Балық қорын құқықтық қорғау

Жоспар.

I. Балық қорын құқықтық қорғау.

II. Балыққа деген браконьерліктің көбеюі.
а) Балық шаруашылығы. тұрмыс көзі.
б) Балық қорын қорғау,молайту жолдары.

III. Қорытынды.

Балық қорын құқықтық қорғау.
Премиерь-Министр Даниель Ахметов «Оралал-Каспий балық түрлерін пайдалану және өңдіру,қорғау туралы»заң жобасын әзірлеу мәселелерге байланысты кеңес өткізді.Үкімет башысы заң жобасын жасаушылардың назарына мұндай құқықтық нормалардың құрылуы балық саласында бәсекелестік тетіктерін жасақтауға мүмкіндік берентініне аударды.Құқықтық мәртебесін айқындау шаралары инвесторлар бәсекелестік туғыза алатын шаруашылықтың бір нақты сектордың құрылуына әкелуі тиіс.Бірінші кезекте әңгіме мұндай жағдайда әзірлеу туралы болып яғни жеке кәсіпкер өз мүдесін дамыта отырып, аса құнды балық түрлерін өңдіруге,қорғауға және Орал –Каспий басейініне жаңа тұқымды балық түрлерін көбейтуге міндетті болуы тиіс. Балықтар мен уылдырықтардың бағалы түрлері туралы арнайы нормативтермен ерекшеленеді.
Заң жобасы өз міндеттері аңшылықты заңсыз рыноктан алуды көздейді.Балық қорын қорғау мақсатында 10 сәуір мен 1 маусымда «Бекіре 2007»шарасы өткізілді.Аталмыш шара барысында облыс ішкі істер департаментінің су комисиясы қызметкерлері жүргізген, жедел шаралар нәтижесіземес,мысалы Атырау Домбей тас жолы Ваз-21040 көлігін тақтатып тексеру барысында көлік толы бекіре және геш балықтары табылған. Ұсталған қылмыскерді заң жүзінде жауапқа тарттылды.
Шығыс Қазақстан табиғи және жасанды су қоры жағынан республикада алдыңғы қатардағы облыс саналады. Облыс аумағындағы үлкенді-кішілі өзендер мен көлдерді ауызға алмағанның өзінде Бұқтырма теңізі, Шүлбі су қоймасы, Алакөл мен Зайсан, Маркакөл көлдері, арналы Ертіс өзені Қазақстанда теңдегсі жоқ су көздері. Айталық, Буқтырма су қоймасының бір өзі 5500 шаршы шақырым, сол арқылы мыңдаған гектар шабынды жер суғарылады. Қойнауында сазан, табан басқа да кұнды балықтар өсіп өнуде. Ұзындығы 4248 шақырым Ертстің 1400 шақырымы республикамыздан өтеді.Шығыс Қазакстанның су қоры бірінші кезекте гидроэнергетика үшін пайдаланылса, одан кейін балық шаруашылығын дамытуда басты орын алады.
Суға бай өңірде балық шаруашылығын өркендетудің мүмкіндіктері мол Облыстағы су қоймаларының дені осы мақсатта пайдаланылып отыр. Мәселен, Бұқтырма су қоймасынан жылына 6-9 мың тонна, Шүлбіден 100-270, Алакөлден - 200, Ертістен 15 тоннага дей!н, басқа көлден 10-15 тонна балық ауланады. Мамандар есебінше бұл жеткілікті емес. Бұл есепке алынғандағысы, ал жырын кетіп жатқан балықтын мөлшерін ешкім білмейді.
Балық азық-түлік қорын толықтырудың бір көзі. Сондықтан облыста оны өндіруді жолга қоюдың шаралары қарастырылған. Су қоймаларындағы балық қоры табиғатта өзін-өзі толықтырып отыратын қорға жатады. Дей тұрғанымен, балық шаруашылығының жағдайы кебіне-көп су қоймаларының гидрологиялық және гидрохимиялық режиміне, балық азығының жағдайына тікелей байланысты. Бұл жағдай,әсіресе, Бұқтырма және Шүлбі су қоймалары үшін маңызды.
Ірі су қоймаларындағы балық қоры жыл сайын 11-12 мың тонна балық өнімдерін өндіруге мумкіндік береді екен, әрине, ол үшін бірқатар ауқымды шараларды жүзеге асыру қажет. Осы мақсатта облыста 2002-2004 жылдары балық шаруашылығын дамытудың аймақтық бағдарламасы жасалған. Бағдарламада су қоймаларындағы экологиялық жағдайды жақсарту балық шаруашылығы саласындағы жағдайды тұрақтандыру оның қорын молайтудың алғы шаттарын жасау, аулау мен өндірісін жолға қою, балық қорын қорғауды күшейту және қорды қорғау мен пайдалануды ғылыми тұрғыдан басқару мақсат етілген.
Бұқтырма су қоймасындақы балықты табиғи жолмен толықтыру арқылы жылына 600-700 тонна бағалы балық өнімдерін өндірудін мүмкінгі бар Алайда, Орта Азиядағы ең ірі саналатын Бұқтырмада шабақ өсіру шаруашылығының тіршілігі төмен болып отыр. Аймақтық бағдарламаға сәйкес,қазіргі күнгі шаруашылықты қайта кұру жұмыстары қолға алынуда. Мұндағы екі жылдық сазан сібір бекіресі мен сүйрек ( стерлядь) балықтарын өсіріп, кейіннен су қоймаларына жіберу қолға алынбақ. Бұқтырма шабақ өсіру шаруашылығын 2004 жылға дейін толыгымен жөндеу жоспарланған. Биыл бекіре өскіні мен оның тірі жемісін өсіру қолға алынды. 2004 жылы уылдырықты кең көлемде инкубациялау, бекіре шабағын өсіріп, су қоймаларына жіберу көзделуде. Балық өсіру бірер жылда атқарылатын шаруа емес. Мәселен, сазан төрт жылдан кейін, ал бекіре жеті-тоғыз жылдан соң кайтарымын береді екен.
Өткен жылдын шілде айында Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің жанынан балық шаруашышығы комитеті құрылып, 4 аймактық басқарма және 3 бассейндік инспекция құрылды. Сонын бірі — біздің Орталық-Шықыс аймақтық балық инспекциясы басқармасы. Осы мерзімде балық шаруашылығын қорғау, жүргізу және реттеу жөнінде біраз жұмыстар тындырылды. Мысалы, балық шаруашылығы маңызы бар су қоймаларына түгендеу жүргізіліп өндіруге жататын балық қоры биологиялық дәлелдемелермен толықтырады. Одан басқа су қоймаларын жаңадан балыктың бағалы түрлерімен, басқа да су жануарларымен көбейту, балық көлемін ұлгайтуға басты назарда ұсталып отыр.
Айта кету керек, осы уакытқа дейін табиғи және қолдан жасалған су қоймаларын шағын көлдерге есептеп келеді. Мұндай көлдерде балык өндіру көлемі өте төмен. Яғни, біраз сұранысына сай көлемі табысы мол пайдалы шаруашылык жүргізуге тиімсіз, өйткені шағын көлдерде гектарына 3-6 кг балык ауланады. Соған қарамастан, осындай көлдерде балык өндіретін шаруашылықтарды ұйымдастыру жалғасып келеді. Шындығында бұл баяғы экономикалық жағынан тиімсіз, шаруашышық - жүргізуге қолайсыз болашағы жоқ..
Біздің басқарма жыл сайын балық аулау көлемін ұлғайтып басталған 1СИ тұрақтандыру бағытын ұстанып отыр. Басқарманын кеш,ұйымдастырылғанына қарамастан, өткен жылғы нәтиже жаман емес Атап айтқанда, 2003 жылғы балык аулау лимиті 648 тонна болса. сонын 55,6 пайызын игердік. Онын ішінде әуесқой көпшілік бағыттағы балық аулау 3

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Дүние журналы №2,№3,№8, 2004ж.
2. Атамекен №7 2003ж.
3. Байдилдинов ҚР-ның экологиялық құқығы.