.
Атрибуттар атымен, типімен, мәнімен және басқа қасиеттерімен
сипатталады.
Атрибут аты – бұл мәліметтерді өңдеу процесіндегі атрибуттың шартты
белгіленуі. Ол бір қатынаста және сол қатынастың өзінде уникальды болуы
қажет.
Атрибуттың мәні – объектілер мен байланыстардың кейбір қасиеттерін
сипаттайтын шама.
Атрибуттар қатынастардағы мәліметтерді біріктіретін, мәндер класына
сәйкес келеді. Қатынастар атрибуттарының аттарының тізімі және олардың
сипаттамалары қатынас схемасы деп аталады.
Атрибуттар сипаттамалары қатынастың әрбір аргументі үшін мәндерді
енгізу облысымен беріледі.
Нақты кортеждің бір мәнді идентификациясы үшін қолданылатын атрибут
немесе атрибуттар жиыны қатынастың алғашқы кілті немесе жай кілт деп
аталады.
Мәліметтердің реляциялық моделі қазіргі уақытта кең таралымға ие болды
және барлық қазіргі МҚБЖ мәліметтердің осындай түрде берілуіне бағытталған.
Реляциялық модельді өз мәліметтерінде қамтитын (кесте түрінді)
мәліметтерді қарастырудың ерекше әдісі және олармен жұмыс және әрекет жасау
тәсілдері (байланыстар түрінде) ретінде бейнелеуге болады. Реляциялық
модель үш концептуалдық элементтің болуын жорамалдайды: құрылым, тұтастық
және мәліметтерді өңдеу, айта кететін жағдай, басқа көптеген реляциялық
емес модельдерде осы элементтерден тұрды. Бұл элементтерде кейінгі
түсіндірулер үшін қажет болатын арнайы ұғымдар бар, оларды қысқаша
түсіндіріп өтейік.
Кесте мәліметтердің тікелей сақтаушысы ретінде қарастырылады.
Реляциялық жүйелерде кестені қалыптасқан дәстүр бойынша қатынас деп атайды.
Кестенің жолын кортеж десе, бағанын артибут деп атайды. Оған қоса
артибуттардың бірегей атаулары (қатынас шеңберінде) бар. Кестедегі котежднр
саны кардинальды сан деп аталса, атрибуттар саны-дәреже деп аталады.
Қатынас үшін бірегей идентификатор қолданылады, яғни мәндері бір уақытта
бірдей болмайтын бір немесе бірнеше атрибуттар, мұндай идентификаторды
алғашқы кілт деп атайды. Домен дегеніміз осы немесе басқа атрибут үшін
мүмкін біртекті мәндердің жиынтығы болып табылады. Сонымен, домен ретінде
аталынған мәліметтер жиынтығын қарастыруға болады, бұл жиынтықтың құрамдас
бөліктері логикалық бөлінбейтін бірліктер (домен ретінде, мысалы, мекеменің
қызметкерлерінің фамилияларының тізімі бола алады, алайда кестеде барлық
фамилиялар болмауф да мүмкін) болып табылады.
Қатынас екі бөліктен – тақырыбы (аты) және мазмұнды бөліктен тұрады.
Тақырыбы атрибуттардың шектеулі жиынтығын, ал мазмұнды бөлік (қатынас
денесі) атрибут атының жұптары мен оның мәндерінің жиынтығын қамтиды.
Реляциялық мәліметтер қорының (МҚ) басқа модельдерден ерекшелігі –
пайдаланушы қалай істеу керектігін емес, оған қандай мәліметтердің қажет
екендігін көрсетеді. Осы себепті реляциялық жүйелердегі МҚ бойынша орын
ауыстыру және навигация процестері автоматты түрде болады, бұл міндетті
МҚБЖ-да оптимизатор атқарады. Сонымен оптимизатор мәліметтердің қандай
кестеден таңдалып алынатынын, мұндай кестелерде ақпараттардың қаншалықты
көп екендігін, жазбалардың кестеде физикалық реті қандай екендігін және
олардың қалай топтасқандарын және т.б. анықтай білуі қажет.
Сонымен қатар, реляциялық МҚБЖ каталог қызметінде атқарады. Каталогта
МҚ құралған барлық объектілердің – кестелер, индекстер, триггер және т.б.
сипаттамалары сақталады.
1.4 Delphi-де мәліметтер қорымен байланысты ұйымдастыру
Delphi-де мәліметтер қорымен жұмыс істеуінің негізі Borland Database
Engine (BDE)-Borlandфирмасы мәліметтер қорының процессоры болып
табылады.BDE мәліметтер қоры мен қосымша арасында делдал қызметін
атқарады.Ол мәліметтер қорын реализациялауда қолданушыға мүмкіндік
береді.Осыған байланысты мәліметтер қоры реализациясын ауыстырғанда
қосымшаны өзгертуге болады.Delphi қосымшасы ешқашан да мәліметтер қорымен
тікелей жұмыс істемей, BDE арқылы ғана жұмыс істейді.
Delphi қосымшасы мәліметтер қорымен байланысар кезде BDE-ге барады да,
мәліметтер қорының псевдонимін және ондағы қажет кестені хабарлайды.BDE
динамикалық тіркестірілген кітапханалар Dle түрінде ұйымдастырылған.Олар,
басқа кітапханалар сияқты IDAPI (Integerated Database Application Program
Interface) деп аталатын API-мен Application Program Interface-қолданбалы
программалар интерфейсімен қамтамасыз етілген. Бұл қосымша пайдаланатын
мәліметтер қорымен жұмыс істеу процедуралар мен функциялар тізімі.
BDE псевдоним арқылы көрсетілген мәліметтер қорына сәйкес драйвер
табады.Драйвер – бұл қандай да бір анықталған типті мәліметтер қорымен
қалай хабарласу керек екенін көрсететін көмекші программа.Егер BDE-ның
мәліметтер қорын басқару жүйесіне сәйкес келетін өзінің драйвері бар болса,
онда BDE мәліметтер қорымен және ондағы қажет кестемен байланысады,
қолданушы сұранысын өңдейді және қосымшаға өңдеу нәтижесін хабарлайды.BDE
Microsoft Access, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz