Жарық пен заттың өзара әсерлесуі

Жарық дисперсиясы. Заттың жарық сындыру көрсеткішінің жарық толқыны ұзындығына тәуелділігі жарық дисперсиясы деп аталады, яғни

мұндағы – заттың сыну көрсеткіші, - жарықтың толқын ұзындығы.
Диспернсия құбылысы ақ жарық мөлдір призмадан өткенде жеті түрлі түске бөленеді. Жеті түрлі түсті спектр деп атайды. Бұл құбылысты 1672ж И.Ньютон эксперимент арқылы анықтады.
Монохроматты ақ жарық сыну көрсеткішімен бұрыш жасай призмаға түсті. Призманың сол жақ жіне оң жақ қабырғасынан екі ретті сынып, түскен сәуленің бағытымен бұрышқа бұрылады.
Сондықтан әр түрлі толқын ұзындықтардағы сәуле призма арқылы өткенде әр түрлі бұрыштарға бұрылады, яғни жарық сәуле призма арқылы өткенде спектрге бөлінеді. Бұдан көретініміз жарық дифракциялық тордан өткенде спектрге бөлінетіні сияқты, призмадан өткенде де спектрге бөлінетінін, яғни спектрлік анализ жасауға болады. Заттың құрамын оның сәуле шы,ару спектрі бойынша анықтау спектрлік анализ деп аталады.
Енді дифракциялық тор мен призма арқылы алынған спектрлердің айырмашылығын қарастырамыз:
1. а) дифракциялық тор түскен жарықты толқын ұзындығымен бөледі. Сондықтан бұрышты өлшеу арқылы толқын ұзындығын табуға болады .
б) призмада жарықтың спектрге бөлінуі сыну көрсеткіші арқылы жүреді, сондықтан толқын ұзындығын анықтау үшін сыну көрсеткішін білу керек.
2. а) дифракциялық торда бұрылу бұрышы толқын ұзындығына пропорционал, бұдан көретініміз қызыл толқын ұзындығы күлгін толқын ұзындығына қарағанда үлкенірек, сондықтан дифракциялық тордан өткенде қызыл толқын үлкенірек бұрылады.
б) призма сәулені спектрге сыну көрсеткіші арқылы бөледі, барлық мөлдір заттар үшін толқын ұзындығы өскен сайын бұрылу бұрышы біркелкі азаяды. Бұдан қызыл сәуленің сыну көрсеткіші күлгін сәулеге қарағанда аз екенін көруге болады, себебі аздау бұрылады. Яғни өскен сайын азаяды.