Қазақстан Республикасы нотариаттық қызметтің конституциялық құқықтық негіздері
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ НОТАРИАТТЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қазақстан Республикасы нотариаттық қызметінің түсінігі , құқықтық негіздері және қалыптасу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Нотариаттық қызметінің құқық жүйесіндегі орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢ НОРМАЛАРЫНА СӘЙКЕС НОТАРИУСҚА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР.
2.1. «Нотариат туралы» Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес нотариусқа қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.2. Нотариустың құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі ... ... ... ... 32
2.3. Нотариустың қызметін қадағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
3. НОТАРИАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ НЕГІЗДЕРІ.
3.1. Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес орындалатын нотариаттық іс.әрекет түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
3.2. Нотариаттық іс.әрекетті жасауда туындайтын өзекті мәселелер ... ... ... 59
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...61
Қолданылған нормативтік құқықтық актілер және әдебиеттер тізімі ... ... ... 65
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ НОТАРИАТТЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қазақстан Республикасы нотариаттық қызметінің түсінігі , құқықтық негіздері және қалыптасу тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Нотариаттық қызметінің құқық жүйесіндегі орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢ НОРМАЛАРЫНА СӘЙКЕС НОТАРИУСҚА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР.
2.1. «Нотариат туралы» Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес нотариусқа қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.2. Нотариустың құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі ... ... ... ... 32
2.3. Нотариустың қызметін қадағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
3. НОТАРИАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ НЕГІЗДЕРІ.
3.1. Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес орындалатын нотариаттық іс.әрекет түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
3.2. Нотариаттық іс.әрекетті жасауда туындайтын өзекті мәселелер ... ... ... 59
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...61
Қолданылған нормативтік құқықтық актілер және әдебиеттер тізімі ... ... ... 65
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазақстан Республикасының азаматтарының құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін жүзеге асыру мақсатында мемлекеттік органдардың әр түрлі мекемелеріне қызметтер жүктелген.Нотариат-осылардың бірі болып табылады. «Нотариат туралы» Қазақстан Республикасының № 155 Заңы 1997 жылы 14 шілде күні қабылданды (өзгертулер және толықтырулар 2007 жылы 2- қыркүйегінде енгізілген). Осы заң негізінде Қазақстан Республикасында нотариаттық қызметті ұйымдастыруға бағытталған бірқатар реформалар жүзеге асырылды. Бұл заң өз бойына бұрыңғы заңдардан ең жақсысын сіңіріп, бірақ оның бәрін ескере отырып, жаңа нормалар мен институттарды, құрылымы мен ұйымдастырылуы өзгерді. Яғни, қазір жеке нотариустар институты пайда болды. Жеке практикамен айналысатын нотариустардың мемлекеттік нотариаттық кеңселерде қызмет ететін нотариустар сияқты азаматтардың заңды мүдделерін қорғауға және даусыз құқықтарын куәландыруға құқықтары бар.
Еліміздің құқық қорғау жүйесіндегі маңызды салалардың бірі нотариат болып табылады. Нотариат – құқықтар мен фактілерді куәландыру, сондай-ақ нотариаттық іс-әрекеттер арқылы жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаудың заң жүзінде бекітілген жүйесін құрайды. Нотариаттық іс-әрекетті Нотариат туралы Заңында қарастырылғандай, мемлекеттік және жеке нотариустар, нотариаттық әрекеттер жасауға өкілетті жергілікті атқарушы органдардың лауазымды тұлғалары, консулдық қызмет атқаратын адамдар жүзеге асыра алады.
Бірақ нотариус заңсыз әрекеттер жасаған жағдайда еліміздің заңдарында көзделген қылмыстық, әкімшілік, материалдық, тәртіптік және өзге де түрде жауапқа тартылуы мүмкін. Жеке практикамен айналысатын нотариус өзінің кәсіптік міндеттері мен әдеп нормаларын бұзған жағдайда оны нотариаттық палата Нотариустың ар-ождан кодексіне сәйкес жауапқа тартылуы мүмкін.
Әділет министрлігі және оның аумақтық органдары, сондай-ақ нотариаттық палата да жеке нотариустың жасаған нотариаттық іс-әрекеттерінің заңдылығын және іс жүргізу ережелерін сақтауын бақылайды.
Нотариус еліміздің құқық қорғау жүйесінің маңызды элементі болып табылады. Ол, елдің заңнамасына,ең бастысы, жоғары тұрған «Нотариат туралы» Заңға негізделген және барлық ықтимал болашақ бұзушылықтарды алдын алу мақсатында азаматтық құқықтарды құқықтық бекіту және шоғырландыру функцияларын орындайды.Осыған сәйкес нотариус келесідей қызметтерді жүзеге асырады:
-жеке және заңды тұлғалардың мүдделеріне сәйкес іс-әрекеттер жасауға, мәмілелердің, өтініштер мен құжаттардың жобаларын жасауға, құжаттардың көшірмелерін және олардың үзінділерін әзірлеуге, нотариаттық іс-әрекеттер жасау мәселелері бойынша кеңестер беруге, заң актілерінде белгіленген коммерциялық, банктік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді жария етуге қойылатын талаптарды сақтай отырып, жеке және заңды тұлғалардың нотариаттық қызмет жасауға қажетті құжаттар мен мәліметтерді талап етуге, ғылыми, педагогтік және шығармашылық қызметпен айналысуға, соның ішінде жалдау шарты бойынша қызметпен айналысуға;
-заңға және басқа да нормативтік құқықтық актілер талаптарына сәйкес нотариаттық іс-әрекеттер жасауға, азаматтарға және заңды тұлғаларға құқықтар мен міндеттерді, олардың заңды білмегендігі өздеріне зиян келтіруге пайдаланылуына жол бермеу үшін, жасалған нотариаттық іс-әрекеттерінің салдарлары жөнінде ескертуге, кәсіптік қызметін жүзеге асыруға байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді құпия ұстауға, заңға сәйкес келмейтін жағдайда нотариаттық іс-әрекеттер жасаудан бас тартуға, кәсіптік әдепті сақтауға, әділет органдарына және нотариаттық палатаға өз қызметіне байланысты шағымдар бойынша мәліметтер, басқа да құжаттар, ал қажет болған жағдайларда жеке түсініктемелер, оның ішінде кәсіптік әдеп талаптарын сақтамау мәселелері бойынша түсініктемелер беру.
Еліміздің құқық қорғау жүйесіндегі маңызды салалардың бірі нотариат болып табылады. Нотариат – құқықтар мен фактілерді куәландыру, сондай-ақ нотариаттық іс-әрекеттер арқылы жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаудың заң жүзінде бекітілген жүйесін құрайды. Нотариаттық іс-әрекетті Нотариат туралы Заңында қарастырылғандай, мемлекеттік және жеке нотариустар, нотариаттық әрекеттер жасауға өкілетті жергілікті атқарушы органдардың лауазымды тұлғалары, консулдық қызмет атқаратын адамдар жүзеге асыра алады.
Бірақ нотариус заңсыз әрекеттер жасаған жағдайда еліміздің заңдарында көзделген қылмыстық, әкімшілік, материалдық, тәртіптік және өзге де түрде жауапқа тартылуы мүмкін. Жеке практикамен айналысатын нотариус өзінің кәсіптік міндеттері мен әдеп нормаларын бұзған жағдайда оны нотариаттық палата Нотариустың ар-ождан кодексіне сәйкес жауапқа тартылуы мүмкін.
Әділет министрлігі және оның аумақтық органдары, сондай-ақ нотариаттық палата да жеке нотариустың жасаған нотариаттық іс-әрекеттерінің заңдылығын және іс жүргізу ережелерін сақтауын бақылайды.
Нотариус еліміздің құқық қорғау жүйесінің маңызды элементі болып табылады. Ол, елдің заңнамасына,ең бастысы, жоғары тұрған «Нотариат туралы» Заңға негізделген және барлық ықтимал болашақ бұзушылықтарды алдын алу мақсатында азаматтық құқықтарды құқықтық бекіту және шоғырландыру функцияларын орындайды.Осыған сәйкес нотариус келесідей қызметтерді жүзеге асырады:
-жеке және заңды тұлғалардың мүдделеріне сәйкес іс-әрекеттер жасауға, мәмілелердің, өтініштер мен құжаттардың жобаларын жасауға, құжаттардың көшірмелерін және олардың үзінділерін әзірлеуге, нотариаттық іс-әрекеттер жасау мәселелері бойынша кеңестер беруге, заң актілерінде белгіленген коммерциялық, банктік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді жария етуге қойылатын талаптарды сақтай отырып, жеке және заңды тұлғалардың нотариаттық қызмет жасауға қажетті құжаттар мен мәліметтерді талап етуге, ғылыми, педагогтік және шығармашылық қызметпен айналысуға, соның ішінде жалдау шарты бойынша қызметпен айналысуға;
-заңға және басқа да нормативтік құқықтық актілер талаптарына сәйкес нотариаттық іс-әрекеттер жасауға, азаматтарға және заңды тұлғаларға құқықтар мен міндеттерді, олардың заңды білмегендігі өздеріне зиян келтіруге пайдаланылуына жол бермеу үшін, жасалған нотариаттық іс-әрекеттерінің салдарлары жөнінде ескертуге, кәсіптік қызметін жүзеге асыруға байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді құпия ұстауға, заңға сәйкес келмейтін жағдайда нотариаттық іс-әрекеттер жасаудан бас тартуға, кәсіптік әдепті сақтауға, әділет органдарына және нотариаттық палатаға өз қызметіне байланысты шағымдар бойынша мәліметтер, басқа да құжаттар, ал қажет болған жағдайларда жеке түсініктемелер, оның ішінде кәсіптік әдеп талаптарын сақтамау мәселелері бойынша түсініктемелер беру.
1. «Нотариат туралы» Қазақстан Республикасының № 155 Заңы 1997 жылы 14 шілде күні қабылданды (өзгертулер және толықтырулар 2007 жылы 2- қыркүйегінде енгізілген).
2. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.1995жыл
3. Қазақстан Республикасының 13 шілде 1999 жылында қабылданған Азаматтық Іс Жүргізу Кодексі.
4. Жекеше нотариустардың азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 11 маусымдағы №435-II Заңы
5. Қазақстан Республикасының нотариаттық іс-әрекеттерді жасаудың тәртібі туралы Нұсқаулық. Бұйрық Әділет министрінің 1998 жылғы 28 шілде №539 бұйрығымен бекітілді.
6. Қазақстан Республикасының нотариаттық іс қағаздарын жүргізу жөніндегі Нұсқаулық. Бұйрық Әділет министрінің 1998 жылғы 16шілде №83 бұйрығымен бекітілді.
7. Нотариустардың сынақтан өтушілері туралы ереже Қазақстан Республикасының Әділет министрінің 2003жылғы 20 тамыздағы №169 бұйрығымен бекітілді.
8. Адвокаттық не нотариаттық қызметпен айналысу құқығына арналған мемлекеттік лицезия нысаны. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 жылғы 23 желтоқсандағы №1325 қаулысымен бекітілді.
9. Нотариаттық қызметті лицезиялау ережесі. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 2 маусымдағы №454 қаулысымен бекітілді.
10. Научно практический и общественно полтический журнал «Фемида» №3/1999г «Проблемы правового закрепления ответственности нотариуса»
11. «Экономика и право Казахстана» №22-310 «Ответственность за нарушение нотариальных действий»
12. «Мир Закона» №6 – 7 (79), 2006 год «Нотариат: плюсы и минусы»
13. «Мир Закона» №6 2002 год «Правовая реформа ноттариата»
14. «Мир Закона» № 1- 2 (83), 2007 год «проблемы нотариата»
15. «Заң» газеті , «Нотариус болам десеңіз» 1997 жыл 26 ақпан
16. «Юридическая газета», 2 февраля 2006 год «Этапы становления нотариата в республике Казахстан»
17. «Мир Закона» №5, 2007 год «История возникновения нотариата»
18. Грибанов В.П. «Ответственность за нарушение гражданских прав и обязанностей» Москва, изд-во «Знание», 1973г, с25.
19. Гражданское право, учебник в 2-х томах под ред Е.А.Суханоова, т.1, с170-171
20. Иоффе О.С. «Юридические нормы и человеческик поступки» Москва, 1977г, с25
21. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы Кодекс
22. Қазақстан Республикасының «Салықтар және бюджетке басқа да міндетті төлемдер туралы» Кодексі, 12.06.2001ж, Алматы, БИКО баспаүйі, 2005жыл, 233 бет
23. Правовые основы нотариальной деятельности. (учебное пособие) Под ред. В. Аргунова М.,Изд. БЕК,1994
24. Н.А. Бекбергенов Правоохранительная система в Республике Казахстан. (учебное пособие). Астана, ИКФ «Фолиант»,2000
25. Ибрагимов Х.Ю. Правоохранительные органы РК. (учебно-методическое пособие). А.,«Данекер»,1999
26. Аюпова З.К. Правоохранительные органы в период становления правового государства в РК. (учебное пособие) А.,Университет «Туран»,1997
2. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.1995жыл
3. Қазақстан Республикасының 13 шілде 1999 жылында қабылданған Азаматтық Іс Жүргізу Кодексі.
4. Жекеше нотариустардың азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 11 маусымдағы №435-II Заңы
5. Қазақстан Республикасының нотариаттық іс-әрекеттерді жасаудың тәртібі туралы Нұсқаулық. Бұйрық Әділет министрінің 1998 жылғы 28 шілде №539 бұйрығымен бекітілді.
6. Қазақстан Республикасының нотариаттық іс қағаздарын жүргізу жөніндегі Нұсқаулық. Бұйрық Әділет министрінің 1998 жылғы 16шілде №83 бұйрығымен бекітілді.
7. Нотариустардың сынақтан өтушілері туралы ереже Қазақстан Республикасының Әділет министрінің 2003жылғы 20 тамыздағы №169 бұйрығымен бекітілді.
8. Адвокаттық не нотариаттық қызметпен айналысу құқығына арналған мемлекеттік лицезия нысаны. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 жылғы 23 желтоқсандағы №1325 қаулысымен бекітілді.
9. Нотариаттық қызметті лицезиялау ережесі. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 2 маусымдағы №454 қаулысымен бекітілді.
10. Научно практический и общественно полтический журнал «Фемида» №3/1999г «Проблемы правового закрепления ответственности нотариуса»
11. «Экономика и право Казахстана» №22-310 «Ответственность за нарушение нотариальных действий»
12. «Мир Закона» №6 – 7 (79), 2006 год «Нотариат: плюсы и минусы»
13. «Мир Закона» №6 2002 год «Правовая реформа ноттариата»
14. «Мир Закона» № 1- 2 (83), 2007 год «проблемы нотариата»
15. «Заң» газеті , «Нотариус болам десеңіз» 1997 жыл 26 ақпан
16. «Юридическая газета», 2 февраля 2006 год «Этапы становления нотариата в республике Казахстан»
17. «Мир Закона» №5, 2007 год «История возникновения нотариата»
18. Грибанов В.П. «Ответственность за нарушение гражданских прав и обязанностей» Москва, изд-во «Знание», 1973г, с25.
19. Гражданское право, учебник в 2-х томах под ред Е.А.Суханоова, т.1, с170-171
20. Иоффе О.С. «Юридические нормы и человеческик поступки» Москва, 1977г, с25
21. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы Кодекс
22. Қазақстан Республикасының «Салықтар және бюджетке басқа да міндетті төлемдер туралы» Кодексі, 12.06.2001ж, Алматы, БИКО баспаүйі, 2005жыл, 233 бет
23. Правовые основы нотариальной деятельности. (учебное пособие) Под ред. В. Аргунова М.,Изд. БЕК,1994
24. Н.А. Бекбергенов Правоохранительная система в Республике Казахстан. (учебное пособие). Астана, ИКФ «Фолиант»,2000
25. Ибрагимов Х.Ю. Правоохранительные органы РК. (учебно-методическое пособие). А.,«Данекер»,1999
26. Аюпова З.К. Правоохранительные органы в период становления правового государства в РК. (учебное пособие) А.,Университет «Туран»,1997
Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .3
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ НОТАРИАТТЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ
НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қазақстан Республикасы нотариаттық қызметінің түсінігі , құқықтық
негіздері және қалыптасу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Нотариаттық қызметінің құқық жүйесіндегі
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .8
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢ НОРМАЛАРЫНА СӘЙКЕС НОТАРИУСҚА ҚОЙЫЛАТЫН
ТАЛАПТАР.
2.1. Нотариат туралы Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес нотариусқа
қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.2. Нотариустың құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі ... ... ... ... 32
2.3. Нотариустың қызметін қадағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
3. НОТАРИАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ НЕГІЗДЕРІ.
3.1. Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес орындалатын нотариаттық іс-
әрекет түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
3.2. Нотариаттық іс-әрекетті жасауда туындайтын өзекті мәселелер ... ... ... 59
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .61
Қолданылған нормативтік құқықтық актілер және әдебиеттер тізімі ... ... ... 65
Кіріспе
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазақстан Республикасының азаматтарының
құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін жүзеге асыру мақсатында
мемлекеттік органдардың әр түрлі мекемелеріне қызметтер жүктелген.Нотариат-
осылардың бірі болып табылады. Нотариат туралы Қазақстан Республикасының
№ 155 Заңы 1997 жылы 14 шілде күні қабылданды (өзгертулер және толықтырулар
2007 жылы 2- қыркүйегінде енгізілген). Осы заң негізінде Қазақстан
Республикасында нотариаттық қызметті ұйымдастыруға бағытталған бірқатар
реформалар жүзеге асырылды. Бұл заң өз бойына бұрыңғы заңдардан ең жақсысын
сіңіріп, бірақ оның бәрін ескере отырып, жаңа нормалар мен институттарды,
құрылымы мен ұйымдастырылуы өзгерді. Яғни, қазір жеке нотариустар институты
пайда болды. Жеке практикамен айналысатын нотариустардың мемлекеттік
нотариаттық кеңселерде қызмет ететін нотариустар сияқты азаматтардың заңды
мүдделерін қорғауға және даусыз құқықтарын куәландыруға құқықтары бар.
Еліміздің құқық қорғау жүйесіндегі маңызды салалардың бірі нотариат болып
табылады. Нотариат – құқықтар мен фактілерді куәландыру, сондай-ақ
нотариаттық іс-әрекеттер арқылы жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен
заңды мүдделерін қорғаудың заң жүзінде бекітілген жүйесін құрайды.
Нотариаттық іс-әрекетті Нотариат туралы Заңында қарастырылғандай,
мемлекеттік және жеке нотариустар, нотариаттық әрекеттер жасауға өкілетті
жергілікті атқарушы органдардың лауазымды тұлғалары, консулдық қызмет
атқаратын адамдар жүзеге асыра алады.
Бірақ нотариус заңсыз әрекеттер жасаған жағдайда еліміздің заңдарында
көзделген қылмыстық, әкімшілік, материалдық, тәртіптік және өзге де түрде
жауапқа тартылуы мүмкін. Жеке практикамен айналысатын нотариус өзінің
кәсіптік міндеттері мен әдеп нормаларын бұзған жағдайда оны нотариаттық
палата Нотариустың ар-ождан кодексіне сәйкес жауапқа тартылуы мүмкін.
Әділет министрлігі және оның аумақтық органдары, сондай-ақ нотариаттық
палата да жеке нотариустың жасаған нотариаттық іс-әрекеттерінің заңдылығын
және іс жүргізу ережелерін сақтауын бақылайды.
Нотариус еліміздің құқық қорғау жүйесінің маңызды элементі болып табылады.
Ол, елдің заңнамасына,ең бастысы, жоғары тұрған Нотариат туралы Заңға
негізделген және барлық ықтимал болашақ бұзушылықтарды алдын алу мақсатында
азаматтық құқықтарды құқықтық бекіту және шоғырландыру функцияларын
орындайды.Осыған сәйкес нотариус келесідей қызметтерді жүзеге асырады:
-жеке және заңды тұлғалардың мүдделеріне сәйкес іс-әрекеттер жасауға,
мәмілелердің, өтініштер мен құжаттардың жобаларын жасауға, құжаттардың
көшірмелерін және олардың үзінділерін әзірлеуге, нотариаттық іс-әрекеттер
жасау мәселелері бойынша кеңестер беруге, заң актілерінде белгіленген
коммерциялық, банктік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын
мәліметтерді жария етуге қойылатын талаптарды сақтай отырып, жеке және
заңды тұлғалардың нотариаттық қызмет жасауға қажетті құжаттар мен
мәліметтерді талап етуге, ғылыми, педагогтік және шығармашылық қызметпен
айналысуға, соның ішінде жалдау шарты бойынша қызметпен айналысуға;
-заңға және басқа да нормативтік құқықтық актілер талаптарына сәйкес
нотариаттық іс-әрекеттер жасауға, азаматтарға және заңды тұлғаларға
құқықтар мен міндеттерді, олардың заңды білмегендігі өздеріне зиян
келтіруге пайдаланылуына жол бермеу үшін, жасалған нотариаттық іс-
әрекеттерінің салдарлары жөнінде ескертуге, кәсіптік қызметін жүзеге
асыруға байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді құпия ұстауға, заңға
сәйкес келмейтін жағдайда нотариаттық іс-әрекеттер жасаудан бас тартуға,
кәсіптік әдепті сақтауға, әділет органдарына және нотариаттық палатаға өз
қызметіне байланысты шағымдар бойынша мәліметтер, басқа да құжаттар, ал
қажет болған жағдайларда жеке түсініктемелер, оның ішінде кәсіптік әдеп
талаптарын сақтамау мәселелері бойынша түсініктемелер беру.
Қазақстан Республикасында Нотариаттың қалыптасуы. Нотариаттың қызметін
нормативтік құқықтық реттеу деген негізгі тақырыбымның өзекті сұрақтары
мен мәселелерін қарастырып, мүмкіндігінше оларды тереңдетіп зерттеу болып
табылады. Нотариус атқаратын негізгі әрекеттер: мәмілелерді куәландырыды;
шаруашылық серіктестіктердің құрылтай құжаттарын куәландырыды; мұраға
сенімгерлік басқарушыны тағайындайды; мұраға құқық туралы куәліктер береді;
құжаттардың көшірмелері мен олардан аынған үзінділердің дұрыстығын
куәландырыды; құжаттарға қойылған қолдардың түпнұсқалығын куәландырыды;
мүлікті иеліктен алуға тыйым салады және салынған тыйымды алып тастайды
және т.б. Осы сипатталған әрекеттердің жасалу ерекшеліктерін қарастыру.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі. Нотариус қызметінің негізін салушы
ұйымдық бастамалар,нотариаттық қызметтің қағидаттары,нотариаттық қызметке
орналасу үшін, үміткерлерге қойылатын басты талаптар. Бұл қойылатын
талаптар , негізінен, мемлекеттік нотариустар мен жеке нотариустарға да
ортақ.Қаржылық жағынан , қызметке басшылық жасау , сондай-ақ өзері
келтірген зиянның орнын толтыру бойынша ғана кейбір Дипломдық жұмыстың
әдістемелік және теориялық негіздері. Осы дипломдық жұмыста ғылыми танымның
талдау, синтез, индукция , дедукция сияқты әдістер қолданылған. Сонымен
қатар тарихи , нақтылық және тағы басқа теориялық қағидалар басшылыққа
алынған.
айырмашылықтар барын ашып көрсету.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Қазақстан Республикасының
заңнамасына, сондай-ақ нотариаттық тәжірибеде туындайтын практикалық
мәселелерді табу және шешу жолымен көрсетілген операциялардың жекелеген
түрлерін, нотариалды куәландыру тәртібін зерттеу болып табылады. Нотариат
қызметінің рөлін, азаматтардың құқықтарын қорғау барысындағы зор үлесін
ашып, сондай – ақ нотариус болуға қандай талаптар қойылады және нотариат
қызметі жайлы тақырыпты ашу.
Бұл мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылады:
-Қазақстан Республикасында нотариаттық қызмет - түсінігі мен тарихы;
-Нотариаттық қызмет принциптері ұғымы және жүйесі;
-Нотариаттық қызметтердің түсінігі мен түрлері;
-Қазақстан Республикасында нотариалды куәландыру жалпы ережелері; Қазақстан
Республикасында мүлікті иеліктен шығару туралы келісімдер жүйесі
нотариаттық сертификаттауды жақсарту.
Жаһандық құқықтық және әлеуметтік байланыстарды Қазақстанның үлес қосуы,
халықтың ресурстарының ұтқырлығын арттыру, объективті елдің құқықтық
ұғымдарды әзірлеген және қабылданған, заңға негізделген нотариустың
әлеуметтік және құқықтық мәртебесін анықтау, қажеттілігін анықтау және
дамыған елдерде құқықтық тәжірибесі үшін халықаралық-құқықтық қоғамдастыққа
елдің интеграциялық қол жеткізуі [3, 5].
Дипломдық жұмыстың зерттелу деңгейі. Дипломдық жұмысты зерттеу барысында
Қосанов Ж.Қ., Әленова А.Х., Мадиярова А.С., Федоров С.Д., Пантелеев С.Ф.,
Мукушева М.Ш., Репин В.С., Фолькер Хиленбрандт, Прохорова С.А., Эйдинова
Э.В., Баймолдина З.Х., Грибанов В.П., Ибраева А.С., Зайцева Т.И., Глущенко
П.П., Седов А.М., Жылысбаев М., Дербесалинов А.Н., Мюллера В.К., Ибрагимов
Х.Ю., Аюпова З.К., Урисбаева А. Және тағы басқа авторлардың еңбектері
пайдаланылды. Сонымен қатар, осы саладағы Қазақстан Республикасының
заңдары мен нормативтік актілеріне анализ берілген.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспе, екі тарау, қортынды
және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ НОТАРИАТТЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІ
ЗДЕРІ
1.1 Қазақстан Республикасын нотариаттық қызметінің түсінігі , құқықтық
негіздері және қалыптасу тарихы
Заңдардың иерархиялық принципіне сәйкес, ұлттық құқық жүйесінің негізгі
қайнар көзі, соның ішінде Қазақстан Республикасы нотариатының да негізгі
қайнар көзі Конституция болып табылады. Қазақстан Республикасы
Конституциясының 1-бабына сәйкес Қазақстан Республикасы өзін демократиялық,
құқықтық, зайырлы және әлеуметтік мемлекет, басты құндылығы адам, оның
құқығы мен бостандығы болып табылады деп көрсетеді. Адам құқығы мен
бостандығын тану мен кепілдік беру одан әрі Конституцияның 12-бабында
қарастырылады. Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған,
олар абсолютті деп танылады, олардан ешкім айыра алмайды, заңдар мен өзге
де нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуы осыған қарай
анықталынады. Бұл норма қызметі азаматтар мен заңды тұлғалардың
субъективтік құқығы мен заңмен қорғалатын мүдделерін қамтамасыз етуге
бағытталған нотариат жүйесін құру үшін негізгі болып табылады.
Конституцияның 6 бабында мемлекеттік және жеке меншік үшін тең дәреже және
тең қорғау құқығы бекітілген. Сонымен қатар Конституцияның 13 бабының 3
бөлімінде әркімнің білікті заң көмегін алуға құқығы бар. Заңда көрселген
ретте заң көмегі тегін көрсетіледі. Бұл баптың да нотариатттық қызметке
тікелей қатысы бар [2].
Нотариаттық қызметті реттейтін нормативтік құқықтық актілердің келесі
жүйесіне Азаматтық кодекс жатады. Оның жалпы және ерекше бөлімдерінде
мәміленің түсінігі, нысаны мен түрлеріне, мәміленің жекелеген түрлеріне
қойылатын талаптарды қамтитын көптеген нормалары бар. Азаматтық Кодекстің
57-60 тарауы толығымен мұрагерлік құқықты реттеуге арналған. Нотариат
туралы Заңның 2 бабы нотриат туралы заңнама нотариаттық қызметті
реттейтін Азаматтық құқық нормаларынан тұрады деп көрсетеді. Әр түрлі
нотариаттық әрекеттерді жасаған кезде нотариустар мен нотриаттық әрекеттер
жасауға құқығы бар басқа да лауазымды тұлғалар тек нотриаттық өндіріс
ережелерін ғана емес, сонымен қатар азаматтық іс жүргізу, неке-отбасылық,
жер, еңбек және басқа да құқық салаларының нормаларын қолданады.
Нотариаттық қызмет пен нотраиттық әрекеттер жасауды реттейтін арнайы заң
Нотариат туралы 1997 жылғы 14 шілдедегі Қазақстан Республикасының заңы да
реттейді[1].
Нотариат деген ұғым арнайы нотариаттық мемлекет өмірінде орын ала
бастағанының белгісі болып табылады, бұл әрине оның құқыққорғаушылық
рөлінің артуы мен байланысты. Нотариат даулардың алдын алуда елеулі роль
атқарады. Себебі нотариат азаматтар мен заңды тұлғалардың ҚР
Конституциясымен кепілдендірілген құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға
қызмет етеді. Нотариустармен жасалған іс-әрекеттердің және нотариалды
рәсімделген құжаттар көпшілікпен танылуы дәлелдемелік күші
кепілдендіріледі,себебі бұл іс-әрекеттер ҚР атынан жасалады.
Қазіргі кезде әртүрлі заңдылық аясында еркін меңгеретін жоғарғы дәрежелі
нотариустарды дайындау көкейкесті мақсат болып табылады.Бұл жағдайда арнайы
курстар нотариаттық қызметтің барлық мәселелерін оқытады,соның ішінде
бірінші кезекте нотариат туралы ҚР-ң заңның талаптарына сәйкес біздің елдің
нотариалдық қызметтің ұйымдастырылуы.
Нотариат нотариаттық іс әрекеттерді жасай отырып, азаматтардың
құқыбұзушылығын алдын алу бойынша профилактикалық жұмыстарды орындайды және
куәландырған актілері мен құжаттарының заңға сәйкес келуін қамтамасыз
етеді.
Азаматтардың құқықтарын нотариуспен қорғау, азаматтар мен ұйымдардың
бірқатар даусыз міндеттемелерін орындауын мәжбүрлеуге бағытталған шараларын
қолдану арқылы жүзеге асырылады,(мысалы-теңіз наразылықтарын, вексель
наразылықтарын жасау)
Нотариат органдары азаматтар мен заңды тұлғаларға заңдық көмек
көрсетеді.Нотариат соттың міндеттемелеріне сәйкес функцияларды атқарады.
Азаматтар мен заңды тұлғалардың субъективті құқықтарын қорғау.Бірақ соттан
айырмашылығы дауды зерттемейді және анықтамайды.Нотариалдық қызметтің пәні
даусыз істер,нотариус тікелей немесе құжаттар негізіндекөруге болатын
фактілер негізінде ғана өз қорытындыларын жасайды.
Нотариат әділет органының жүйесінде дербес орынды иеленеді.Нотариалдық іс-
әрекеттерді реттейтін заң актілерінің аясы өте кең және ең маңызды орынды
ҚР-ның азаматтық кодексі иеленеді,сонымен қатар неке (ерлі-зайыптылық) және
отбасы туралы кодексі,АІЖК,Салық кодексі.
Нотариаттық құқықтың табиғатын оның юрисдикциялық,құқық қорғаушылық
функциялары белгілейді. Нотариат термині латын тілінде хатшы дегенді
білдіретін нотариус сөзден шыққан.Нотариат азаматтар мен заңды
тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерік қорғауды қамтамасыз ету
мақсатында нотариалдық іс әрекеттерді жасау, олардың көшірмелерін
куәландыру сияқты даусыз құқықтар мен фактілерді куәландыру жүктелген
органдар жүйесін білдіреді.
Нотариаттың Қазақстан Республикасында қалыптасуына қысқаша тоқталып өтетін
болсақ:
Нотариаттың Қазақстан Республикасында қалыптасуын келесідей кезеңдермен
қарастыруға болады:
-1994 жылы Қазақстандағы құқықтық реформаның мемлекеттік бағдарламасы
бекітілді.
-1997 жылы, 14 шілдесінде Нотариат туралы Қазақстан Республикасының Заңы
қабылданды.
-1997 жылдың желтоқсанында Әділет министрлігі мемлекеттік нотариустарды
аттестациядан өткізді. Аттестация тек қана нотариустардың біліктілік
дәрежесі мен мамандығын ғана емес, сонымен қатар нарықтық ойлау
қабілеттілігін де тексерді.
-1998 жылы 25 сәуірде нотариаттық іс-әрекеттерді жүзеге асыруға құқық
берген алғаш лицензиялар қолға тапсырылған.
-1998 жылы қаңтары мен тамызы аралығында нотариаттық мәселелерін қамтитын
30 – дан астам нотариаттық құқықтық актілер жобаланды.
-1998 жылдың қыркүйегінде Павлодар қаласында алғаш республикалық деңгейде
нотариустарға арналған семинар өткізілді.
-1998 – 1999 жылдар. Жеке нотариустардың жұмысын реттеу мен бақылау
мәселелері бойынша республикамызда жаңадан құрылған ұйым – территориалдық
нотариалдық палаталар пайда болды (ТНП).
-18. 02. 2000 жылы Территориалдық палаталар өкілдерінің алғаш құрылтай
сьезі өткізілді. Оның нәтижелері бойынша Республикалық нотариалдық палата
құрылды.
-2000 жылдың желтоқсан айынан бастап 2001 жылдың маусымына дейін
республиканың барлық нотариустардың біліктілік дәрежесін жоғарлату
мақсатында, мұрагерлік құқық мәселелері мен сұрақтары бойынша аудандық
семинарлар өткізілді.
-2001 жылдың тамыз айында Қазақстандағы құқықтық реформа атты
бағдарламасы басталды.
-2001 жылдың қыркүйек айында Республикалық нотариалдық палата Афин
қаласында өткен Латын нотариатының кеңесіне қадағалаушы ретінде қатысты.
-2002 жылдың мамыр айы. Республикалық нотариалдық палата Халықаралық
симпозиумге қатысты. Тақырыбы: Шығыс Еуропа, Ресей Федерациясы және ТМД-
дағы нотариаттың әлеуметтік ролі.
-2002 жылдың маусымында Республикалық нотариалдық палата Әділет
министрлігімен бірігіп, Нотариат туралы Заңға өзгертулер мен
толықтырулар еңгізу туралы заң жобасын құрастырды. Оның мақсаты:
мемлекеттегі нотариаттық жүйені дамыту болып табылады.
-2003 жылдың 5 мамырда Нотариат туралы Қазақстан Республикасының Заңына
өзгертулер мен толықтырулар енгізіліп, Нотариат туралы Заңы қайта
қабылданды. Осы заңды ресми бекітудің қорытындылары: нотариат – пайда
табуды көздемейтін және кәсіпкерлікпен айналыспайтын қызмет болып табылады.
Нотариат – көпшілік құқықтық институт. Ол заңды және жеке тұлғалардың
заңды мүдделерін қорғайтын, заңмен бекітілген құқықтық жүйе болып
табылады. Дамыған мемлекеттердің басым көбісінде нотариат сот органдары
сиқтылармен бір қатарға қойылады. Нотариат қоғамның өміріндегі маңызы зор,
себебеі ол азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды құқытарын қорғайтын
инстанция [].
Сонымен, Қазакстан Реслубликасындағы қолданыстағы заңдарына сәйкес:
нотариат— кұқықтар мен фактілерді куәландыруға, сондай-ақ Заңда көзделген
өзге де міндеттерді жүзеге асыруға бағытталған нотариаттық іс-әрекеттерді
жасау арқылы жеке және заңды түлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін
қорғаудың заң жүзінде бекітілген жүйесі.
Нотариат туралы заңдар Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінде
белгіленген нормалардан, Қазақстан Республикасыдағы Нотариат туралы
Заңнан және Қазақстан Республикасының нотариаттық қызметті реттейтін өзге
де заңдарынан тұрады.
Қазақстан Республикасында нотариаттық қызметке Заңмен белгіленген
кепілдіктер беріледі. Мұндай кепілдіктер қатарына төмендегілерді жатқызуға
болады:
-нотариустардың тәуелсіздігі. Яғни, нотариустар мен нотариаттық іс-
әрекеттер жасауға уәкілетгі басқа да адамдар нотариатгық іс-әрекеттер
жасағанда тәуелсіз болады және тек қана заңға бағынады. Бұл орайда олар
республикадағы қолданыстағы заңдарды және басқа нормативтік құқықтық
актілерді, сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекіткен, осындай қызметті
реттейтін халықаралық шарттарды басшылыққа алады.
-Нотариаттық іс-әрекет құпиялығы. Яғни, нотариустар жеке және заңды
тұлғаларға олардың жасаған нотариаттық іс-әрекеттердің құпиясын сақтауға
кепілдік береді. Сонымен қатар, нотариус ретінде қызметін токтатқан адамдар
нотариаттық іс-әрекеттердің құпиясын сақтауға міндетті. Бұл орайда,
нотариаттық іс-әрекеттер туралы мәліметтер, нотариус берген құжаттардың
көшірмелері немесе дубликаттары тапсырысы бойынша нотариаттық іс-әрекеттер
жургізілген заңды және жөке тұлғаларға, не олардың уәкілетті адамдарына
ғана беріледі. Нотариаттық іс-әрекеттер туралы мәліметтер мен құжаттар
өздері жургізіп жатқан
істер бойынша соттың, тергеу және анықтау органдарының, өздері жүргізіп
жатқан атқарушылық ісжургізу ісгері бойынша атқарушылық ісжүргізу
органдарының жазбаша талап етуі бойынша, прокуратура органдарына, сондай-ақ
әділет органдарының талабы бойынша ұсынылуы мүмкін.
Нотариаттық қызметті жүзеге асыру, нотариаттық іс-әрекеттер жасау барысында
нотариустар заң нормаларымен бекітілген және тәжірибе негізінде қалыптасқан
қағидаларға сүйенеді. Олар:
-реалистік қағидасы — бекітілген (нақгыланған, түзетілген) бюджет
көрсеткіштерінің орта мерзімді фискалдық саясатқа және Қазақстан
Республикасы мен аймақтарды әлеуметтік-экономикалық дамытудың орта мерзімді
жоспарының бекітлген(түзетілген) өлшемдері мен бағыттарына сәйкес келуі;
-транспаренттілік қағидасы — мемлекеттік немесе заңмен қорғалатын өзге де
құпия болып табылатын мәліметтерді қоспағанда, Қазакстан Реслубликасының
бюджет заңдары саласындағы нормативтік құқықтық актілерді, бекітілген
(нақтыланған, түзетілген) бюджеттерді және олардың атқарылуы туралы
есептерді, мемлекеттің фискалдық саясатына қатысты басқа да ақпаратты
міндетті түрде жариялау;бюджет процесінің ашықтығы, мемлекеттік қаржы
бақылауын жүргізу;
-дәйектілік қағидасы — бюджеттік қатынастар аясында бұйрык қабылданған
шешімдерді мемлекеттік басқару органдарының сақтауы;
-тиімділік және нәтижелілік қағидасы — бюджеттерді бюджеттік бағдарламалар
паспорттарымен көзделген белгілі бір нәтижелерге қол жеткізу қажеттілігін
негізге алып, бюджет қаражатының осы нәтижелерге қол жеткізу үшін қажетті
оңтайлы көлемін пайдалана отырып әзірлеу және атқару немесе бюджеттік
қаражаттың бекітілген көлемін пайдалана отырып ең үздік нәтижені қамтамасыз
ету;
-басымдық қағидасы—бюджеттік процесті республиканың немесе аймақың
әлеуметтік-экономикалық дамуының басым бағыттарына сәйкес жүзеге асыру;
-жауапкершілік қағидасы—бюджет процесіне қатысушыларды Қазақстан
Республикасының бюджеттік заңдарын бұзғаны үшін жауапқа тарту;
-бюджеттердің дербестік қағидасы — түрлі деңгейдегі бюджеттер арасында
түсімдердің тұрақты түрде бөлініп тұруын орнықтыру және осы Кодекске сәйкес
олардың жумсалу бағыттарын анықтау, мемлекеттік басқарудың барлық
деңгейлерінің осы Кодекске сәйкес бюджет процесін дербес жүзеге асыру
құқығы, жергілікті бюджеттердің атқарылуы барысында қосымша алынған
кірістерді, жергілікті бюджеттер қаражатының бос қалдықтарын жоғары тұрған
бюджетке алып қоюға жол берілмейтіндігі, тиісті өтемсіз төмен тұрған
бюджеттерге қосымша шығыстар жүктеуге жол берілмейтіндігі.
Нотариат жүйесіне мына тұлғалар жатқызылады:
1.Тек мемлекеттік кеңселер ғана емес сонымен қатар жеке практикамен
айналысатын нотариустар.
2.Егер тұрғылықты жерде нотариус болмаған жағдайда нотариалдық іс
әрекеттерді жергілікті атқарушы органдар жүзеге асырады.
3.Басқа мемлекеттің территориясында ҚР атынан нотариалдық іс әрекеттерді
жасауға өкілеттігі бар ҚР-ң консулдық мекемелерінің лауазымды тұлғалары
жасайды.
4.Кейбір нотариалдық іс әрекеттерді ауруханалар мен өзге де стационарлық
мекемелердің бас дәрігерлері,олардың орынбасарлары, кезекші дәрігерлері
сонымен қатар қарттар мен мүгедектер үйінің директорлары мен бас
дәрігерлері жасау құқығын иеленген.
Нотариустың пайда болуы азаматтық айналымның дамуымен және оның
субъектілерінің мәмілелер жасау арқылы иеленген құқықтарын заңды түрде
бекітуге ықпал ету қажеттілігімен байланысты.Нотариат жеке меншікті
қорғауға бағытталған және даусыз мүліктік құқықтарды қамтамасыз ететін
азаматтық құқықтың институты ретінде пайда болды.
Нотариат ежелгі римде пайда болды Сол кезеңнің өзінде Римде претордың
шығарған соттық формулдар мен магистраттардың бұйрықтарын жазбаша рәсімдеу
функциясын атқаратын ерекше лауазымды тұлғалар (хатшы) институты болған.
1919 жылы желтоқсандағы №2 декретте нотариаттық әрекеттердің нотариустармен
жасалатындығы қарастырылды.
1922 жылы 4-қазанда мемлекеттік нотариат және дербес мемлекеттік мекеме
құру жөніндегі ереже қабылданды.
1997 жылы 4-шілдеде ҚР-ң Нотариат туралы заңы қабылданды, оған 26.12.2011
ж. өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Нотариат реформасының мәні-енді екі нотариус жұмыс істеуде: мемлекеттік
нотариалдық кеңсе және жеке практикамен айналысатын нотариустар. ҚР
Конституциясының 13-бабына сәйкес әр бір азаматтқа квалификациялық заңдық
көмек алу құқығына кепілдік беріледі. Нотариат та адвокатура сияқты
азаматтардың осы конституциялық құқықтарын іске асыруды қамтамасыз етеді.
Нотариаттық іс әрекеттерді жасау нотариустың көптеген заңдық маңызы бар іс
әрекеттерді жасауын білдіреді. Нотариус өзіне жүгінген тұлғалардың құқық
қабілетігін, әрекет қабілеттігін;әрекет етуші заңға сәйкес жасалатын
мәмілелердің сәйкес келуін тараптардың құқықтарын жүзеге асыруға
көмектеседі және әрбірінің құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді; жасалған
іс әрекеттердің құқықтық салдары жөнінде ескертеді;нотариалдық іс
әрекеттердің құпиясын сақтауға міндетті [2, 7].
Нотариалды рәсімделген құжаттар даусыз сипатта болғандықтан ҚР Азаматтық
кодексте олардың ерекше дәлелдемелік маңызға ие болатындығы қарастырылған.
Нотариат – институт ретінде өз тарихын сонау Ежелгі Римде Республика
қалыптасқан кезден бастайды. Сол замандарда римдіктерде арнайы лауазымды
тұлғалардың институты қалыптасқан – хатшылар. Олардың негізгі–
магистрлердің бұйрықтарын жазбаша түрде рәсімдеу және преторлардың
шығаратын сот формулаларын жазу болып табылады.
Сондай-ақ лауазымды жазушылармен қатар, жеке жазушылар дәрежесі болған.
Олар бай римдіктердің үйлерінде хатшы қызметін атқарған. Негізгі міндеттері-
іскерлік хаттамаларды жүзеге асыру және арнайы рәсімдеу. Сонымен қатар, осы
иелерінің заңды мәмілелерін жүзеге асырған.
Осы қызметтерді жүзеге асырған тұлғалар нотариустар деп аталған. Notaril –
nott сөзі, дәлірек аударғанда, стенографиялық белгі, яғни жазушылардың
жазбаларын жылдамдатуға арналған, арнайы ойлап шығарылған белгілердің
жиынтығы.
Уақыт өте келе, азаматтық айналымдардың өркендеуіне байланысты, Римде
табеллиондар институты қалыптасқан.Осылар қазіргі кездегі нотариаттың
атасы деп айтуға толық сенім бар.
Табеллиондар кез-келген тұлғаның талабы және сыйақысы негізінде, заңды
актілр мен сот қағаздарын құрастыруымен айналысқан. Сыйақы мен төлемақы
мөлшерін мемлекет өзі белгілеген.
Табеллиондар еркін мамандықтың тұлғалары болып есептегенімен, мемлекет
оларды үнемі бақылап, қызметтерін тексеріп жүрген. Табеллиондар өз қызметі
барысында рәсімделген құжаттардың барлығын заңға сәйкестігін бақылап,
олардың мазмұгы мен нысанын дұрыс орындалуын сақтауға міндетті болатын.
Осы іс-әрекеттердің барлығы арнайы оқшауланған үйлерде, қаланың орталық
көшелерінде және алаңдарында, тек келеңсіз жағдайлар туындаған кезде – жеке
үйлерде жүзеге асырылған.
IV ғ кейін нотариаттың жаңа нысаны – шіркеулік нотариат пайда болған.
Хатшылар, яғни нотариустар, шіркеу істері бойынша туындайтын құжаттар мен
қағаздарын дайындап жасаған болатын. Осы нотариустардың негізгі қызметі
болып – шіркеудің жоғарғы шенеулігін тағайындау жөнінде актілерді щығару,
сондай-ақ талқылауларды жазып, шіркеу жиналыстарында отарыстардың негізгі
мазмұнын жазып тұру болған. Бұл нотариустардың қызметінің негізгі міндеті –
шіркеу мүдделерін және шіркеу атынан рәсімделетін құжаттар мен актілерді
жүзеге асыру болып табылатын.
VIII ғ басында шіркеулік нотариат өз қызметін азаматтық-құқықтық
қатынастарға да таратты. XVғ зайырлы биліктің күшеюінің негізінде,
шіркеулік нотариат лауазымын жойды. Сол кезден бастап нотариат толығымен
мемлекеттік орган болып орнатылды.
Нотариустар мемлекеттік қызметтегі лауазымды тұлғалар болып жұмысын атқара
бастады. Олар мемлекеттің жоғарғы билігімен тағайындалды немесе феодалдық
биліктің атынан қызметін атқарды.
Нотариустардың қызметі сол кезде заң жүзінде күшін ұлғайтып, Италияның ең
үлкен деген қалаларына тарай бастады. Нотариат – копоративті құрылғы, ол
нотариустардың мүдделерін қорғайтын кепілі болып дамыған. Нотариустардың
қызметі ұлғая бастады. Олар тек қана құжаттар мен актілерді дайындау ғана
емес, енді сот және әкімшілік органдардың қызметіне мүшелік танытып, сот
процкстеріне қатысып, қатысушылардың көрсетулерін тіркеумен айналысуға
құқықтары пайда болды. Сондай-ақ сот шешімдерін құрастыруға қатысқан.
Әкімшілік органдардың қызметіне де зор үлесі–әкімшілік бұйрықтар мен
декреттерді құрастыруы болып табылады.
Осы іс-әрекеттерге қоса отырып, нотариустар тек оларға тән нотариаттық іс-
әрекеттерді орындаған: шарттарды құрастыру; мәмілелер, мәтіндер, азаматтық
құқықтық мәмілелерді, өсиеттер мен третейлік соттардың актілерін;
көшірмелерді куәландыру және тағы сол сияқты қызметтерін орындаған [17].
1.2 Нотариаттық қызметінің құқық жүйесіндегі орны
Қазақстан Республикасында нотариаттық қызметтің ұйымдастырылуында ,
қалыптасуында және құқықтық жағдайын анықтағанда осы қызметтің
ерекшеліктерін көрсететін бір-бірімен тығыз байланысты бірнеше санаттағы
ұғымдар кездеседі.Бұл ұғымдар нотариаттық жүйеде қай іс-әрекеттің қалай ,
қай жерде қолданылатындығына байланысты орнын анықтап беруге өз әсерін
тигізеді. Олар мыналар:
Қазақстан Республикасының нотариаты – бұл белгілі бір тұлғалардың
құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаудың заңды түрде бекітілген жүйесі.
Нотариаттық қызмет-бұл нотариустар мен өзге де өкілетті лауазымды
тұлғалармен жүзеге асырылатын нотариаттық іс өндірісі барысындағы іс-
әрекеттер.
Нотариаттық іс-әрекеттер-Қазақстан Республикасының Нотариат туралы заңының
34-бабында көрсетілген, нотариустармен және өзге де лауазымды тұлғалармен
жасалатын іс-әрекеттер жиынтығы.
Нотариус-заңға сәйкес белгілі талаптарға жауап беретін нотариаттық тіс-
әрекеттерді жүзеге асыратын лауазымды тұлға.Ол мемлекеттік және жекеше
болып екіге бөлінеді. Нотариаттық іс жүргізу-нотариаттық қызметті жүзеге
асыру барысында іс-әрекеттерді жүргізудің тәртібі.
Нотариаттық қызметтің субъектілері-нотариаттық қызметті жүргізетін,
нотариаттық қызметті жүзеге асыруға қатысатын және оларды реттейтін
тұлғалар.Бұл тұлғаларды нотариаттық қызметтің дәрежесіне байланысты мынадай
топқа бөлуге болады:
Нотариаттық іс- әрекетті жүзеге асыратын тұлғалар: мемлекеттік және жекеше
нотариустар, консулдық қызметті жүзеге асыратын тұлғалар,тағы басқа
лауазымды тұлғалар.
Нотариаттық қызметтің жүргізілуіне қатысатын тұлғалар: яғни өздерінің
құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін ниет білдіретін азаматтар, заңды
тұлғалар , шетел азаматтары мен заңды тұлғалар.
Нотариаттық қызметті реттейтін субъектілер, яғни осы жүйені реттеуге
құзырлы органдар.Нотариаттық қызметті реттейтін органдардың жүйесі:
1.Жалпы реттейтін органдарға мыналарды жатқызуға болады:
ҚР Парламенті;Қазақстан Республикасының Үкіметі;Министрліктер мен
ведомстволар;Жергілікті мемлекеттік органдар;Салық органдары және тағы
басқа
2.Арнайы реттейтін органдар:
1) Әділет министрлігі – аумақтық әділет органдарының нотариустардың қызмет
көрсету саласындағы заңдылықты ұйымдастыру мен қамтамасыз ету жөніндегі
қызметіне басшылық етеді,үйлестіреді және бақылауды жүзеге
асырады,нұсқаулықтарды әзірлейді және бекітеді,нотариустардың қызметін
лицензиялайды және т.б.;
2)Аумақтық әділет органдары жасалған нотариаттық іс-әрекеттердің заңдылығын
және мемлекеттік нотариустың іс жүргізу ережелерін сақтауын бақылап
отырады;
3)Нотариаттық палата – Нотариат туралы заңның 26-бабының 1-бөлігіне сәйкес
нотариаттық палата жеке практикамен айналысатын нотариустардың құқықтары
мен заңды мүдделерін білдіру және қорғау үшін,сондай-ақ нотариаттық іс-
әрекеттер жасау кезінде нотариат туралы заңдардың орындалуына бақылау
жасайды.
Нотариат туралы заңның 34-бабында көрсетілген іс-әрекеттер нотариаттық
қызметтің пәніне байланысты жіктеледі,яғни даусыз құқықтар және даусыз
айғақтар бойынша :
1.Даусыз құқықтарды куәләндыруға байланысты нотариаттық іс-әрекеттер.Олар:
1.1.Мәмілелерді куәландыру;
1.2.Шаруашлық серіктестіктің құрылтай құжаттарын куәландыру;
1.3.Мұра туралы куәлік беруді куәландыру;
1.4.Ортақ меншік мүлікке өз үлестерін алуға байланысты құқықтарды
куәландыру;
1.5.Мүліктерді иеліктен шығаруға байланысты.
2.Даусыз айғақтарды нотариаттық куәландыруға байланысты нотариаттық іс-
әрекеттер.Олар:
2.1.Құжаттарда қойылған қолдың растығын куәландыру;
2.2.Бір тілден екінші тілге аударылған құжаттардың растығын куәландыру ;
2.3.Құжаттардың көшірмелерін және үзінділерінің растығын куәландыру;
2.4.Азаматтардың белгілі бір жерде жүргендігін куәландыру;
2.5.Азаматтардың тірі екендігін куәландыру ;
2.6.Құжаттардың берілген уақытын куәландыру.
Нотариаттық қызмет –нотариустың және өзге де уәкілетті адамдардың заңмен
көзделген нотариаттық іс-әрекеттерді жасауы.Нотариаттық іс жүргізу
Қазақстан Ресупубликасының архивтер мен құжаттаманы басқару жөніндегі
уәкілетті мемлекеттік органмен келісу арқылы Қазақстан Республикасының
Әділет министрлігі бекітетін нотариаттық іс жүргізу жөніндегі нұсқаулыққа
сәйкес жүзеге асырылады.Нұсқаулық талаптарымен нотариат палаталарының
сақталуына бақылау жасауды аумақтық әділет органдары мен нотариат
палаталары жүзеге асырады.Мемлекттік нотариустардың құжаттары Қазақстан
Реуспубликасының заңдарында белгіленген тәртіппен міндетті түрде
мемлекеттік архивке тапсырылуға тиіс.Жекеше нотариустардың құжаттары
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен міндетті түрде
жеке нотариаттық архивке тапсырылуы тиіс.
Жасалған нотариаттық іс-әрекеттердің заңдылығын және мнмлекеттік
нотарииустың және аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің , ауылдардың,
ауылдық округтердің әкімдері аппараттарының лауазымды адамдарының іс
жүргізу ережелерін сақтауын бақылауды аумақтық әділет органы жүзеге
асырадыы. Жеке практикамен айналысатын нотариустың жасаған нотариаттық іс-
әрекеттерінің заңдылығын және іс жүргізу ережелерін сақтауын бақылауды
аумақтық әділет органы мен нотариат палатасы жүзеге асырады.Бақылауды
жүзеге асыру тәртібін Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі
Республикалық нотариаттық палатамен бірлесіп белгілейді.
Нотариаттық қызмет- нотариустың және өзге де уәкілетті адамдардың ҚР
Нотариат туралы заңымен көзделген нотариаттық іс-әрекеттерді
жасауы.Нотариустар мен нотариаттық іс-әрекеттер жасауға уәкілетті басқа да
адамдар нотариаттық іс-әрекеттерді жасағанда тәуелсіз болады және тек қана
заңға бағынады. Олар осы заңды және басқа да нормативтік-құқықтық
актілерді, сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекіткен , осындай қызметті
реттейтін халықаралық шарттарды басшылыққа алады.
Нотариаттық қызметтің қағидалары дегеніміз–осы қызметті жүзеге асыру
барысында басшылыққа алынатын құқықтық бағыттар мен идеялар.
1.3 Мемлекеттік және жеке нотариустардың құқықтық ерекшеліктері
1998жылдан бері Қазақстанда мемлекеттік нотариустармен қатар жекеше
нотариустар да қызмет жасай бастады. Қазақстан Республикасындағы жекеше
нотариус ретінде жасы жиырма беске толған , жоғары заң білімі бар , заңгер
мамандығы бойынша кемінде екі жыл жұмыс өтідлі бар , әділет аттестаттау
комиссиясында аттестаттаудан , нотариатта кемінде бір жыл тағылымдамадан
өткен және нотариалдық қызметпен айналысу құқығына лицензия алған Қазақстан
Республикасының азаматы бола алады.
Мемлекеттік нотариус жоғарыда аталған талаптарға сай болуы тиіс, бірақ
бұған нотариус лицензиясын алу туралы талап қойылмайды.
Заңда белгіленген тәртіппен соттылығы өтелмеген немесе алынбаған,
белгіленген тәртіппен іс-әрекет жасауға қабілетсіз не іс-әрекет жасауға
қабілеттілігі шектелген деп танылған адам нотариус бола алмайды.
Өзіне қатысты ақталмайтын негіздер бойынша қылмыстық іс тоқтатылған ,
лицензиясынан айырылғандықтан не нотариалдық іс-әрекет жасау кезінде
Қазаұстан Республикасы заңнамасының бұзылуына жол бергені үшін мемлекеттік
нотариус қызметінен босатылғандықтан нотариалдық қызметті тоқтатқан адам да
осындай оқиға болғаннан кейін бес бойы нотариус бола алмайды.
Жекеше және мемлекеттік нотариустардың нотариалдық қызметті жүзеге асырған
кездегі құқықтары, міндеттері тең болады. Олар ресімделген құжаттардың
бірдей заң күші болады.
Лицензиясы жоқ адамдардың (мемлекеттік нотариусты және арнайы уәкілетті
адамдарды қоспағанда) нотариалдық іс-әрекеттер жасауы,немесе нотариат
туралы заңдардың өзге де талаптарын бұзып жасауы және сол іс-әрекеттерден
табыс табуы Қазақстан республикасының заңдарына сәйкес жауапты болуға әкеп
соғады.
Мемлекеттік нотариустың нотариалдық іс-әрекеттері ұшін аумақтық әділет
органы мүліктік жағынан жауап береді. Мемлекеттік нотариат кеңсесі
аумақтық әділет органының құрылымдық бөлімшесі болып табылады, оның заңды
тұлға құқығы болмайды және ол осы орган бекіткен Ереже негізінде жұмыс
істейді. Мемлекеттік нотариат кеңселері Қазақстан Республикасының
аудандарында (қалаларында) орналасады . Мемлекеттік нотариус лауазымына
үміткер аумақтық әділет органының бұйрығымен тағайындалады және жұмысынан
сондай бұйрық арқылы босатылады да. Ол мемлекеттік әкімшілік қызметкер
ретінде арнайы заңнамалардың талабын сақтау қажет. Мемлекеттік нотариус
өзінің нотариалдық рәсімдеу жазбасын мемлекеттік елтаңбасы бар мөрмен
бекітеді. Мемлекеттік нотариустың көмекшісі болуы мүмкін, көмекші де әділет
департаментінің қызметкері болып табылады. Мемлекеттік нотариустың да ,
көмекшісінің де жалақылары мемлекеттік бюджеттен төленеді. Мемлекеттік
нотариустың қызмет барысында жинақталған нотариалдық құжаттар мемлекеттік
архивке сақталуға жіберіледі.
Ал, жеке практикамен айналысатын нотариустың азаматтар мен заңды тұлғалар
өкілдерінің еркін кіріп-шығуына, нотариаттық іс-әрекеттер жасаудың
құпиялылығын сақтауға және нотариаттық ісжүргізудің сақталуын қамтамасыз
ету ушін жағдай жасауға жарамды үй-жайы болуға тиіс. Жеке практикамен
айналысатын нотариустар нотариаттьқ іс-әрекеттері үшін өзінің мүлкімен
жауап береді. Бұл тұрғыда жеке практикамен айналысатын нотариустың қызметін
сақтаңдыру жайлы айта кету керек. Жеке практикамен айналысатын нотариустар
Нотариат туралы Заңның 34-бабының 1-тармағында көзделген нотариаттық
әрекеттер жасау нәтижесінде зиян келтіру салдарынан туындайтын
міндеттемелер бойынша азаматтық-құқыктық жауапкершілігін сақтандыру шартын
жасасуға міндетті және оның мұндай шарт болмағанда нотариаттық іс-әрекеттер
жасауға кірісуге құқығы жоқ. Нотариустың нотариаттық іс-әрекеттер жасауы
нәтижесінде зиян келтіру салдарынан туындайтын міндеттемелер бойынша
аэаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандырудың тәртібі мен шарттары
Қазақстан Республикасының заң актілерімен белгіленеді [1].
Біздің тәуелсіз мемлекетімізде сипатталған реформалар негізінде мемлекеттік
нотариустар және жеке практикамен айналысатын нотариустар қызмет етеді.
Мемлекеттік нотариус Заңда [1] аталған талаптарға сай болуға тиіс, бұған
нотариус лицензиясын алу туралы талаптар қосылмайды.
Ал, жеке практикамен айналысатын нотариус ретінде - заңды тұлға құрмай,
лицензия негізінде нотариаттық қызметпен айналысатын, өзінің азаматтық-
құқықтық жауапкершілігін нотариаттық іс-әрекеттер жасау нәтижесінде зиян
келтіру салдарынан туындайтын міндеттемелер бойынша сактандырған,
нотариаттық палатаға мүше болған және аумақтық әділет органында есепке тұру
тіркеуінен өткен азамат танылады. Жеке практикамен айналысатын нотариус
банк мекемелерінде есеп айырысу шоты болуына және өзге де шоттар ашуға,
еңбек заңдарына сәйкес көмекшілер, техникалық қызметкерлер жалдап, оларды
жұмыстан босатуға, нотариаттық іс-әрекеттер жасаудан алынған табысқа билік
етуге, соттарда өз атынан сез сөйлеуге және Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес басқа да іс-әрекеттер жасауға құқылы.
Нотариаттық қызметті жүзеге асырудың бұл түрлері арасындағы ерекшеліктері
олардың кеңсесіне қойылатын талаптармен де ерекшеленеді: Мемлекеттік
нотариат кеңсесі аумақтық әділет органының құрылымдық бөлімшесі болып
табылады; оның заңды тұлға кұқығы болмайды және осы орган бекіткен Ереже
негізінде жұмыс істейді. Мемлекеттік нотариат кеңселері Қазақстан
Республикасының аудандарында (қалаларында) орналасады. Мемлекеттік
нотариустың нотариаттьқ іс-әрекеттері үшін аумақтық әділет органы мүліктік
жағынан жауап береді.
Жекеше нотариус-деген ұғымға түсінік берейік:
Қазақстан Республикасының Нотариат туралы Заңының 15-бабында жекеше
нотариустардың құқықтық мәртебесі анықталған. Нотариус заңды тұлға құрмай
жеке практикамен айналысады, алайда онда заңды тұлғаға тән барлық белгілер
бар банк мекемелерінде есеп айырысу шотының болуы және өзге де шарттар
ашуы; еңбек заңдарына сәйкес көмекшілер, техникалық қызметкерлер жалдап,
оларды жұмыстан босатуы; мүліктік құқығының болуы және оларды өз атынан
билік етуге мүмкіндігінің бар болуы; соттарда өз атынан сөз сөйлеуге және
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес басқа да іс-әрекеттер жасауға
құқылы.
Жеке практикамен айналысатын нотариус есептік, валюталық шарттар және
Қазақстан Республикасының банктік заңнамаларына сәйкес кез-келген банкте
өзге де шоттар ашуға құқығы бар .
Нотариус ретінде заңды тұлға құрмай, лицензия негізінде нотариаттық
қызметпен айналысатын жеке практикамен айналысатын азамат танылады.
Лицензиялау туралы Қазақстан Республикасы Заңының 10 бабының 6 тармағы
қызметтің лицензияланған түрлері сипатындағы нотариалдық қызмет
көрсетулерді енгізді.
Лицензия туралы Қазақстан Республикасы Заңының 8-бабына сәйкес лицензия
ҚР Әділет Министрлігінің Аттестациялық комиссиямен өткізілген аттестаттау
қорытындысы бойынша мемлекеттік немесе жеке нотариустан іс-тәжірибеден өту
негізінде тестілеу нысанында беріледі.
Әділет Министрлігінің халыққа құқықтық көмек және заң қызметтерін көрсетуді
ұйымдастыру бойынша Комитетпен құрылған Аттестациялық комиссиясының
құрамына Қазақстан Республикасының Әділет органдарының төрағалары, ҚР
Адвокаттар Алқасы, Республикалық нотариалдық палаталар мен оқытушы-
заңгерлер кіреді.
Аттестациядан Қазақстан Республикасының Біліктілік әділет алқасына
біліктілік емтиханын тапсырған тұлғалар; тұрақты судьялар және өздерінің
міндеттерін орындау кезінде заңдылықты бұзғаны және басқа да бұзушылықтар
жасағаны үшін судья қызметінен босатылған судьяларды қоспағанда, тұрақты
судья жұмысын істейтін тұлғалар; сондай-ақ мемлекеттік нотариустар өтпейді.
Аттестация, сонымен қатар прокурорларға, прокуратура органдарында жұмыс
істеген тергеуші және анықтаушыларға тән емес.
Нотариаттық қызметпен айналысу құқығына үміткер тұлғалар Комиссияға
аттестацияға жіберу рұқсаты туралы өтініш халыққа құқықтық көмек және заң
қызметін көрсетуді ұйымдастыру бойынша Комитеттің кеңсесі арқылы жіберді.
Өтінішке мына құжаттар қоса берілуі тиіс
Аттестациялық істің материалдарын қарау нәтижесі бойынша Комиссия
аттестацияға өткізу туралы немесе өткізуден бас тарту туралы шешім
шығарады. Аттестацияға өткен үміткер әділет аумақтық органдары арқылы
аттестацияның өткізілуіне дейін 10 күнтізбелік күннен кешіктірмей
аттестацияның өту орны, уақыты мен күні туралы хабарландырылады.
Аттестацияға өткен үміткер қолданыстағы заңнама бойынша тестілеуден өтеді
және егер дұрыс жауабы 65 пайыздан асса және ұсынылған сұрақтардың жалпы
санынан көп пайызын алса, тестілеуден өтті деп саналады. Тестілеудің
қорытындысы бойынша Комиссия аттестациядан өткендігі немесе өтпегендігі
туралы аттестация өткеннен кейін келесі күнінен кешіктірілмей шешім
шығарады.
Осыдан кейін үміткер жеке нотариалдық іс-әрекеттермен айналысу құқығына ие
болу үшін жоғарыда аталған өтудің көрсетілген тәртібі бойынша іс-
тәжірибеден өтуі керек.
Лицензиясыз жеке нотариалдық іс-әрекеттермен айналысу Қазақстан
Республикасының заңнамасында көзделген жауапкершілікке әкеліп соғады.
Нотариустың лицензия алуы үшін қажетті құжаттардың тізімі, лицензияны беру
тәртібі мен мерзімі 2002 жылы 27 ақпандағы адвокаттық қызмет және
нотариустардың қызметін лицениялау Ережесімен белгіленеді. Жеке нотариалдық
іс-әрекеттермен айналысу құқығына лицензия алу үшін Лицензиат Лицениарға
(халыққа заң қызметтерін көрсету және құқықтық көмекті ұйымдастыру бойынша
Комитет) бекітілген нысанда арыз ұсынады. Арызға қосымша.
Лицензиат осы аталған құжаттардың мазмұнында көзделген мәліметтердің
толымдылығы мен сенімділігіне жауап береді. Лицензия беру туралы арыз осы
арызға қосымша тіркелген құжаттардың толымдылығы мен сенімділігін тексеру
жолымен 1 ай мерзім ішінде Лицензиармен қаралады. Қараудың нәтижесі бойынша
Лицензиар лицензияны беру немесе оны беруден бас тарту туралы шешім
шығарады. Лицензия Адвокаттық және нотариаттық қызметпен айналысу құқығына
мемлекеттік лицензиясының нысанын бекіту туралы ҚР Үкіметінің 1998 жылғы
23 желтоқсандағы №1325 қаулысымен бекітілген нысан бойынша беріледі.
Нотариустың лицензиясы бас лицензия болып табылады және оның мерзіміне шек
қойылмай беріледі және Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында
қолданылады. Оған Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігінің халыққа
құқықтық көмек және заң қызметін көрсетуді ұйымдастыру бойынша Комитет
Төрағасы қол қояды, бір данада жасалады және Лицениардың мөрімен
ресімделеді. Лицензия сенімхаттың негізінде өкілетті Лицениатпен де берілуі
мүмкін. Лицензияны жоғалтып алу кезінде Лицензиаттың оның дубликатын алуға
құқығы бар.
Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігі нотариалдық қызметпен айналысу
құқығына арналған лицензияны мемлекеттік тіркеуден өткізеді және
нотариалдық қызметті жүзеге асыруға арналған лицензияны берген тұлғалар
туралы мәліметті, соның ішінде нотариустың аты-жөні, әкесінің аты;
лицензияның берілген күні мен оның номері көрсете отырып, ведмоствалық
баспасөз органдарында (Заң газеттерінде) жариялайды.
Нотариустың лицензиясын беруден бас тартудың негізі лицензиялау туралы
заңнамамен бекітіледі. Бас тарту туралы шешім үміткерге оның бұл шешімді
қабылдаған күннен бастап 3 күн мерзім ішінде бас тартудың негіздері
көрсетіле отырып жазбаша нысанда беріледі. Бас тарту туралы шешімге сотта
шағым берілуі мүмкін.
Нотариус лицензиясының күшін азаматтардың арыздары, аумақтық әділет
органдарының, нотариаттық палаталардың, прокуратура, тергеу, анықтау
органдарының, сондай-ақ салық қызметінің ұсыныстары негізінде ҚР Әділет
министрлігінің шешімімен тоқтатыла тұрады.
Осыған байланысты лицензияны оның ауырлық дәрежесі мүмкін болатын құқықтық
салдар, жеке басының мінез-құлқы бойынша тоқтату үшін негіздердің
әртүрлілігіне назар аударады.Нотариус лицензиясының күшін тоқтата тұру
туралы шешімде лицензияның қолданылуын тоқтата тұру себептері мен
көрсетілуі тиіс.Лицензияның күші мұндай шешім нотариусқа жеткізілген күннен
бастап тоқтатыла тұрады. Тоқтата тұруға себеп болған мән-жайлар жойылған
жағдайда лицензиар лицензияның күшін қалпына келтіру туралы шешім шығарады.
Нотариус лицензиясының күшін тоқтата тұру тоқтатылған кезеңде нотариаттық
іс-әрекеттер жасалуына тыйым салуға және нотариустың жеке мөрін аумақтық
әділет органына тапсыруына әкеп соғады.
Нотариус лицензиясының күшін тоқтата тұру немесе қалпына келтіру туралы
шешім Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің ведмоствалық баспасөз
органында жарияланады.Нотариус лицензиясының күшін тоқтата тұру туралы
шешім жөнінде сотқа шағымдануға болады.
Нотариустың лицензиясының күшін тоқтата тұрудан басқа заң нотариустың
лицензиясын кері қайтарып алуды да қарастырады. Нотариустың лицензиясын
кері қайтарып алу Әділет атестаттау комиссиясының не прокуратура
органдарының, не Қазақстан Республикасы Әділет министррігінің, не
Республикалық нотариаттық палатаның талап қоюы бойынша сот шешімімен
мынадай жағдайларда
Көріп отырғанымыздай, жекеше нотариустардың лицензиясын кері қайтарып алу
үшін негіздер құқық бұзушылықтар болып табылады.
Заңның 12 бабы жекеше нотариустардың лицензиясының күшін тоқтату негіздерін
қарастырады. Оған, ең алдымен соттың шешімі бойынша лицензияны кері
қайтарып алу жатады. Бұдан басқа, әділет аумақтық органы және нотариаттық
палаталардың ұсынысы бойынша ҚР Әділет Министрлігі лицензиясының күшін
мынадай жағдайларда тоқтатуы мүмкін
Нотариус лицензиясының күшін тоқтату туралы ұсынысты тиісті нотариат
палатасы мен аумақтық әділет органы енгізеді.
Лицензияны алғаннан кейін үміткер алғашқы төлемді енгізе отырып аумақтық
нотариалдық палатаға мүшелікке кіруі тиіс және аумақтық әділет органынан
есептік тіркеуден өтуі тиіс.
Жекеше нотариус үшін аумақтық нотариалдық палатаға мүшелікке кіру міндетті
болып табылады. Аумақтық нотариалдық палата қоғамдық бірлестіктің ұйымдық-
құқықтық нысанында мемлекеттік емес заңды тұлға болып табылатындықтан
бұндай палатаның мүлкі негізінен нотариустардың алғашқы төлемдері есебінен
қалыптасады. Алғашқы ай сайынғы мүшелік жарғылардың мөлшері нотариалдық
палата басқасының жоғарғы органымен анықталады. Әдетте, алғашқы төлем айлық
есептік көрсеткіште есептеледі және 200 айлық есептік көрсеткіш
мөлшеріндегі соманы құрайды. Кейбір аумақтық палаталар аудандық, селолық
және шағын қалалық нотариустар үшін алғашқы төлемнің мөлшерін азайтады.
Нотариалдық палатаның мүшелігіне қабылдау туралы нотариусқа тіркейтін
есепке орналасау үшін басқару шешімінің көшірмесі берілуі керек.
Жекеше нотариуста штамп, мөр және бланкілері болуға тиіс. 1999 жылдың
наурызына дейін жекеше нотариустар Қазақстан Республикасының мемлекеттік
елтаңбасы бейнеленген жеке мөрді пайдаланған. Жаңа реквизиттерді толық жазу
1999 жылы 24 ақпандағы ҚР-ның Әділет Министрлігінің №16 Жекеше
нотариустардың мөрі туралы, яғни 04.11.2004 жылы өзгерістер енгізілген
бұйрығымен баяндалған. Онда жекеше нотариустардың жеке мөрі және нобайы
(алғашқы нұсқасы) бекітілген. Жеке мөрде – тегі, аты-жөні, әкесінің аты,
нотариалдық қызметпен айналасу құқығына лицензия берілген күні және нөмері
көрсетілуі тиіс. Жекеше нотариустардың жеке мөрлерін дайындауға тапсырысты
Аумақтық Әділет органы жүзеге асырады. Жекеше нотариустарға жаңа мөрлерді
беру Әділет органдарына сәйкес, мөрмен бекітілген және тігілген,
нөмірленген, арнайы тіркеу журналында тіркелген, қолхат беру негізінде
жүргізіледі. Сонымен қатар, нотариустарда келесілер болуы қажет
куәландыратын жазуы бар штамптар, айналымды қара жазуы бар кіші штамптар,
штамптардың көшірмелерін, штамптардың көшірмелерінің көшірмесін, жекелігі
көрсетілген, қабілеті тексерілген, тігілген және номірленген, сенімхат,
өсиет бланкілері және т.б.
Мемлекеттiк нотариустар мен жекеше практикамен айналысатын нотариустардың
нотариаттық iс-әрекеттер:
1)Мәмiлелердi куәландыру;
2)Мүлiктi иелiктен алу туралы шарттарды куәландыру;
3)Мүлiктi пайдалану тәртiбi туралы шарттарды куәландыру;
4)Некелiк келiсiм-шарттарды куәландыру;
5)Өсиеттердi куәландыру;
6)Сенiмхаттарды куәландыру;
7)Кепiлгерлiк шарттарын куәландыру;
8)Шаруашылық серiктестiктерiнiң құрылтай құжаттарын куәландыру;
9)Мұрамен сенiмгерлiк басқарушыны тағайындау;
10)Мұраға құқық туралы куәлiктер беру;
11)Жұбайлардың және ортақ бiрлескен меншiк құқығы негiзiнде мүлкi бар басқа
адамдардың ортақ мүлiктегi үлесiне меншiк құқығы туралы куәлiктер беру;
12)Мүлiктi иелiктен алуға тыйым салу және тыйымды жою;
13)Құжаттардың көшiрмелерi мен олардан алынған үзiндiлердiң дұрыстығын
куәландыру;
14)Құжаттардағы қолдардың түпнұсқалығын куәландыру;
15)Құжаттардың бiр тiлден екiншi тiлге аудармасының дұрыстығын куәландыру;
16)Фактiлердi куәландыру;
17)Жеке және заңды тұлғалардың өтiнiштерiн басқа жеке және заңды тұлғаларға
беру;
18)Ақшаларды депозитке қабылдау;
19)Вексельдер наразылықтарын жасау;
20)Құжаттарды және бағалы қағаздарды сақтауға қабылдау;
21)Теңiз наразылықтарын жасау;
22)Дәлелдердi қамтамасыз етудi жасау тәртiбiн белгiлейдi.
2 НОТАРИАЛДЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТЕР ЖӘНЕ ОНЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ НЕГІЗГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Нотариалдық іс-әрекеттердің жеке түрлерін жасау
Азаматтық заңдылық бойынша заңда немесе тараптардың келісімінде көрсетілген
жағдайда мәмілелерді нотариалды куәландыру міндетті болып табылады.
Нотариус тараптарға олар табыс еткен мәмiлелер жобасының мазмұны мен
мағынасын түсiндiредi, сондай-ақ оның мазмұны тараптардың шын ниеттерiне
сәйкес келетiнiн және заң талаптарына қайшы келмейтiнiң тексередi.
Кәмелеттiк жасқа жетпегендердiң немесе қорғаншы мен қамқоршысы бар басқа
адамдардың мүлкiнiң кемуiне әкеп соқтыратын кез-келген мәмiлелердi жасаған
кезде осындай мәмiленi жасауға қорғаншы мен қамқоршының келiсiмiн талап ету
қажет.
Мемлекеттiк тiркеуден өткен жылжымайтын мүлiктi иелiктен айыру туралы шарт
бұзылған жағдайда нотариус шартты бұзу туралы келiсiмдi
куәландырады.Мемлекеттiк тiркеуден өткен жылжымайтын мүлiктi иелiктен айыру
туралы шартты бұзу туралы келiсiмдi нотариус жылжымайтын мүлiкке тiркелген
құқықтар (ауыртпалықтар) және оның техникалық сипаттамалары туралы
анықтаманың негiзiнде шарт бұзылған сәтте куәландырады, оны қағаз
нұсқасында және нотариаттық iс-әрекеттердi тiркеу тiзiлiмiнде тiркейдi және
құқықты белгiлейтiн құжатты мүлiктiң иесiне қайтарылады, келiсiмнiң данасы
шартқа қоса тiгiледi. Тiркеушi органда тiркеуден өтпеген шарт оның барлық
даналарында, сондай-ақ нотариаттық iс-әрекеттердi тiркеу тiзiлiмiнде және
БНАЖ электрондық тiзiлiмiнде жазба жасау арқылы тараптардың бiрлескен
жазбаша өтiнiштерi негiзiнде бұзылады. Бұл ретте құқығын белгiлеушi
құжаттар мүлiктi иеленушiге қайтарылуы тиiс. Тараптардың қалауы бойынша
нотариус шартты бұзу туралы келiсiмдi куәландырады. Көрсетiлген шарттарды
бұзған кезде бұрын алынған мемлекеттiк баж және осы шарттарды куәландыру
үшiн құқықтық және техникалық сипаттағы қызметтердiң төлемдерi тараптарға
қайтарылмайды.
Сыйға тарту шартында егер сыйға тартушы сыйлық алушыдан кейiн тiрi қалатын
болса, сыйға тартудың күшiн жою құқығы көрсетiлуi мүмкiн. Бұл ретте (сыйлық
алушы қайтыс болған жағдайда) нотариус сыйға тартушының жазбаша өтiнiшi
бойынша құқықты белгiлеушi құжаттарды сыйлық алушының қайтыс болғаны туралы
куәлiктiң негiзiнде қайтарады. Өтiнiш пен сыйлық алушының қайтыс болғаны
туралы куәлiк нотариустың iстерiнде сақталатын сыйға тарту шартының
данасына қоса тiркеледi. Сыйға тарту шартының барлық даналарында, сондай-ақ
тiзiлiмде сыйға тартуды жойғаны туралы белгi жасалынады. Соттың заң күшiне
енген шешiмiне сәйкес мәмiле жарамсыз деп танылған кезде, нотариус бұл
туралы нотариалдық әрекеттердi тiркеу тiзiлiмiнде, БНАЖ электрондық
тiзiлiмiнде белгi қояды және құқықты белгiлеушi құжаттарды мүлiк иесiне
қайтарады. Мәмiлелердiң мазмұны баяндалатын құжаттар данасының саны
нотариаттық iс-әрекет жасауға өтiнiш берген адамдардың санымен белгiленедi,
бiрақ екi данадан кем болмауы тиiс, құжаттардың бiр данасы нотариустың
iсiнде қалады.
Жер учаскесiне меншiк құқығын (жердi пайдалану құқығын) тиiстi иелiктен
айырусыз жер учаскесiнде орналасқан жылжымайтын мүлiктi иелiктен айыруға
жол берiлмейдi. Жылжымайтын мүлiктi иелiктен айыру шартын куәландырған
кезде нотариус жер учаскесiне құқығын белгiлейтiн, сәйкестендiру құжаттарын
талап етедi ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .3
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ НОТАРИАТТЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ
НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қазақстан Республикасы нотариаттық қызметінің түсінігі , құқықтық
негіздері және қалыптасу
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Нотариаттық қызметінің құқық жүйесіндегі
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .8
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢ НОРМАЛАРЫНА СӘЙКЕС НОТАРИУСҚА ҚОЙЫЛАТЫН
ТАЛАПТАР.
2.1. Нотариат туралы Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес нотариусқа
қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.2. Нотариустың құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі ... ... ... ... 32
2.3. Нотариустың қызметін қадағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
3. НОТАРИАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ НЕГІЗДЕРІ.
3.1. Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес орындалатын нотариаттық іс-
әрекет түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .44
3.2. Нотариаттық іс-әрекетті жасауда туындайтын өзекті мәселелер ... ... ... 59
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .61
Қолданылған нормативтік құқықтық актілер және әдебиеттер тізімі ... ... ... 65
Кіріспе
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазақстан Республикасының азаматтарының
құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін жүзеге асыру мақсатында
мемлекеттік органдардың әр түрлі мекемелеріне қызметтер жүктелген.Нотариат-
осылардың бірі болып табылады. Нотариат туралы Қазақстан Республикасының
№ 155 Заңы 1997 жылы 14 шілде күні қабылданды (өзгертулер және толықтырулар
2007 жылы 2- қыркүйегінде енгізілген). Осы заң негізінде Қазақстан
Республикасында нотариаттық қызметті ұйымдастыруға бағытталған бірқатар
реформалар жүзеге асырылды. Бұл заң өз бойына бұрыңғы заңдардан ең жақсысын
сіңіріп, бірақ оның бәрін ескере отырып, жаңа нормалар мен институттарды,
құрылымы мен ұйымдастырылуы өзгерді. Яғни, қазір жеке нотариустар институты
пайда болды. Жеке практикамен айналысатын нотариустардың мемлекеттік
нотариаттық кеңселерде қызмет ететін нотариустар сияқты азаматтардың заңды
мүдделерін қорғауға және даусыз құқықтарын куәландыруға құқықтары бар.
Еліміздің құқық қорғау жүйесіндегі маңызды салалардың бірі нотариат болып
табылады. Нотариат – құқықтар мен фактілерді куәландыру, сондай-ақ
нотариаттық іс-әрекеттер арқылы жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен
заңды мүдделерін қорғаудың заң жүзінде бекітілген жүйесін құрайды.
Нотариаттық іс-әрекетті Нотариат туралы Заңында қарастырылғандай,
мемлекеттік және жеке нотариустар, нотариаттық әрекеттер жасауға өкілетті
жергілікті атқарушы органдардың лауазымды тұлғалары, консулдық қызмет
атқаратын адамдар жүзеге асыра алады.
Бірақ нотариус заңсыз әрекеттер жасаған жағдайда еліміздің заңдарында
көзделген қылмыстық, әкімшілік, материалдық, тәртіптік және өзге де түрде
жауапқа тартылуы мүмкін. Жеке практикамен айналысатын нотариус өзінің
кәсіптік міндеттері мен әдеп нормаларын бұзған жағдайда оны нотариаттық
палата Нотариустың ар-ождан кодексіне сәйкес жауапқа тартылуы мүмкін.
Әділет министрлігі және оның аумақтық органдары, сондай-ақ нотариаттық
палата да жеке нотариустың жасаған нотариаттық іс-әрекеттерінің заңдылығын
және іс жүргізу ережелерін сақтауын бақылайды.
Нотариус еліміздің құқық қорғау жүйесінің маңызды элементі болып табылады.
Ол, елдің заңнамасына,ең бастысы, жоғары тұрған Нотариат туралы Заңға
негізделген және барлық ықтимал болашақ бұзушылықтарды алдын алу мақсатында
азаматтық құқықтарды құқықтық бекіту және шоғырландыру функцияларын
орындайды.Осыған сәйкес нотариус келесідей қызметтерді жүзеге асырады:
-жеке және заңды тұлғалардың мүдделеріне сәйкес іс-әрекеттер жасауға,
мәмілелердің, өтініштер мен құжаттардың жобаларын жасауға, құжаттардың
көшірмелерін және олардың үзінділерін әзірлеуге, нотариаттық іс-әрекеттер
жасау мәселелері бойынша кеңестер беруге, заң актілерінде белгіленген
коммерциялық, банктік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын
мәліметтерді жария етуге қойылатын талаптарды сақтай отырып, жеке және
заңды тұлғалардың нотариаттық қызмет жасауға қажетті құжаттар мен
мәліметтерді талап етуге, ғылыми, педагогтік және шығармашылық қызметпен
айналысуға, соның ішінде жалдау шарты бойынша қызметпен айналысуға;
-заңға және басқа да нормативтік құқықтық актілер талаптарына сәйкес
нотариаттық іс-әрекеттер жасауға, азаматтарға және заңды тұлғаларға
құқықтар мен міндеттерді, олардың заңды білмегендігі өздеріне зиян
келтіруге пайдаланылуына жол бермеу үшін, жасалған нотариаттық іс-
әрекеттерінің салдарлары жөнінде ескертуге, кәсіптік қызметін жүзеге
асыруға байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді құпия ұстауға, заңға
сәйкес келмейтін жағдайда нотариаттық іс-әрекеттер жасаудан бас тартуға,
кәсіптік әдепті сақтауға, әділет органдарына және нотариаттық палатаға өз
қызметіне байланысты шағымдар бойынша мәліметтер, басқа да құжаттар, ал
қажет болған жағдайларда жеке түсініктемелер, оның ішінде кәсіптік әдеп
талаптарын сақтамау мәселелері бойынша түсініктемелер беру.
Қазақстан Республикасында Нотариаттың қалыптасуы. Нотариаттың қызметін
нормативтік құқықтық реттеу деген негізгі тақырыбымның өзекті сұрақтары
мен мәселелерін қарастырып, мүмкіндігінше оларды тереңдетіп зерттеу болып
табылады. Нотариус атқаратын негізгі әрекеттер: мәмілелерді куәландырыды;
шаруашылық серіктестіктердің құрылтай құжаттарын куәландырыды; мұраға
сенімгерлік басқарушыны тағайындайды; мұраға құқық туралы куәліктер береді;
құжаттардың көшірмелері мен олардан аынған үзінділердің дұрыстығын
куәландырыды; құжаттарға қойылған қолдардың түпнұсқалығын куәландырыды;
мүлікті иеліктен алуға тыйым салады және салынған тыйымды алып тастайды
және т.б. Осы сипатталған әрекеттердің жасалу ерекшеліктерін қарастыру.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі. Нотариус қызметінің негізін салушы
ұйымдық бастамалар,нотариаттық қызметтің қағидаттары,нотариаттық қызметке
орналасу үшін, үміткерлерге қойылатын басты талаптар. Бұл қойылатын
талаптар , негізінен, мемлекеттік нотариустар мен жеке нотариустарға да
ортақ.Қаржылық жағынан , қызметке басшылық жасау , сондай-ақ өзері
келтірген зиянның орнын толтыру бойынша ғана кейбір Дипломдық жұмыстың
әдістемелік және теориялық негіздері. Осы дипломдық жұмыста ғылыми танымның
талдау, синтез, индукция , дедукция сияқты әдістер қолданылған. Сонымен
қатар тарихи , нақтылық және тағы басқа теориялық қағидалар басшылыққа
алынған.
айырмашылықтар барын ашып көрсету.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Қазақстан Республикасының
заңнамасына, сондай-ақ нотариаттық тәжірибеде туындайтын практикалық
мәселелерді табу және шешу жолымен көрсетілген операциялардың жекелеген
түрлерін, нотариалды куәландыру тәртібін зерттеу болып табылады. Нотариат
қызметінің рөлін, азаматтардың құқықтарын қорғау барысындағы зор үлесін
ашып, сондай – ақ нотариус болуға қандай талаптар қойылады және нотариат
қызметі жайлы тақырыпты ашу.
Бұл мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылады:
-Қазақстан Республикасында нотариаттық қызмет - түсінігі мен тарихы;
-Нотариаттық қызмет принциптері ұғымы және жүйесі;
-Нотариаттық қызметтердің түсінігі мен түрлері;
-Қазақстан Республикасында нотариалды куәландыру жалпы ережелері; Қазақстан
Республикасында мүлікті иеліктен шығару туралы келісімдер жүйесі
нотариаттық сертификаттауды жақсарту.
Жаһандық құқықтық және әлеуметтік байланыстарды Қазақстанның үлес қосуы,
халықтың ресурстарының ұтқырлығын арттыру, объективті елдің құқықтық
ұғымдарды әзірлеген және қабылданған, заңға негізделген нотариустың
әлеуметтік және құқықтық мәртебесін анықтау, қажеттілігін анықтау және
дамыған елдерде құқықтық тәжірибесі үшін халықаралық-құқықтық қоғамдастыққа
елдің интеграциялық қол жеткізуі [3, 5].
Дипломдық жұмыстың зерттелу деңгейі. Дипломдық жұмысты зерттеу барысында
Қосанов Ж.Қ., Әленова А.Х., Мадиярова А.С., Федоров С.Д., Пантелеев С.Ф.,
Мукушева М.Ш., Репин В.С., Фолькер Хиленбрандт, Прохорова С.А., Эйдинова
Э.В., Баймолдина З.Х., Грибанов В.П., Ибраева А.С., Зайцева Т.И., Глущенко
П.П., Седов А.М., Жылысбаев М., Дербесалинов А.Н., Мюллера В.К., Ибрагимов
Х.Ю., Аюпова З.К., Урисбаева А. Және тағы басқа авторлардың еңбектері
пайдаланылды. Сонымен қатар, осы саладағы Қазақстан Республикасының
заңдары мен нормативтік актілеріне анализ берілген.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспе, екі тарау, қортынды
және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ НОТАРИАТТЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІ
ЗДЕРІ
1.1 Қазақстан Республикасын нотариаттық қызметінің түсінігі , құқықтық
негіздері және қалыптасу тарихы
Заңдардың иерархиялық принципіне сәйкес, ұлттық құқық жүйесінің негізгі
қайнар көзі, соның ішінде Қазақстан Республикасы нотариатының да негізгі
қайнар көзі Конституция болып табылады. Қазақстан Республикасы
Конституциясының 1-бабына сәйкес Қазақстан Республикасы өзін демократиялық,
құқықтық, зайырлы және әлеуметтік мемлекет, басты құндылығы адам, оның
құқығы мен бостандығы болып табылады деп көрсетеді. Адам құқығы мен
бостандығын тану мен кепілдік беру одан әрі Конституцияның 12-бабында
қарастырылады. Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған,
олар абсолютті деп танылады, олардан ешкім айыра алмайды, заңдар мен өзге
де нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуы осыған қарай
анықталынады. Бұл норма қызметі азаматтар мен заңды тұлғалардың
субъективтік құқығы мен заңмен қорғалатын мүдделерін қамтамасыз етуге
бағытталған нотариат жүйесін құру үшін негізгі болып табылады.
Конституцияның 6 бабында мемлекеттік және жеке меншік үшін тең дәреже және
тең қорғау құқығы бекітілген. Сонымен қатар Конституцияның 13 бабының 3
бөлімінде әркімнің білікті заң көмегін алуға құқығы бар. Заңда көрселген
ретте заң көмегі тегін көрсетіледі. Бұл баптың да нотариатттық қызметке
тікелей қатысы бар [2].
Нотариаттық қызметті реттейтін нормативтік құқықтық актілердің келесі
жүйесіне Азаматтық кодекс жатады. Оның жалпы және ерекше бөлімдерінде
мәміленің түсінігі, нысаны мен түрлеріне, мәміленің жекелеген түрлеріне
қойылатын талаптарды қамтитын көптеген нормалары бар. Азаматтық Кодекстің
57-60 тарауы толығымен мұрагерлік құқықты реттеуге арналған. Нотариат
туралы Заңның 2 бабы нотриат туралы заңнама нотариаттық қызметті
реттейтін Азаматтық құқық нормаларынан тұрады деп көрсетеді. Әр түрлі
нотариаттық әрекеттерді жасаған кезде нотариустар мен нотриаттық әрекеттер
жасауға құқығы бар басқа да лауазымды тұлғалар тек нотриаттық өндіріс
ережелерін ғана емес, сонымен қатар азаматтық іс жүргізу, неке-отбасылық,
жер, еңбек және басқа да құқық салаларының нормаларын қолданады.
Нотариаттық қызмет пен нотраиттық әрекеттер жасауды реттейтін арнайы заң
Нотариат туралы 1997 жылғы 14 шілдедегі Қазақстан Республикасының заңы да
реттейді[1].
Нотариат деген ұғым арнайы нотариаттық мемлекет өмірінде орын ала
бастағанының белгісі болып табылады, бұл әрине оның құқыққорғаушылық
рөлінің артуы мен байланысты. Нотариат даулардың алдын алуда елеулі роль
атқарады. Себебі нотариат азаматтар мен заңды тұлғалардың ҚР
Конституциясымен кепілдендірілген құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға
қызмет етеді. Нотариустармен жасалған іс-әрекеттердің және нотариалды
рәсімделген құжаттар көпшілікпен танылуы дәлелдемелік күші
кепілдендіріледі,себебі бұл іс-әрекеттер ҚР атынан жасалады.
Қазіргі кезде әртүрлі заңдылық аясында еркін меңгеретін жоғарғы дәрежелі
нотариустарды дайындау көкейкесті мақсат болып табылады.Бұл жағдайда арнайы
курстар нотариаттық қызметтің барлық мәселелерін оқытады,соның ішінде
бірінші кезекте нотариат туралы ҚР-ң заңның талаптарына сәйкес біздің елдің
нотариалдық қызметтің ұйымдастырылуы.
Нотариат нотариаттық іс әрекеттерді жасай отырып, азаматтардың
құқыбұзушылығын алдын алу бойынша профилактикалық жұмыстарды орындайды және
куәландырған актілері мен құжаттарының заңға сәйкес келуін қамтамасыз
етеді.
Азаматтардың құқықтарын нотариуспен қорғау, азаматтар мен ұйымдардың
бірқатар даусыз міндеттемелерін орындауын мәжбүрлеуге бағытталған шараларын
қолдану арқылы жүзеге асырылады,(мысалы-теңіз наразылықтарын, вексель
наразылықтарын жасау)
Нотариат органдары азаматтар мен заңды тұлғаларға заңдық көмек
көрсетеді.Нотариат соттың міндеттемелеріне сәйкес функцияларды атқарады.
Азаматтар мен заңды тұлғалардың субъективті құқықтарын қорғау.Бірақ соттан
айырмашылығы дауды зерттемейді және анықтамайды.Нотариалдық қызметтің пәні
даусыз істер,нотариус тікелей немесе құжаттар негізіндекөруге болатын
фактілер негізінде ғана өз қорытындыларын жасайды.
Нотариат әділет органының жүйесінде дербес орынды иеленеді.Нотариалдық іс-
әрекеттерді реттейтін заң актілерінің аясы өте кең және ең маңызды орынды
ҚР-ның азаматтық кодексі иеленеді,сонымен қатар неке (ерлі-зайыптылық) және
отбасы туралы кодексі,АІЖК,Салық кодексі.
Нотариаттық құқықтың табиғатын оның юрисдикциялық,құқық қорғаушылық
функциялары белгілейді. Нотариат термині латын тілінде хатшы дегенді
білдіретін нотариус сөзден шыққан.Нотариат азаматтар мен заңды
тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерік қорғауды қамтамасыз ету
мақсатында нотариалдық іс әрекеттерді жасау, олардың көшірмелерін
куәландыру сияқты даусыз құқықтар мен фактілерді куәландыру жүктелген
органдар жүйесін білдіреді.
Нотариаттың Қазақстан Республикасында қалыптасуына қысқаша тоқталып өтетін
болсақ:
Нотариаттың Қазақстан Республикасында қалыптасуын келесідей кезеңдермен
қарастыруға болады:
-1994 жылы Қазақстандағы құқықтық реформаның мемлекеттік бағдарламасы
бекітілді.
-1997 жылы, 14 шілдесінде Нотариат туралы Қазақстан Республикасының Заңы
қабылданды.
-1997 жылдың желтоқсанында Әділет министрлігі мемлекеттік нотариустарды
аттестациядан өткізді. Аттестация тек қана нотариустардың біліктілік
дәрежесі мен мамандығын ғана емес, сонымен қатар нарықтық ойлау
қабілеттілігін де тексерді.
-1998 жылы 25 сәуірде нотариаттық іс-әрекеттерді жүзеге асыруға құқық
берген алғаш лицензиялар қолға тапсырылған.
-1998 жылы қаңтары мен тамызы аралығында нотариаттық мәселелерін қамтитын
30 – дан астам нотариаттық құқықтық актілер жобаланды.
-1998 жылдың қыркүйегінде Павлодар қаласында алғаш республикалық деңгейде
нотариустарға арналған семинар өткізілді.
-1998 – 1999 жылдар. Жеке нотариустардың жұмысын реттеу мен бақылау
мәселелері бойынша республикамызда жаңадан құрылған ұйым – территориалдық
нотариалдық палаталар пайда болды (ТНП).
-18. 02. 2000 жылы Территориалдық палаталар өкілдерінің алғаш құрылтай
сьезі өткізілді. Оның нәтижелері бойынша Республикалық нотариалдық палата
құрылды.
-2000 жылдың желтоқсан айынан бастап 2001 жылдың маусымына дейін
республиканың барлық нотариустардың біліктілік дәрежесін жоғарлату
мақсатында, мұрагерлік құқық мәселелері мен сұрақтары бойынша аудандық
семинарлар өткізілді.
-2001 жылдың тамыз айында Қазақстандағы құқықтық реформа атты
бағдарламасы басталды.
-2001 жылдың қыркүйек айында Республикалық нотариалдық палата Афин
қаласында өткен Латын нотариатының кеңесіне қадағалаушы ретінде қатысты.
-2002 жылдың мамыр айы. Республикалық нотариалдық палата Халықаралық
симпозиумге қатысты. Тақырыбы: Шығыс Еуропа, Ресей Федерациясы және ТМД-
дағы нотариаттың әлеуметтік ролі.
-2002 жылдың маусымында Республикалық нотариалдық палата Әділет
министрлігімен бірігіп, Нотариат туралы Заңға өзгертулер мен
толықтырулар еңгізу туралы заң жобасын құрастырды. Оның мақсаты:
мемлекеттегі нотариаттық жүйені дамыту болып табылады.
-2003 жылдың 5 мамырда Нотариат туралы Қазақстан Республикасының Заңына
өзгертулер мен толықтырулар енгізіліп, Нотариат туралы Заңы қайта
қабылданды. Осы заңды ресми бекітудің қорытындылары: нотариат – пайда
табуды көздемейтін және кәсіпкерлікпен айналыспайтын қызмет болып табылады.
Нотариат – көпшілік құқықтық институт. Ол заңды және жеке тұлғалардың
заңды мүдделерін қорғайтын, заңмен бекітілген құқықтық жүйе болып
табылады. Дамыған мемлекеттердің басым көбісінде нотариат сот органдары
сиқтылармен бір қатарға қойылады. Нотариат қоғамның өміріндегі маңызы зор,
себебеі ол азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды құқытарын қорғайтын
инстанция [].
Сонымен, Қазакстан Реслубликасындағы қолданыстағы заңдарына сәйкес:
нотариат— кұқықтар мен фактілерді куәландыруға, сондай-ақ Заңда көзделген
өзге де міндеттерді жүзеге асыруға бағытталған нотариаттық іс-әрекеттерді
жасау арқылы жеке және заңды түлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін
қорғаудың заң жүзінде бекітілген жүйесі.
Нотариат туралы заңдар Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінде
белгіленген нормалардан, Қазақстан Республикасыдағы Нотариат туралы
Заңнан және Қазақстан Республикасының нотариаттық қызметті реттейтін өзге
де заңдарынан тұрады.
Қазақстан Республикасында нотариаттық қызметке Заңмен белгіленген
кепілдіктер беріледі. Мұндай кепілдіктер қатарына төмендегілерді жатқызуға
болады:
-нотариустардың тәуелсіздігі. Яғни, нотариустар мен нотариаттық іс-
әрекеттер жасауға уәкілетгі басқа да адамдар нотариатгық іс-әрекеттер
жасағанда тәуелсіз болады және тек қана заңға бағынады. Бұл орайда олар
республикадағы қолданыстағы заңдарды және басқа нормативтік құқықтық
актілерді, сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекіткен, осындай қызметті
реттейтін халықаралық шарттарды басшылыққа алады.
-Нотариаттық іс-әрекет құпиялығы. Яғни, нотариустар жеке және заңды
тұлғаларға олардың жасаған нотариаттық іс-әрекеттердің құпиясын сақтауға
кепілдік береді. Сонымен қатар, нотариус ретінде қызметін токтатқан адамдар
нотариаттық іс-әрекеттердің құпиясын сақтауға міндетті. Бұл орайда,
нотариаттық іс-әрекеттер туралы мәліметтер, нотариус берген құжаттардың
көшірмелері немесе дубликаттары тапсырысы бойынша нотариаттық іс-әрекеттер
жургізілген заңды және жөке тұлғаларға, не олардың уәкілетті адамдарына
ғана беріледі. Нотариаттық іс-әрекеттер туралы мәліметтер мен құжаттар
өздері жургізіп жатқан
істер бойынша соттың, тергеу және анықтау органдарының, өздері жүргізіп
жатқан атқарушылық ісжургізу ісгері бойынша атқарушылық ісжүргізу
органдарының жазбаша талап етуі бойынша, прокуратура органдарына, сондай-ақ
әділет органдарының талабы бойынша ұсынылуы мүмкін.
Нотариаттық қызметті жүзеге асыру, нотариаттық іс-әрекеттер жасау барысында
нотариустар заң нормаларымен бекітілген және тәжірибе негізінде қалыптасқан
қағидаларға сүйенеді. Олар:
-реалистік қағидасы — бекітілген (нақгыланған, түзетілген) бюджет
көрсеткіштерінің орта мерзімді фискалдық саясатқа және Қазақстан
Республикасы мен аймақтарды әлеуметтік-экономикалық дамытудың орта мерзімді
жоспарының бекітлген(түзетілген) өлшемдері мен бағыттарына сәйкес келуі;
-транспаренттілік қағидасы — мемлекеттік немесе заңмен қорғалатын өзге де
құпия болып табылатын мәліметтерді қоспағанда, Қазакстан Реслубликасының
бюджет заңдары саласындағы нормативтік құқықтық актілерді, бекітілген
(нақтыланған, түзетілген) бюджеттерді және олардың атқарылуы туралы
есептерді, мемлекеттің фискалдық саясатына қатысты басқа да ақпаратты
міндетті түрде жариялау;бюджет процесінің ашықтығы, мемлекеттік қаржы
бақылауын жүргізу;
-дәйектілік қағидасы — бюджеттік қатынастар аясында бұйрык қабылданған
шешімдерді мемлекеттік басқару органдарының сақтауы;
-тиімділік және нәтижелілік қағидасы — бюджеттерді бюджеттік бағдарламалар
паспорттарымен көзделген белгілі бір нәтижелерге қол жеткізу қажеттілігін
негізге алып, бюджет қаражатының осы нәтижелерге қол жеткізу үшін қажетті
оңтайлы көлемін пайдалана отырып әзірлеу және атқару немесе бюджеттік
қаражаттың бекітілген көлемін пайдалана отырып ең үздік нәтижені қамтамасыз
ету;
-басымдық қағидасы—бюджеттік процесті республиканың немесе аймақың
әлеуметтік-экономикалық дамуының басым бағыттарына сәйкес жүзеге асыру;
-жауапкершілік қағидасы—бюджет процесіне қатысушыларды Қазақстан
Республикасының бюджеттік заңдарын бұзғаны үшін жауапқа тарту;
-бюджеттердің дербестік қағидасы — түрлі деңгейдегі бюджеттер арасында
түсімдердің тұрақты түрде бөлініп тұруын орнықтыру және осы Кодекске сәйкес
олардың жумсалу бағыттарын анықтау, мемлекеттік басқарудың барлық
деңгейлерінің осы Кодекске сәйкес бюджет процесін дербес жүзеге асыру
құқығы, жергілікті бюджеттердің атқарылуы барысында қосымша алынған
кірістерді, жергілікті бюджеттер қаражатының бос қалдықтарын жоғары тұрған
бюджетке алып қоюға жол берілмейтіндігі, тиісті өтемсіз төмен тұрған
бюджеттерге қосымша шығыстар жүктеуге жол берілмейтіндігі.
Нотариат жүйесіне мына тұлғалар жатқызылады:
1.Тек мемлекеттік кеңселер ғана емес сонымен қатар жеке практикамен
айналысатын нотариустар.
2.Егер тұрғылықты жерде нотариус болмаған жағдайда нотариалдық іс
әрекеттерді жергілікті атқарушы органдар жүзеге асырады.
3.Басқа мемлекеттің территориясында ҚР атынан нотариалдық іс әрекеттерді
жасауға өкілеттігі бар ҚР-ң консулдық мекемелерінің лауазымды тұлғалары
жасайды.
4.Кейбір нотариалдық іс әрекеттерді ауруханалар мен өзге де стационарлық
мекемелердің бас дәрігерлері,олардың орынбасарлары, кезекші дәрігерлері
сонымен қатар қарттар мен мүгедектер үйінің директорлары мен бас
дәрігерлері жасау құқығын иеленген.
Нотариустың пайда болуы азаматтық айналымның дамуымен және оның
субъектілерінің мәмілелер жасау арқылы иеленген құқықтарын заңды түрде
бекітуге ықпал ету қажеттілігімен байланысты.Нотариат жеке меншікті
қорғауға бағытталған және даусыз мүліктік құқықтарды қамтамасыз ететін
азаматтық құқықтың институты ретінде пайда болды.
Нотариат ежелгі римде пайда болды Сол кезеңнің өзінде Римде претордың
шығарған соттық формулдар мен магистраттардың бұйрықтарын жазбаша рәсімдеу
функциясын атқаратын ерекше лауазымды тұлғалар (хатшы) институты болған.
1919 жылы желтоқсандағы №2 декретте нотариаттық әрекеттердің нотариустармен
жасалатындығы қарастырылды.
1922 жылы 4-қазанда мемлекеттік нотариат және дербес мемлекеттік мекеме
құру жөніндегі ереже қабылданды.
1997 жылы 4-шілдеде ҚР-ң Нотариат туралы заңы қабылданды, оған 26.12.2011
ж. өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Нотариат реформасының мәні-енді екі нотариус жұмыс істеуде: мемлекеттік
нотариалдық кеңсе және жеке практикамен айналысатын нотариустар. ҚР
Конституциясының 13-бабына сәйкес әр бір азаматтқа квалификациялық заңдық
көмек алу құқығына кепілдік беріледі. Нотариат та адвокатура сияқты
азаматтардың осы конституциялық құқықтарын іске асыруды қамтамасыз етеді.
Нотариаттық іс әрекеттерді жасау нотариустың көптеген заңдық маңызы бар іс
әрекеттерді жасауын білдіреді. Нотариус өзіне жүгінген тұлғалардың құқық
қабілетігін, әрекет қабілеттігін;әрекет етуші заңға сәйкес жасалатын
мәмілелердің сәйкес келуін тараптардың құқықтарын жүзеге асыруға
көмектеседі және әрбірінің құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді; жасалған
іс әрекеттердің құқықтық салдары жөнінде ескертеді;нотариалдық іс
әрекеттердің құпиясын сақтауға міндетті [2, 7].
Нотариалды рәсімделген құжаттар даусыз сипатта болғандықтан ҚР Азаматтық
кодексте олардың ерекше дәлелдемелік маңызға ие болатындығы қарастырылған.
Нотариат – институт ретінде өз тарихын сонау Ежелгі Римде Республика
қалыптасқан кезден бастайды. Сол замандарда римдіктерде арнайы лауазымды
тұлғалардың институты қалыптасқан – хатшылар. Олардың негізгі–
магистрлердің бұйрықтарын жазбаша түрде рәсімдеу және преторлардың
шығаратын сот формулаларын жазу болып табылады.
Сондай-ақ лауазымды жазушылармен қатар, жеке жазушылар дәрежесі болған.
Олар бай римдіктердің үйлерінде хатшы қызметін атқарған. Негізгі міндеттері-
іскерлік хаттамаларды жүзеге асыру және арнайы рәсімдеу. Сонымен қатар, осы
иелерінің заңды мәмілелерін жүзеге асырған.
Осы қызметтерді жүзеге асырған тұлғалар нотариустар деп аталған. Notaril –
nott сөзі, дәлірек аударғанда, стенографиялық белгі, яғни жазушылардың
жазбаларын жылдамдатуға арналған, арнайы ойлап шығарылған белгілердің
жиынтығы.
Уақыт өте келе, азаматтық айналымдардың өркендеуіне байланысты, Римде
табеллиондар институты қалыптасқан.Осылар қазіргі кездегі нотариаттың
атасы деп айтуға толық сенім бар.
Табеллиондар кез-келген тұлғаның талабы және сыйақысы негізінде, заңды
актілр мен сот қағаздарын құрастыруымен айналысқан. Сыйақы мен төлемақы
мөлшерін мемлекет өзі белгілеген.
Табеллиондар еркін мамандықтың тұлғалары болып есептегенімен, мемлекет
оларды үнемі бақылап, қызметтерін тексеріп жүрген. Табеллиондар өз қызметі
барысында рәсімделген құжаттардың барлығын заңға сәйкестігін бақылап,
олардың мазмұгы мен нысанын дұрыс орындалуын сақтауға міндетті болатын.
Осы іс-әрекеттердің барлығы арнайы оқшауланған үйлерде, қаланың орталық
көшелерінде және алаңдарында, тек келеңсіз жағдайлар туындаған кезде – жеке
үйлерде жүзеге асырылған.
IV ғ кейін нотариаттың жаңа нысаны – шіркеулік нотариат пайда болған.
Хатшылар, яғни нотариустар, шіркеу істері бойынша туындайтын құжаттар мен
қағаздарын дайындап жасаған болатын. Осы нотариустардың негізгі қызметі
болып – шіркеудің жоғарғы шенеулігін тағайындау жөнінде актілерді щығару,
сондай-ақ талқылауларды жазып, шіркеу жиналыстарында отарыстардың негізгі
мазмұнын жазып тұру болған. Бұл нотариустардың қызметінің негізгі міндеті –
шіркеу мүдделерін және шіркеу атынан рәсімделетін құжаттар мен актілерді
жүзеге асыру болып табылатын.
VIII ғ басында шіркеулік нотариат өз қызметін азаматтық-құқықтық
қатынастарға да таратты. XVғ зайырлы биліктің күшеюінің негізінде,
шіркеулік нотариат лауазымын жойды. Сол кезден бастап нотариат толығымен
мемлекеттік орган болып орнатылды.
Нотариустар мемлекеттік қызметтегі лауазымды тұлғалар болып жұмысын атқара
бастады. Олар мемлекеттің жоғарғы билігімен тағайындалды немесе феодалдық
биліктің атынан қызметін атқарды.
Нотариустардың қызметі сол кезде заң жүзінде күшін ұлғайтып, Италияның ең
үлкен деген қалаларына тарай бастады. Нотариат – копоративті құрылғы, ол
нотариустардың мүдделерін қорғайтын кепілі болып дамыған. Нотариустардың
қызметі ұлғая бастады. Олар тек қана құжаттар мен актілерді дайындау ғана
емес, енді сот және әкімшілік органдардың қызметіне мүшелік танытып, сот
процкстеріне қатысып, қатысушылардың көрсетулерін тіркеумен айналысуға
құқықтары пайда болды. Сондай-ақ сот шешімдерін құрастыруға қатысқан.
Әкімшілік органдардың қызметіне де зор үлесі–әкімшілік бұйрықтар мен
декреттерді құрастыруы болып табылады.
Осы іс-әрекеттерге қоса отырып, нотариустар тек оларға тән нотариаттық іс-
әрекеттерді орындаған: шарттарды құрастыру; мәмілелер, мәтіндер, азаматтық
құқықтық мәмілелерді, өсиеттер мен третейлік соттардың актілерін;
көшірмелерді куәландыру және тағы сол сияқты қызметтерін орындаған [17].
1.2 Нотариаттық қызметінің құқық жүйесіндегі орны
Қазақстан Республикасында нотариаттық қызметтің ұйымдастырылуында ,
қалыптасуында және құқықтық жағдайын анықтағанда осы қызметтің
ерекшеліктерін көрсететін бір-бірімен тығыз байланысты бірнеше санаттағы
ұғымдар кездеседі.Бұл ұғымдар нотариаттық жүйеде қай іс-әрекеттің қалай ,
қай жерде қолданылатындығына байланысты орнын анықтап беруге өз әсерін
тигізеді. Олар мыналар:
Қазақстан Республикасының нотариаты – бұл белгілі бір тұлғалардың
құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаудың заңды түрде бекітілген жүйесі.
Нотариаттық қызмет-бұл нотариустар мен өзге де өкілетті лауазымды
тұлғалармен жүзеге асырылатын нотариаттық іс өндірісі барысындағы іс-
әрекеттер.
Нотариаттық іс-әрекеттер-Қазақстан Республикасының Нотариат туралы заңының
34-бабында көрсетілген, нотариустармен және өзге де лауазымды тұлғалармен
жасалатын іс-әрекеттер жиынтығы.
Нотариус-заңға сәйкес белгілі талаптарға жауап беретін нотариаттық тіс-
әрекеттерді жүзеге асыратын лауазымды тұлға.Ол мемлекеттік және жекеше
болып екіге бөлінеді. Нотариаттық іс жүргізу-нотариаттық қызметті жүзеге
асыру барысында іс-әрекеттерді жүргізудің тәртібі.
Нотариаттық қызметтің субъектілері-нотариаттық қызметті жүргізетін,
нотариаттық қызметті жүзеге асыруға қатысатын және оларды реттейтін
тұлғалар.Бұл тұлғаларды нотариаттық қызметтің дәрежесіне байланысты мынадай
топқа бөлуге болады:
Нотариаттық іс- әрекетті жүзеге асыратын тұлғалар: мемлекеттік және жекеше
нотариустар, консулдық қызметті жүзеге асыратын тұлғалар,тағы басқа
лауазымды тұлғалар.
Нотариаттық қызметтің жүргізілуіне қатысатын тұлғалар: яғни өздерінің
құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін ниет білдіретін азаматтар, заңды
тұлғалар , шетел азаматтары мен заңды тұлғалар.
Нотариаттық қызметті реттейтін субъектілер, яғни осы жүйені реттеуге
құзырлы органдар.Нотариаттық қызметті реттейтін органдардың жүйесі:
1.Жалпы реттейтін органдарға мыналарды жатқызуға болады:
ҚР Парламенті;Қазақстан Республикасының Үкіметі;Министрліктер мен
ведомстволар;Жергілікті мемлекеттік органдар;Салық органдары және тағы
басқа
2.Арнайы реттейтін органдар:
1) Әділет министрлігі – аумақтық әділет органдарының нотариустардың қызмет
көрсету саласындағы заңдылықты ұйымдастыру мен қамтамасыз ету жөніндегі
қызметіне басшылық етеді,үйлестіреді және бақылауды жүзеге
асырады,нұсқаулықтарды әзірлейді және бекітеді,нотариустардың қызметін
лицензиялайды және т.б.;
2)Аумақтық әділет органдары жасалған нотариаттық іс-әрекеттердің заңдылығын
және мемлекеттік нотариустың іс жүргізу ережелерін сақтауын бақылап
отырады;
3)Нотариаттық палата – Нотариат туралы заңның 26-бабының 1-бөлігіне сәйкес
нотариаттық палата жеке практикамен айналысатын нотариустардың құқықтары
мен заңды мүдделерін білдіру және қорғау үшін,сондай-ақ нотариаттық іс-
әрекеттер жасау кезінде нотариат туралы заңдардың орындалуына бақылау
жасайды.
Нотариат туралы заңның 34-бабында көрсетілген іс-әрекеттер нотариаттық
қызметтің пәніне байланысты жіктеледі,яғни даусыз құқықтар және даусыз
айғақтар бойынша :
1.Даусыз құқықтарды куәләндыруға байланысты нотариаттық іс-әрекеттер.Олар:
1.1.Мәмілелерді куәландыру;
1.2.Шаруашлық серіктестіктің құрылтай құжаттарын куәландыру;
1.3.Мұра туралы куәлік беруді куәландыру;
1.4.Ортақ меншік мүлікке өз үлестерін алуға байланысты құқықтарды
куәландыру;
1.5.Мүліктерді иеліктен шығаруға байланысты.
2.Даусыз айғақтарды нотариаттық куәландыруға байланысты нотариаттық іс-
әрекеттер.Олар:
2.1.Құжаттарда қойылған қолдың растығын куәландыру;
2.2.Бір тілден екінші тілге аударылған құжаттардың растығын куәландыру ;
2.3.Құжаттардың көшірмелерін және үзінділерінің растығын куәландыру;
2.4.Азаматтардың белгілі бір жерде жүргендігін куәландыру;
2.5.Азаматтардың тірі екендігін куәландыру ;
2.6.Құжаттардың берілген уақытын куәландыру.
Нотариаттық қызмет –нотариустың және өзге де уәкілетті адамдардың заңмен
көзделген нотариаттық іс-әрекеттерді жасауы.Нотариаттық іс жүргізу
Қазақстан Ресупубликасының архивтер мен құжаттаманы басқару жөніндегі
уәкілетті мемлекеттік органмен келісу арқылы Қазақстан Республикасының
Әділет министрлігі бекітетін нотариаттық іс жүргізу жөніндегі нұсқаулыққа
сәйкес жүзеге асырылады.Нұсқаулық талаптарымен нотариат палаталарының
сақталуына бақылау жасауды аумақтық әділет органдары мен нотариат
палаталары жүзеге асырады.Мемлекттік нотариустардың құжаттары Қазақстан
Реуспубликасының заңдарында белгіленген тәртіппен міндетті түрде
мемлекеттік архивке тапсырылуға тиіс.Жекеше нотариустардың құжаттары
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен міндетті түрде
жеке нотариаттық архивке тапсырылуы тиіс.
Жасалған нотариаттық іс-әрекеттердің заңдылығын және мнмлекеттік
нотарииустың және аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің , ауылдардың,
ауылдық округтердің әкімдері аппараттарының лауазымды адамдарының іс
жүргізу ережелерін сақтауын бақылауды аумақтық әділет органы жүзеге
асырадыы. Жеке практикамен айналысатын нотариустың жасаған нотариаттық іс-
әрекеттерінің заңдылығын және іс жүргізу ережелерін сақтауын бақылауды
аумақтық әділет органы мен нотариат палатасы жүзеге асырады.Бақылауды
жүзеге асыру тәртібін Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі
Республикалық нотариаттық палатамен бірлесіп белгілейді.
Нотариаттық қызмет- нотариустың және өзге де уәкілетті адамдардың ҚР
Нотариат туралы заңымен көзделген нотариаттық іс-әрекеттерді
жасауы.Нотариустар мен нотариаттық іс-әрекеттер жасауға уәкілетті басқа да
адамдар нотариаттық іс-әрекеттерді жасағанда тәуелсіз болады және тек қана
заңға бағынады. Олар осы заңды және басқа да нормативтік-құқықтық
актілерді, сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекіткен , осындай қызметті
реттейтін халықаралық шарттарды басшылыққа алады.
Нотариаттық қызметтің қағидалары дегеніміз–осы қызметті жүзеге асыру
барысында басшылыққа алынатын құқықтық бағыттар мен идеялар.
1.3 Мемлекеттік және жеке нотариустардың құқықтық ерекшеліктері
1998жылдан бері Қазақстанда мемлекеттік нотариустармен қатар жекеше
нотариустар да қызмет жасай бастады. Қазақстан Республикасындағы жекеше
нотариус ретінде жасы жиырма беске толған , жоғары заң білімі бар , заңгер
мамандығы бойынша кемінде екі жыл жұмыс өтідлі бар , әділет аттестаттау
комиссиясында аттестаттаудан , нотариатта кемінде бір жыл тағылымдамадан
өткен және нотариалдық қызметпен айналысу құқығына лицензия алған Қазақстан
Республикасының азаматы бола алады.
Мемлекеттік нотариус жоғарыда аталған талаптарға сай болуы тиіс, бірақ
бұған нотариус лицензиясын алу туралы талап қойылмайды.
Заңда белгіленген тәртіппен соттылығы өтелмеген немесе алынбаған,
белгіленген тәртіппен іс-әрекет жасауға қабілетсіз не іс-әрекет жасауға
қабілеттілігі шектелген деп танылған адам нотариус бола алмайды.
Өзіне қатысты ақталмайтын негіздер бойынша қылмыстық іс тоқтатылған ,
лицензиясынан айырылғандықтан не нотариалдық іс-әрекет жасау кезінде
Қазаұстан Республикасы заңнамасының бұзылуына жол бергені үшін мемлекеттік
нотариус қызметінен босатылғандықтан нотариалдық қызметті тоқтатқан адам да
осындай оқиға болғаннан кейін бес бойы нотариус бола алмайды.
Жекеше және мемлекеттік нотариустардың нотариалдық қызметті жүзеге асырған
кездегі құқықтары, міндеттері тең болады. Олар ресімделген құжаттардың
бірдей заң күші болады.
Лицензиясы жоқ адамдардың (мемлекеттік нотариусты және арнайы уәкілетті
адамдарды қоспағанда) нотариалдық іс-әрекеттер жасауы,немесе нотариат
туралы заңдардың өзге де талаптарын бұзып жасауы және сол іс-әрекеттерден
табыс табуы Қазақстан республикасының заңдарына сәйкес жауапты болуға әкеп
соғады.
Мемлекеттік нотариустың нотариалдық іс-әрекеттері ұшін аумақтық әділет
органы мүліктік жағынан жауап береді. Мемлекеттік нотариат кеңсесі
аумақтық әділет органының құрылымдық бөлімшесі болып табылады, оның заңды
тұлға құқығы болмайды және ол осы орган бекіткен Ереже негізінде жұмыс
істейді. Мемлекеттік нотариат кеңселері Қазақстан Республикасының
аудандарында (қалаларында) орналасады . Мемлекеттік нотариус лауазымына
үміткер аумақтық әділет органының бұйрығымен тағайындалады және жұмысынан
сондай бұйрық арқылы босатылады да. Ол мемлекеттік әкімшілік қызметкер
ретінде арнайы заңнамалардың талабын сақтау қажет. Мемлекеттік нотариус
өзінің нотариалдық рәсімдеу жазбасын мемлекеттік елтаңбасы бар мөрмен
бекітеді. Мемлекеттік нотариустың көмекшісі болуы мүмкін, көмекші де әділет
департаментінің қызметкері болып табылады. Мемлекеттік нотариустың да ,
көмекшісінің де жалақылары мемлекеттік бюджеттен төленеді. Мемлекеттік
нотариустың қызмет барысында жинақталған нотариалдық құжаттар мемлекеттік
архивке сақталуға жіберіледі.
Ал, жеке практикамен айналысатын нотариустың азаматтар мен заңды тұлғалар
өкілдерінің еркін кіріп-шығуына, нотариаттық іс-әрекеттер жасаудың
құпиялылығын сақтауға және нотариаттық ісжүргізудің сақталуын қамтамасыз
ету ушін жағдай жасауға жарамды үй-жайы болуға тиіс. Жеке практикамен
айналысатын нотариустар нотариаттьқ іс-әрекеттері үшін өзінің мүлкімен
жауап береді. Бұл тұрғыда жеке практикамен айналысатын нотариустың қызметін
сақтаңдыру жайлы айта кету керек. Жеке практикамен айналысатын нотариустар
Нотариат туралы Заңның 34-бабының 1-тармағында көзделген нотариаттық
әрекеттер жасау нәтижесінде зиян келтіру салдарынан туындайтын
міндеттемелер бойынша азаматтық-құқыктық жауапкершілігін сақтандыру шартын
жасасуға міндетті және оның мұндай шарт болмағанда нотариаттық іс-әрекеттер
жасауға кірісуге құқығы жоқ. Нотариустың нотариаттық іс-әрекеттер жасауы
нәтижесінде зиян келтіру салдарынан туындайтын міндеттемелер бойынша
аэаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандырудың тәртібі мен шарттары
Қазақстан Республикасының заң актілерімен белгіленеді [1].
Біздің тәуелсіз мемлекетімізде сипатталған реформалар негізінде мемлекеттік
нотариустар және жеке практикамен айналысатын нотариустар қызмет етеді.
Мемлекеттік нотариус Заңда [1] аталған талаптарға сай болуға тиіс, бұған
нотариус лицензиясын алу туралы талаптар қосылмайды.
Ал, жеке практикамен айналысатын нотариус ретінде - заңды тұлға құрмай,
лицензия негізінде нотариаттық қызметпен айналысатын, өзінің азаматтық-
құқықтық жауапкершілігін нотариаттық іс-әрекеттер жасау нәтижесінде зиян
келтіру салдарынан туындайтын міндеттемелер бойынша сактандырған,
нотариаттық палатаға мүше болған және аумақтық әділет органында есепке тұру
тіркеуінен өткен азамат танылады. Жеке практикамен айналысатын нотариус
банк мекемелерінде есеп айырысу шоты болуына және өзге де шоттар ашуға,
еңбек заңдарына сәйкес көмекшілер, техникалық қызметкерлер жалдап, оларды
жұмыстан босатуға, нотариаттық іс-әрекеттер жасаудан алынған табысқа билік
етуге, соттарда өз атынан сез сөйлеуге және Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес басқа да іс-әрекеттер жасауға құқылы.
Нотариаттық қызметті жүзеге асырудың бұл түрлері арасындағы ерекшеліктері
олардың кеңсесіне қойылатын талаптармен де ерекшеленеді: Мемлекеттік
нотариат кеңсесі аумақтық әділет органының құрылымдық бөлімшесі болып
табылады; оның заңды тұлға кұқығы болмайды және осы орган бекіткен Ереже
негізінде жұмыс істейді. Мемлекеттік нотариат кеңселері Қазақстан
Республикасының аудандарында (қалаларында) орналасады. Мемлекеттік
нотариустың нотариаттьқ іс-әрекеттері үшін аумақтық әділет органы мүліктік
жағынан жауап береді.
Жекеше нотариус-деген ұғымға түсінік берейік:
Қазақстан Республикасының Нотариат туралы Заңының 15-бабында жекеше
нотариустардың құқықтық мәртебесі анықталған. Нотариус заңды тұлға құрмай
жеке практикамен айналысады, алайда онда заңды тұлғаға тән барлық белгілер
бар банк мекемелерінде есеп айырысу шотының болуы және өзге де шарттар
ашуы; еңбек заңдарына сәйкес көмекшілер, техникалық қызметкерлер жалдап,
оларды жұмыстан босатуы; мүліктік құқығының болуы және оларды өз атынан
билік етуге мүмкіндігінің бар болуы; соттарда өз атынан сөз сөйлеуге және
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес басқа да іс-әрекеттер жасауға
құқылы.
Жеке практикамен айналысатын нотариус есептік, валюталық шарттар және
Қазақстан Республикасының банктік заңнамаларына сәйкес кез-келген банкте
өзге де шоттар ашуға құқығы бар .
Нотариус ретінде заңды тұлға құрмай, лицензия негізінде нотариаттық
қызметпен айналысатын жеке практикамен айналысатын азамат танылады.
Лицензиялау туралы Қазақстан Республикасы Заңының 10 бабының 6 тармағы
қызметтің лицензияланған түрлері сипатындағы нотариалдық қызмет
көрсетулерді енгізді.
Лицензия туралы Қазақстан Республикасы Заңының 8-бабына сәйкес лицензия
ҚР Әділет Министрлігінің Аттестациялық комиссиямен өткізілген аттестаттау
қорытындысы бойынша мемлекеттік немесе жеке нотариустан іс-тәжірибеден өту
негізінде тестілеу нысанында беріледі.
Әділет Министрлігінің халыққа құқықтық көмек және заң қызметтерін көрсетуді
ұйымдастыру бойынша Комитетпен құрылған Аттестациялық комиссиясының
құрамына Қазақстан Республикасының Әділет органдарының төрағалары, ҚР
Адвокаттар Алқасы, Республикалық нотариалдық палаталар мен оқытушы-
заңгерлер кіреді.
Аттестациядан Қазақстан Республикасының Біліктілік әділет алқасына
біліктілік емтиханын тапсырған тұлғалар; тұрақты судьялар және өздерінің
міндеттерін орындау кезінде заңдылықты бұзғаны және басқа да бұзушылықтар
жасағаны үшін судья қызметінен босатылған судьяларды қоспағанда, тұрақты
судья жұмысын істейтін тұлғалар; сондай-ақ мемлекеттік нотариустар өтпейді.
Аттестация, сонымен қатар прокурорларға, прокуратура органдарында жұмыс
істеген тергеуші және анықтаушыларға тән емес.
Нотариаттық қызметпен айналысу құқығына үміткер тұлғалар Комиссияға
аттестацияға жіберу рұқсаты туралы өтініш халыққа құқықтық көмек және заң
қызметін көрсетуді ұйымдастыру бойынша Комитеттің кеңсесі арқылы жіберді.
Өтінішке мына құжаттар қоса берілуі тиіс
Аттестациялық істің материалдарын қарау нәтижесі бойынша Комиссия
аттестацияға өткізу туралы немесе өткізуден бас тарту туралы шешім
шығарады. Аттестацияға өткен үміткер әділет аумақтық органдары арқылы
аттестацияның өткізілуіне дейін 10 күнтізбелік күннен кешіктірмей
аттестацияның өту орны, уақыты мен күні туралы хабарландырылады.
Аттестацияға өткен үміткер қолданыстағы заңнама бойынша тестілеуден өтеді
және егер дұрыс жауабы 65 пайыздан асса және ұсынылған сұрақтардың жалпы
санынан көп пайызын алса, тестілеуден өтті деп саналады. Тестілеудің
қорытындысы бойынша Комиссия аттестациядан өткендігі немесе өтпегендігі
туралы аттестация өткеннен кейін келесі күнінен кешіктірілмей шешім
шығарады.
Осыдан кейін үміткер жеке нотариалдық іс-әрекеттермен айналысу құқығына ие
болу үшін жоғарыда аталған өтудің көрсетілген тәртібі бойынша іс-
тәжірибеден өтуі керек.
Лицензиясыз жеке нотариалдық іс-әрекеттермен айналысу Қазақстан
Республикасының заңнамасында көзделген жауапкершілікке әкеліп соғады.
Нотариустың лицензия алуы үшін қажетті құжаттардың тізімі, лицензияны беру
тәртібі мен мерзімі 2002 жылы 27 ақпандағы адвокаттық қызмет және
нотариустардың қызметін лицениялау Ережесімен белгіленеді. Жеке нотариалдық
іс-әрекеттермен айналысу құқығына лицензия алу үшін Лицензиат Лицениарға
(халыққа заң қызметтерін көрсету және құқықтық көмекті ұйымдастыру бойынша
Комитет) бекітілген нысанда арыз ұсынады. Арызға қосымша.
Лицензиат осы аталған құжаттардың мазмұнында көзделген мәліметтердің
толымдылығы мен сенімділігіне жауап береді. Лицензия беру туралы арыз осы
арызға қосымша тіркелген құжаттардың толымдылығы мен сенімділігін тексеру
жолымен 1 ай мерзім ішінде Лицензиармен қаралады. Қараудың нәтижесі бойынша
Лицензиар лицензияны беру немесе оны беруден бас тарту туралы шешім
шығарады. Лицензия Адвокаттық және нотариаттық қызметпен айналысу құқығына
мемлекеттік лицензиясының нысанын бекіту туралы ҚР Үкіметінің 1998 жылғы
23 желтоқсандағы №1325 қаулысымен бекітілген нысан бойынша беріледі.
Нотариустың лицензиясы бас лицензия болып табылады және оның мерзіміне шек
қойылмай беріледі және Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында
қолданылады. Оған Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігінің халыққа
құқықтық көмек және заң қызметін көрсетуді ұйымдастыру бойынша Комитет
Төрағасы қол қояды, бір данада жасалады және Лицениардың мөрімен
ресімделеді. Лицензия сенімхаттың негізінде өкілетті Лицениатпен де берілуі
мүмкін. Лицензияны жоғалтып алу кезінде Лицензиаттың оның дубликатын алуға
құқығы бар.
Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігі нотариалдық қызметпен айналысу
құқығына арналған лицензияны мемлекеттік тіркеуден өткізеді және
нотариалдық қызметті жүзеге асыруға арналған лицензияны берген тұлғалар
туралы мәліметті, соның ішінде нотариустың аты-жөні, әкесінің аты;
лицензияның берілген күні мен оның номері көрсете отырып, ведмоствалық
баспасөз органдарында (Заң газеттерінде) жариялайды.
Нотариустың лицензиясын беруден бас тартудың негізі лицензиялау туралы
заңнамамен бекітіледі. Бас тарту туралы шешім үміткерге оның бұл шешімді
қабылдаған күннен бастап 3 күн мерзім ішінде бас тартудың негіздері
көрсетіле отырып жазбаша нысанда беріледі. Бас тарту туралы шешімге сотта
шағым берілуі мүмкін.
Нотариус лицензиясының күшін азаматтардың арыздары, аумақтық әділет
органдарының, нотариаттық палаталардың, прокуратура, тергеу, анықтау
органдарының, сондай-ақ салық қызметінің ұсыныстары негізінде ҚР Әділет
министрлігінің шешімімен тоқтатыла тұрады.
Осыған байланысты лицензияны оның ауырлық дәрежесі мүмкін болатын құқықтық
салдар, жеке басының мінез-құлқы бойынша тоқтату үшін негіздердің
әртүрлілігіне назар аударады.Нотариус лицензиясының күшін тоқтата тұру
туралы шешімде лицензияның қолданылуын тоқтата тұру себептері мен
көрсетілуі тиіс.Лицензияның күші мұндай шешім нотариусқа жеткізілген күннен
бастап тоқтатыла тұрады. Тоқтата тұруға себеп болған мән-жайлар жойылған
жағдайда лицензиар лицензияның күшін қалпына келтіру туралы шешім шығарады.
Нотариус лицензиясының күшін тоқтата тұру тоқтатылған кезеңде нотариаттық
іс-әрекеттер жасалуына тыйым салуға және нотариустың жеке мөрін аумақтық
әділет органына тапсыруына әкеп соғады.
Нотариус лицензиясының күшін тоқтата тұру немесе қалпына келтіру туралы
шешім Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің ведмоствалық баспасөз
органында жарияланады.Нотариус лицензиясының күшін тоқтата тұру туралы
шешім жөнінде сотқа шағымдануға болады.
Нотариустың лицензиясының күшін тоқтата тұрудан басқа заң нотариустың
лицензиясын кері қайтарып алуды да қарастырады. Нотариустың лицензиясын
кері қайтарып алу Әділет атестаттау комиссиясының не прокуратура
органдарының, не Қазақстан Республикасы Әділет министррігінің, не
Республикалық нотариаттық палатаның талап қоюы бойынша сот шешімімен
мынадай жағдайларда
Көріп отырғанымыздай, жекеше нотариустардың лицензиясын кері қайтарып алу
үшін негіздер құқық бұзушылықтар болып табылады.
Заңның 12 бабы жекеше нотариустардың лицензиясының күшін тоқтату негіздерін
қарастырады. Оған, ең алдымен соттың шешімі бойынша лицензияны кері
қайтарып алу жатады. Бұдан басқа, әділет аумақтық органы және нотариаттық
палаталардың ұсынысы бойынша ҚР Әділет Министрлігі лицензиясының күшін
мынадай жағдайларда тоқтатуы мүмкін
Нотариус лицензиясының күшін тоқтату туралы ұсынысты тиісті нотариат
палатасы мен аумақтық әділет органы енгізеді.
Лицензияны алғаннан кейін үміткер алғашқы төлемді енгізе отырып аумақтық
нотариалдық палатаға мүшелікке кіруі тиіс және аумақтық әділет органынан
есептік тіркеуден өтуі тиіс.
Жекеше нотариус үшін аумақтық нотариалдық палатаға мүшелікке кіру міндетті
болып табылады. Аумақтық нотариалдық палата қоғамдық бірлестіктің ұйымдық-
құқықтық нысанында мемлекеттік емес заңды тұлға болып табылатындықтан
бұндай палатаның мүлкі негізінен нотариустардың алғашқы төлемдері есебінен
қалыптасады. Алғашқы ай сайынғы мүшелік жарғылардың мөлшері нотариалдық
палата басқасының жоғарғы органымен анықталады. Әдетте, алғашқы төлем айлық
есептік көрсеткіште есептеледі және 200 айлық есептік көрсеткіш
мөлшеріндегі соманы құрайды. Кейбір аумақтық палаталар аудандық, селолық
және шағын қалалық нотариустар үшін алғашқы төлемнің мөлшерін азайтады.
Нотариалдық палатаның мүшелігіне қабылдау туралы нотариусқа тіркейтін
есепке орналасау үшін басқару шешімінің көшірмесі берілуі керек.
Жекеше нотариуста штамп, мөр және бланкілері болуға тиіс. 1999 жылдың
наурызына дейін жекеше нотариустар Қазақстан Республикасының мемлекеттік
елтаңбасы бейнеленген жеке мөрді пайдаланған. Жаңа реквизиттерді толық жазу
1999 жылы 24 ақпандағы ҚР-ның Әділет Министрлігінің №16 Жекеше
нотариустардың мөрі туралы, яғни 04.11.2004 жылы өзгерістер енгізілген
бұйрығымен баяндалған. Онда жекеше нотариустардың жеке мөрі және нобайы
(алғашқы нұсқасы) бекітілген. Жеке мөрде – тегі, аты-жөні, әкесінің аты,
нотариалдық қызметпен айналасу құқығына лицензия берілген күні және нөмері
көрсетілуі тиіс. Жекеше нотариустардың жеке мөрлерін дайындауға тапсырысты
Аумақтық Әділет органы жүзеге асырады. Жекеше нотариустарға жаңа мөрлерді
беру Әділет органдарына сәйкес, мөрмен бекітілген және тігілген,
нөмірленген, арнайы тіркеу журналында тіркелген, қолхат беру негізінде
жүргізіледі. Сонымен қатар, нотариустарда келесілер болуы қажет
куәландыратын жазуы бар штамптар, айналымды қара жазуы бар кіші штамптар,
штамптардың көшірмелерін, штамптардың көшірмелерінің көшірмесін, жекелігі
көрсетілген, қабілеті тексерілген, тігілген және номірленген, сенімхат,
өсиет бланкілері және т.б.
Мемлекеттiк нотариустар мен жекеше практикамен айналысатын нотариустардың
нотариаттық iс-әрекеттер:
1)Мәмiлелердi куәландыру;
2)Мүлiктi иелiктен алу туралы шарттарды куәландыру;
3)Мүлiктi пайдалану тәртiбi туралы шарттарды куәландыру;
4)Некелiк келiсiм-шарттарды куәландыру;
5)Өсиеттердi куәландыру;
6)Сенiмхаттарды куәландыру;
7)Кепiлгерлiк шарттарын куәландыру;
8)Шаруашылық серiктестiктерiнiң құрылтай құжаттарын куәландыру;
9)Мұрамен сенiмгерлiк басқарушыны тағайындау;
10)Мұраға құқық туралы куәлiктер беру;
11)Жұбайлардың және ортақ бiрлескен меншiк құқығы негiзiнде мүлкi бар басқа
адамдардың ортақ мүлiктегi үлесiне меншiк құқығы туралы куәлiктер беру;
12)Мүлiктi иелiктен алуға тыйым салу және тыйымды жою;
13)Құжаттардың көшiрмелерi мен олардан алынған үзiндiлердiң дұрыстығын
куәландыру;
14)Құжаттардағы қолдардың түпнұсқалығын куәландыру;
15)Құжаттардың бiр тiлден екiншi тiлге аудармасының дұрыстығын куәландыру;
16)Фактiлердi куәландыру;
17)Жеке және заңды тұлғалардың өтiнiштерiн басқа жеке және заңды тұлғаларға
беру;
18)Ақшаларды депозитке қабылдау;
19)Вексельдер наразылықтарын жасау;
20)Құжаттарды және бағалы қағаздарды сақтауға қабылдау;
21)Теңiз наразылықтарын жасау;
22)Дәлелдердi қамтамасыз етудi жасау тәртiбiн белгiлейдi.
2 НОТАРИАЛДЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТЕР ЖӘНЕ ОНЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ НЕГІЗГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Нотариалдық іс-әрекеттердің жеке түрлерін жасау
Азаматтық заңдылық бойынша заңда немесе тараптардың келісімінде көрсетілген
жағдайда мәмілелерді нотариалды куәландыру міндетті болып табылады.
Нотариус тараптарға олар табыс еткен мәмiлелер жобасының мазмұны мен
мағынасын түсiндiредi, сондай-ақ оның мазмұны тараптардың шын ниеттерiне
сәйкес келетiнiн және заң талаптарына қайшы келмейтiнiң тексередi.
Кәмелеттiк жасқа жетпегендердiң немесе қорғаншы мен қамқоршысы бар басқа
адамдардың мүлкiнiң кемуiне әкеп соқтыратын кез-келген мәмiлелердi жасаған
кезде осындай мәмiленi жасауға қорғаншы мен қамқоршының келiсiмiн талап ету
қажет.
Мемлекеттiк тiркеуден өткен жылжымайтын мүлiктi иелiктен айыру туралы шарт
бұзылған жағдайда нотариус шартты бұзу туралы келiсiмдi
куәландырады.Мемлекеттiк тiркеуден өткен жылжымайтын мүлiктi иелiктен айыру
туралы шартты бұзу туралы келiсiмдi нотариус жылжымайтын мүлiкке тiркелген
құқықтар (ауыртпалықтар) және оның техникалық сипаттамалары туралы
анықтаманың негiзiнде шарт бұзылған сәтте куәландырады, оны қағаз
нұсқасында және нотариаттық iс-әрекеттердi тiркеу тiзiлiмiнде тiркейдi және
құқықты белгiлейтiн құжатты мүлiктiң иесiне қайтарылады, келiсiмнiң данасы
шартқа қоса тiгiледi. Тiркеушi органда тiркеуден өтпеген шарт оның барлық
даналарында, сондай-ақ нотариаттық iс-әрекеттердi тiркеу тiзiлiмiнде және
БНАЖ электрондық тiзiлiмiнде жазба жасау арқылы тараптардың бiрлескен
жазбаша өтiнiштерi негiзiнде бұзылады. Бұл ретте құқығын белгiлеушi
құжаттар мүлiктi иеленушiге қайтарылуы тиiс. Тараптардың қалауы бойынша
нотариус шартты бұзу туралы келiсiмдi куәландырады. Көрсетiлген шарттарды
бұзған кезде бұрын алынған мемлекеттiк баж және осы шарттарды куәландыру
үшiн құқықтық және техникалық сипаттағы қызметтердiң төлемдерi тараптарға
қайтарылмайды.
Сыйға тарту шартында егер сыйға тартушы сыйлық алушыдан кейiн тiрi қалатын
болса, сыйға тартудың күшiн жою құқығы көрсетiлуi мүмкiн. Бұл ретте (сыйлық
алушы қайтыс болған жағдайда) нотариус сыйға тартушының жазбаша өтiнiшi
бойынша құқықты белгiлеушi құжаттарды сыйлық алушының қайтыс болғаны туралы
куәлiктiң негiзiнде қайтарады. Өтiнiш пен сыйлық алушының қайтыс болғаны
туралы куәлiк нотариустың iстерiнде сақталатын сыйға тарту шартының
данасына қоса тiркеледi. Сыйға тарту шартының барлық даналарында, сондай-ақ
тiзiлiмде сыйға тартуды жойғаны туралы белгi жасалынады. Соттың заң күшiне
енген шешiмiне сәйкес мәмiле жарамсыз деп танылған кезде, нотариус бұл
туралы нотариалдық әрекеттердi тiркеу тiзiлiмiнде, БНАЖ электрондық
тiзiлiмiнде белгi қояды және құқықты белгiлеушi құжаттарды мүлiк иесiне
қайтарады. Мәмiлелердiң мазмұны баяндалатын құжаттар данасының саны
нотариаттық iс-әрекет жасауға өтiнiш берген адамдардың санымен белгiленедi,
бiрақ екi данадан кем болмауы тиiс, құжаттардың бiр данасы нотариустың
iсiнде қалады.
Жер учаскесiне меншiк құқығын (жердi пайдалану құқығын) тиiстi иелiктен
айырусыз жер учаскесiнде орналасқан жылжымайтын мүлiктi иелiктен айыруға
жол берiлмейдi. Жылжымайтын мүлiктi иелiктен айыру шартын куәландырған
кезде нотариус жер учаскесiне құқығын белгiлейтiн, сәйкестендiру құжаттарын
талап етедi ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz