Эктопаразиттер

Жоспар
Кіріспе

1. Құрылысы мен физиологиясы
2. Ас қорыту жүйесі
3. Зәр шығару жүйесі
4. Тыныс алу мүшесі
5. Нерв жүйесі

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Теңіздерде, тұщы суларда және топырақта тіршілік ететін 400 түрі белгілі,
еркін қозғалатын жыртқыштар немесе жануарлардың қанымен қоректенетін
эктопаразиттер. Сүліктерде сегменттер саны тұрақты, параподиялары,
қылтандары болмайды. Бас (простомиум) және аналь (пигидиум) бөлімдері жоқ.
Денесінің алдыңғы және артқы жағында сорғыштары дамыған. Целом қуысы
редукцияланып, лакунарлық жүйеге айналған. Ішкі мүшелерінің арасы
паренхимаға толы. Көпшілігі гермафродиттер, тікелей (личинкасыз) дамиды.
Құрылысы мен физиологиясы. Сүліктер дене пішіні жағынан жалпақ
құрттарға ұқсас. Денесі арқа-құрсақ жағына қарай қысылған, ұзындығы 20 см-
ге дейін. Сыртқы жіңішке сегменттері ішкі ірі сегменттеріне сәйкес емес.
Әдетте бір ішкі сегментіне 3-5-ке дейін сыртқы жіңішке сақина сәйкес
келеді. Сүліктердің денесі 33 сегменттен (Acanthobdella отрядында - 30)
түзілген, олардың алдыңғы төртеу қосылып алдыңғы сорғышты, артқы жетеуі -
артқы сорғышты құрайды.

19 – сурет. сүлік 1- алдынғы сорғыш, 2 – артқы сорғыш

Параподиялары, қылтандары, қармалауыштары және желбезектері жоқ, тек
Acanthobdella туысьның өкілдерінде алдыңғы 5 сегментінде қылтандары болады,
бұл олардың азқылтанды құрттарға жақындығын көрсетеді. Денесі тығыз
кутикуламен қапталған, оның астын кілегейлі без клеткаларға бай эпителий
астарлап жатады. Эпителий клеткалардың түбінде көптеген түрлі түсті
түйіршіктелген пигментті клеткалары шашыраңқы орналасқан.

20 –сурет. Медициналық сүліктің анатомиясы. 1-церебральді ганглии, 2-
жұтқыншақ, 3-өңеш, 4-асқазанның алдыңғы қалтасы, 5-асқазаның артқы қалтасы,
6-ортаңғы ішек, 7-артқы ішек, 8-анус, 9-артқы сорғыш, 10-ганглии, 11-
метанефридий, 12-қуық, 13,15- аталық без, 14-тұқым жолы, 16-қынап, 17-
аналық без, 18-пенис.
Сүліктердің түсі - осы пигменттердің түсі. Эпителидің астында сақина
тәрізді әрі өте күшті дамыған ұзына бойы бұлшықеттер орналасқан. Сонымен
қатар дорзо-вентральды бұлшықеттері де бар.
Ішкі мүшелерінің арасын паренхима толтырған, целом қуысы нашар дамып,
жіңішке түтікшеге, лакунарлық жұйеге айналған, тек қана Acanthobdellida
отрядының өкілдерінде ғана ересек күйінде целом сақталып қалған.
Ас қорыту жүйесі - алдыңғы, ортаңғы және артқы ішектер. Алдыңғы
сорғышының түбінде орналасқан ауыз тесігі ауыз қуысына, одан жүтқыншаққа
жалғасқан. Жүтқыншақтың құрылым ерекше-ліктері - негізгі систематикалық
белгілер. Тұмсықты сүліктерде (Rhynchobdellida) жүтқыншақта етті түтік
немесе тұмсық болады. Ол ауыздан уақытша шығып, қорегіне қадалуға
қабілетті. Жақтылар отрядының (Gnathobdellida) ауыз қуысыңда үш хитинді
тістері болады, біреуі арқа және екеуі бүйір. Олар тісті ара сияқты жақты
қүрайды. Қоректену кезінде сүліктер жағымен (тістерімен) иесінің терісін
тесіп, сол жерден қанды сорады. Жүтқыншаққа бір клеткалы сілекей бездері
ашылады. Медициналық сүліктің (Hirado medicinalis) сілекей бездері гирудин
(Hirudin) деп аталатын, қанды үйытпайтын қасиеті бар ерекше белоктық зат
бөліп шығарады. Сүліктер жаралаған жерден қанның көп уақытқа дейін тоқтамай
ағатыны осы гирудиннің бөлінуінен. Осыған байланысты сүліктің ішегіне
тұскен қан бірнеше айға дейін ұйымайды.
Жұтқыншақ жіңішке әрі қысқа өңеш арқылы ортаңғы ішекке жалғасады.
Ортаңғы ішектен тұйықталған бірнеше бүйірлік қалталары тарайды (медиңиналық
сүлікте 10-11 жүп). Бүйірлік қалталары бар бөліктерді кейде қарын деп те
атайды. Осыған сүліктің сорған қаны жиналып, сақталады. Қалталардың артқы
жұбы дененің соңына дейін созылып жатады. Ортаңғы ішек артқы ішекке
жалғасып, ол артқы сорғыштың үстінде орналаскан аналь тесігімен аяқталады.
Кейбір еркін тіршілік ететін сүліктер үсақ жануарлармен қоректенеді.
Зәр шығару жүйесі - метанефридиялы. Бір қабатты клеткаларымен
қапталған нефридиялық түтіктері дененің бүйір жағында метамерлі орналасқан.
Бүл түтіктер нефропора (шығарғыш тесіктер) арқылы сыртқа ашылады.
Медициналық сүлікте 17 жүп нефридиялары бар.
Сүліктердің нефридияларының негізгі ерекшелігі - нефростома
(кірпікшелі воронка) мен нефридиялық түтігі жалғасқан жерінде екеуінің де
үшы түйық бітеліп, нефростомаға жиналған несеп заттар Оның қабырғасы арқылы
нефридия түтігіне осмостық жолымен сіңіріледі де, сыртқа шығарылады.
Нефростома кеңейген үшымен бүйір жағындағы синустың (целомның қалдығы)
ішіне, жіңішке жағымен түйықталған резервуарға ашылады.
Целом қалдықтарының қабырғаларында дән тәрізді клеткалар жинақталған.
Оларды ботриодты тканьдер деп атайды. Азқылтан-дылардағы хлорагогенді
клеткаларға ұқсас.
Тыныс алу мүшесі дамымаған, бүкіл денесімен, ал теңіздерде тіршілік
ететін Branchellion туысының өкілдері дене сегменттерінің бүйіріндегі
орналасқан желбезектері арқылы тыныс алады,
Қан айналу жүйесі целомға байланысты әр түрлі қүрылысты. Қылтандылар
(Acanthobdellida) отрядының өкілдерінде целом қуысы сақталып, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.