Тәрбие процесінің жүйесі мен құрылымы, тәрбие процесінің жалпы заңдылықтары



1. Тәрбие процесінің жүйесі мен құрылымы
2. Тәрбие процесінің жалпы заңдылықтары
ТП - күрделі динамикалық жүйе. Бұл жүйенің әр компоненті өз кезегінде өзіндік компоненттері бар жүйе ретінде қаралады. Қолайлы анықтау шектерін қолдану арқылы әрқилы жүйе мен құрылымдар түзуге болады. Қазіргі теориялық педагогикада ТП талаптарымен құрылған мынадай жүйелері белгілі: ТП мақсаты, міндеті, мазмұны, процестің өту жағдайлары, тәрбиеші мен тәрбиеленушінің қарым-қатынасы, тәрбие іс-әрекетінің қолданылатын әдістері мен формалары, процестің даму кезеңдері және т.б. Солардың кейбіреулерін қарастырайық:
Мақсаттық талап ТП-нің құрылымын шешуге бағытталған міндеттердің бірізділігін білдіреді. Қазіргі мектеп жағдайында тәрбие процесінің бағыттары мынадай:
үйлесімді, жан-жақты дамыту мақсатын есепке ала отырып, тұлғаны біртұтас қалыптастыру;
азаматтық құндылықтар, әлеуметтік-бағдарлы мотивация, ақыл-ой, эмоционалдық және еріктік үйлесім ауқымы негізінде тұлғаның адамгершілік сапаларын қалыптастыру;
оқушыларды ғылыми, мәдени және өнер, т.б. қоғамдық құндылыққа қатыстыру;

қоғамның демократиялық өңделуіне, тұлғаның құқық-тары мен міндеттеріне сәйкес өмірлік позицияға тәрбиелеу;
тұлғаның мүмкіндіктері мен тілектерін, сонымен бірге әлеуметтік талаптарын ескере отырып, оның икемділігін, ептілігін және қызығушылығын дамыту;
- оқушылардың даралық және қоғамдық түсінімдерін дамытатын танымдық іс-әрекет ұйымдастыру;
тұлғаны сапалы тәрбиелеу мақсатында әлеуметтік құнды, әрі жан-жақты іс-әрекет ұйымдастыру;
тұлғаның аса маңызды әлеуметтік функциясын, яғни, өзгермелі еңбектік іс-әрекет жағдайындағы қатынастарын дамыту, әлеуметтік қуаттылықты көтеру.
Келесі құрылым ТП-нің негізгі сатыларын белгілеуге негізделеді. Бұл сатылар - қойылған міндеттердің сапалы шешілуіне бағытталған бірізді кезеңдердің міндетті түрде өтетін процесі. Құрылым ТП бірізділігінің және бірлігінің терең заңдылығын түсінуде өте маңызды:
қойылатын талаптар мен ережелерді тәрбиеленушілердің түсінуі;
білімнің сенімділігі;
сезім қалыптастыру;
іс-әрекетке араласу және іс-әрекет арқылы тәрбиелеу.
Ақпанбек Г. Қазақтардың дүниетанымы. -Алматы, Қазақ университеті, 1989.
Айтмамбетова Б. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері. -А., 1991.
3.Алмаханова Х. Жас өспірімдерге эстетикалық тәрбие беру. /Методикалық нұсқау. А., 1990.
4.Ақназарова Б. Класс жетекшісі. -А., Мектеп, 1973.
5.Әбенбаев С. Оқушы жастарға эстетикалық тәрбие беруді жетілдіру. -А., 1992.

6.Әбенбаев С. Мектептегі тәрбие жұмысының әдістемесі. -А., 1999.
7.Әбілова З. Этнопедагогика. -А., 1997.
8.Әтемова Қ. Ата-аналар жиналысының мәні. Қаз. мем. 1-1996.
9.Болдырев Н. Мектептегі тәрбие жұмысының методикасы. -Алматы, 1987. тарау.
Болдырев Н. Класс жетекшісі. -А., Мектеп, 1980.
Богословский В. т. б. Жалпы психология -А., Мектеп, 1980, 13 тарау.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:   
Тәрбие процесінің жүйесі мен құрылымы, тәрбие процесінің жалпы заңдылықтары

ТП - күрделі динамикалық жүйе. Бұл жүйенің әр компоненті өз кезегінде
өзіндік компоненттері бар жүйе ретінде қаралады. Қолайлы анықтау шектерін
қолдану арқылы әрқилы жүйе мен құрылымдар түзуге болады. Қазіргі теориялық
педагогикада ТП талаптарымен құрылған мынадай жүйелері белгілі: ТП мақсаты,
міндеті, мазмұны, процестің өту жағдайлары, тәрбиеші мен тәрбиеленушінің
қарым-қатынасы, тәрбие іс-әрекетінің қолданылатын әдістері мен формалары,
процестің даму кезеңдері және т.б. Солардың кейбіреулерін қарастырайық:
Мақсаттық талап ТП-нің құрылымын шешуге бағытталған міндеттердің
бірізділігін білдіреді. Қазіргі мектеп жағдайында тәрбие процесінің
бағыттары мынадай:
үйлесімді, жан-жақты дамыту мақсатын есепке ала отырып, тұлғаны біртұтас
қалыптастыру;
азаматтық құндылықтар, әлеуметтік-бағдарлы мотивация, ақыл-ой, эмоционалдық
және еріктік үйлесім ауқымы негізінде тұлғаның адамгершілік сапаларын
қалыптастыру;
оқушыларды ғылыми, мәдени және өнер, т.б. қоғамдық құндылыққа қатыстыру;

қоғамның демократиялық өңделуіне, тұлғаның құқық-тары мен міндеттеріне
сәйкес өмірлік позицияға тәрбиелеу;
тұлғаның мүмкіндіктері мен тілектерін, сонымен бірге әлеуметтік талаптарын
ескере отырып, оның икемділігін, ептілігін және қызығушылығын дамыту;
- оқушылардың даралық және қоғамдық түсінімдерін дамытатын танымдық іс-
әрекет ұйымдастыру;
тұлғаны сапалы тәрбиелеу мақсатында әлеуметтік құнды, әрі жан-жақты іс-
әрекет ұйымдастыру;
тұлғаның аса маңызды әлеуметтік функциясын, яғни, өзгермелі еңбектік іс-
әрекет жағдайындағы қатынастарын дамыту, әлеуметтік қуаттылықты көтеру.
Келесі құрылым ТП-нің негізгі сатыларын белгілеуге негізделеді. Бұл сатылар
- қойылған міндеттердің сапалы шешілуіне бағытталған бірізді кезеңдердің
міндетті түрде өтетін процесі. Құрылым ТП бірізділігінің және бірлігінің
терең заңдылығын түсінуде өте маңызды:
қойылатын талаптар мен ережелерді тәрбиеленушілердің түсінуі;
білімнің сенімділігі;
сезім қалыптастыру;
іс-әрекетке араласу және іс-әрекет арқылы тәрбиелеу.
Келесі құрылым да бірізді процесс кезеңдерін анықтауға негізделеді, бірақ
ол енді басқа талаптарға, яғни процестің жүруінің пәрменділігін қамтамасыз
ететін бірліктер арасындағы байланыстар мен тәуелділіктерге негізделеді: а)
тәрбиенің негізгі міндеттері мен мақсат-тарын қамтитын процесті жоспарлау;
б) материалды (еңбек, табиғатты қорғау); қоғамдық (ұжымдық, ұйымдастыру-
басқарушылық, коммуникативтік); рухани (эмоционалды -сезімдік, танымдық,
құндылық-бағдарлаушылық) іс-әрекеттерді ұйымдастыру; в) тәрбиеленушілердің
негізгі іс-әрекеттерінде тұлға аралық қарым-қатынасын және оның дамуын
реттеу; г) жоспарланған және алынған нәтижелердің айырмашылығын бақылау
және қорытындылар шығару, жіберілген қателіктер мен қол жеткізетін
жетістіктерге талдау жасау.
ТП кезеңдерінің өлшем шектері ретінде педагогика-лық әрекеттің бірізділігін
пайдалануға болады. Бұл жағдайда құрылымда мынадай бірліктер пайда болады:
жалпы нормалар және талаптармен танысу;
қарым-қатынас қалыптастыру;
көзқарастар мен тұжырымдар қалыптастыру;
тұлғаның жалпы бағытын қалыптастыру.
Бұл әрекеттердің барлығының нәтижесі - нормалық қалыптағы тұрақты мінез-
құлық әдеттерін баулу. Әрекеттердің әдеттенуі біртіндеп мінез бітістеріне,
тұлғалық қасиеттерге ауысады.

Жалпы заңдылық ауқымының әрекеті ТП-нің барлық жүйесіне таралады. Жалпы
заңдылық осы процестің маңызды және ірі бірліктерінің арасын байланыстырып
отырады. Жүйе ішіндегі бірліктерінің байланысын анықтайтын заңдылық жеке
(нақты) заңдылық деп аталады. ТП жалпы педагогикалық процестің бөлігі
ретінде осы процестің заңдылықтарына бағынады.
Тәрбиелеу тәжірибесі үшін ТП-інің кейбір бірліктерін тәрбие сапасына ықпал
жасайтын заңды қатынастар пәрменділігімен байланыстыру қажет.
Тәрбиелеу пәрменділігі мыналарға байланысты:
қалыптасқан тәрбиелік қатынастарға;
әрекеттерді ұйымдастыру мен оған қойылған мақсат-тардың бір-біріне
үйлесуіне;
3) тәрбиелік әсердің әлеуметтік тәжірибесі мен сипатының (бағыттылығы,
мазмұны)
тәрбиеленушілерге ықпал етуіне;
объективті және субъективті факторлар әрекетінің байланысына;
тәрбиелеудің және өзіндік тәрбиенің қарқындылығына;
педагогикалық өзара әрекеттегі тәрбие процесіне қатысушылардың
белсенділігіне;
тәрбиемен ұштасушы дамыту және оқыту процестерінің пәрменділігіне;
тәрбиелік ықпалдың сапасына;
тәрбиеленушінің ''ішкі жан дүниесіне'' әсер ету қарқындылығына;

тәрбиеленушілердегі сөздік және сезімдік процестердің даму деңгейі мен
педагогикалық әсер етудің үйлесуіне;
тәрбиеленушілердің өзара бір-бірімен қарым-қатынасының қарқындылығы мен
санасына байланысты болады.

Тәрбие мазмұнын түсінерде қойылатын талаптар мен мақсаттарға сай оқушының
білімі, нанымы, дағдылары, тұлғалық сапасы мен белгілері тұрақты әдеттер
жүйесі деп қабылданған.
Тұлғаның жан-жақты және үйлесімді дамуы - бұл ақыл-ой, дене, адамгершілік,
еңбек пен политехникалық, эстетикалық тәрбиелердің біртұтас педагогикалық
процесте тоғысуы. Қазіргі тәрбие бағыттарының негізіне мына идеялар жатады:
Тәрбие мақсаттарының шынайы болуы. Бүгінгі нақты мақсат - бұл адамның
ептіліктері мен дарындығына сүйене отырып, оны жан-жақты дамыту. Бұл
мақсатқа жетудің құралы - әр адамның мәдениет қоры негіздерін игеруі.
Осыдан тәрбие мазмұнының орталық түсінігі, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Оқыту заңдылықтары мен принциптеріне түсінік
Педагогиканың дәрістері
Бастауыш мектеп оқушыларының экономикалық тәрбиесі
Педагогика пәні бойынша бағдарлама
Тәрбие мақсаттарының шынайы болуы
Оқытудың мәні, мақсаты, міндеттері, қызметтері, зандылықтары, қозғаушы күштері мен ұстанымдары
Педагогикалық процестің принциптері
КӘСІПТІК ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ НЕГІЗДЕРІ ПӘННІҢ ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
Педагогиканың теориялық, методологиялық негіздері. Тұтас педагогикалық процестің теориясы мен практикасы
Тұтас педагогикалық үдерісіндегі тәрбиенің мазмұны
Пәндер