Балықтардың паразитарлық ауруларын диагностикалық әдістері

Жоспар
Кіріспе

1. Компрессиондық әдіс.
2. Қорыту әдісі
3. Шартты жарамды балық өнімдерінің тұздау:
4. Емдеу.профилактикалық іс.шаралар
5. Тыран балығының паразитофаунасы
6. Торта балығының паразитофаунасы
7. Торта балығының паразиттері
8. Сазан балығының паразитофаунасы
9. Сазан балығының паразиттері
10. Көксерке балығының паразитофаунасы
11. Трихинеллоскоп әдісі.
12. Трихинеллоскоппен жұмыс істеу ережесі.
13. Қорытынды

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Инвазиялық (паразитті) аурулардың қоздырғыштарының жалпы сипаттамасы.

Кірпікшелілер тудыратын протозойдты аурулары: костиоз, криптобиоз,
трипаномоз, гексамитоз. Эпизоотологиялық, клиникалық белгілері, патогенезң,
диагнозы. Күрес шаралары.

Споралылар туғызатын балық аурулары: тұқы және дөңмаңдайлардың
кокцидиозды энтериті, теңіз балықтарының кокцидиоздары, гемогрегариндер.
Эпизоотологиялық, клиникалық белгілері, патогенезі, диагностикасы. Күресу
шаралары.

Миксоспоридиоздар мен микроспоридиоздар: албырттардың миксозомозы,
хлормикозы, тұқылардың миксосопридиозды анемиясы, сфероспороз, гофереллез,
теңіз балықтарының миксоспоридиозы, қаяздардың қабыршақты аурулары.
Балықтар мен шаянтәрізділердің миксоспоридиозы. Эпизоотологиялық,
клиникалық белгілері, патогенезі, диагностикасы. Күресу шаралары.

Кірпікшелі инфузориялар туғызатын аурулар: хилофенеллез, ихтиофтириоз,
триходиноз, криптохарионоз, апиозомоз, трихидиндер, балантидиоз, триофриоз.
Эпизоотологиялық, клиникалық белгілері, патогенезі, диагностикасы. Күресу
шаралары.

Балықтардың гельминттері. Трематодоздар: сангвиниколез. Диплостомоздар:
церкариозды диплостомоз, постдиплостомоз, тетракотилез. Теңіз балықтарының
трематодтары. Эпизоотологиясы, клиникасы, патогенезі, диагностикасы, күрес
шаралары.

Моногеноидоздар және акантоцефалездар. Дактилогироз, гиродактилез,
тетраинхоз. Теңіз балықтарының моногенеялары. Метэхинорихоздар,
помфоринхоздар, радиноринхтер. Эпизоотологиялық, клиникалық белгілері,
патогенезі, диагностикасы, күрес шаралары.

Цестодоздар:кавиоз, хариофиллез, триенофороз, циатоцефалез,
ботриоцефалез, лигулез, протеоцефалез, эуботриум, дилепидоз. Теңіз
балықтарының цестодоздары. Эпизоотологиясы, клиникасы, патогенезі,
диагностикасы. Күрес шаралары.

Нематодоздар және бделлоздар: цистоопсиоз, цистидиколез, анизакидоз,
контрацекоз, рафидаскаридоз, филометроидоз. Теңіз және тұщы су балықтарының
нематодтары. Писциколез. Эпизоотологиясы, клиникасы, патогенезі,
диагностикасы, күресу шаралары.

Шаянтәрізділер туғызатын балық аурулары. крустацеоздар, эргазилез,
синэргазилез, калигоз, лернеоцероз, лернеоз, аргулез. Теңіз балықтарының
копеподтары. Моллюскалардың личинкалары, балықтардың паразиттері.
Эпизоотологиясы, клиникасы, патогенезі, күрес шаралары.

Балық ұлпасындағы метацеркарийлерді анықтау үшін екі әдістің біреуін
қолданады: а) компрессиондық және б) – бұлшықетттерді қорыту. Екі әдісте де
зерттеліп жатқан балықтан қабыршақтары мен терісін алып тастайды. Егер де
оларда теріасты бұлшық еттері қалса, скальпельмен ұқыптап алу және басқа
бұлшықеттермен бірге зерттеу керек.

Балық аурулары, балық организмінде ауру қоздырғыштардың әсерінен
немесе тіршілік ортасының қолайсыз жағдайынан болады, зат алмасу, ас
қорыту, тыныс алу, т.б. тіршілік процестерінің қалыпты жағдайының бұзылуына
әкеледі. Балық аурулары жұқпалы және жұқпайтын болып бөлінеді. Жұқпайтын
Балық аурулары балықтардың тіршілік ортасының қолайсыз жағдайынан (оттек
немесе қоректік заттардың жетіспеуі, темп-раның жоғары болуы, пестицидтер
мөлшерінің көбеюінен судың улы заттармен ластануы, т.б.) туады. Балықтың
жұқпалы аурулары инфекциялық және инвазиялық аурулар тобына бөлінеді.
Инфекциялық аурулардың қоздырғыштары — вирустар, бактериялар,
саңырауқұлақтар және су өсімдіктері. Инвазиялық ауруларды паразит құрттар
(гельминтоз), шаянтәрізділер (крустацеоз) және қарапайымдар (протозоа)
тудырады. Жұқпалы ауруларға балықтардың вирус аурулары (қызамық, балық
торсылдағының қабынуы және т.б.), балықтың бактериялық кеселі (Aeromonas
punctata — су бактериясы тарататын Балық аурулары), саңырауқұлақтардан
болатын кеселдер (сапролегниз, т.б.) жатады. Сонымен қатар балықтың жұқпалы
кеселіне қарапайымдар (кокцидиялар, талшықты инфузория) тарататын тұқының
кокцидиоз энтериті, ихтиофтириоз; паразит құрттар тудыратын дактилогироз
(қоздырғышы Dactylogyrus vastator және Dactylogyrus extensus құрттары),
сангвиниколез (Sanguіnіcola іnermіs), диплостомоз (Dіplostomum
chromatophorum), ботриоцефалез (Bothrіocephalus acheіlognathі), лигулез
(Lіgula іntestіnalіs) аурулары жатады. Балықтың жұқпалы ауруларға
төзімділігі ауру қоздырғыштар түріне, олардан қорғану қабілеті мен тіршілік
жағдайына байланысты. Ауруға шалдыққан балықтар қоректенбейді, әлсіреп
қырылып қалады.Балық ауруларының қоздырғыштары таралмау үшін карантин
шаралары жүргізіледі.

Миксоспоридиялар класы (MYXOSPORIDIA) - немесе Шырышты
споралылардың 1000-ға жуық түрі белгілі, балықтардың, космекенділер мен
бауырымен жорғалаушылардың паразиттері. Иесінің әр түрлі мүшелерін
зақымдайды: терісін, бұлшықетін, желбезегін, шеміршектерін, жүйке жүйесін,
өт жолдарын, қуығын. Бұлар ұлпалық және қуыс аралық паразиттері болып
табылады. Дене қуысыңдағы миксоспоридиялар - көп ядролы амеба тәрізді
плазмодиялар, мөлшері 10 мкм-ден 2 сантиметрге дейін. Ткань арасында
тіршілік ететін миксоспоридиялар диаметрі 1-2 см-ге дейін жететін циста
(ісік) түзейді. Циста паразиттің цитоплазмасына толған, ішінде көп ядролары
болады. Ядролар өзінің құрылысы мен атқаратын қызметінің ерекшелігіне қарай
екі топқа бөлінеді: вегетативті және генеративті. Вегетативті ядролар
тіршілікке қажетті зат алмасу, ақуызды синтездеу, өсу т. б. қызметтерін
атқарады. Генеративті ядролар көбею процесіне қажетті екі спораларға
бастама береді. Бұл күрделі процестің басында генеративті ядролардың сыртын
цитоплазма қаптайды, соның нәтижесінде генеративті клеткалар қалыптасады.
Олар цистаның ішінде еркін қозғалады. Біраз уақыттан кейін әрбір
генеративті клетканың ядросы бөлініп, көп ядролы панспоробласттарды
құрайды. Панспоробластың ішінде екі спора қалыптасады.

Миксоспоридия спораларының формалары әр түрлі болғанымен, олардың
құрылысы бірдей. Bivalvulea отрядының өкілдерінде споралары алты ядродан
қалыптасады. Споралардың сырты қатты қабықпен қапталынған. Оның
қалыптасуына екі ядро қатысады, сондықтан қатты қабық екі қақпақты
(жармалы) болып келеді. Қабықтың іш жағында жіпшесі бар екі атқыш капсуласы
орналасқан, оның түзілуіне де екі ядро қатысады, ал қалған екі ядро
спораның ішінде орналасқан екі ядролы амеба тәрізді ұрықты түзейді.Осылай
миксоспоридиялардың споралары көп клеткалы құрылым болып келеді.

Циста жарылған кезде ауру балықтың денесіндегі споралар суға
шығып, басқа балықтар оларды жұтады. Ішекке түскен спораның (ішектегі
сөлдің әсерінен) атқыш жіпшесі атылып эпителиге жабысады. Соның салдарынан
спораның қатты қабығы ашылып, екі ядролы амебатәрізді ұрық ішекке шығады
да, қан арқылы өзінің паразиттік тіршілік ететін мүшелеріне жетеді. Сол
жерде амебатәрізді ұрықтың екі ядросы қосылып, содан кейін бөлініп көп
ядролы плазмодияға немесе цистаға айналады. Одан қайтадан генеративті
клеткалар түзіліп споралар қалыптасады.

Миксоспоридиялардың барлық ядролары (вегетативті және
генеративті) диплоидты, тек спора қалыптасқан кезде ядроның бөлінуі мейоз
жолымен жүреді, соның нәтижесінде спора түзетін ядролар гаплоидты болып
келеді. Спорадан шыққан екі ядролы, амебатәрізді ұрықтың екі ядросы қосылып
қайтадан диплоидты түрге айналады. Жыныстық процестің осыңдай түрін
автогамия деп атайды. Сөйтіп книдоспоридиялардың барлық тіршілік
кезеңдерінде ядролары диплоидты болып келеді, тек қана спораның ішіндегі
амеба тәрізді ұрықтың екі ядросы гаплоидты. Книдоспоридиялардың
споралылардан ерекшелігі осында.

Миксоспоридиялар балықтарды түрлі ауруларға ұшыратады. Өте
қауіпті Myxobolis және Lentospora туыстарының түрлері. Олар балықтың "ісік
ауруы" және "айналшақ" деген ауруды қоздырушылар

Балықтардың паразитарлық қоздырушысына байланысты бірнеше
категорияларды қосады.

1.Протооздар – бұлар инфузориялармен шақырттылатын ауру.

2.Гельминтоздар- ауру себебі гельминтер болады.

Тіршілік ету мекеніне байланысты паразиттер екі топқа бөлінеді:
Эктопаразиттер және эндопаразитттер деп.

Протоозды аурулардың балықта таралуы:

1. Ихтиофтириоз.

Клиникалық белгісіне келетін болсақ ең алдымен бұл ауру көзге
көрінбейді , ауру жіті өткен кезде ақ бүгіршіктер көріне бастайды.

Өлім өте жоғары 100 пайызға дейін жету мүмкін.

Ауру су тоғандары ,ауру балық арқылы жұғылады.

2.Апиозомоз.

Қоздырушысы – Отырықшы дөңгелекті кірпікшелі инфузория.Бактериялармен
қоректенеді.

Клиникалық белгісіне келетін болсақ : балықтың терісі мен желбезегін
жарақаттайды.Балық денесінің сыртқы бөлігінде қызыл, ақ бөрпелерді көруге
болады.

Балықтың өлімі: 50 пайызға дейін.

Диагностика: Желбезектің сілекейлі бөлігіне микроскопия жасау арқылы
жүргізіледі.

Ауру ауру балықтар арқылы жұғылады.

Алдын – алу шарасы: Ауру балықтарды бөлек ұстау.

3.Триходиниоз.

Қоздырушысы барлық триходина инфузориясының түрі болып табылады.

Клиникалық белгілер: Шырышты қабаттың қарқынды бөлінуі мен желбезек
аппаратты және тері эпидермисінің бұзылуы байқалады.

Диагностикасы: Желбезек пен денесіне микроскопия жасау.

Профилактика:Ауру балықтарды бөлек ұстау.

4.Полиподиоз

Қоздырушысы полиподия болып табылады.Оның ықпалына икра мен балық болады.

Бұл ауруға бейім: бекіре, ақсерке , шоқыр балықтары.

Клиникалық белгісі: Ұрғашы балықтар сау болып көрінеді.Икраның дөңгелек
қара дақтардың пайда болуы оның бұзылуына әкеледі.

Уылдырық зақымдалған жағдайда одан дернәсіл шықпайды.

Диагностикасы: Уылдырыққа визуалды қарау және микроскопия жасау.

Полиподиялар ұрғашы бекіре балықтардың жұмырқаларына өтіп сонда дамиды.

Келесі жылы уылдырықпен бірге сыртқа шығып тәуелсіз ағза ретінде өмір
сүреді және содан бір жылдан кейін паразитке айналады.

5.Диклибоктриоз

Қоздырушысы-моногея , желбезектерде паразиттанады. Әртүрлі жастағы
балықтарды зақымдайды.

Балықтың өлімі: 80пайызға жетеді.

Диагностикасы:паразиттің мөлшері 4-23 мм , диагностикасы визуалды
жүргізіледі.Желбезектерді бинокулярмен қарайды.

Паразитарлық зерттеу дегеніміз балықтың әр органынан паразиттерді
анықтау болып келеді.Диагнозды дұрыс қою үшін балыққа толық паразитарлық
ашу жасау керек К.И. Скрябин әдісі бойынша.Зерттелетін балықтың саны жас
ерекшеліктеріне байланысты 10 нан-25 дейін жетеді.Балықты зерттеу үшін оны
әр су тоғандарынан алады.Толық паразитарлық зертеуді балықтың сырт
көрінісінен бастайды.Барлық көзге көрінбейтін паразиттерді тіркейді келесі
зерттеулер үшін.Мысалы көзге көрінбейтін нематод.

Содан кейін балықты микроскоппен зерттейді.Балықтың жүрегінен немесе
құйрық жағынан қан алады , сол қанды заттық шыныға қойып бояғыш затпен бояп
микроскоппен қанда паразит барын анықтайды.Балықтың желбезектерін бөліп
ауыздың шырышты қабықтарына зерттеу жасай бастайды.

Патологоанатомиялық зерттеу әдісі дегеніміз – балықтардың органдарын ашу
арқылы олардың ішкі органдарында болатын патологиялық белгілердің
болуы.Балықты мұқият ашады ішкі органдарды зақымдамау үшін.

Құрсақ қуысында газдардың, әр түрлі дерттердің пайда болуына назар ауру
керек.Және түсінің және ішкі органдарының өзгеруіне назар аударған шарт.

Егер балықтардың ішкі органдарынан гельминт құрттарын тапқан жағдайда
бауырды, жүректі, бүйректі, асқазан ішек жолдарын ,жыныс мүшелерін,өкпені
бөліп қарастырады.Зақымдалған ағзаны арнайы 70 пайызды этил спирті немесе
4 пайызь формалины бар фиксаторлы банкаға бөліп алып салады.Банканың
сырттында балықтың жасы, салынған ағзаның атауы мен уақыт пен ауланған
балықтың жері көрсетіледі.

Компрессиондық әдіс.

Описторхис метацеркарийлері қалыңдығы 2-4 мм бұлшықеттердің теріасты
қабатында орналасқандықтан олардың 60% жуығы арқа бұлшықеттерінің алдыңғы
және ортаңғы үштен бір бөлігінде орналасады, уақыт үнемдеу мақсатында дәл
осы жерлерін зерттеуге болады. Арқа ортасы, басы жағынан, арқа және құйрық
жүзбеқанаттары аралығының ортасында вертикалды кесіктер жүргізіп, осы
жерінен балық биіктігінің ортасына (жанындағы сызықтан сәл төмен) дейінгі
терісі алынып, бұлшықеттерінен қалыңдығы 2-4 мм кесік жасалынады. Кесіктің
мөлшеріне байланысты кесіктей не толықтай компрессорийге орналастырады,
немесе бөліктеп қарайды. Компрессорий ретінде стандартты, трихинеллоскопия
үшін ветернарияда пайдаланатын,   бірақ егеуқұммен егелген кәдімгі окоптық
қырлы әйнектен кесілген 6-8 х 12-15 см әйнекті қолданған ыңғайлы.

Әйнектер арасында мыжылған балық бұлшықеттері 16-20 есе үлкейтіп
микроскопталынады. Бұл жағдайда ең ыңғайлы бинокуляр МБС окулярлар
қолданғанда 8х және объектив 2х. Балық өнімдерін зерттегенде (қақталған,
тұздалған, ысталған балықтар) суда тәуліктеп жібіту қажет.

Құрттар байқалса бұлшықетті дененің бір жағынан қарауға болады. Егер де
жоқ болса – бұлшықеттерін басқа жағынан қарау керек. Зерттелген балықтың
жалпы жұқтыру қарқындылығы бірінші ретте келесі формуламен анықталынады:

                                                n x 100

Жұқтыру қарқындылығы = _________ , мұнда:

                                                   60

n – қаралған кесіктегі метацеркарийлер саны

Егер кесік бір жағынан қаралса – алынған нәтиже екі есе көбейеді.

Қорыту әдісі

         1. Әдіс ең көп еңбекті қажет етеді, бірақ нақты нәтижелер береді.
Барлық теріасты бұлшықет ұлпаларын (0,5 см дейін) теріден бөледі, пышақпен
не еттарқышпен мұқият ұсақтайды. Кейін оған 1:10 қатынасымен жасанды
асқазан шырынын құяды (11 мл концентрленген тұзды қышқыл, 7г пепсина, 1 л
дистилденген суға 9 г ас тұзы). Сынаманы термостатқа 36-370С температурда 3
сағатқа қояды, содан кейін ішіндегісін және әйнек цилиндрларын металл
фильтрімен ұяшықтардың 1х1 мм мөлшерімен фильтрлейді. 15-20 минуттан соң
асқазан шырынының үстіңгі қабатын қорытылған бұлшықет ұлпаларымен төгеді,
қалғанын Петри шыны аяғына ауыстырады, онда метацеркарийлерді санайды.
Құрттарды жақсылап бөлу үшін Петри шыны аяғына физиологиялық ерітінді
құяды, бірнеше рет айналдыра араластырады, нәтижесінде метацеркарийлер
Петри шыны аяғының ортасына жиналады, ал физиологиялық ерітіндінің артығын
бұлшықет ұлпаларының қалғанымен бірге тамшуырмен алып тастайды.

2. Бұл әдіс далалық жағдайда қолданылады. Сонымен қатар термостат орнына
сынамалар бар банкілерді қоятын медициналық құралдарды қайнату үшін
стерилизаторды пайдаланады, 36-370С температурада құяды және осы
температурада 3 сағат ұстайды. Жасанды асқазан шырынын жасау үшін далалық
жағдайда реактивтерді жаңбыр суымен араластырады. Өзен суын қолданған кезде
оны алдымен тұндырады, кейін фильтрлейді.

3. Қорыту әдісінің нәтижелілігі компрессионды әдіспен салыстырғанда 1,5 есе
жоғары. Жаңа ауланған балықтардан осы әдіспен анықталған метацекарийлер
өзінің құрылымын және тіршілікке бейімділігін сақтайды.

4. Кәсіптік өлшемді балықтардан басқа бірқатар жағдайда, аумақты
эпидемиологиялық зерттеу мақсатында тұқы тұқымдас балықтардың биылғы
өскіндерін (төл) описторхис құрттары жұққанын тексеру қажеттілігі
туындайды. Бұл жағдайда өскіндердің ұзындықтары 3 см аспаса толықтай
компресстейді. Үлкен өлшемді өскіндерді екіге бөліп тіледі.

      Шартты жарамды балық өнімдерінің тұздау:

1)      балықтарды описторхис құрттарынан зарарсыздандыру аралас қатты және
орташа тұздауды қолданумен (тұздық нығыздығы тұздаудың бірініші күнінен
1,20 +1+20С температурада) балық етіндегі тұздың массалық үлесі 14%
жеткенде қамтамасыз етіледі. Мұндайда тұздау ұзақтығы: теңге балық,
үкішабақ, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.