Алматы облысы, Қаратал ауданының климаттық жағдайы. Пиязды өсіру технологиясы

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Алматы облысы, Қаратал ауданының климаттық жағдайы

2. Пиязды өсіру технологиясы

3. Пияздың негізгі ауруларына сипаттама

4. Ауру қоздырғыштарының биологиялық даму циклы

5. Пияздың негізгі ауруларына қарсы күресу шаралары

ІІІ. Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Фитопатология - өсімдіктердің ауруы және олармен күресу жолдарын қарастыратын ғылым. Оның атауында гректің үш түрлі сөзінен шыққан: phyton - өсімдік, phatos - ауру, logos - ілім. Жалпы ауылшаруашылық және орман фитопатологиясын айырып алуға болады.

Жалпы фитопатологияда өсімдік ауруларының себебін, ауру қоздырғыштарының ара-қатынасын, қоршаған орта, өсімдіктердің ауруға қарсы тұруы және тағы басқа жалпылама теориялық сұрақтар қарастырылады.

Фитопатологияның негізгі көңіл аударатыны жеке-жеке өсімдіктерді қарастыру емес, өсімдіктердің топтары мен қауымдастықтары. Осындай күрделі биогеоценоздың бірі орман болып табылады, сондықтан бір ағаш ауырса, барлық ағашқа аурудың түрлері беріледі. Бұндай жағайда орман фитопатологиясы бір ғана тұқымдастың жеке бір түрін ғана зақымдап қана қоймай, барлығын жаппай зақымдайды.

Көбіне өте кең таралған өсімдіктердің ауруларына саңырауқұлақтармен, бактериямен, вируспен және тағы басқа микроорганизмдермен берілетін ауру қоздырғыштарын айтуға болады. Қоздырғыштардың биологиялық қасиеті, даму ерекшелігі және таралуы өсімдіктің ауруына байланысты болады. Сондықтан фитопатология төмендегідей ғылымдардан туындады: микология (саңырауқұлақтар туралы ғылым), вирусология (вирустар туралы ғылым), микробиология (жалпы микроорганизмдер туралы ғылым) . Фитопатология өз алдына биологияның бір саласы, оның қазіргі әдістерімен жаңа жетістіктері көптеп қолданылуда.

Фитопатология басқа биологиялық және жаратылыстану ғылымдарымен тығыз байланыста. Зерттеу барысында анатомиялық құрылысындағы патологиялық өзгерістердің болуы, зат алмасу және ауру өсімдіктің физиологиялық қызметтерінің бұзылуы, ботаника, өсімдіктер физиологиясы, биохимия, генетика, цитология, молекулярлық биологиямен байланыстылығын көруге болады. Осы уақытта фитопатологиялық бақылаулар мен зерттеулер ағаш және бұта өсімдіктерінің жаңа формалары мен сорттарын алуға көмегін тигізеді.

Қаратал ауданы ның климаты

Қазақстанның климаты шұғыл континентті келеді, бұл жерде қыс онша қатты болмайды, жазы ыстық, қуаңшылық. Бұл температураның тез ауысуынан ауаның құрғақ болып, жауын-шашынның аз түсуінен байқалады. Жалпы климаттың қалыптасуына географиялық ендік, күн радиациясымен қатар атмосфера да жүріп жататын күрделі процестер әсер етеді. . Қысы оңтүстік - шығысыңда біршама жұмсақ, солтүстігінде суық. Қаңтар айының жылдық орташа температурасы -10-14°С. Жаз айлары ыстық, және қуаң. Шілде айының орташа температурасы 22-24°С . Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 200-400-мм-ді құрайды. Қазақстанның аумағы түгелімен қоңыржай белдеуде жатқандықтан, жылдың төрт мезгілі өз уақытысында ауысып отырады. Ауданның қысы жұмсақ, қар негізінен желтоқсаннан наурызға дейін созылады. Қар ақпан айында ери бастайды. Мамыр айынан бастап күн ысып, құрғақ ауа райы қалыптасады. 2-3 ай бойы жауын-шашын болмайтын кездер болады. Күз қарашадан желтоқсанға дейін созылады. Күзде жауын-шашын сирек жауып, құрғақ, ашық ауа райы қалыптасады. Күздің соңғы айында ғана күн бұлыңғыр тартып, ауа дымқылданып күзгі суық жел соға бастайды.

Климаттың қолайлы жағдайларын ауа райына қарап білуге болады. Ауданда жаз, күз айларында жел соғып тұрады. Жел соққан кезде дауыл тұрып егін шаруашылығына қолайсыз жағдайын тигізеді. Егер аспан ашық, күн жылы болса, жел соқпаса климаттың қолайлы болғаны.

Топырағы

Республика жерінің топырақ түрлері түзуші факторларға тығыз байланысты келеді, сондықтан да топырақ түрлері географиялық ендік бағыты бойымен созыла орналасқан, әр әртүрлі аймақ түрінде еліміздің солтүстік бөлігінен оңтүстікке қарай алмасып отырады. Ауданның көптеген жерінде сортаң топырақты, егістік жерлерді суару режимінің дұрыс сақтала бермеуінен және жер асты суының шамадан тыс минералдануынан қазір сортаң топырақты жер көлемі ұлғайып келеді. Кейбір жерлерде қоңыр топырақ таралған.

Өсімдіктердің топырақтан қоректенуін жақсарту үшін қолданылатын органикалық және минералдық заттар. Тыңайтқыштарды дұрыс пайдаланғанда ауыл шаруашылық дақылдарының түсімі артады, өнім сапасы жақсарады. Топырақ-тағы негізгі минералдық қоректік заттар: азот, фосфор, калий, т. б. мәселен, тыңайтқыштардың өсімдікке әсер етуі арасында белгілі бір байланыс бар екені анықталды.

Егер топырақта өсімдікке сіңімді фосфор көп болса, фосфор тыңайтқыштарын енгізуден егіннің түсімі онша артпайды. Мәселен, күздік қара бидай мен күздік бидай көктемде қыстан әлсіреп шығады. Осы кезде өсімдікке қоректік элементтер өте қажет, бірақ топырақта өсімдікке сіңімді азот жетіспейді, өйткені, күзде жаңбыр суы нитраттарды топырақтың терең қабатына жуып әкетеді, ал нитрлеуші бактериялар әрекеті ерте көктемдегі салқын әсерінен баяулайды. Қазіргі кезде ең кеңінен қолданылатын органикалық тыңайтқыштар: көң, қи садырасы, қорда, құс саңғырығы. Маңыздылары - көң, қи садырасы, құс саңғырығы. Органикалық тыңайтқыштарды дұрыс және ұзақ пайдалануда топырақтың қарашірігі едәуір көбейеді.

Жаздық бидай ең ерте себілетін дақыл. Мерзімінен кеш себу өнімнің төмендеуіне апарып соғады, себебі оның түптенуі, түріктенуі және масақтануы жазғы болатын жауын-шашынға сәйкес келеді. Көктемде қатты дауыл тұрған кезде, себілген тұқымды жел ұшырып әкетеді. Немесе құрғақшылық жағдайда тұқым себу мөлшерін бірте-бірте азайтқанда бидайдың өнімі келмейді, ал жалпы алғанда тұқымдық дақылдың өзінен ғана қыруар дәнді үнемдеуге болады. Құрғақшылық кезде өскен бидай су жетіспегеннен күйіп кетеді.

Пиязды өсіру технологиясы

Пиязды өсіруге ең жақсысы болып жеңіл саздақ, құмдақ бейтарап және аз сілтілі (рН 6, 4-7, 9) жерлер болып табылады. Пиязды, сонымен қатар, астына органикалық тыңайтқыш салатын және егісті ерте босататын, сол арқылы оны арамшөптерден жақсы тазалауға мүмкіндік беретін дақылдардан соң орналастырған жақсы: ерте пісетін орамжапырақ, қияр, қызанақ, сидерат, бұршақ тұқымдастар. Пиязды кеш пісетін орамжапырақ дақылынан, сәбізден, қызылшадан және әсіресе жасыл дақылдардан соң өсірмеген дұрыс. Пиязды бұрынғы орнына жеңіл топырақта 3 жылдан кем емес, ауыр топырақта 5 жылдан кем емес уақыттан соң өсіруге болады.

Пиязды өндіру кезінде оның вегетациясы бойына қоректену элементіне қажеттілік өзгереді. Пияз өмірінің бірінші бөлімінде молырақ азотты, ал жуашықтарының құрылуы кезінде - фосфор және калийді пайдаланады. Бұл мерзімдегі азоттың көптігі жуашықтардың пісуін баяулатады. Сүгідер жырту алдында тікелей пияздың астына жердің құнарлығына қарай 20-дан 60т/га-ға дейін мөлшерде қарашірік (бірақ еш жағдайда да көң емес) салуға болады.

Шалқан пияз ылғалды қажеттілік етеді ( оның тамырлық жүйесі басқа көкөністік дақылдарға қарағанда әлсіз) әсіресе жуашықтарының қалыптасуы кезінде. Пиязды жыл және топырақ жағдайына қарай 200 м3/га-дан (орманды далаларда жеңілірек топырақтарда) 400 м3/га (далалықтағы ауыр жерлерде) дейін орта нормамен 2-12 рет суарады. Суаруды әр 20-30 күн сайын жүргізеді, ал құрғақ ауа райында 12-15 күн. Суарғаннан соң топырақты жекелейді және қобысытады. Суару тамшылық жүйе (алғашқы шығынды көп талап ететін, өнімнің айтарлықтай көбеюімен ақталатын тиімдірек әдіс) көмегімен, атыздарды жаудырату (ең көп тараған) жолымен жүзеге асыруға болады.

Күту, шөптеу, топырақты қобысыту, қорғау шаралары, жапырақтарының белсенді өсуі кезіндегі суару мен қоректендірулер болып табылады. Арамшөптердің шығуына әсіресе вегетацияның бірінші фазасында болмайды - олар пиаздан тек қана жарық пен ылғалды алып қана қоймайды, сонымен қатар фитонцидтық қызметі арқасында өсімдіктердің қоректену элементтерін сіңіруінің мүмкіндігін азайтады. Пияз егістерінде, үлкен аумақтарда агротехникалық шаралармен қатар гербицидтарды пайдаланады.

Пияз зиянкестерімен және ауруларымен күресудің жалпы шарасына: дақылдарды кезектестіру, пиязды бұрынғы орнына 3-6 жылдан кем емес уақытта қайтару, өсімдік қалдықтарын жинау және жою, терең сүгідер жырту жатады. Содан басқа: пияз астына азоттық тыңайтқыштардың жоғары

мөлшерін және жаңа көң салуға жол бермеу; топырақты жүйелі қобысыту және арамшөптерді жою; пиязды толықтай піскен уақытында және құрғақ шуақты күнде жинау; сақтар алдында жуашықтарды құрғату керек.

Пияздың негізгі ауруларына сипаттама

Жалған ақ ұнтақ (пероноспороз) . Ауру қоздырғышы - Peronospora destructor Casp. саңырауқұлағы - нағыз паразит. Қоздырғыштың жіпшумағы бір клеткалы, тармақталған, клетка аралығында таралып, оның конидия тасушылары мен конидиялары леп саңылауы арқылы сыртқа шығады.

Конидиялары бір клеткалы, пішіні жұмыртқа тәрізді, түсі күлгін-сұр, көлемі 35-60 х 22-25 мкм. Ылғалды ауада өну қабілетін бірнеше күнге дейін сақтайды, ал тікелей күн сәулесі түскенде 1, 5-2 сағатта кеуіп, жансызданады. Жетілген конидиялар ауа толқынымен, жаңбыр тамшысымен таралады да, жіпшеге өніп, леп саңылауы арқылы өсімдікке қайта енеді.

Өсімдік жапырағы, сабағы конидиямен залалданғанда, кесел алғаш жеке бөліктерде жергілікті дамып, кейін жіпшумақ ауруға шалдыққан мүшелердің негізіне таралып, диффузды түрінде айналады.

Заладанған сабақ бірте-бірте жойылып, ал саңырауқұлақ аталған мүшеден пиязшыққа өтіп, одан әрі түбіріне жетіп, осы бөлікте жіпшумақ түрінде қыстайды. Сонымен қатар қоздырғыш егістегі өсімдік қалдықтарында (сабақта) ооспора түрінде қыстауы мүмкін. Соңғысы сирек кездеседі.

Ауру пиязшықтан диффузды залалданған өсімдік өседі. кеселге шалдыққан өсімдіктердің өсіп-өркендеуі саябырлап, жапырағы сарғайып, солып, жеңіл күлгін-сұр өңезбен жабылады. Түзілген конидиялар жаңа өсімдіктерді заладайды. Инкубациялық кезеңі 10-18 күнге созылады.

Кеселдің белгісі сабақта, жапырақта, тұқым сабағында қызылша, сұрғылт түсті дақ түрінде білінеді. Дақ үстінде конидия тасушылар мен конидиядан тұратын сұр өңез түзіледі. Залалданған жапырақтар кенеттен сарғайып, қурайды. Тұқым сабақтары да сарғайып морт сынады. Тұқымдары жетілмей, әлжуазданып, сапасы мен өнгіштігі төмендейді.

Мойын шірігі. Ауру қоздырғышы - Botrytis allii Munn., кейде Botrytis туысына жататын басқа саңырауқұлақтар. Олардың жіпшумағы алғаш түссіз, кейін қоңырланып, үстінде конидия тасушылар мен конидиялар түзіледі. Конидия тасушылары қысқа бұтақталған, қоңыр-сұр болып келеді. Ақшыл сұр түсті, көлемі 6-16 х 4-8 мкм, пішіні дөңгелек немесе эллипс тәрізді, бір клеткалы конидиялары конидия тасушылардың ұшында топталып түзіледі. Склероцийлары майда, диаметрі 4, 5 мм дейін. Қыстап шыққан склероцийлар көктемде конидия тасушылар мен конидияларға өнеді. Ауру қоры - залалданған пиязшық, егістіктегі склероцийлар, ауру тұқымдар.

Пиязшықтың мойын бөлігінде ұлпа жұмсарып, шіриді. Көлденең кесіндісінде пиязшық ұлпасы қоңырлау түсті, ыстыққа піскендей кейіп алады. Ауру пияздың сыртқы қабатынан ішкілеріне таралады. Залалданған пиязшық бетінде алғаш жеңіл сұр, соңынан ұнтақталған өңез түзіледі де, онда көптеген майда, қара склероцийлар пайда болып, бір-бірімен қосылып қабықша түзеді.

Саңырауқұлақ егістікте әлсіреген өсімдіктердің қураған төменгі жапырақтарын заладап, кейін пиязшықтың мойнына қарай жылжиды. Қоймада жоғары температура мен ылғалдылықта ауру тез дамып, пиязшықта конидия тасушылар түзіліп, сауларына түбірі арқылы еніп, оларды залалдайды. Пиязшықтың тыныштық кезеңі неғұрлым қысқа болса, соғұрлым аурумен тез залалданады, себебі өсе бастаған тамыршалар инфекцияның енуіне әсерін тигізеді.

Ауру пиязшықтан өкен өсімдіктің жапырақтары бозарып, тез солып, шіріп, қурайды, ал тұқым сабағы мен басы сұр өңезбен жабылып, шіриді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.