Тозу және оның түрлері

IКіріспе
IIНегізгі бөлім
1)Үйкелу және тозу жағдайындағы машиналардың физико.химиялық ескіру негіздері
2) Берілістердің тозу ерекшеліктері
3) Бөлшектердің тозуы
III Қорытынды

Қазіргі заманғы машиналар туралы ғылым үш бөлімнен тұрады: жалпы машинатану, өндіріс теориясы және машиналар сенімділігінің теориясы. Бұл бөлімдердің әрқайсысы жекелеген пәндерде қарастырылады. Жалпы машинатанудың негізгі теориялық негізі болып: машиналардың жұмысшы және қосалқы процестерінің теориясы; машиналардың кинематикасы мен динамикасы; машиналардың беріктік теориясы; машиналарды жобалау теориясы.
Машиналар сенімділігі туралы ғылым кейінгі жылдары өз алдына жеке ғылым болып қалыптасты. Бұл пән машиналар туралы ғылымның жаңа және толықзерттелмеген бөлімі болып табылады. Машиналар сенімділігі теориясында келесі мәселелер қарастырылады: 1) физико-химиялық (фрикционды тозу теориясы, пластикалық және де тозудың басқа түрлері) тозу; 2) сенімділіктің статикалық теориясы (сенімділікті бағалау және есептеу теориясы, ақаулар туралы мәліметтерді жинақтау және талдау, сұлбалар сенімділігінің теориясы, сынау әдістері, моделдеу және т.б.); 3) сенімді машиналарды құрастыру әдістері (сенімділікті экономикалық талдау әдістері, қоршаған ортаның әсерін есептеу әдістері, техникалық психофизиология); 4) өндірістегі сенімділікті қамтамасыз ету әдістері (сенімділік көрсеткіштері бойынша материалдарды, дайындамаларды және технологиялық процестерді бағалау әдістері); 5) пайдалану және жөндеу теориясы (сенімділікті сақтауды қамтамасыз ету әдістері, жөндеу әдістері); 6) машиналар сенімділігінің экономикасы. Машиналар туралы ғылымның құрылымын талдау арқылы төмендегідей тұжырым жасалады: қазіргі заманғы ғылым машиналарды жасаудан бастап, оларды пайдаланудың барлық сатыларындағы мәселерді қарастырады. Яғни, машиналарды жасаудың әрбір сатысында сенімділікті жоғарылатуды қамтамасыз ететін алдыңғы қатарлы әдістер қолданылуы тиіс. Көптеген машиналардың құрылымының кемшіліктері олардың бөлшектерінің және тораптарының уақытынан бұрын тозуы мен істен шығуына байланысты болады. Температуралар өзгерісінің жоғарылығынан, соққы күштерінен, белсенді орталардың әрекетінен, жоғары жылдамдық пен қысымнан қазіргі машиналар бөлшектерінің жұмыс жағдайы күрделенді. Осыған байланысты материалдардың сипаттамаларының және олардың жұмысшы беттері қасиеттерінің статикасын білу жеткіліксіз.

1. Решетов Д.Н. және басқалары. Надежность машин – ЖОО машинажасау мамандықтарына арналған оқу құралы, М.: Высшая школа, 1988-238 с.
2. ГребеникВ.М., Цапко В.К. Надежность металлургического оборудования. Справочник – М.: Металлургия, 1980 - 344 с.
3. КогаевВ.П., Дроздов Ю.Н.. Прочность и износостойкость деталей машин. – М.: Высшая школа, 1991-319 с.
4. Кубарев А.И. Надежность в машиностроении – М.: Машиностроение, 1977 –308 с.
5. Гребеник В.И. и др. Расчеты металлургических машин и механизмов. – Киев: Вища школа, 1988, 488с.

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті

Тақырыбы: Тозу және оның түрлері

Орындаған:
Қабылдаған:

Қызылорда, 2016ж
Қосылыстар
Жоспар:
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1) Үйкелу және тозу жағдайындағы машиналардың физико-химиялық ескіру негіздері
2) Берілістердің тозу ерекшеліктері
3) Бөлшектердің тозуы
III Қорытынды

Кіріспе

Қазіргі заманғы машиналар туралы ғылым үш бөлімнен тұрады: жалпы машинатану, өндіріс теориясы және машиналар сенімділігінің теориясы. Бұл бөлімдердің әрқайсысы жекелеген пәндерде қарастырылады. Жалпы машинатанудың негізгі теориялық негізі болып: машиналардың жұмысшы және қосалқы процестерінің теориясы; машиналардың кинематикасы мен динамикасы; машиналардың беріктік теориясы; машиналарды жобалау теориясы.
Машиналар сенімділігі туралы ғылым кейінгі жылдары өз алдына жеке ғылым болып қалыптасты. Бұл пән машиналар туралы ғылымның жаңа және толықзерттелмеген бөлімі болып табылады. Машиналар сенімділігі теориясында келесі мәселелер қарастырылады: 1) физико-химиялық (фрикционды тозу теориясы, пластикалық және де тозудың басқа түрлері) тозу; 2) сенімділіктің статикалық теориясы (сенімділікті бағалау және есептеу теориясы, ақаулар туралы мәліметтерді жинақтау және талдау, сұлбалар сенімділігінің теориясы, сынау әдістері, моделдеу және т.б.); 3) сенімді машиналарды құрастыру әдістері (сенімділікті экономикалық талдау әдістері, қоршаған ортаның әсерін есептеу әдістері, техникалық психофизиология); 4) өндірістегі сенімділікті қамтамасыз ету әдістері (сенімділік көрсеткіштері бойынша материалдарды, дайындамаларды және технологиялық процестерді бағалау әдістері); 5) пайдалану және жөндеу теориясы (сенімділікті сақтауды қамтамасыз ету әдістері, жөндеу әдістері); 6) машиналар сенімділігінің экономикасы. Машиналар туралы ғылымның құрылымын талдау арқылы төмендегідей тұжырым жасалады: қазіргі заманғы ғылым машиналарды жасаудан бастап, оларды пайдаланудың барлық сатыларындағы мәселерді қарастырады. Яғни, машиналарды жасаудың әрбір сатысында сенімділікті жоғарылатуды қамтамасыз ететін алдыңғы қатарлы әдістер қолданылуы тиіс. Көптеген машиналардың құрылымының кемшіліктері олардың бөлшектерінің және тораптарының уақытынан бұрын тозуы мен істен шығуына байланысты болады. Температуралар өзгерісінің жоғарылығынан, соққы күштерінен, белсенді орталардың әрекетінен, жоғары жылдамдық пен қысымнан қазіргі машиналар бөлшектерінің жұмыс жағдайы күрделенді. Осыған байланысты материалдардың сипаттамаларының және олардың жұмысшы беттері қасиеттерінің статикасын білу жеткіліксіз.

1. Үйкелу және тозу жағдайындағы машиналардың
физико-химиялық ескіру негіздері

Машиналардың тозуы нәтижесінде олардың ескіруіне көптеген факторлар әсер ететіндіктен ескіру теориясы қалыптасқан жоқ. Дегенмен, жекелеген бөлшектердің тозу түрлері мен олардың қалыптасу процестері жеткілікті деңгейде зерттелген.
Қазіргі күнге дейін И.В. Крагельскийдің, Б.И. Костецкийдің, М.М. Хрущовтың, Д.Н. Гаркуновтың және басқалардың машина бөлшектерінің тозуының физикохимиялық құбылыстарын талдау негізінде ұсынған бірнеше классификациясы белгілі. Осы классификациялар арқылы бөлшектердің және машина тораптарының тозу түрлерін және сипатын анықтауға болады.
Машиналар бөлшектерiнiң бұзылуын тездететiн тозудың негiзгi түрi басқа құбылыстарға байланысты болады. Бұл И.В. Крагельский ұсынған беттердiң тозу процестерi сұлбасында жақсы көрсетiлген. Беттердiң сырғанауы кезiнде механикалық және молекулалық өзара әрекеттесуi болады. Мұндай үйкелiстен механикалық, химиялық және құрылымдық өзгерiстер туындап, содан кейiн беттер бұзылады. Тозу процесiнiң физикалық мағынасын талдау негiзiнде тозуға төзiмдiлiктiң екi жағдайы қалыптасты: бiрiншi, беттер арасында туындайтын молекулааралық байланыс берiктiгi төмен жатқан материалдан аз болуы керек. Екiншiден, беттiк қабаттар көпреттi деформацияларға бұзылмай төтеп беруi қажет.
Молекулалы-механикалық өзара әрекеттесу жергiлiктi, бiрақта қарқынды қызуға әкеледi. Қызу физикалық қасиеттердiң әртүрлi комбинацияларында, тiптi сырғанау жылдамдығының және жүктеудiң аз мәнiнде де болады. Мысалы, металлдың шыны бетiнiң 1 см2-не бiрнеше киллграмм жүктеумен, бар болғаны 30-60 смсек жылдамдықпен үйкелгенде кейбiр нүктелердегi температура 520-5700 С-ге дейiн жетедi.
Беттiк қабаттардың құрылымының, физикалы-механикалық және химиялық қасиеттерiнiң өзгеруi тек үйкелу немесе сырғанау кезiнде ғана емес, сонымен қатар газдардың әсер етуiнде болуы мүмкiн. Машиналардың үйкелiсте жұмыс iстейтiн бөлшектерiнiң беттiк қабаттары жан-жақты айнымалы сығылу жағдайында болады. Бұл кезде тiптi тез сынатын шойын, шынықтырылған болат сияқты материалдардың өзi жоғары пластикалы болады. Үйкелiс жағдайына сәйкес белсендi қабаттар пластикалы деформациялар мен жылудың әрекет етуiнен өз құрылымын өзгертедi.

2. Берілістердің тозу ерекшеліктері

Эксплуатация процесі кезінде тісті дөңгелектерде келесідей кемшіліктер бар: торсневтардан және жұмыстық профильден, тістердің сынуы, немесе ступицаларда беттік жағының маййысуы және тағы басқалар.
Тісті берілістің тозуын анықтау үшін оны бөлшектейді. Валдан тісті дөңгелектерді шешу қажет емес. Детальдарды жуып, құрғақ болғанға деййін сүртеді. Тістердің төзу шамасын анықтау үшін: сыртқы бакылаудан және штанген зубамермен олшейди немесе штангенциркульмен тістің қалыңдығының азаюы бастапқы шеңберден 0,15 т дейін қабылданады, ал ответственник берілістерге 0,55т, неответствпередач т- модуль жатады.
Үгітілген және сынық тістерді эксплуатация берілісі рұқсат етілмейді.
А) штанген тісөлшегішпен тістің өлшенуі;
Б) сваркілеу арқылы тістің қалпына келтіру;
В) восстановление зуба наплавкой по медным шаблонам;
Г) қондырғы арқылы тісті қалпына келтіру;
Д) шаблонды тісті профилмен бақылау.
Кішкентай модульмен төзген беріліс детальдарды қалпына келтірілмейді, оларды жаңа детальдармен алмастырады. Кейбір жағдайларда үлкен диаметрлі тісті дөңгелектерді тісті дөңгелектердіқалпына келтіреді.
Қатты тозген, үгітілген және сынық тістерді, диаметрлері түзу тісті цилиндрлердің дөңгелектерін жөндейді, тіске төсем жабдықталады. Төсемді винтпен немесе пісіру арқылы жонады. Сонымен қатар жуан қабатты электродтарды пайдаланып, тістерді электродоғамен капиловкамен шаблонға орналастырады. Наплавкадан кейін дөңгелекті ыстық құмда суытады. Фрезерлерді немесе тісті кескіш станоктарда өңдейді, осыдан қалған тістерді қанмен немесе модульді шаблон арқылытістің профилін бақылайды болатты тегершіктерді жоғары жілікті цементпен нығайтып қатырады.
Жоғары модульді шойынды тегершіктердің тістерін ввертиш қондырғы арқылы жөнделеді. Сынған жерлердің дөңгелектерін кеседі, пайда болған бет жағындағы тістердің осьтерінен бұрғымен шеңбер жасалынады, оның ішіне болатты шпилькаларды бұрайды, тістің биіктігімен кесімді де, металға наплавляют. Жоғарыда атап өткен әдістер бойынша өңдеу жүргізіледі.
Тісті дөңгелектің эталонмен салыстырып егейді. Қалпына келтірген тістердің размерлерін штангентісөлшегішпен немесе штангентісөлшегішпен тексереді, тістердің қадамдарын және профилдерін шаблон арқылы бақыланады. Тісті берілісті үйкелеп өткеннен кейін 2 ... .3 сағатқа жүктемесіз, 2 ... 3 сағат жүкпен тексереді. 50 индустриалды маймен майланады. Тісті берілістің қарапайым эксплуатациясы:
Сапалы және тісті дөңгелектерін өңдеу, деталдардың берілістерін дұрыс жинауын қамтамасыз ету. Сонымен қатар валдардың осьтері паралель болуы керек, ал межосевая аралықта тістердің қалыпты ұстауын жетілдіру керек. Тісті дөңгелектер тіс осьтік шектерден жоғары болуы мүмкін, мысалы валдардың клеткаларының тербелуі 0,03 т немесе болмауы керек.
Тісті дөңгелектердің дұрыс жалғануы жанасу нүктеден анықталынады. Жанасу нүктесі тісті дөңгелектердің айналуынан алады, тістің біреуін жұқа қабатпен краска жағылады, жұмыс істегенде тіс екінші тісті дөңгелекке із қалдырады.
Қалыпты жалғану мынандай жағдайларда сипаттайды жанасу нүктесі тістің ортасында орналасады 50 ... ..60% биіктікті алады, тістің аудандық беттік жағының еті 55 ... ..75% тістердің өлшеніп анықталынады, шестерна тістердің арысына қорғаныс пластиналар немесе алюминии фольгасын қояды, екі индикаторлы сағатты , типтің көмегімен жасалынады. Тісті берілістідөңгелектерді жинағанда балға престейді орташа дөңгелектің ось аралық қашықтығы 320 ... .500 мм дейін, валдардың остерінің қашықтығы + 16 мин диаметрдің жартысына тең болу керек.
Буынтықты берілісте ең бірінші дөңгелектер тозады. Оны көбінесе ауыстырады. Унемдеу жағдайда түсті металдан 2 металдан құралған билеталды шестерниялар жасалынады. Шестерналардың ступициялары шойыннан, ал венецтарын қоладан жасайды. Билеталдардың шестерналарын венецтарын жөндегенде тістерді егейді, задираларды алады жаңа венецтарды компреселейді, тістерді кесіп тегістейді қалыпты жұмыста червиченты берілістің жанасу нүктесі. Буынтықты дөңгелектің тісінде орналасады. Жөндеу заводтарда тісті және буынтықты берілістердің детальдары арнайы сентдарда сыналады, жанғануының дұрыстығы және соғылуы детальдардың эталонмен салыстырады, мысалы ұршық эталонмен және инфофотордың шестерниясының эталонымен салыстырады.
Шынжырдың және шынжырлы берілістердің жұлдызшалардың төзуінің кесірі себеп ол жұлдызшалардың паралель осьтарының бұзылуы валдардағы осьтерінің шығуы шынжырлардың төзуі немесе перуі, берілістің жұмыс істеуі жоғары температурада болуы мысалы: Сопаның майданжәне тағы басқа шынжырлардың перуінің әлсіреуі тістердің бұзылауынан төзуінен болады. Сонымен қатар шынжырлардың созылып кетуі, жұлдызшалардың ұшып кетуі, берілістердің қатты шуланып, жұмыс істеу нәтижесінде шынжырлардың үзілуі. Шынжырлардың төзуі қадамдардың үлкеюінен сипатталынады және бастапқы шынжырлардың қадамдардың шамасымен білдіреді. Шынжырлардың қадамдары 50 звеноларға тең, ұзындығы е-мен өлшенеді. Орташа қадамдардың температурасы мынандай формуламен анықталынады:
T=(e1-e)e)*100%.
Е1 немесе е -50 звеналарға тең шынжырлардың ұзындығы, мм.
Машина жөндеу технологиялық процестің схемасы механизмдерді және олардың түиіндерін машина жөндеу технологиялық процесстің схемасы бойынша орындалады.
Жөндеу цехіна келіп түскен машиналардың сыртына ауа үрлеп, механикалық әдіспен тазалайды немесе оларды душ арқылы жуады. Тазалаудан кейін машиналарды смазкадан босатады да, бөлшектейді.
Детальдарды және бөлшектеуге келмейтін ұзындарды жуғыш ванналарда немесе машиналарда жуады, осыдан төзудің дәрежесін анықтайды. Эксплуатацияға келетін детальдарды бөлшектеуге жіберуі, ал жөндеуді талап ететін детальдарды арнайы жөндеу цехтарына әкетеді. Жарамсыз детальдарды ауыстырады. Ұзындарды жинағаннан кейін сынайды. Жиналған машинаны обкадкыдан жай жүрісте және салмақты жүріспен тексереді.
Машина құрылмаларының тозуға, жылуға, дірілге
төзімділігі
Тозуға төзімділік. Көптеген бөлшектер тозудың нәтижесінде істен шығып қалады. Тозған машиналарды жөндеу үшін біздің мемлекет жыл сайын ондаған миллиард қаржы бөледі. Кейбір машиналарда жөндеуге жұмсалған қаржы олардың өз құнынан да асып кетеді. Мысалы, жыл сайын тек ғана карьерлерде пайдаланатын экскаваторды жөндеуге кететін қаржы елімізде жыл сайын шығарылатын барлық экскаваторға кеткен қаржыдан 1,44 есе артық болса, ал жерді бұрғылау станоктары үшін көрсетілген қаржы 2 есе артық болады. Тракторлар мен бульдозерлерді жөндеуге кететін қор бөлшектерінен 180000-дай жаңа машина, ал станок өнеркәсібінде 150000-дай металл кескіш станоктарын жинастыруға болар еді. Машина бөлшектерінің 80-90-і тозудан істен шығатындықтан олардың тозуға төзімділігін арттыру мемлекеттік талап болып саналады. Тозған бөлшектер көбінесе төмендегі бұзылу жағдайларына әкеп соғады:
1. Тозу нәтижесінде бөлшектердің беріктігі төмендейді және динамикалық күштердің шамасы артады. Бұл жағдай бөлшектердің сынуына әкеп соғады.
2. Приборлардың, өлшеу аспаптарының және станоктар бөлшектерінің тозуы, олардың дәлдігін кемітіп, қолдануға жарамсыз етеді. Қазіргі уақытта тозудың көптеген түрі анықталады. Тозу машина бөлшектерінің жанасу бетіне сырттан енген қаттылығы жоғары абразивтер түсуден, тотығудан, металдардың бірімен-бірі қабысып қалудан және қажудан пайда болады.
3. Машиналардың пайдалы әсер коэффициенті азайып, шу көбейеді.
Машина бөлшектерінің тозуға төзімділігін арттыру үшін оларға мынадай жағдайлар жасалуы қажет:
1. Бөлшектердің үйкелісетін жерлерін үнемі майлап, үйкеліс коэффициентін азайту үшін антифрикциялық материалдар қолдану қажет.
2. Қыздырып және химиялық әдістермен өңдеу арқылы тозуға төзімділігін арттыруға болады. Мысалы, көміртегімен қандыру, хромдау, азоттау және т.б. өңдеу арқылы болаттардың беріктігін, тозуға төзімділігін бірнеше есе арттыруға болады.
3. Тез тозатын бөлшектерді ауыстырмалы немесе жылжымалы етіп жасаған жөн. Мысалы, сырғанау подшипнигінің астарын ауыспалы етіп жасау немесе конусты подшипниктердің сыртқы сақинасын жылжымалы етіп жасау тозудан пайда болатын саңылауды болдырмауға мүмкіндік береді.
4. Бірімен-бірі жанасатын бөлшектердің материалдарын дұрыс таңдау жөн: а) тісті дөңгелектерді мейлінше қаттылығы жоғары етіп жасаған дұрыс. Шыныққан болаттан жасалған тісті дөңгелектер салмағы жағынан жақсартылған болаттан жасалған тісті дөңгелектерден 3 есе кем және олардың жұмыс істеу мерзімі жоғары. Шыныққан болаттардың қаттылығы абразив бөлшектерінің қаттылығынан жоғары болған жөн; ә) үйкелісте болатын машина бөлшектерінің бірін қаттылығы жоғары материалдан , ал екіншісін үйкеліс коэффициенті кем, тозуға төзімді материалдан ( қола, жез, баббит) жасаған жөн; б) тек қана тот басып үгіліп тозуданжыл сайын мемлекет 10 млн. дай металл жоғалтады, олардың құны бірнеше миллиард теңгеге жетеді.

3. Бөлшектердің тозуы

Жабдықтың сеніді жұмысының төмендеуі, оның жұмысының негізгі көрсеткіштерінің нашарлауы физикалық моральді тозуымен түсіндіреді. Физикалық тозуы ретінде түйіндер мен бөлшектердің пішінінің, өлшемдерінің, физико-механикалық қасиеттерінің өзгеруін түсінуге болады, және де бұл өзгерістерді органолептикалық әдістермен не болмаса өлшеулердің көмегімен анықтауға болады. Жабдықтың моральдық тозуы оның сыртқы көрінісі мен технико-экономикалық көрсеткіштерінің заман талабына сәйкес келмеуінен жүреді. Жабдықтың моральдық тозуын анықтаудың біркелкі критериінің болмауын айта кеткеніміз жөн, сондықтан да бұл мәселе әрбір нақты жағдай үшін жеке шешіледі. Физикалық тозу үшін шектік - мүмкін шама орнатылады да, оның сырт көзбен бағалауға және де шамасын құралдық әдіспен анықтауға болады. Көрсетілген нормадан асып кету, апаттың болу мүмкіндігінен жабдықты онан әрі эксплуатациялаудың мақсатқа сай еестігін көрсетеді. Механикалық тозу біршама көп таралған тозу түрі және де ол бөлшектердің сынуы (шартты күйреу), беттік желіну (қажалу), деформациялану және үгетілу мен микрокүйреу байқалады.
Сыну. Бөлшектің толық сынуы немесе ондағы жарғыншақтың пайда болу мүмкін жүктемеден асып кеткен жүктеме әсерінің нәтижесінде орын алады. Бөлшектің сынуы және осының салдарынан жабдықтың апатқа ұшырауын алдын алу үшін шекті жүктемелердің пайда болуын алдын алу іс-шараларын қолдану қажет. Сондықтан да технологиялық және де ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.