ХХ-ХХіғ. басындағы білім беру және тәрбие мәселесі

1. ХХ.ХХІғ. басындағы білім беру және тәрбие мәселесі
2. Республикамызда соңғы жылдары оқыту процесін ізгілендіру

Соңғы жылдары философияда, психологаяда әрекетті адамды зерттеудін әдіснамасы деп қарастыруда. Әрекетті адам субъект ретінде танылып, оның жасампаздығы, қайраткерлігі қалыптасады. Адамның іс-әрекеті оның бүкіл өмірі өзімен қатар жасап келе жатқан адамдармен тығыз байланыста өтеді. Олармен бірге өмірді ұғынып, күнделікгі тіршілік мәселелерін шешеді, болашаққа жоспарлар құрады. Адам әрекеті сан алуан оның негізгілерін ойы, оқу, еңбек. Олар жас мөлшерінің әр кезеңінде әр түрліше көрінеді.
Оқыту мен оқу әрекетінің бір-бірімен тығыз байланыста болып, баланың ақыл-ойының дамуында зор рөл атқаратындығы белгілі. Ал оқыту барысында ақыл-ойдың интеллектінің дамуы, "оқи алуға үйрену" бүгінгі күннің басты талабы.
Оқушылардың оқу әрекеті - ол орындайтын әрекеттердің жетекшісі, негізі. Оқу әрекеті арқылы осы кезеңге тән психологиялық жаңа құрылымдар теориялық сана және ойлау қалыптасады. Олармен байланысты рефлексия, талдау, жинақтау сияқты психикалык қабілеттер
Мектепте бұл кажеттіліктерді қанағаттандырудың мүмкіндігі мол. Енді ол муғалімнің басшылығымен әр түрлі тапсырмаларды шеше отырып, қарапайым теориялық білімдерді меңгере бастайды.
Осшылайша оқу әрекетінің мазмүны болып табылатын теориялық ілім оқушының қажеттілігіне айналады. Ал қажеттіліктерді өтеу мотивтермен баиланысты. Тапсырманы табысты орындап шығуға басшылық ететін ынта-ықылас, ішкі түрткілер пайда болады. Оқу әрекеті деп білім, білік алуға бағытталған әрекетті айту қабылданған. Ол өз бетінше де, мүғалімнің. жетекшілігімен де жүзеге асады. Мұғалім басшылыққа алып отырған әрекет теориясының психологиялық негізін Ы.Ананьев, Л.С.Выготский, А.И.Леоньтев, А.Р.Лурья, С.Л.Рубинштейн жасады. Ал бастауыш мектеп кезеңіндегі оқу әрекеті Ш.А.Амонашвили, В.В.Давьадоп, Л.В.Занков, П.Е.Гальперин тб зерттеулершде қарастырылды.
Жоғарыда аталған авторлар әрекетті өмірдің бірлігі деп қарап, онын төмендегідей ішкі құрылымдарын белгілейді.
Қажеттілік - мотив - мақсат - құрал - әрекет - нәтиже.
Әрекеттің ішкі құрылымына енетін бұл компоненттер былайша сипатталады.
Қажеттілік - индивидтің өзінің өмір сүруге, дамуға білімінің, тәжірибесінің, басқа да әлеуметтік жағдайлардың жеткіліксіз екенін сезінуі. Белсенді әрекеттің негізі.
Мотив - ынта-ықыластың аууы.
Құрал - әрекеттің амадарын белгілеу, жолдарын таңдау.
Әрекет - іс-қимыл, құрал. Ол, ойын, тілдік, ойлау ерекеттері түрінде жүзеге асады.

1. Садыков Т.С., Абылкасымов А.Е. Білім берудің дидактикалық негіздері. Алматы.,2000ж.
2. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. А, 1998ж
3. Педагогика. Дәріс курсы. А, 2003ж.
4. Сластенин Б.А. Педагогика. М, 2002ж.
5. Подласый И.П. Педагогика. 1,2 книги. М, 1996ж.
6. Лихачев Б.Т. Педагогика. М, 1999ж.