Ғұн Мемлекетіндегі әскери өнердің дамуы

Кіріспе: Ғұн мемлекеті.
Негізгі бөлім: Әскери өнердің дамуы
1. Мөденің басқыншылық жорықтары.
2. Аттиланың басқыншылық жорықтары.
Қорытынды: Ғұн мемлекетіндегі жалпы саяси және әскери саясаттың шырқау шегі, ғұндардың тарих сахынасынан алатын рөлі.
Пайдаланылған әдебиеттер.

Ғұн державасы б.з.б I мыңжылдықта қазіргі Моңғолияның оңтүстігіндегі Ордостан Каспий өңіріне дейінгі Орталық Азияның ұлан-байтақ кеңістігін тегі мен этникалық құрамы жөнінен әр түрлі тайпалар мекендеген. Н.А.Аристовтың айтуынша, б.з.д. III ғасырда хұндар түркіше сөйлеген. Ғұн тайпаларына: қыпшақтар, қаңлылар(кангюйлер), үйсіндер және Жетісу бойынан ығыс- тырылған сақтар (қытайша: сә) жатады. Ғұндар жұртының жер аумағы үш бөлікке бөлінген. Біріншісінің іщінде сюннулар болды, олар біздің заманы-мызға дейінгі 1 мыңжылдықтың ортасынан бастап, Хуанхә өзенінің орта тұсы мен төменгі ағысындағы - қазіргі Қытай жерінің және Орталық Азияның көп бөлігін қамтып, Шығыс Түркістаннан Оңтүстік Манчжурияға дейінгі аумақты алып жатты. Ғұндардың екінші бөлігі — біздің заманымызға дейінгі 1 мыңжылдықта сырткы Монғолияда, солтүстік Манчжурияда түркі-монғол тілінде аралас сөйлеген сәнбилер. Кейіннен Сәнбилер солтүстік Вэй әулетін құрған (386-534 жж.). Үшіншісі - түркі тілінде сөйлеген тайпалар қоныстанған орта. Мұнда ішкі Монғолияда, Байкалда, Ордостан (Ордос — Қытайдағы өзен) Алтай, Тарбағатай, Жетісуға дейінгі жерлерді мекендеген ғұн тайпалары калыптаса бастайды. Бұл тайпаларда түркі тілінде сөйлеушілер көбірек болған, бұлар бұрынғы сақ тайпаларының ұрпақтарымен көрші тұрған.Ғұн мемлекетінің құрылымы да қатал иерархиялы болды.Б.з.д. V—IV ғасырларда жун (Ғұн) тайпасының әскери демократиясынан өсіп шыққан хүн державасы көршілес тайпа одактарымен жөне қытай патшалығымен соғыста әбден шыңдалды. Мұндай мемлекет тек әскери әкімшілік принциппен ұйымдастырылған, орталықтандырылған империяда ғана болуы мүмкін. Қатал билік жүргізген елбасын "тәңірқұты" деп атаған. Ол "Аспан мен Жерден жаралған, Күн мен Айға теңестіріп қойылған ұлы хұн - Тәңір деген арнайы лауазымға ие болған. Оны "Көк ұлы" деп те атаған.

1. Қазақстанның әскери тарихы, Алматы (Білім) 1999жыл
2. Қазақстан тарихы,Ешмағамбетов Б.С Новосібір қаласы() 2012жыл
3. Қазақстан тарихы 1 том, Алматы (Атамұра) 2010жыл

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Ғұн Мемлекетіндегі әскери өнердің дамуы.

Тобы: ПХ - 521

Орындаған: Нұрмұхамет А.Т
Тексерген: Саңқайбаева Ф.С

Семей, 2015 жыл
Мазмұны:
Кіріспе: Ғұн мемлекеті.
Негізгі бөлім: Әскери өнердің дамуы
1. Мөденің басқыншылық жорықтары.
2. Аттиланың басқыншылық жорықтары.
Қорытынды: Ғұн мемлекетіндегі жалпы саяси және әскери саясаттың шырқау шегі, ғұндардың тарих сахынасынан алатын рөлі.
Пайдаланылған әдебиеттер.

Ғұн державасы б.з.б I мыңжылдықта қазіргі Моңғолияның оңтүстігіндегі Ордостан Каспий өңіріне дейінгі Орталық Азияның ұлан-байтақ кеңістігін тегі мен этникалық құрамы жөнінен әр түрлі тайпалар мекендеген. Н.А.Аристовтың айтуынша, б.з.д. III ғасырда хұндар түркіше сөйлеген. Ғұн тайпаларына: қыпшақтар, қаңлылар(кангюйлер), үйсіндер және Жетісу бойынан ығыс- тырылған сақтар (қытайша: сә) жатады. Ғұндар жұртының жер аумағы үш бөлікке бөлінген. Біріншісінің іщінде сюннулар болды, олар біздің заманы-мызға дейінгі 1 мыңжылдықтың ортасынан бастап, Хуанхә өзенінің орта тұсы мен төменгі ағысындағы - қазіргі Қытай жерінің және Орталық Азияның көп бөлігін қамтып, Шығыс Түркістаннан Оңтүстік Манчжурияға дейінгі аумақты алып жатты. Ғұндардың екінші бөлігі -- біздің заманымызға дейінгі 1 мыңжылдықта сырткы Монғолияда, солтүстік Манчжурияда түркі-монғол тілінде аралас сөйлеген сәнбилер. Кейіннен Сәнбилер солтүстік Вэй әулетін құрған (386-534 жж.). Үшіншісі - түркі тілінде сөйлеген тайпалар қоныстанған орта. Мұнда ішкі Монғолияда, Байкалда, Ордостан (Ордос -- Қытайдағы өзен) Алтай, Тарбағатай, Жетісуға дейінгі жерлерді мекендеген ғұн тайпалары калыптаса бастайды. Бұл тайпаларда түркі тілінде сөйлеушілер көбірек болған, бұлар бұрынғы сақ тайпаларының ұрпақтарымен көрші тұрған.Ғұн мемлекетінің құрылымы да қатал иерархиялы болды.Б.з.д. V -- IV ғасырларда жун (Ғұн) тайпасының әскери демократиясынан өсіп шыққан хүн державасы көршілес тайпа одактарымен жөне қытай патшалығымен соғыста әбден шыңдалды. Мұндай мемлекет тек әскери әкімшілік принциппен ұйымдастырылған, орталықтандырылған империяда ғана болуы мүмкін. Қатал билік жүргізген елбасын "тәңірқұты" деп атаған. Ол "Аспан мен Жерден жаралған, Күн мен Айға теңестіріп қойылған ұлы хұн - Тәңір деген арнайы лауазымға ие болған. Оны "Көк ұлы" деп те атаған. Оның билігі мынадай міндеттер мен функциялардан көрінеді:
а) мемлекеттің барлық аумағы мен басқару міндеті, осы аумақты қорғау функциясы;
ә) соғыс және бейбітшілік шартын жариялау міндеті мен әскерге жетекшілік ету функциясы;
б) мемлекеттің барлық қарулы күштеріне жұмсалатын шығынды өз қолына жұмылдыру және сыртқы саяси бағытты анықтау функциясы;
в) қарамағындағы әрбір адамның өмірі мен өліміне жауап-тылық міндеті.
Мемлекетте Тәңірқұтынан кейінгі лаузымды кісілер - сол және оң жақтағы (батыс, шығыс) "дана басшылар", яғни олар Тәңірқұтының балалары мен жақын туыстары болды. Олар империяның батыс және шығыс аумағын, әскердің сол және оң қанатын басқарды. Бұлардан кейін Төңірқұтының белгілі бір жер аумаганда басқа да туыстары тұрды, олардың бәрі өр түрлі лаузымға ие болды және "он мың жауынгердің үстінен қарайтын басшылар" деп аталды. Бұлардың жалпы саны им-перияның батыс, шығыс жақ бөліктеріне, әскердің сол, оң қанаттарына бекітілген 24 жоғары әскер басшылардан құралды. Бұл орындарға Тәңірқұтына туыстық жақындығына қарай алынды. Басшыларды Тәңірқұты өзі белгіледі, ол әр басшының иелігіне сонда мекендеуші тұрғындарымен бірге аумақтар бөліп берді. Тәңірқұтының рұқсатынсыз тайпалардың басқа жаққа көшуіне қатаң тыйым салынды. Басшының билігі мең әскери күші оның әскер үлесіне емес, тұрғындарының санына қарай анықталуына көбірек мән берілді. Оның қол астында он мың жауынгер болды, "24 басшының әрқайсысы 10 мыңнан бірнеше он мыңға дейінгі әскерге ие болды", -- дейді Сыма Цянь. Сыма Цянь жазған "Сүй патшалығының тарихы" деген кітаптың "жағрапиялык дерек" деген бөлімінде былай делінген: "Беспалык құмды аймағының терістігі - алдыңғы хань патшалығы тұсында (б.з.д. 223-203 жж.) үйсіндердің дуньхудағы жері, соңғы хань патшалығы тұсында (б.з.д. 225-220 жж.) хұндардың ордасы тұрған жер. Ордадағы (ғүндардың әскери лагері мен өскери басшы ставкасы осылай аталған) үйсіндер басшысы хұндардан шекаралық аймақты босатуды талап етті. Соғыстан қауіптенген ақсақалдар хұндардың көсемі Мөдеге дунхуларға жерді беру туралы кеңес айтты. Бұған Мөде: " Жер - мемлекеттің негізі, оны беруге бола ма, сірә?" - деп қатты ашуланды. Сонан соң атына мінді де, соңынан ермегендердің бастарын алуды бұйырып, шығысқа қарай жылжыды. Дуньхуларға, үйсіндерге тұтқиылдан шабуыл жасап, оларды талқандады, басшысын өлтірді, адамдарын және малдарын өзіне қосып алды". Ғұн Тәңірқұтының алғашқы қадамын Сыма Цянь осылай жеткізеді.

Мөде
Гао - ди, Хань династиясы
1
Қақтығыста кейін шегінді.
Б.з.д 202 жылы азамат соғысы аяқталды.
2
Ғұндар Байдан тауының маңында қоршауға алды, төрт атты корпуспен.
Кейін шегінген ғұндардың артынан қуды. Негізгі күштерінен айырылды.
3
7 күн бойы қоршауда ұстады.
Соңында император Гао-ди жеңіліс тапты.
Батыстағы сюннулар атты әскері ақ аттарға, ал шығыс беттегілер тұмсығында ақ дағы бар сұр аттарға, солтүстіктегілер - қара тұмсықтыларға, ал оңтүстік жақтағылар жирен аттарға мінген". Соғыста жеңілген император Гао-ди ғұндармен туыстыққа негізделген бейбіт келісім шартын жасауға уәде беруден басқа жол таппады және Мөдеге император үйіндегі хан-шайымды беріп, өз өмірін сақтауға келісті. Біздің заманымыздың басындағы I ғасырда Ғұн одағы екі топқа жарылып, бірі Шығыс Ғұн мемлекеті. екіншісі Солтүстік-батыс Ғұн мемлекеті болып аталған. Екі мемлекеттің екеуін де түркі тайпалары билеп отырған, бірнеше тайпалық одақтар болған. Солтүстік-батыстағы ғұн мемлекеті біздің заманымыздың IV ғасырында әйгілі болып, Шығыс Еуропаға қарай жылжыды. IV ғасырдың 70 жылда-рының аяғында ғұндар Солтүстік Қара теңіз өңірінде пайда бола бастады. Ғұндардың соққысына бірінші болып жығылғандар -- Азов теңізі өңірін мекендеген алавдар еді. Көшпелі алаңдардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.