ХХ-ХХіғ. басындағы білім беру және тәрбие мәселесі

ХХ-ХХІғ. басындағы білім беру және тәрбие мәселесі

Соңғы жылдары философияда, психологаяда әрекетті адамды зерттеудін әдіснамасы деп қарастыруда. Әрекетті адам субъект ретінде танылып, оның жасампаздығы, қайраткерлігі қалыптасады. Адамның іс-әрекеті оның бүкіл өмірі өзімен қатар жасап келе жатқан адамдармен тығыз байланыста өтеді. Олармен бірге өмірді ұғынып, күнделікгі тіршілік мәселелерін шешеді, болашаққа жоспарлар құрады. Адам әрекеті сан алуан оның негізгілерін ойы, оқу, еңбек. Олар жас мөлшерінің әр кезеңінде әр түрліше көрінеді.

Оқыту мен оқу әрекетінің бір-бірімен тығыз байланыста болып, баланың ақыл-ойының дамуында зор рөл атқаратындығы белгілі. Ал оқыту барысында ақыл-ойдың интеллектінің дамуы, "оқи алуға үйрену" бүгінгі күннің басты талабы.

Оқушылардың оқу әрекеті - ол орындайтын әрекеттердің жетекшісі, негізі. Оқу әрекеті арқылы осы кезеңге тән психологиялық жаңа құрылымдар теориялық сана және ойлау қалыптасады. Олармен байланысты рефлексия, талдау, жинақтау сияқты психикалык қабілеттер дамиды.

Мектепте бұл кажеттіліктерді қанағаттандырудың мүмкіндігі мол. Енді ол муғалімнің басшылығымен әр түрлі тапсырмаларды шеше отырып, қарапайым теориялық білімдерді меңгере бастайды.

Осшылайша оқу әрекетінің мазмүны болып табылатын теориялық ілім оқушының қажеттілігіне айналады. Ал қажеттіліктерді өтеу мотивтермен баиланысты. Тапсырманы табысты орындап шығуға басшылық ететін ынта-ықылас, ішкі түрткілер пайда болады. Оқу әрекеті деп білім, білік алуға бағытталған әрекетті айту қабылданған. Ол өз бетінше де, мүғалімнің. жетекшілігімен де жүзеге асады. Мұғалім басшылыққа алып отырған әрекет теориясының психологиялық негізін Ы. Ананьев, Л. С. Выготский, А. И. Леоньтев, А. Р. Лурья, С. Л. Рубинштейн жасады. Ал бастауыш мектеп кезеңіндегі оқу әрекеті Ш. А. Амонашвили, В. В. Давьадоп, Л. В. Занков, П. Е. Гальперин тб зерттеулершде қарастырылды.

Жоғарыда аталған авторлар әрекетті өмірдің бірлігі деп қарап, онын төмендегідей ішкі құрылымдарын белгілейді.

Қажеттілік - мотив - мақсат - құрал - әрекет - нәтиже.

Әрекеттің ішкі құрылымына енетін бұл компоненттер былайша сипатталады.

Қажеттілік - индивидтің өзінің өмір сүруге, дамуға білімінің, тәжірибесінің, басқа да әлеуметтік жағдайлардың жеткіліксіз екенін сезінуі. Белсенді әрекеттің негізі.

Мотив - ынта-ықыластың аууы.

Құрал - әрекеттің амадарын белгілеу, жолдарын таңдау.

Әрекет - іс-қимыл, құрал. Ол, ойын, тілдік, ойлау ерекеттері түрінде жүзеге асады.

Нәтиже - өнім.

Оқу әрекеті арқылы баланың ойы абстрактіден нақтыға қарай ерлейді, теориялық сана, теориялық ойлау қалыптасады.

Окушының дамуының негізі болып табылатыи әрекет, оқу әрекеті әрбір сабақтың өзегі деп түсіну керек.

Сабақтың әрекет теориясына сәйкес ұйымдастырылуы - баланың жеке басын дамытудың басты кепілі.

Ол үшін мүғалім мына қағидаларды есінде үстауы қажет:

- баланың бойындағы құмарлығын, қызығушылыгын жойып алмай, оньщ үнемі алга жылжуға деген табиғи талап-тілектерін, сұраныс пен мұқтаждарын ескеру, шығармашылығын жетілдіру.

- білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай жасау.

- өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптастыру.

Айтылғандарды қорыта келе, дәстүрлі оқыту әдістемесі негізінде метафизикалық (экстенсивтік, сандық, мазмүндық) әдіснама, ал дамыта оқыту технологиясының негізінде диалектикалық (интенсивті, сапалык, мәнділік) әдіснамасы жатыр деп айтуға болады. Дәстүрлі оқыту балада білім, білік, дағды алуға қажетті ақыл, сана бар деп есептеп, сол ақылға дайын білімді құю керек деген көзқарасқа, ал дамыта оқыту бала бойындағы табиғи қабілеттерді жаңа белестерге көтеруді мақсат тұтатын ұстанымдарға негізделген. Дәстүрлі оқыту жаттауға, есте сақтау, ал дамыта оқыту дербес жұмыс істеуге, алған білімді пайдалана білуге үйретеді. Оны кесте түрінде бейнелеуге болады

Дамыта оқыту арнайы педагогакалық технологаяларды қажет етеді. Ол технологияларда баланы қоршаған ортамен еркін қарым-қатынасқа түсу мүмкіндігі беріледі. Қарым-қатынастар: жоспарлау, ұйымдастыру, мақсаттарды жүзеге асыру, іс-әрекетті талдау кезеңдерінен тұрады. Әр кезең бала тұлғасының дамуына өз үлесін қосады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс