Техникалық сызудың жалпы ережелері

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І.тарау. Стандарттар. Конструкторлық құжаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Стандарттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.2 Бұйымдар. МЕСТ 2.101.68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.3 Конструкторлық құжаттар. МЕСТ 2.102.68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.4 Жобалау кезеңдері. МЕСТ 2.103.68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6

ІІ.тарау. Техникалық сызудың жалпы ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.1 Форматтар. МЕСТ 2.301.68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.2 Масштабтар. МЕСТ 2.302.68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2.3 Сызықтар. МЕСТ 2.303.68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2.4 Шрифттар. МЕСТ 2.304.68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.5 Өлшемдер қию. МЕСТ 2.307.68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.6 Бұйымдарды және конструкторлық құжаттарды белгілеу. МЕСТ 2.201.68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.8 Негізгі жазулар (бұрыштамалар). МЕСТ 2.104.68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28

Мемлекеттік стандарттық қысқартулар ғылым және тәжірибелік қызмет саласы ретінде әрбір елдерде пайда болған. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында бұл стандарт жүйесін дайындауды, ендіруді және пайдалануды реттейтін біртұтас нормативтік құжаттар жоқ. Сондықтан осы мемлекеттік стандартты бекіту және әзірлеу өте маңызды. «Стандарт жүйесі» мен «есептеудің автоматтандырылған жүйелері» ұғымдары синонимдес болып келеді. Бұл факты осы стандартты «мемлекеттік технологиялар» саласыңдағы «Ақпараттық жүйелердің стандарттар кешені» ішкі саласына жатқызуға себеп болды.
Мемлекеттік мен автоматтандырылған есепшоттарды қамтамасыз ету үшін олардың кез келген тапсырыстарына қызмет көрсетіледі, бірақ оның ішінде байланыс қызметіндегі таксафон қызметі, телеграфтық қызметтік байланыс және почталық байланыс қызметтері енгізілмеген;
Ақпараттық қолдау жүргізу өзара есепшоттарды жүргізу түрлі деңгейдегі телекоммуникациялық операторлардың арасында болады;
Олардың төлемдері мен байланыс номенклатура сұрақтары бойынша клиенттерге ақпараттық анықтамалық күтім жүргізіледі;
Мемлекеттік стандартты қалыптастыру және байланыс қызметін көрсету бойынша талдамалық ақпараттар, жүргізілген төлемдер, телекоммуникациялық операторлар басқармасына қатысты шешімді қабылдау негіздемесіндегі және операторлар үшін абоненттік жеке тұлғалық шоттардың қаржылық жағдайында қалыптастыру.
Стандарттық әртүрлі байланыс желі операторларының аппаратық құралдарынан есеп ақпаратын автоматты жинау үшін және физикалық немесе заңды тұлғаларға байланыс қызметтерін көрсету және олармен есеп айыру үрдістерін автоматтандыру үшін арналған байланыс қызметін есептеудің барлық автоматтандырылған жүйелеріне талаптар орнатады. Осы стандарт телекоммуникация операторлары беретін жалпы пайдалану желісіндегі, радиотелефондық ұялы байланыс желілеріндегі, жылжымалы радиотелефондық желілеріндегі, радиобайланыс желілеріндегі, дербес шақыру желілеріндегі, «Искра» желісіндегі, АТ/Телекс желісіндегі, деректерді жіберу мен жалпы пайдаланатын телематиктік қызмет желілеріндегі, радиотелефондық желілеріндегі, жалпы пайдалану байланыс желісіне шыға алатын ведомствалық желілеріндегі және өндірістік емес мәнге ие болған ерекшеленген желілеріндегі байланыс қызметтері үшін барлық есептеуді автоматтандыратын жүйелерініне таратылады.
Осы стандарт телеграфтық желілердің операторлары көрсетететін байланыс қызметтерін есептеуді автоматтандырылған жүйелеріне таратылмайды.

1. Шишкин И.Ф. Основы метрологии, стандартизации и контроля качества 2011 г.
2. Шишкин И.Ф. Теоретическая метрология. М.: Изд-во стандартов, 2011.
3. Гмурман В.Е. Руководство к решению задач по теории вероятностей и математической статистике. 2012 г.
4. Сена Л.А. Единицы физических величин и их размерности. М.: Наука, 2011г.
5. Бурдун Г.Д. Справочник по международной системе единиц. М.: Изд-во стандартов, 2011г.
6. Рабинович С.Г. Погрешности измерений. Л.: Энергия, 2011
7. Бурдун Г.Д., Марков Б.Н. Основы метрологии. М.: Изд-во стандартов, 2013.
8. Маркин Н.С. Основы теории обработки результатов измерений. М.: Изд-во стандартов,2013
9. Учебное пособие по дисциплине «Общая теория измерений», Кузембаева Г.М, Ерахтина И.И.
10. Киргизбаева К.Ж. Лекциялар жинағы және зертханалық жұмыстар жинағы.
Асташенков А.И., Машков Х.О. «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету.Исаев Л.К.,
11. Малинский В.Д. Метрология және стандартизация.
Крылова Г.Д. Стандартизация, сертификация, метрология негіздері: жоғарғы оқу
12. Кузнецов В.А., Ялунин Г.В. Метрология негіздері. М.: ИПК
13. Лифиц И.М. Стандартизация, метрология, сертификация негіздері: Оқулық Нысанбаева С.Н. және т.б.
14. Сапаны басқару: Оқу құралы.
15. Стандартизация, метрология, сертификация және сапа менеджментінің негіздері.

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І-тарау. Стандарттар. Конструкторлық құжаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1 Стандарттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2 Бұйымдар. МЕСТ 2.101-68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.3 Конструкторлық құжаттар. МЕСТ 2.102-68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.4 Жобалау кезеңдері. МЕСТ 2.103-68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6

ІІ-тарау. Техникалық сызудың жалпы ережелері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..7
2.1 Форматтар. МЕСТ 2.301-68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2.2 Масштабтар. МЕСТ 2.302-68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2.3 Сызықтар. МЕСТ 2.303-68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2.4 Шрифттар. МЕСТ 2.304-68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2.5 Өлшемдер қию. МЕСТ 2.307-68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.6 Бұйымдарды және конструкторлық құжаттарды белгілеу. МЕСТ 2.201-68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
2.8 Негізгі жазулар (бұрыштамалар). МЕСТ 2.104-68 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28

КІРІСПЕ
Мемлекеттік стандарттық қысқартулар ғылым және тәжірибелік қызмет саласы ретінде әрбір елдерде пайда болған. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында бұл стандарт жүйесін дайындауды, ендіруді және пайдалануды реттейтін біртұтас нормативтік құжаттар жоқ. Сондықтан осы мемлекеттік стандартты бекіту және әзірлеу өте маңызды. Стандарт жүйесі мен есептеудің автоматтандырылған жүйелері ұғымдары синонимдес болып келеді. Бұл факты осы стандартты мемлекеттік технологиялар саласыңдағы Ақпараттық жүйелердің стандарттар кешені ішкі саласына жатқызуға себеп болды.
Мемлекеттік мен автоматтандырылған есепшоттарды қамтамасыз ету үшін олардың кез келген тапсырыстарына қызмет көрсетіледі, бірақ оның ішінде байланыс қызметіндегі таксафон қызметі, телеграфтық қызметтік байланыс және почталық байланыс қызметтері енгізілмеген;
Ақпараттық қолдау жүргізу өзара есепшоттарды жүргізу түрлі деңгейдегі телекоммуникациялық операторлардың арасында болады;
Олардың төлемдері мен байланыс номенклатура сұрақтары бойынша клиенттерге ақпараттық анықтамалық күтім жүргізіледі;
Мемлекеттік стандартты қалыптастыру және байланыс қызметін көрсету бойынша талдамалық ақпараттар, жүргізілген төлемдер, телекоммуникациялық операторлар басқармасына қатысты шешімді қабылдау негіздемесіндегі және операторлар үшін абоненттік жеке тұлғалық шоттардың қаржылық жағдайында қалыптастыру.
Стандарттық әртүрлі байланыс желі операторларының аппаратық құралдарынан есеп ақпаратын автоматты жинау үшін және физикалық немесе заңды тұлғаларға байланыс қызметтерін көрсету және олармен есеп айыру үрдістерін автоматтандыру үшін арналған байланыс қызметін есептеудің барлық автоматтандырылған жүйелеріне талаптар орнатады. Осы стандарт телекоммуникация операторлары беретін жалпы пайдалану желісіндегі, радиотелефондық ұялы байланыс желілеріндегі, жылжымалы радиотелефондық желілеріндегі, радиобайланыс желілеріндегі, дербес шақыру желілеріндегі, Искра желісіндегі, АТТелекс желісіндегі, деректерді жіберу мен жалпы пайдаланатын телематиктік қызмет желілеріндегі, радиотелефондық желілеріндегі, жалпы пайдалану байланыс желісіне шыға алатын ведомствалық желілеріндегі және өндірістік емес мәнге ие болған ерекшеленген желілеріндегі байланыс қызметтері үшін барлық есептеуді автоматтандыратын жүйелерініне таратылады.
Осы стандарт телеграфтық желілердің операторлары көрсетететін байланыс қызметтерін есептеуді автоматтандырылған жүйелеріне таратылмайды.

І-ТАРАУ. СТАҢДАРТТАР. КОНСТРУКТОРЛЫҚ ҚҰЖАТТАР
І.І. СТАНДАРТТАР
Өнеркәсіптің әр саласындағы әрекеттердің жалпы ережелерін тағайындауды және оларды қолдануды стаңдарттау дейді. Стаңдарттау ғылымның, техниканың және тәжірибе жетістіктеріне негізделген, прогрессивті дамудьң бірінші шарты болып табылады.
Стандарттауға арналған теориялық немесе тәжірибелік жұмыстардың нәтижесі стандарт. Оның берілу түрлері: 1) арнаулы талаптар, ережелер және мөлшерлер келтірілген құжаттар; 2) негізгі өлшемдер немесе константалар (мысалы абсолютті ноль, Кельвин шкаласымен); 3) салыстыруға арналған зат (мысалы метр эталоны). Стандарттаудың обьектілері: бұйымдар, мөлшерлер, ережелер, талаптар, тәсілдер, терминдер және ғылымда, техникада қолданылатын белгілер.
Бұйымдардың халықаралық техникалық сәйкестігі стандарттаудың маңызын жоғары деңгейге көтереді. Себебі ортақ стандартсыз халықаралық экономикалық және ғылыми-техникалық даму мүмкін емес. Халықаралық ортақ стандартгарды дайындайтын мекеме ИСО (стандарттау жөніндегі халықаралық ұйым). Бұрынғы Совет Одағына енген тәуелсіз елдерде мемлекеттік стандарттар МЕСТ (государственный стандарт-ГОСТ), салалық стандарттар САСТ (отраслевой стандарт-ОСТ) және кәсіпорындық стандарттар КӘСТ қолданылады.
Мемлекеттік стандарттар (МЕСТ) көп сериямен жасалатын көпшілік бүйымдарға, мемлекеттік аттестация өткен бұйымдарға, экспорттық бұйымдарға, ғылым мен техниканың әр саласының байланысымен бірлігін сақтауға және бүйымдардың сапасын арттыруға бағытталған мөлшерлерге, ережелерге, талаптарға, белгілерге т.б. объекттерге тағайындалады.
Салалық стандарттау (САСТ) мемлекеттік стандарттауға
жатпайтын бұйымдарға, салада қолданылатын үлгілі технологиялық процестерге, жабдықтарға, мөлшерлерге, саймандарға, саланың өндірістерімен ұйымдарының өнеркәсіптік- техникалық байланысьн қамтамасыз ететін ережелерге, талаптарға, терминдерге, белгілерге тағайыңдалады. Салалық стандарттар саланың ерекшелігіне қатысты мемлекеттік стандарттарға шектеу қоя алады.
Кәсіпорындық стандарттар (КӘСТ) осы кәсіпорынға тән мөлшерлерге, ережелерге, талаптарға, бұйымның құрамдастарына т.б. осы кәсіпорынға қатынасты объекттерге тағайындалады.
Кәсіпорындық стандарттар осы кәсіпорынньщ ерекшелігіне қатысты мемлекеттік және салалық стандарттарға шектеу қоя алады.
Мемлекеттік стандарттаудың сандық коды және аты тағайындалған. Структуралық белгілеудің бірінші екі саны стандарттың класын, үшінші саны подкласын, төртінші саны тобын көрсетеді.

1.2 БҰЙЫМДАР . МЕСТ 2.101-68
БҰЙЫМ деп кәсіпорында жасалған жеке немесе құралған затгарды айтады. Бұйымның түрлері:бөлшектер, құрамалар, комплекстер және комплекттер.

1.1-сур. Бұйым түрлері және оның структурасы

Бөлшек - құрастыру операциясын қолданбай біртекті (аты, маркасы) материалдан жасалған бұйым. Мысалы: білік, шатун, корпус т.б.
Құрама - құрамдас бөліктері жасаушы кәсіпорында жиналатын бұйым. Жинау, бұрау, пісіру, желімдеу, сығымдау т.б. операциялар арқылы жасалуы мүмкін. Мысалы: мотор, редуктор т.б.
Комплекс - жасаушы кәсіпорында жиналмайтын, бірақ өзара байланысты эксплуатациялық функцияларды атқаратын, екі немесе бірнеше бұйым. Мысалы: астық бастырушы комбайн- жаткасы, копнителі кәсіпорында комбайнға орнатылмайды.
Комплект - жасаушы кәсіпорында жиналмайтын, ортақ қосалқы қызметтер атқаратын екі немесе бірнеше бұйым. Мысалы: қосалқы бөлшектер комплекті, саймандар комплекті т.б.
Бұйымдар түрлерінің структурасы 1.1-сур. көрсетілген. Суреттен көрінгеніндей, құрама кіші құрамалардан, бөлшектерден комплекттерден; комплекс кіші комплекстерден, құрамалардан, бөлшектерден, комплекттерден; комплект құрамалардан, бөлшектерден және кіші комплекттерден тұруы мүмкін.

1.3. КОНСТРУКТОРЛЫҚ ҚҰЖАТТАР МЕСТ 2.102-68
Өнеркәсіптің барлық салаларындағы бұйымдардың конструкторлық құжаттарының түрлерін және толықтығын МЕСТ 2.102-68 тағайындайды.
Конструкторлық құжатгар - бұйымның құрамын және құрылысын анықтайтын, оны дайындауға, жинауға, тексеруге, қабылдауға, пайдалануға және жөндеуге қажетті деректер бар графикалық және жазба құжат.
Бөлшек сызуы - бөлшектің көріністері және оны жасауға, тексеруге қажетті деректер бар құжат.
Құрама сызу - құраманың көріністері және оны жинауға, тексеруге қажетті деректер бар құжат.
Жалпы түрдегі сызу - бүйымның конструкциясын, оның құрамдас бөліктерінің өзара қатынасын және жұмыс істеу принципін көрсететін құжат.
Схема - бұйымның құрамдас бөліктері және олардың ара қатынастары шартты белгілермен көрсетілген құжат.
Спецификация - құраманың, комплекстің және комплекттің құрамын көрсететін құжат.
Түсіндіргіш жазба - дайындалатын бұйымның жұмыс істеу принципін, құрылысын түсіндірегін және қабылданған
техникалық, технико-экономикалық шешімдерді негіздейтін құжат.
Конструкторлық құжаттарға теориялық сызу, габариттік сызу, техникалық шарттар, техникалық есептеулер, нұсқаулар және т.б. кіреді.

1.4. ЖОБАЛАУ КЕЗЕҢДЕРІ МЕСТ 2.103-68
Өнеркәсіптің барлық салаларында жасалатын бұйымдардың конструкторлық құжаттарын дайындау кезеңдерін және орындалатын жұмыстарды МЕСТ 2.103-68 тағайындайды
Техникалық ұсыныс. Материалдар жинау. Техникалық ұсыныс дайындау. Конструкторлық құжатты дайындаудың қажеттігін дәлелдейтін техникалық және технико-экономикалық негіздер.
Эскиздік жоба. Конструкторлық негізгі шешімдер; құрылысы, жұмыс принципі жөнінде жалпы түсінік беретін және негізгі параметрлерін көрсететін конструкторлық құжаттар жинағы.
Техникалық жоба. Конструкторлық соңғы шешімдер; құрылысы, жұмысы жөнінде толық түсінік беретін және жұмыс құжаттарын дайындауға қажетті деректер бар құжаттар жинағы. Макеттер дайындау және сынау.
Конструкторлық жұмыс құжаттары. Тәжірибелік үлгі (партия) жасауға арналған конструкторлық құжаттар жинағы. Сынақтан кейін конструкторлық құжаттарға қажетті өзгертулер енгізу. Қабылдау сынағы. Конструкторлық құжаттарға қажетгі өзгертулер енгізу. Дайындалған белгілі серияның сынағы. Конструкторлық құжаттарға қажетті. өзгертулер енгізу. Бұйымды жасау және тексеруге арналған конструкторлық құжаттар жинағы.

ІІ-ТАРАУ. ТЕХНИКАЛЫҚ СЫЗУДЫҢ ЖАЛПЫ
ЕРЕЖЕЛЕРІ.
2.1. ФОРМАТТАР.МЕСТ 2.301-68
Сызулар өлшемдері тағайындалған қағаз парағында,форматтарда орындалады. Парақтың форматы қағаз шеттерінің немесе жіңішке сызықпен жүргізілген сыртқы рамканың өлшемдерімен анықталады.
Сыртқы рамканың сол жағынан (қағаздың шетінен) 20 мм, басқа жақтарынан 5 мм қашықтықта негізгі сызық пен ішкі рамка жүргізіледі.
Негізгі форматтар ауданы 1м[2], өлшемдері 1189х841мм парақты кезекпен ұзын жағынан екіге бөліп отырғанда алынады. Қосымша форматтарды алу үшін негізгі форматтың қысқа жағын n-рет көбейтіп отырады. Форматтардың белгілері мен өлшемдері 2.1- кестеде берілген.
Форматтардың белгілері мен өлшемдері.
2.1-кесте
Негізгі
Форматтар
Қосымша форматтар
. Белгілері
Өлшемдері
Белгілері
Өлшемдері
АО
841x1189
АОх2
1189x1682

АОхЗ
1189x2523
А1
594x841
АІхЗ
841x1783

А1х4
841x2378
А2
420x594
А2хЗ
594x1261

А2х4
594x1682

А2х5
594x1202
АЗ
297x420
АЗхЗ
420x891

А3х4
420x1189

А3х5
420x1486

АЗхб
420x1783

А3х7
420x2080

420x1783
А4
210x297
А4хЗ
297x630

А4х4
297x841

А4х5
297x1051

А4х6
297x1261

А4х7
297x1471

А4х8
297x1682

А4х9
297x1892
А5
148x210
---------
-----------

Бұйымның құрамдастарын немесе жеке элементтерін сызу бетінен жылдам табу үшін оны зоналарға бөледі. Ол үшін рамканы горизонталь бағытта араб цифрларымен (қабылданған интервалмен), вертикаль бағытта рим алфавитімен белгілейді. Зона белгілері: 1А, 3В, 5С,.. форматты зоналарға бөлу А1-ден үлкен парақтарда тиімді.
МАСШТАБТАР. МЕСТ 2.302-68
Сызудағы кез-келген кесінді ұзықдығының оның нақты өлшеміне қатынасын масштаб дейді. Масштабтар үш түрге бөлінеді: нақты өлшем, кішірейту масштабтары, үлкейту масштабтары. Стандартпен қабылданған масштабтар:
Нақты өлшем -- 1:1
Кішірейту масштабтары-1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10; 1:15; 1:25; 1:40; 1:50; 1:75; 1:100; 1:200; 1:400; 1:500; 1:800; 1:1000. '
Үлкейту масштабтары -- 2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 10:1; 20:1; 40:1; 50:1; 100:1.
Сызуда масштаб М әрпімен белгіленеді, мысалы М1:2, М4:1, М1:1. Сызудың негізгі жазуында (бұрыштамада) масштаб М әрпінсіз қойылады -- 1:2, 4:1, 1:1.
СЫЗЫҚТАР. МЕСТ 2.303-68
Сызудың сапасы ондағы сызықтардың міндетіне қарай дұрыс қабылданып, орындалуына байланысты. Сызуларда қалыңдығы және орындалуы әртүрлі сызықтар қолданылады. Сызықтардың аты, сызылуы және қолданылуы 2.2-кестеде көрсетілген.
МЕСТ 2.303-68 сызықтардың тоғыз түрін бекітеді. Олардың әрқайсысының қалыңдығы, негізгі сызықтың қалыңдығы S-ке байланысты алынады. Сызудағы бейненің өлшемдеріне, күрделілігіне және форматқа байланысты негізгі сызықтың қалыңдығы 0,6-1,4 мм аралығында қабылданады.
Бірдей масштабта орындалған бір сызудағы сызықтар, түріне байланысты, барлық бейнелерде бірдей орыңдалады.
Сызықтарды қодданудың кейбір ерекшеліктері:
-сызықша-нүктелі сызық нүктемен емес сызықшамен аяқталады;
-сызықшалардың ұзындығы көріністің өлшеміне байланысты;
-сызықшалардың және сызықша аралықтарының ұзыңдығы мүмкіндігінше бірдей болғаны дұрыс;
-шеңбердің центрі (ортасы) нүктемен емес, сызықшалардың қиылысымен көрсетіледі;
-диаметрі 12 мм ден аспайтын шеңберлердің және өлшемі сондай басқа фигуралардың (мүсіндердің) сызықша-нүктелі ось сызықтарын тұтас жіңішке сызықпен алмастырған жөн;
- сызықша және сызықша-нүктелі сызықтар өзді-өзі және басқа сызықтармен тек сызықшалары арқылы қиылысуы қажет;

ШРИФТТЕР. МЕСТ 2. 304-81
Сызулардағы барлық жазулар мен өлшемдер стандартгы шрифттермен орындалады. Өнеркәсіп пен қүрылыстың барлық салаларына сызу шрифттерін МЕСТ 2.304-81 тағайындайды.
Шрифттің 10 өлшемі, 2 түрі қабылданған.
Шрифттің өлшемі, миллиметрмен табанынан тік өлшенген, бас әріптің биіктігімен һ анықталады. Шрифттің стандартпен тағайындалған өлшемдері: (1,8); 2,5; 3,5; 5; 7, 10, 14, 20, 28, 40. 1,8-шрифтті ерекше қажет жағдайда ғана қолданады.
Шрифттің түрі әріп сызықтарының қалыңдығы d мен анықталады: шрифттің А түрінде d=(114)һ, Б түрінде d=(110)һ
Шрифттер тік (жол сызығына 90° ) және көлбеу (жол сызығына 75° ) болып та бөлінеді.
Өлшемі 20-ға дейінгі шрифттердің параметрлері 2.3-кестеде берілген.
а-суретте А түрлі тік шрифт, 2.2, б-суретте Б түрлі көлбеу шрифт көрсетілген.
Барлық текст бойында әріптер мен цифрлардың сызықтарының қалыңдықтары бірдей болуы қажет. Стандартты шрифтті дұрыс және жылдам жазу үшін жаттығу барысында табылатын белгілі дағды қажет. Сондықтан, бастапқы кезде шрифтті арнаулы торда орындаған жөн, 2.2-сур.
Стандартты шрифтті орындаудың кейбір ерекшеліктері:
Д, Ц, Щ, Ъ әрілтерінің және 4 цифрының бүйір элементтері, Й әріпінің жоғарғы белгісі әріптер мен жолдардың аралықтарыңда орналасады.
Қатар сызықтары параллель емес (мысалы АБ, ГД, ТА ) әріптерінің ара қашықтарын екі есе азайтуға болады.
Барлық әріптерді екі топқа бөлуге болады.:
-тек түзу сызықтармен орындалатындар -- А, Г, Е, Ш, м, н, х,...
-түзу және қисық сызықтармен орындалатындар (түзу сызықтар қисық сызықпен иіліп жалғанады) -- 0, В, Б, е, з,...
А, Б, В, Е, Н, Р, Ч, Б, Э,... орталық элементтері ортадан төмен немесе жоғары орналасады.
М әрпінің орталық элементтері, К әрпінің аяғы диоганаль бағытында.

2.2, б3-сур. Б түрлі шрифт. Кіші әріптер

а-суретте Б түрлі тік шрифтпен орыңдалған латын алфавиті, 2.3, б-суретте А түрлі көлбеу шрифтпен орындалған грек алфавиті көрсетілген. Грек алфавиті әріптерінің аттары 2.4-кестеде берілген.
2.4-суретте Б түрлі араб және рим цифрлары көрсетілген.
А түрлі шрифтпен орындалған кең қолданылатын таңбалар
суретте олардың аттары 2.5-кестеде берілген.

2.4-сур. Араб және рим цифрлары. Б түрлі шрифт.

2.5. ӨЛШЕМДЕР ҚОЮ. МЕСТ 2.307-68
Өлшемдерді жөне ауытқу шектерін қоюды МЕСТ 2.307-68 тағайындайды.
Сызуда бейнеленген бұйымның, оның элементтерінің өлшемдерін өлшем сандары көрсетеді. Өлшем сандары өлшем сызықтарының үстіне қойылады, 2.7-сур. Цифрлардың биіктігі (өлшемі) сызудағы жазулардьщ әріптерінен бір өлшем үлкен болғаны жөн. Өлшем сызықтары контур, ось немесе шығару сызықтарының арасында жүргізіледі. Өлшем сызығы өлшенетін контур сызығына параллель, ал шығару сызығы контур сызығының жалғасы ретіңде, S2-S3 қалыңдықпен, тұтас жіңішке сызық түрінде жүргізіледі. Өлшем және шығару сызықтары негізінде өзара перпендикуляр орналасады, кей жағдайда олар параллелограмм құруы да мүмкін (Ø0,91N), л-сур. Өлшем сызықтары стрелкамен аяқталады, ал шығару сызығы стрелкадан 2-5 мм шығыңқы болады. Стрелканың элементтері, а-суретте көрсетілген.
Мүмкіндігінше өлшем сызықтарын контурдың сыртынан жүргізеді және өлшем, шығару сызықтарының өзара қиылыспағанын қадағалайды. Ол үшін контурға таяу қысқа өлшем сызығын жүргізіп, ұзынын контурдан алыс орналастырады. Негізінде шығару сызықтарын көрінетін контурдан жүргізеді, көріністердің санын азайтуға себеп болса - көрінбейтін контурдан да жүргізуге рұқсат етіледі. Контур мен өлшем сызығының және өзара параллель өлшем сызықтарының ара қашықтығы 7-10 мм, в-сур.
Ұзындық өлшемдер миллиметрмен қойылып сызуда өлшем бірлігі (мм) көрсетілмейді, ал жазуларда (сызудағы) немесе мәтіндерде оны көрсету қажет.
Өлшем саны өлшем сызығының ортасына таман орналасқаны жөн. Бірақ өлшем сызықтары сатылы орналасса, өлшем сандарын шахмат ретімен қояды, в-сур.
Өлшем саны немесе стрелкалар өлшем сызығының үстіне сыймайтын жағдайларда оларды сырттан қоюға да болады, б-сур.
Егер стрелка контур сызығын қиятын болса немесе цифрлар мен белгілер штрихтаудың үстіне келсе, соңғыларды үзу қажет, к- сур. (Ø 20; Ø 14x5), л-сур. (1:15). Тізбек орналасқан кішкентай өлшемдерді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.