Айналым қаржысы және оның қалыптасу көздері
Кіріспе
1.Айналым қаржысы және оның қалыптасу көздері
2. Айналым қаражатының қажеттілігін бағалау
3. Кәсіпорындар қаржысы
Қорытынды
Пайдалынған әдебиеттер
1.Айналым қаржысы және оның қалыптасу көздері
2. Айналым қаражатының қажеттілігін бағалау
3. Кәсіпорындар қаржысы
Қорытынды
Пайдалынған әдебиеттер
Айналым қаражаты — кәсіпорындар мен шаруашылық ұйымдарының өндіріс циклі барысында толық пайдаланылатын қаражатының бір бөлігі.
Оған ақшамен бағаланған материал, шикізат, отын, энергия т.б. қажетті заттар жатады. Ол сонымен қатар аяқталмаған өндірісті жалғастыру үшін, дайын өнім қорын жасау үшін де жұмсалады. Айналым қаражатының бір бөлігі өндіріс саласында, екінші бөлігі айналымға түседі. Күнделікті өндіріс жағдайында оның бір бөлігі материалдық заттар қорына айналса, тағы бір бөлігі банк есепшотында, кәсіпорын кассасында жинақталады. Құрылым барысына қарай айналым қаражаты кәсіпорынның меншікті қаржысы мен несие қаржысы (банктен уақытша қажетті өтеу үшін алған) болып бөлінеді. Айналым қаражаты кәсіпорынның пайдасы есебінен өсіп отырады. Оны пайдалануды жақсарту, айналымын жеделдету өндіріс тиімділігін
арттырудың басты факторларының бірі. Өндірістік қорлардың ауыспалы айналымының кез келген кезеңінде айналым қаражаты жетпей қалса онда өндірістің үздіксіз өнім шығаруы бұзылады. Қазақстанда 90-жылдары өнеркәсіп салаларына экономикалық шетелдік инвестициялардың мол тартылуы кәсіпорындардың айналым қаражаты тұрақтандыруға, игеруге жағдай жасады.
Айналым қаражаттары еңбек заты ретінде пайдаланылатын және натуралды формада өндірістік бір цикл ішінде қағида бойынша әрекет ететін материалды – заттық құндылықұтардың жиынтығының құндық бағаламасы болып табылады. Айналым қаражаттарына сонымен қатар негізгі қаражаттарға жатқызылған құнды формада бағаланған еңбек қаражаттары да жатқызылады.
Қаржыландыру және кәсіпкерлік кредиттеу процесінде кәсіпорын айналым қаражаттарының құрамы үлкен маңызға ие болады. Бұл:
- тауарлы – материалды құндылықтар қоры;
- дебиторлық қарыз;
- есептердегі қаражат;
- ақшалай қаражаттар.
Айналым қаражаттарын кредиттеу және қаржыландыру процесінде олардың құндылық бағаламасы шешуші роль ойнайды. Ол шығындарды анықтау, қаржылық нәтижелердің құрылымдануы және бағаларға өнімді, тауарларды, жұмыстар және қызметтерді қосуда анықтауда база болып табылады. Айналымдық активтерді құндылық бағаламасының жиынтығында тауарлы – материалды қорларды бағалау жетекші орынды алады. Фактілі өзіндік құны бойынша шикізаттар, негізгі және көмекші материалдар, отын, сатып алынатын жартылай фабрикаттар және комплектілеуші бұйымдар, қор бөлшектері және ыдыстар бағаланады. Фактілі өзіндік құнды материалдық ресурстарды алуға жұмсалған кредитті алуға беретін төлемді қоса алғандағы, жеткізіп берушіге берілетін төлемдер, үстемелер және қосымшалар; комиссиялық сыйақы төлемдері, жабдықтаушы және сыртқы экономикалық және басқа ұйымдарға берілетін төлемдер, тауарлық биржа қызметінің құны; кедендік төлемдер;
Оған ақшамен бағаланған материал, шикізат, отын, энергия т.б. қажетті заттар жатады. Ол сонымен қатар аяқталмаған өндірісті жалғастыру үшін, дайын өнім қорын жасау үшін де жұмсалады. Айналым қаражатының бір бөлігі өндіріс саласында, екінші бөлігі айналымға түседі. Күнделікті өндіріс жағдайында оның бір бөлігі материалдық заттар қорына айналса, тағы бір бөлігі банк есепшотында, кәсіпорын кассасында жинақталады. Құрылым барысына қарай айналым қаражаты кәсіпорынның меншікті қаржысы мен несие қаржысы (банктен уақытша қажетті өтеу үшін алған) болып бөлінеді. Айналым қаражаты кәсіпорынның пайдасы есебінен өсіп отырады. Оны пайдалануды жақсарту, айналымын жеделдету өндіріс тиімділігін
арттырудың басты факторларының бірі. Өндірістік қорлардың ауыспалы айналымының кез келген кезеңінде айналым қаражаты жетпей қалса онда өндірістің үздіксіз өнім шығаруы бұзылады. Қазақстанда 90-жылдары өнеркәсіп салаларына экономикалық шетелдік инвестициялардың мол тартылуы кәсіпорындардың айналым қаражаты тұрақтандыруға, игеруге жағдай жасады.
Айналым қаражаттары еңбек заты ретінде пайдаланылатын және натуралды формада өндірістік бір цикл ішінде қағида бойынша әрекет ететін материалды – заттық құндылықұтардың жиынтығының құндық бағаламасы болып табылады. Айналым қаражаттарына сонымен қатар негізгі қаражаттарға жатқызылған құнды формада бағаланған еңбек қаражаттары да жатқызылады.
Қаржыландыру және кәсіпкерлік кредиттеу процесінде кәсіпорын айналым қаражаттарының құрамы үлкен маңызға ие болады. Бұл:
- тауарлы – материалды құндылықтар қоры;
- дебиторлық қарыз;
- есептердегі қаражат;
- ақшалай қаражаттар.
Айналым қаражаттарын кредиттеу және қаржыландыру процесінде олардың құндылық бағаламасы шешуші роль ойнайды. Ол шығындарды анықтау, қаржылық нәтижелердің құрылымдануы және бағаларға өнімді, тауарларды, жұмыстар және қызметтерді қосуда анықтауда база болып табылады. Айналымдық активтерді құндылық бағаламасының жиынтығында тауарлы – материалды қорларды бағалау жетекші орынды алады. Фактілі өзіндік құны бойынша шикізаттар, негізгі және көмекші материалдар, отын, сатып алынатын жартылай фабрикаттар және комплектілеуші бұйымдар, қор бөлшектері және ыдыстар бағаланады. Фактілі өзіндік құнды материалдық ресурстарды алуға жұмсалған кредитті алуға беретін төлемді қоса алғандағы, жеткізіп берушіге берілетін төлемдер, үстемелер және қосымшалар; комиссиялық сыйақы төлемдері, жабдықтаушы және сыртқы экономикалық және басқа ұйымдарға берілетін төлемдер, тауарлық биржа қызметінің құны; кедендік төлемдер;
1.Абдильдина Л.И., Абдильдин С.С. Экономика предприятия. А : 2005.
2. Әлімбетов Қ.Ә., Мейірбеков А.Қ. Кәсіпорын экономикасы: 2006.
3. Булатов А.С. Экономика, М. 2005.
4. «referat911.ru» сайтты
5. Уикипедия сайтты
2. Әлімбетов Қ.Ә., Мейірбеков А.Қ. Кәсіпорын экономикасы: 2006.
3. Булатов А.С. Экономика, М. 2005.
4. «referat911.ru» сайтты
5. Уикипедия сайтты
Жоспар
Кіріспе
1.Айналым қаржысы және оның қалыптасу көздері
2. Айналым қаражатының қажеттілігін бағалау
3. Кәсіпорындар қаржысы
Қорытынды
Пайдалынған әдебиеттер
Кіріспе
Айналым қаражаты -- кәсіпорындар мен шаруашылық ұйымдарының өндіріс циклі барысында толық пайдаланылатын қаражатының бір бөлігі.
Оған ақшамен бағаланған материал, шикізат, отын, энергия т.б. қажетті заттар жатады. Ол сонымен қатар аяқталмаған өндірісті жалғастыру үшін, дайын өнім қорын жасау үшін де жұмсалады. Айналым қаражатының бір бөлігі өндіріс саласында, екінші бөлігі айналымға түседі. Күнделікті өндіріс жағдайында оның бір бөлігі материалдық заттар қорына айналса, тағы бір бөлігі банк есепшотында, кәсіпорын кассасында жинақталады. Құрылым барысына қарай айналым қаражаты кәсіпорынның меншікті қаржысы мен несие қаржысы (банктен уақытша қажетті өтеу үшін алған) болып бөлінеді. Айналым қаражаты кәсіпорынның пайдасы есебінен өсіп отырады. Оны пайдалануды жақсарту, айналымын жеделдету өндіріс тиімділігін
арттырудың басты факторларының бірі. Өндірістік қорлардың ауыспалы айналымының кез келген кезеңінде айналым қаражаты жетпей қалса онда өндірістің үздіксіз өнім шығаруы бұзылады. Қазақстанда 90-жылдары өнеркәсіп салаларына экономикалық шетелдік инвестициялардың мол тартылуы кәсіпорындардың айналым қаражаты тұрақтандыруға, игеруге жағдай жасады.
Айналым қаражаттары еңбек заты ретінде пайдаланылатын және натуралды формада өндірістік бір цикл ішінде қағида бойынша әрекет ететін материалды - заттық құндылықұтардың жиынтығының құндық бағаламасы болып табылады. Айналым қаражаттарына сонымен қатар негізгі қаражаттарға жатқызылған құнды формада бағаланған еңбек қаражаттары да жатқызылады.
Қаржыландыру және кәсіпкерлік кредиттеу процесінде кәсіпорын айналым қаражаттарының құрамы үлкен маңызға ие болады. Бұл:
- тауарлы - материалды құндылықтар қоры;
- дебиторлық қарыз;
- есептердегі қаражат;
- ақшалай қаражаттар.
Айналым қаражаттарын кредиттеу және қаржыландыру процесінде олардың құндылық бағаламасы шешуші роль ойнайды. Ол шығындарды анықтау, қаржылық нәтижелердің құрылымдануы және бағаларға өнімді, тауарларды, жұмыстар және қызметтерді қосуда анықтауда база болып табылады. Айналымдық активтерді құндылық бағаламасының жиынтығында тауарлы - материалды қорларды бағалау жетекші орынды алады. Фактілі өзіндік құны бойынша шикізаттар, негізгі және көмекші материалдар, отын, сатып алынатын жартылай фабрикаттар және комплектілеуші бұйымдар, қор бөлшектері және ыдыстар бағаланады. Фактілі өзіндік құнды материалдық ресурстарды алуға жұмсалған кредитті алуға беретін төлемді қоса алғандағы, жеткізіп берушіге берілетін төлемдер, үстемелер және қосымшалар; комиссиялық сыйақы төлемдері, жабдықтаушы және сыртқы экономикалық және басқа ұйымдарға берілетін төлемдер, тауарлық биржа қызметінің құны; кедендік төлемдер;
Айналым қаржысы - бұл ақшалай формада айқындалатын айналым қорлары мен айналыс қорларының жиынтығы. Айналым қорлары өндіріс процесіне қатысса, айналыс қорлары айналыс өрісінде қолданылады.
Айналым қорлары - бір цикл ішінде толығымен тұтынылатын еңбек заттары. Айналым қорлары өз құнын дайын өнімге бірден түсіреді және өзінің натуралдық заттық формасын өзгертеді.
Айналым қаржының құрамы:
Айналым қаржысы
Айналым қорлары
Айналыс қорлары
Өндірістік қорлар
Аяқталмаған өндіріс
Болашақ мерзімнің шығындары
Дайын өнім
Жібеілген, бірақ әлі төленбеген өнім
Қосымша қорлар
Шикізат, материалдар, запас бөлшектер және с.с
Жұмыс орындарында қалған өндіріс процестегі еңбек заттары
Жаңа өнімдерді құрастыруға, ғылыми-зерттеу, тәжірибе жұмыстарға арналған шығындар, болашақ мерзім өзіндік құнына кіреді.
Тексеруден өткен және қоймада орналасқан дайын өнім
Кәсіпорын есеп шотына төлемі әлі түспеген, бірақ жөнелтілген өнім
Кассадағы ақша, есеп шоттағы ақша, дебиторлық қарыздылық және т.с.с
Айналым қорлары үздіксіз қозғалыста болып үш кезеңнен өту қажет: өндірістік, тауарлық және ақшалай кезеңдерден.
Айналым қаржысы екі бөліктен тұрады: тұрақты және өзгермелі капиталдардан.
Тұрақты айналым капиталы (синонимы: ағымдағы активтердің жүйелі бөлігі) -- бүкіл операциялық цикл ішінде олардағы қажеттілік мөлшері салыстырмалы тұрғыдан тұрақты болатын ағымдағы активтер.
Өзгермелі айналым капиталы (вариацияланатын ағымдағы активтер) -- операциялық циклдың ең шиеленісті кезеңдерінде олардағы қажеттілік пайда болатын ағымдағы активтер бөлігі.
Ағымдағы міндеттемелер -- мерзімі бір жылдан артық болмайтын қарыздар.
Таза айналым капиталы -- ағымдағы активтер мен ағымдағы міндеттемелер арасындағы айырмаға тең болатын көрсеткіш. Оның жетіспеушілігі компанияның жоюылуына әкелу мүмкін. Бұл көрсеткіштің деңгейі компания қызметінің тәуекелділігімен және рентабельділігімен тығыз байланыста болады.
Активтер мен пассивтер арасындағы ара-қатысқа байланысты ағымдағы активтерді қаржыландырудың төрт стратегиясын көрсетуге болады: идеальды, консервативты, агрессивты және компромисты. Таза түрде ешқандай стратегияны қолдануға болмайды. Қорларға басқару саясатын оңтайландырғанда келесі есебке алынады:
* тапсырыс жасалғанда қолданылатын қор деңгейі;
* қорлардың минимальды мүмкін деңгейі (сақтық қор);
* тапсырыстың оңтайлы партиясы.
Айналым қаржының қалыптасу көздері
1. Өзіндік айналым қаржысы:
* айналым капиталы - меншік иелерінің қаржысы
* пайда -- негізгі көзі;
* тұрақты пассивтер (өзіндік капиталға теңестірілген қаржы):
* -еңбек ақы бойынша қарыз;
* -бюджет бойынша қарыз;
* -ыдыс бойынша қарыз;
* -алдын ала төленген қаржы.
2. Келтірілген қаржы:
* қарызды (несиелер);
* мемлекеттік несие;
* басқа (мақсаты бойынша пайдаланбағана қорлар мен резервтердің қалдықтары).
Айналым қаржысын нормалау - айналым қорларының минимальды қажет, экономикалық тұрғыдан дәлелденген деңгейін анықтау процесі. Норма көбінесе күндермен есептелінеді
Айналым қаржысының нормативі -- кәсіпорын жұмысының үздіксіздігін қамтамасыз ететін ақшаның минимальды сомасы.
Айналым қаражатының қажеттілігін бағалау
Айналым капиталын тиімді пайдалану көпшілігінде олардың қажеттілігін дұрыс бағалау болып табылады. Себебі, өндірістің осы көлемінде жоспарланған пайданы ең төменгі мөлшердегі шығынмен табуға үлкен ықпалын тигізеді. Айналым қаражатының төмендетілген мөлшері кәсіпорынның тұрақсыз қаржы жағдайына, өндіріс процесінің іркілісіне әкеліп соғады. Осының салдарынан өндірістің көлемі мен пайдасы төмендейді. Осы кезекте айналым қарадатының көтеріңкі мөлшері кәсіпорынның өндірісті ұлғайту үшін күрделі қаржы шығынын жұмсау мүмкіндігі төмендейді.
Кәсіпорында айналым қаражатының қажеттілігін бағалау кәсіпорынның өндіріс жоспары және өндіріс шығынының сметасымен үйлестіру керек. Мұнда қажетті мөлшерде өнімнің нақтылы түрлерін және оларды белгілі мерзімде шығаруды негіздеу қажет. Кәсіпорынның жеке айналым қаражатының қажеттілігін есептеген кезде мыналарды еске алған жөн:
-- Жеке айналым қаражаттары өндірістік бағдарламаны орындауда тек негізгі өндірістік қажеттілікті өтеу ғана емес, сонымен қатар, кәсіпорынның негізгі қызметіне жатпайтын қосалқы және көмекші өндірістер, тұрғын үй, коммуналдық және тағы басқа шаруашылықтар және дербес баланста тұрмайтындар да өтелуі қажет.
-- Тауар өткізу, қоймадағы дайын өнімдердің қорлануы жөніндегі мәселелерді жеткілікті, терең пысықтауы төмен болуы мүмкін. Бірақ та кез келген жағдайда алған кезде межеленген сату болжамы болуы керек. Олай болмаған күнде шығарылған өнімдер ұзақ жатып қалады және ақшалай қаржыларының едәуір бөлігі айналымнан оқшауланады, сөйтіп кәсіпорынның қаржы жағдайының орнықтылығы әсер етіп, оның банкротқа ұшырауы мүмкін .
Айналым қаражатын қалыптастыру және пайдалану механизмі өндіріс барысына, сондай-ақ ағымдағы өндірістік және қаржы жоспарын орындауға жан-жақты ықпал етеді.
Айналым қаражаты өндіріс көлемін және өнімді сатуды кеңейтуді, жаңа өткізу нарықтарын, яғни кәсіпорын капиталы айналатын саланы басып алуды жоспарлы түрде және барынша ұтымды, сондай-ақ үнемді, басқаша айтқанда, айналым қаражатының ең аз мөлшерімен қамтамасыз етуі тиіс.
Айналым қаражатын тиімді пайдалануды жоспарлау және ұйымдастыру үшін жауапты менеджерлердің ең негізгі міндеті болып табылады.
Айналым қаражаты оның екі саласындағы ауыспалы айналымға: өндіріс саласы мен айналыс аясына қатысады. Сондықтан айналым қаражаты өндірістік айналым қоры мен айналыс аясындағы қорға бөлінеді.Айналым қаражаты өндіріс процесінің үздіксіздігін қамтамасыз етуі тиіс. Сондықтан кәсіпорынның айналым қаражатына қажеттілігінің құрамы мен көлемі өндіріс қажеттілігіне ғана емес, айналыс қажеттілігіне де орай анықталады.
Кәсіпорынның айналым қаражатына қажеттілігі мына факторларға байланысты:
-- өндіріс пен сату мөлшеріне;
-- бизнестің түріне (кәсіпорын қызметінің сипатына);
-- қызмет (бизнес) ауқымына;
-- өндірістік кезеңнің ұзақтығына;
-- кәсіпорын капиталының кұрылымына;
-- кәсіпорынның есептік саясатына және есеп айырысу жүйесіне;
-- кәсіпорынның шаруашылық қызметін кредиттеу шарттары мен практикасына;
-- материалдык-техникалық жабдықтау деңгейіне;
-- тұтынылатын шикізаттың түрі мен құрылымына;
-- өндірістің және кәсіпорын өнімінің сату мөлшерінің өсу қаркынына;
-- менеджерлер мен бухгалтерлердің және т.б. шеберлігіне.
Кәсіпорынның айналым қаражатына қажеттілігін дәл 4 есептеуді айналым қаражатының жоғарыда атап өтілген факторларға байланысты өндіріс саласында және айналыс аясында болатын уақытын есептеуден бастау қажет:
-- айналым қаражатының өндірісте болатын уақыты;
-- өндірістің айналым қаражаты тікелей жұмыс істеу (немесе өңдеу) процесінде болатын уақыты;
-- өндіріс процесінде жұмыс күшінің шығынын қажет етпейтін үзіліс уақытын;
-- өндірістің айналым қаражаты запаста болатын уақытты қамтиды.
Айналым қаражаты айналыс аясында болатын уақыт айналым қаражатының сатылмаған өнім қалдығы, кәсіпорын кассасындағы, банкідегі және шаруашылық жүргізуші субъектілермен есеп айырысуда шоттардағы ақшалай қаражат түрінде болатын уақытты қамтиды .
Айналым қаражаты айналымының жалпы уақыты (бір айналымның жылдамдығы немесе айналымның жылдамдығы) өндіріс саласында және айналыс аясында болатын уақыттан кұралады. Ол айналым қаражатын тиімді пайдалануға, кәсіпорын қаржысының жай-күйіне ыкпал ететін аса маңызды сипаттама болып табылады.
Айналым қаражаты айналымының жылдамдығы айналым қаражатын өндірісте пайдалану деңгейін сипаттайды. Айналым жылдамдығы неғүрлым жоғары болса, кәсіпорынға айналым қаражаты аз қажет болады. Бұған өнім сату процесін жеделдету арқылы да, сондай-ақ өндіріс
Айналым қаражаты нормативін есептеудің талдамалы, тура шот әдісі, коэффициенттік әдіс деген 3 әдіс қолданылады.
Талдамалы немесе нормалаудың тәжірибелік-статистикалық әдісі өндірісті жабдықтау мен өткізуді ұйымдастырудың қалыптасқан практикасында қолданылады. Осы әдіс қолданылғанда қолда бар тауарлық-материалдық кұндылықты талдаған кезде, оның нақты запасы нақтыланады және артық, қажет емес құндылық алынып тасталады.
Тура шот әдісінде кәсіпорын техника мен технологияның дамуындағы, өндірісті ұйымдастырудағы, тауарлық-материалдық құндылықты тасымалдау мен есеп айырысу саласындағы барлық өзгерісті қолдана отырып ұйымдастыру-техникалық деңгейге қол жеткізген жағдайда, айналым қаражатының әрбір элементінің запасының ғылыми негізделген есебі қарастырылады.
Коэффициенттік әдісте өткен кезеңнің жиынтық нормативіне өндіріс көлемінің жоспарлы өзгеруіне және қаражаттың айналымдылығын жеделдетуге түзету енгізіледі. Егер норматив кезең-кезеңмен тура шот арқылы нақтыланатын болса, онда айналым қаражатының жекелеген элементтері бойынша сараланған коэффициент қолдануға жол беріледі.
Тура шот әдісі айналым қаражатының әрбір элементін жеке нормалайтын негізгі әдіс болып табылады. Нормалаудың баска әдістері өнеркәсіпте қосалқы әдіс ретінде пайдаланылады. Меншікті айналым қаражатының жалпы нормативі өндіріс және өнім сату жоспарын орындау үшін шикізаттың, материалдың, отынның, арзан бағалы және тозғыш заттардын, аяқталмаған өндірістің, даяр бұйымның (тауардың) және алдағы кезеңнің шығысына қажетті запастар құру, сондай-ақ межеленген мерзімде есеп айырысу мақсатында оның ең аз қажеттілік мөлшерінде белгіленеді.
Айналым қаражатын нормалау деген:
-- тауарлық-материалдық кұндылықтың жекелеген түрі бойынша барлык айналым қаражаты запасының, әдетте, күнмен есептелген нормасын әзірлеу және белгілеу;
-- жалпы меншікті айналым қаражатының және оның әрбір элементінің ақшаға шағылған нормативін әзірлеу. Айналым қаражаты запасының нормасы бірқатар жыл бойы жылдық нормативті есептеу үшін қолданылады. Ол өндіріс, жабдықтау және өткізу жағдайы айтарлықтай өзгерген жағдайда, жылдық қаржылық жоспар жасағанда материалдық кұндылықттың жекелеген түрі бойынша нақтыланады.
Әрбір кәсіпорынның меншікті айналым қаражатының нормативі мына негізгі көрсеткішпен анықталады :
-- өндіріс және өнім сату көлемімен;
-- өндіріске, өнім сақтауға және сатуға жұмсалған шығынмен;
-- тауарлық-материалдық құндылықтың жекелеген түрі бойынша айналым қаражаты запасының (айналым қаражатының нормасымен) және күнде белгіленген шығынның нормасымен.
Өндірістің тиісті бабы бойынша тоқсан ішіндегі шығынының сомасын 90-ға бөлсе өндірістік запастың жекелеген элементінің біркүндік шығыны шығады.
Айналым құрал-жабдығының шикізат, негізгі материал мен сатып алынатын жартылай фабрикат (бұдан әрі -- материал); аяқталмаған өндіріс, даяр өнім сиякты үш ең маңызды элементін нормалаудың негізгі кағидаларын қарастырайық.
Материалды нормалау. Материалдық ресурстар шығынын нормалау дегеніміз-жоспарланған өндірісті жетілдіру жөніндегі ұйымдастыру-техникалық іс-шараларын іске асыруды ескере отырып, өнім өндіруге немесе жұмыстың орындалуына қажет барынша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1.Айналым қаржысы және оның қалыптасу көздері
2. Айналым қаражатының қажеттілігін бағалау
3. Кәсіпорындар қаржысы
Қорытынды
Пайдалынған әдебиеттер
Кіріспе
Айналым қаражаты -- кәсіпорындар мен шаруашылық ұйымдарының өндіріс циклі барысында толық пайдаланылатын қаражатының бір бөлігі.
Оған ақшамен бағаланған материал, шикізат, отын, энергия т.б. қажетті заттар жатады. Ол сонымен қатар аяқталмаған өндірісті жалғастыру үшін, дайын өнім қорын жасау үшін де жұмсалады. Айналым қаражатының бір бөлігі өндіріс саласында, екінші бөлігі айналымға түседі. Күнделікті өндіріс жағдайында оның бір бөлігі материалдық заттар қорына айналса, тағы бір бөлігі банк есепшотында, кәсіпорын кассасында жинақталады. Құрылым барысына қарай айналым қаражаты кәсіпорынның меншікті қаржысы мен несие қаржысы (банктен уақытша қажетті өтеу үшін алған) болып бөлінеді. Айналым қаражаты кәсіпорынның пайдасы есебінен өсіп отырады. Оны пайдалануды жақсарту, айналымын жеделдету өндіріс тиімділігін
арттырудың басты факторларының бірі. Өндірістік қорлардың ауыспалы айналымының кез келген кезеңінде айналым қаражаты жетпей қалса онда өндірістің үздіксіз өнім шығаруы бұзылады. Қазақстанда 90-жылдары өнеркәсіп салаларына экономикалық шетелдік инвестициялардың мол тартылуы кәсіпорындардың айналым қаражаты тұрақтандыруға, игеруге жағдай жасады.
Айналым қаражаттары еңбек заты ретінде пайдаланылатын және натуралды формада өндірістік бір цикл ішінде қағида бойынша әрекет ететін материалды - заттық құндылықұтардың жиынтығының құндық бағаламасы болып табылады. Айналым қаражаттарына сонымен қатар негізгі қаражаттарға жатқызылған құнды формада бағаланған еңбек қаражаттары да жатқызылады.
Қаржыландыру және кәсіпкерлік кредиттеу процесінде кәсіпорын айналым қаражаттарының құрамы үлкен маңызға ие болады. Бұл:
- тауарлы - материалды құндылықтар қоры;
- дебиторлық қарыз;
- есептердегі қаражат;
- ақшалай қаражаттар.
Айналым қаражаттарын кредиттеу және қаржыландыру процесінде олардың құндылық бағаламасы шешуші роль ойнайды. Ол шығындарды анықтау, қаржылық нәтижелердің құрылымдануы және бағаларға өнімді, тауарларды, жұмыстар және қызметтерді қосуда анықтауда база болып табылады. Айналымдық активтерді құндылық бағаламасының жиынтығында тауарлы - материалды қорларды бағалау жетекші орынды алады. Фактілі өзіндік құны бойынша шикізаттар, негізгі және көмекші материалдар, отын, сатып алынатын жартылай фабрикаттар және комплектілеуші бұйымдар, қор бөлшектері және ыдыстар бағаланады. Фактілі өзіндік құнды материалдық ресурстарды алуға жұмсалған кредитті алуға беретін төлемді қоса алғандағы, жеткізіп берушіге берілетін төлемдер, үстемелер және қосымшалар; комиссиялық сыйақы төлемдері, жабдықтаушы және сыртқы экономикалық және басқа ұйымдарға берілетін төлемдер, тауарлық биржа қызметінің құны; кедендік төлемдер;
Айналым қаржысы - бұл ақшалай формада айқындалатын айналым қорлары мен айналыс қорларының жиынтығы. Айналым қорлары өндіріс процесіне қатысса, айналыс қорлары айналыс өрісінде қолданылады.
Айналым қорлары - бір цикл ішінде толығымен тұтынылатын еңбек заттары. Айналым қорлары өз құнын дайын өнімге бірден түсіреді және өзінің натуралдық заттық формасын өзгертеді.
Айналым қаржының құрамы:
Айналым қаржысы
Айналым қорлары
Айналыс қорлары
Өндірістік қорлар
Аяқталмаған өндіріс
Болашақ мерзімнің шығындары
Дайын өнім
Жібеілген, бірақ әлі төленбеген өнім
Қосымша қорлар
Шикізат, материалдар, запас бөлшектер және с.с
Жұмыс орындарында қалған өндіріс процестегі еңбек заттары
Жаңа өнімдерді құрастыруға, ғылыми-зерттеу, тәжірибе жұмыстарға арналған шығындар, болашақ мерзім өзіндік құнына кіреді.
Тексеруден өткен және қоймада орналасқан дайын өнім
Кәсіпорын есеп шотына төлемі әлі түспеген, бірақ жөнелтілген өнім
Кассадағы ақша, есеп шоттағы ақша, дебиторлық қарыздылық және т.с.с
Айналым қорлары үздіксіз қозғалыста болып үш кезеңнен өту қажет: өндірістік, тауарлық және ақшалай кезеңдерден.
Айналым қаржысы екі бөліктен тұрады: тұрақты және өзгермелі капиталдардан.
Тұрақты айналым капиталы (синонимы: ағымдағы активтердің жүйелі бөлігі) -- бүкіл операциялық цикл ішінде олардағы қажеттілік мөлшері салыстырмалы тұрғыдан тұрақты болатын ағымдағы активтер.
Өзгермелі айналым капиталы (вариацияланатын ағымдағы активтер) -- операциялық циклдың ең шиеленісті кезеңдерінде олардағы қажеттілік пайда болатын ағымдағы активтер бөлігі.
Ағымдағы міндеттемелер -- мерзімі бір жылдан артық болмайтын қарыздар.
Таза айналым капиталы -- ағымдағы активтер мен ағымдағы міндеттемелер арасындағы айырмаға тең болатын көрсеткіш. Оның жетіспеушілігі компанияның жоюылуына әкелу мүмкін. Бұл көрсеткіштің деңгейі компания қызметінің тәуекелділігімен және рентабельділігімен тығыз байланыста болады.
Активтер мен пассивтер арасындағы ара-қатысқа байланысты ағымдағы активтерді қаржыландырудың төрт стратегиясын көрсетуге болады: идеальды, консервативты, агрессивты және компромисты. Таза түрде ешқандай стратегияны қолдануға болмайды. Қорларға басқару саясатын оңтайландырғанда келесі есебке алынады:
* тапсырыс жасалғанда қолданылатын қор деңгейі;
* қорлардың минимальды мүмкін деңгейі (сақтық қор);
* тапсырыстың оңтайлы партиясы.
Айналым қаржының қалыптасу көздері
1. Өзіндік айналым қаржысы:
* айналым капиталы - меншік иелерінің қаржысы
* пайда -- негізгі көзі;
* тұрақты пассивтер (өзіндік капиталға теңестірілген қаржы):
* -еңбек ақы бойынша қарыз;
* -бюджет бойынша қарыз;
* -ыдыс бойынша қарыз;
* -алдын ала төленген қаржы.
2. Келтірілген қаржы:
* қарызды (несиелер);
* мемлекеттік несие;
* басқа (мақсаты бойынша пайдаланбағана қорлар мен резервтердің қалдықтары).
Айналым қаржысын нормалау - айналым қорларының минимальды қажет, экономикалық тұрғыдан дәлелденген деңгейін анықтау процесі. Норма көбінесе күндермен есептелінеді
Айналым қаржысының нормативі -- кәсіпорын жұмысының үздіксіздігін қамтамасыз ететін ақшаның минимальды сомасы.
Айналым қаражатының қажеттілігін бағалау
Айналым капиталын тиімді пайдалану көпшілігінде олардың қажеттілігін дұрыс бағалау болып табылады. Себебі, өндірістің осы көлемінде жоспарланған пайданы ең төменгі мөлшердегі шығынмен табуға үлкен ықпалын тигізеді. Айналым қаражатының төмендетілген мөлшері кәсіпорынның тұрақсыз қаржы жағдайына, өндіріс процесінің іркілісіне әкеліп соғады. Осының салдарынан өндірістің көлемі мен пайдасы төмендейді. Осы кезекте айналым қарадатының көтеріңкі мөлшері кәсіпорынның өндірісті ұлғайту үшін күрделі қаржы шығынын жұмсау мүмкіндігі төмендейді.
Кәсіпорында айналым қаражатының қажеттілігін бағалау кәсіпорынның өндіріс жоспары және өндіріс шығынының сметасымен үйлестіру керек. Мұнда қажетті мөлшерде өнімнің нақтылы түрлерін және оларды белгілі мерзімде шығаруды негіздеу қажет. Кәсіпорынның жеке айналым қаражатының қажеттілігін есептеген кезде мыналарды еске алған жөн:
-- Жеке айналым қаражаттары өндірістік бағдарламаны орындауда тек негізгі өндірістік қажеттілікті өтеу ғана емес, сонымен қатар, кәсіпорынның негізгі қызметіне жатпайтын қосалқы және көмекші өндірістер, тұрғын үй, коммуналдық және тағы басқа шаруашылықтар және дербес баланста тұрмайтындар да өтелуі қажет.
-- Тауар өткізу, қоймадағы дайын өнімдердің қорлануы жөніндегі мәселелерді жеткілікті, терең пысықтауы төмен болуы мүмкін. Бірақ та кез келген жағдайда алған кезде межеленген сату болжамы болуы керек. Олай болмаған күнде шығарылған өнімдер ұзақ жатып қалады және ақшалай қаржыларының едәуір бөлігі айналымнан оқшауланады, сөйтіп кәсіпорынның қаржы жағдайының орнықтылығы әсер етіп, оның банкротқа ұшырауы мүмкін .
Айналым қаражатын қалыптастыру және пайдалану механизмі өндіріс барысына, сондай-ақ ағымдағы өндірістік және қаржы жоспарын орындауға жан-жақты ықпал етеді.
Айналым қаражаты өндіріс көлемін және өнімді сатуды кеңейтуді, жаңа өткізу нарықтарын, яғни кәсіпорын капиталы айналатын саланы басып алуды жоспарлы түрде және барынша ұтымды, сондай-ақ үнемді, басқаша айтқанда, айналым қаражатының ең аз мөлшерімен қамтамасыз етуі тиіс.
Айналым қаражатын тиімді пайдалануды жоспарлау және ұйымдастыру үшін жауапты менеджерлердің ең негізгі міндеті болып табылады.
Айналым қаражаты оның екі саласындағы ауыспалы айналымға: өндіріс саласы мен айналыс аясына қатысады. Сондықтан айналым қаражаты өндірістік айналым қоры мен айналыс аясындағы қорға бөлінеді.Айналым қаражаты өндіріс процесінің үздіксіздігін қамтамасыз етуі тиіс. Сондықтан кәсіпорынның айналым қаражатына қажеттілігінің құрамы мен көлемі өндіріс қажеттілігіне ғана емес, айналыс қажеттілігіне де орай анықталады.
Кәсіпорынның айналым қаражатына қажеттілігі мына факторларға байланысты:
-- өндіріс пен сату мөлшеріне;
-- бизнестің түріне (кәсіпорын қызметінің сипатына);
-- қызмет (бизнес) ауқымына;
-- өндірістік кезеңнің ұзақтығына;
-- кәсіпорын капиталының кұрылымына;
-- кәсіпорынның есептік саясатына және есеп айырысу жүйесіне;
-- кәсіпорынның шаруашылық қызметін кредиттеу шарттары мен практикасына;
-- материалдык-техникалық жабдықтау деңгейіне;
-- тұтынылатын шикізаттың түрі мен құрылымына;
-- өндірістің және кәсіпорын өнімінің сату мөлшерінің өсу қаркынына;
-- менеджерлер мен бухгалтерлердің және т.б. шеберлігіне.
Кәсіпорынның айналым қаражатына қажеттілігін дәл 4 есептеуді айналым қаражатының жоғарыда атап өтілген факторларға байланысты өндіріс саласында және айналыс аясында болатын уақытын есептеуден бастау қажет:
-- айналым қаражатының өндірісте болатын уақыты;
-- өндірістің айналым қаражаты тікелей жұмыс істеу (немесе өңдеу) процесінде болатын уақыты;
-- өндіріс процесінде жұмыс күшінің шығынын қажет етпейтін үзіліс уақытын;
-- өндірістің айналым қаражаты запаста болатын уақытты қамтиды.
Айналым қаражаты айналыс аясында болатын уақыт айналым қаражатының сатылмаған өнім қалдығы, кәсіпорын кассасындағы, банкідегі және шаруашылық жүргізуші субъектілермен есеп айырысуда шоттардағы ақшалай қаражат түрінде болатын уақытты қамтиды .
Айналым қаражаты айналымының жалпы уақыты (бір айналымның жылдамдығы немесе айналымның жылдамдығы) өндіріс саласында және айналыс аясында болатын уақыттан кұралады. Ол айналым қаражатын тиімді пайдалануға, кәсіпорын қаржысының жай-күйіне ыкпал ететін аса маңызды сипаттама болып табылады.
Айналым қаражаты айналымының жылдамдығы айналым қаражатын өндірісте пайдалану деңгейін сипаттайды. Айналым жылдамдығы неғүрлым жоғары болса, кәсіпорынға айналым қаражаты аз қажет болады. Бұған өнім сату процесін жеделдету арқылы да, сондай-ақ өндіріс
Айналым қаражаты нормативін есептеудің талдамалы, тура шот әдісі, коэффициенттік әдіс деген 3 әдіс қолданылады.
Талдамалы немесе нормалаудың тәжірибелік-статистикалық әдісі өндірісті жабдықтау мен өткізуді ұйымдастырудың қалыптасқан практикасында қолданылады. Осы әдіс қолданылғанда қолда бар тауарлық-материалдық кұндылықты талдаған кезде, оның нақты запасы нақтыланады және артық, қажет емес құндылық алынып тасталады.
Тура шот әдісінде кәсіпорын техника мен технологияның дамуындағы, өндірісті ұйымдастырудағы, тауарлық-материалдық құндылықты тасымалдау мен есеп айырысу саласындағы барлық өзгерісті қолдана отырып ұйымдастыру-техникалық деңгейге қол жеткізген жағдайда, айналым қаражатының әрбір элементінің запасының ғылыми негізделген есебі қарастырылады.
Коэффициенттік әдісте өткен кезеңнің жиынтық нормативіне өндіріс көлемінің жоспарлы өзгеруіне және қаражаттың айналымдылығын жеделдетуге түзету енгізіледі. Егер норматив кезең-кезеңмен тура шот арқылы нақтыланатын болса, онда айналым қаражатының жекелеген элементтері бойынша сараланған коэффициент қолдануға жол беріледі.
Тура шот әдісі айналым қаражатының әрбір элементін жеке нормалайтын негізгі әдіс болып табылады. Нормалаудың баска әдістері өнеркәсіпте қосалқы әдіс ретінде пайдаланылады. Меншікті айналым қаражатының жалпы нормативі өндіріс және өнім сату жоспарын орындау үшін шикізаттың, материалдың, отынның, арзан бағалы және тозғыш заттардын, аяқталмаған өндірістің, даяр бұйымның (тауардың) және алдағы кезеңнің шығысына қажетті запастар құру, сондай-ақ межеленген мерзімде есеп айырысу мақсатында оның ең аз қажеттілік мөлшерінде белгіленеді.
Айналым қаражатын нормалау деген:
-- тауарлық-материалдық кұндылықтың жекелеген түрі бойынша барлык айналым қаражаты запасының, әдетте, күнмен есептелген нормасын әзірлеу және белгілеу;
-- жалпы меншікті айналым қаражатының және оның әрбір элементінің ақшаға шағылған нормативін әзірлеу. Айналым қаражаты запасының нормасы бірқатар жыл бойы жылдық нормативті есептеу үшін қолданылады. Ол өндіріс, жабдықтау және өткізу жағдайы айтарлықтай өзгерген жағдайда, жылдық қаржылық жоспар жасағанда материалдық кұндылықттың жекелеген түрі бойынша нақтыланады.
Әрбір кәсіпорынның меншікті айналым қаражатының нормативі мына негізгі көрсеткішпен анықталады :
-- өндіріс және өнім сату көлемімен;
-- өндіріске, өнім сақтауға және сатуға жұмсалған шығынмен;
-- тауарлық-материалдық құндылықтың жекелеген түрі бойынша айналым қаражаты запасының (айналым қаражатының нормасымен) және күнде белгіленген шығынның нормасымен.
Өндірістің тиісті бабы бойынша тоқсан ішіндегі шығынының сомасын 90-ға бөлсе өндірістік запастың жекелеген элементінің біркүндік шығыны шығады.
Айналым құрал-жабдығының шикізат, негізгі материал мен сатып алынатын жартылай фабрикат (бұдан әрі -- материал); аяқталмаған өндіріс, даяр өнім сиякты үш ең маңызды элементін нормалаудың негізгі кағидаларын қарастырайық.
Материалды нормалау. Материалдық ресурстар шығынын нормалау дегеніміз-жоспарланған өндірісті жетілдіру жөніндегі ұйымдастыру-техникалық іс-шараларын іске асыруды ескере отырып, өнім өндіруге немесе жұмыстың орындалуына қажет барынша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz