Delphi программалау тілінде массивтермен жұмыс
КІРІСПЕ
1 DELPHI БАҒДАРЛАМАЛАУ ОРТАСЫ
1.1 Delphi бағдарламалау жүйесі
1.2 Delphi .дің артықшылықтары
1.3 Delphi.дің компоненттерімен танысу
2 DELPHI ПРОГРАММАЛАУ ТІЛІНДЕ МАССИВТЕРМЕН ЖҰМЫС
2.1 Массив типті айнымалылар
2.2 Бір өлшемді массивтер
2.3 Екі өлшемді массивтер
2.3.1 Көп өлшемді кездейсоқ шамалар
3 МАССИВТЕРДІ ӨҢДЕУ ПРОГРАММАСЫН ҚҰРУ
3.1 Фунция және процедураның жеке алгоритмдерін құру
3.2 Программа тестілеуі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМША
1 DELPHI БАҒДАРЛАМАЛАУ ОРТАСЫ
1.1 Delphi бағдарламалау жүйесі
1.2 Delphi .дің артықшылықтары
1.3 Delphi.дің компоненттерімен танысу
2 DELPHI ПРОГРАММАЛАУ ТІЛІНДЕ МАССИВТЕРМЕН ЖҰМЫС
2.1 Массив типті айнымалылар
2.2 Бір өлшемді массивтер
2.3 Екі өлшемді массивтер
2.3.1 Көп өлшемді кездейсоқ шамалар
3 МАССИВТЕРДІ ӨҢДЕУ ПРОГРАММАСЫН ҚҰРУ
3.1 Фунция және процедураның жеке алгоритмдерін құру
3.2 Программа тестілеуі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМША
Компьютерлік бағдарламалық тілдердің ішінде танымал,әрі жетілген түрі болып саналып жүрген Borland Delphi 7 бағдарламалық тілінің мүмкіндіктерін айтуға болады.
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi7-нің негізгі версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi 7 версиясында өте көп өзгерістер енгізілген. Бағдарламалармен қамтамасыз етудің тиімді өңдеу құралдарын қажет ету “жылдам жасау” ортасы деп аталатын бағдарламалау жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland Delphi жатады. Жылдам жасау RAD – жүйесінде “Rapid Application Development” жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өндеуді бағдаоламалар технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін өзіне алады да, бағдарламашыға диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлы тілі қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады. Delphi әр түрлі бағдарламаларды құруға мүмкіндік береді: қарапайым біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерекқорларды басқару бағдарламаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен, мультимедиямен, дерекқорларымен жұмыс істейтін және динамикалық құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді.
Delphi-дi Паскаль бағдарламалау тiлiмен жұмыс iстеген адамдардың меңгеруi көп қиындық келтiрмейдi.Жалпы, Delphi-де пайдалылатын про-цедуралар (әдiс¬тер) мен түрлi кластарға, компоненттерге енгiзулi мәндер меншiктелетiн қасиеттер көп. Нақты есептердi шешу бағдарла¬маларын құруды үйрену арқылы ғана Delphi-де бағдарла¬малауды үй¬ренуге болады. Ол үшiн кiтапқа енгiзiлген бағдарла¬маларды iс жүзiнде орын¬дап, оларға түрлi өзгерiстер ен¬гi¬зiп, жаттығу да мүмкiн. Жетiстiк тек тәжiрибеге байла¬нысты.
Мақсаты: Delphi бағдарламалау ортасының мүмкіндіктерін пайдалана отырып матрица құрудағы компоненттермен жұмыс жасау.Осы мақсатпен мен өзімнің жұмысымда Delрhі бағдарламалау тілінде “Екі өлшемді массивтер” бойынша қазіргі техниканың даму деңгейін қамтып, жүйеде жұмыс істеудің мүмкіншілігін ұсынып отырмын.
Осы бағдарламаны пайдалануда студенттердің білімін жан – жақты көтеріп, есіне сақтау қабілетін жоғарылатуға жағдай жасау және олардың келешек жұмысында ЭЕМ – мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыру болып табылады.
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi7-нің негізгі версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi 7 версиясында өте көп өзгерістер енгізілген. Бағдарламалармен қамтамасыз етудің тиімді өңдеу құралдарын қажет ету “жылдам жасау” ортасы деп аталатын бағдарламалау жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland Delphi жатады. Жылдам жасау RAD – жүйесінде “Rapid Application Development” жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өндеуді бағдаоламалар технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін өзіне алады да, бағдарламашыға диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлы тілі қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады. Delphi әр түрлі бағдарламаларды құруға мүмкіндік береді: қарапайым біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерекқорларды басқару бағдарламаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен, мультимедиямен, дерекқорларымен жұмыс істейтін және динамикалық құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді.
Delphi-дi Паскаль бағдарламалау тiлiмен жұмыс iстеген адамдардың меңгеруi көп қиындық келтiрмейдi.Жалпы, Delphi-де пайдалылатын про-цедуралар (әдiс¬тер) мен түрлi кластарға, компоненттерге енгiзулi мәндер меншiктелетiн қасиеттер көп. Нақты есептердi шешу бағдарла¬маларын құруды үйрену арқылы ғана Delphi-де бағдарла¬малауды үй¬ренуге болады. Ол үшiн кiтапқа енгiзiлген бағдарла¬маларды iс жүзiнде орын¬дап, оларға түрлi өзгерiстер ен¬гi¬зiп, жаттығу да мүмкiн. Жетiстiк тек тәжiрибеге байла¬нысты.
Мақсаты: Delphi бағдарламалау ортасының мүмкіндіктерін пайдалана отырып матрица құрудағы компоненттермен жұмыс жасау.Осы мақсатпен мен өзімнің жұмысымда Delрhі бағдарламалау тілінде “Екі өлшемді массивтер” бойынша қазіргі техниканың даму деңгейін қамтып, жүйеде жұмыс істеудің мүмкіншілігін ұсынып отырмын.
Осы бағдарламаны пайдалануда студенттердің білімін жан – жақты көтеріп, есіне сақтау қабілетін жоғарылатуға жағдай жасау және олардың келешек жұмысында ЭЕМ – мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыру болып табылады.
1.Хасанова С.Б. DELPHI ортасында бағдарламалау.-Қостанай,2011
2. Фаронов В.В. DELPHI5. Учебный курс. - М.: Нолидж, 2001.
3.Фаронов В.В. DELPHI5. Руководство программиста. — М.: Нолидж, 2002.
4. Епанешников А., Епанешников В. Программирование в среде DELPHI: Уч. пос.: в 4-х ч. 4.1. Проектирование программ. — М.: ДИАЛОГ-МИФИ, 1998.
5. Епанешников А., Епанешников В. Программирование в среде DELPHI: Уч. пос: в 4-х ч. Ч.З. Работа с базами данных. Организация справочной системы. - М: ДИАЛОГ-МИФИ, 1998.
6.Нурахунова Р.К. Объектті-бағытталған программалау: ОӘК. — Алматы: КазНТУ, 2005. - 248 б.
7.Культин Н.Б. Основы программирования в DELPHI7. — СПб.: БХВ- Петербург, 2003.
8.Глушаков С.В. и др. Программирование на DELPHI5.0. — Харьков: Фолио, 2002.
9.Митчел К. Керман. Программирование и отладка в Delphi. Учебный курс. — М.: Вильямс, 2003. — 672 с.
10.Нурахунова Р.К. Delphiортасындапрограммалау: ОӘК. — Алматы: КазНТУ, 2004. - 252 б.
11.Нурахунова Р.К. Delphiортасындапрограммалау: Лабораториялық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқау. 1, 2, 3 бөлім. — Алматы: КазНТУ, 2004. - 32, 46, 38 б.
12. Нурахунова Р.К. Delphi-де бағдарламалау: Дәрістер жинағы. —Алматы: КҚУ ҒБО, 2010. - 79 б.
13. Жуков А. Изучаем Delphi. — М.: Питер, 2004. — 346 с.
14. Глинский Я.Н., Анохин В.Е., Ряжская В.A. TurboPascal7.0 и Delphi: Уч. пос. — М.: DiaSoft, 2003. - 197 с.
15. Бобровский С. Delphi7. Учебный курс. — М.: Питер, 2003. — 736 с.
16. Попов В. Паскаль и Delphi. Самоучитель. - М.: Питер, 2003. - 544 с.
2. Фаронов В.В. DELPHI5. Учебный курс. - М.: Нолидж, 2001.
3.Фаронов В.В. DELPHI5. Руководство программиста. — М.: Нолидж, 2002.
4. Епанешников А., Епанешников В. Программирование в среде DELPHI: Уч. пос.: в 4-х ч. 4.1. Проектирование программ. — М.: ДИАЛОГ-МИФИ, 1998.
5. Епанешников А., Епанешников В. Программирование в среде DELPHI: Уч. пос: в 4-х ч. Ч.З. Работа с базами данных. Организация справочной системы. - М: ДИАЛОГ-МИФИ, 1998.
6.Нурахунова Р.К. Объектті-бағытталған программалау: ОӘК. — Алматы: КазНТУ, 2005. - 248 б.
7.Культин Н.Б. Основы программирования в DELPHI7. — СПб.: БХВ- Петербург, 2003.
8.Глушаков С.В. и др. Программирование на DELPHI5.0. — Харьков: Фолио, 2002.
9.Митчел К. Керман. Программирование и отладка в Delphi. Учебный курс. — М.: Вильямс, 2003. — 672 с.
10.Нурахунова Р.К. Delphiортасындапрограммалау: ОӘК. — Алматы: КазНТУ, 2004. - 252 б.
11.Нурахунова Р.К. Delphiортасындапрограммалау: Лабораториялық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқау. 1, 2, 3 бөлім. — Алматы: КазНТУ, 2004. - 32, 46, 38 б.
12. Нурахунова Р.К. Delphi-де бағдарламалау: Дәрістер жинағы. —Алматы: КҚУ ҒБО, 2010. - 79 б.
13. Жуков А. Изучаем Delphi. — М.: Питер, 2004. — 346 с.
14. Глинский Я.Н., Анохин В.Е., Ряжская В.A. TurboPascal7.0 и Delphi: Уч. пос. — М.: DiaSoft, 2003. - 197 с.
15. Бобровский С. Delphi7. Учебный курс. — М.: Питер, 2003. — 736 с.
16. Попов В. Паскаль и Delphi. Самоучитель. - М.: Питер, 2003. - 544 с.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:
DELPHI программалау тілінде массивтермен жұмыс
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1
DELPHI БАҒДАРЛАМАЛАУ ОРТАСЫ
1.1
Delphi бағдарламалау жүйесі
1.2
Delphi - дің артықшылықтары
1.3
Delphi - дің компоненттерімен танысу
2
DELPHI программалау тілінде массивтермен жұмыс
2.1
Массив типті айнымалылар
2.2
Бір өлшемді массивтер
2.3
Екі өлшемді массивтер
2.3.1
Көп өлшемді кездейсоқ шамалар
3
Массивтерді өңдеу программасын құру
3.1
Фунция және процедураның жеке алгоритмдерін құру
3.2
Программа тестілеуі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Компьютерлік бағдарламалық тілдердің ішінде танымал,әрі жетілген түрі болып саналып жүрген Borland Delphi 7 бағдарламалық тілінің мүмкіндіктерін айтуға болады.
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi7-нің негізгі версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi 7 версиясында өте көп өзгерістер енгізілген. Бағдарламалармен қамтамасыз етудің тиімді өңдеу құралдарын қажет ету "жылдам жасау" ортасы деп аталатын бағдарламалау жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland Delphi жатады. Жылдам жасау RAD - жүйесінде "Rapid Application Development" жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өндеуді бағдаоламалар технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін өзіне алады да, бағдарламашыға диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлы тілі қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады. Delphi әр түрлі бағдарламаларды құруға мүмкіндік береді: қарапайым біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерекқорларды басқару бағдарламаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен, мультимедиямен, дерекқорларымен жұмыс істейтін және динамикалық құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді.
Delphi-дi Паскаль бағдарламалау тiлiмен жұмыс iстеген адамдардың меңгеруi көп қиындық келтiрмейдi.Жалпы, Delphi-де пайдалылатын про - цедуралар (әдiс - тер) мен түрлi кластарға, компоненттерге енгiзулi мәндер меншiктелетiн қасиеттер көп. Нақты есептердi шешу бағдарла - маларын құруды үйрену арқылы ғана Delphi-де бағдарла - малауды үй - ренуге болады. Ол үшiн кiтапқа енгiзiлген бағдарла - маларды iс жүзiнде орын - дап, оларға түрлi өзгерiстер ен - гi - зiп, жаттығу да мүмкiн. Жетiстiк тек тәжiрибеге байла - нысты.
Мақсаты: Delphi бағдарламалау ортасының мүмкіндіктерін пайдалана отырып матрица құрудағы компоненттермен жұмыс жасау.Осы мақсатпен мен өзімнің жұмысымда Delрhі бағдарламалау тілінде "Екі өлшемді массивтер" бойынша қазіргі техниканың даму деңгейін қамтып, жүйеде жұмыс істеудің мүмкіншілігін ұсынып отырмын.
Осы бағдарламаны пайдалануда студенттердің білімін жан - жақты көтеріп, есіне сақтау қабілетін жоғарылатуға жағдай жасау және олардың келешек жұмысында ЭЕМ - мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыру болып табылады.
Міндеті:
1. Delрhі бағдарламалау тілі туралы ғылыми әдебиеттерді қарастыру,оқу;
2. Delрhі компоненттерімен танысу;
3. Қосымшаны өңдеу және қолдану;
4. Екі өлшемді массивтерге есептер шығару.
1 DELPHI БАҒДАРЛАМАЛАУ ОРТАСЫ
1.1 Delphi бағдарламалау жүйесі
Delphi 7 ортасын жүктегеннен кейін экранда интегралданған программаланған ортасының терезесі пайда болады: негізгі терезе, проектілеу ортасы код редакторы және объектілер инспекторы.
Экранның жоғарғы бөлігінде негізгі терезе орналасады. Онда құрал-саймандар тақтасы (Standard. View. Debug және Custom) және компоненттер палитрасы орналасады. Негізгі терезе Delphi 7 ортасы жабылмайынша ашық тұрады.
Негізгі терезені жабу арқылы Delphi 7 -ны жабамыз.Тақырыбында қазіргі ашулы тұрған проектінің аты тұрады. Проекті орындалу немесе проектілеу режимінде ашық тұруы мүмкін. Проект орындалу режимінде ашық тұрса онда [Running] сөзі қосылып жазылады.Мәзір жолағы программаны басқарудағы, тестілеуге және құруға керекті командалардан тұрады.
Құрал-саймандар тақтасындағы түймелер мәзірдегі белгілі бір командаға сәйкес келеді. Мысалы File менюіндегі Open командасын таңдасақ та немесе Standard құрал-саймандар тақтасынан Open кнопкасын бассақ та бір нәтижеге әкеледі.Құрал саймандар тақтасындағы пернелер көмекші түсіндірмелермен (подсказка) жабдықталған.Егер тышқан курсорын перне қасына жақындатсақ онда көмекші түсіндірме шығады. Қолданушы құрал саймандар тақтасының орналасуын, көрініп немесе көрінбей тұруын Customize диалогтық терезесі арқылы өз қалауынша өзгерте алады және оларды тышқан курсоры арқылы жылжытуына болады. Customize терезесіндегі құрал-саймандар тақтасының үлгісінен тышқанның оң жақ пернесін басу арқылы шақырылады.
1.2 Delphi - дің артықшылықтары
Ø қосымшаны өндеу жылдамдығы;
Ø Жасалған қосымшаның өнімділігінің жоғарылығы;
Ø Жасалған қосымшаның компьютер ресурстарынатөменқажеттіліктерінтал апетуі;
Ø Delphiортасынажаңакомпоненттер мен құрылғыларды қосу арқылықосымшаныңжұмысынарттыру;
Ø Delphi-діңжекеқұралдарыменжаңа компонент пен инструмент құрудың мүмкіншілігі;
Delphi - бұлбірнешемаңыздытехнологиялардыңко мбинациясы:
Ø машина кодынааударатынжоғарыөнімді компилятор;
Ø объекті-бағытталған модель компонент;
Ø программалықпрототиптерденвизуальді (соныменқатаржылдам) қосымшалардықұру;
Ø мәліметтер қорын құруүшінарналғанмасштабталатынқұрал дар;
Өнімніңнегізгісипаттамалары
ПускпрограммыBorlanddelphiDelphi командасынқолданамыз.
Жүктелгенненкейінэкранда 4 терезепайдаболады.
1-сурет.Delphiортасы
Іске қосылғаннан кейін Delphi интерфейсі бес терезеден тұрады:
1.Басты терезе(Project1)
2.Обьектілер бақылаушы терезесі (Object inspector)
3.Форма конструкторыныңтерезесі(form1)
4.Кодтар редакторыныңтерезесі(Unit1.pas)
5.Обьектілер бақылаушы терезесі (ObjectTreeView)
6.Код сілтеуіш терезесі (ExploringUnit1.pas)
Бұл терезе объекттер ағаша. Бұл терезеде формадағы барлық компоненттердін дізімі тұрады. + немесе - белгісі бул компоненттін ішкі класында екінші компоненттің бар екендігін білдіреді. Егерде компоненттін аты ерекшеленген болса онда бұл компонент формада екпінді болғанын анықтайды.Терезесі форма конструкторының терезесі болып бұл терезеге негізгі конпоненттер орналасады.Бұл терезе объекттер инспекторы болып, мұнда объекттің негізгі параметрлері енгізіледі. Уақиғалар тізімі жазылады. Мұны Viewobgect inspector немесе F1клавиші арқылы экранға шығарамыз . Obgect inspector терезесі екі жапсырмада тұрады.
Propertits ( қасиет )
Events (жағдай).
Терезесікодтарредакторыныңтерезесіб олыптабылады. Бұлтерезедеформағақойылғанкомпонент тердіңтізімі, компоненттердіңуақиғалартізіміжәнес олуақиғасәйкескомандаларжазылады.Бі рпроектіменжұмысқажеттілігінеқарайэ крандабасқа да терезелер тұруы мүмкін. Жұмысжасаубарысынданегізгітерезеден басқатерезелерді алыптастауға, орынауыстыруғаболады. КөптерезеліболғанменDelphi-де тек қанабіруақыттажасауғаболады.
Стандартты түймелер:
- New(Жаңа);
- Open(Ашу);
- Save(сақтау) ;
- Open Project(проектіні ашу);
- View Form(Форманы көрсету);
- Run(Іске қосу);
- Pause (үзіліс);
- Add file to Project (Проектіге файл қосу), т.б.
Delphi-де құрылғының қосымша проекті түрінде жиналған бірнеше элементтерден тұрады. Олар Проект коды (DPR кеңейтілген мен берген формада сақталады)
Форма сипаттамасы (DFM)
Форма модулі (PAS)
Модулдер (PAS)
Объектілерпараметрі (ОРТ)
Ресурстарсипаттамасы.
Копилтильдатаңбасыменөзгерісенгізед і. Ең қарапайым проектініңөзікөпформадан тұрады. Сондықтанкез-келген проект құрубарысындаоныңбарлықэлементінсақ тайтын каталог ашқан дұрыс.
Негізгі программа төмендегідейқұрылымдаболады:
Program project1;
Uses Forms,
Unit1 in `Unit1. pas'{Form1},
Unit2 in `Unit2 . pas'{Form2};
{$R*.RES}
begin
Application. Initialize;
Application. Create Form(TForm1,Form1);
Application.CreateForm(TForm2,Form2 );
Application.Run;
End.
Жоба файлының атын өзгерткенде автоматты түрде осы файл аттары өзгереді.Жобаны құру проект файлын компиляциялау барысында орындалады және қосымшаның ехе файл проект атымен аталады. Жоба файлын қарауға және өңдеуге болады. Ол ұшін Progectview Sourec (жоба) (просмотр источника) командасы арқылы ашылады. Формаларды қарау үшін viewForms...shift+F12. формалар сипаты сақталған файлда форманың өзі мен оның сипаттамасы беріледі. Форма модулінің файлында форма класының сипаты беріледі. Ол форманы қолданғанда автоматты түрде ашады. Қажетті модульді ашу үшін view-Units... немесе ctrl+F12 модульдер файлында кез келген формамен байланыспаған модульдер сақталады. Олар объект pascal тілінде жазылады. Оларды қолдану үшін Uses бөлігінде атты көрсету қажет.
Ресурстар файлының жоба аты беріледі. Проектіні сақтағанда автоматты түрде құрылады. Delphi-тен ресурстар файлымен жұмыс жасауға арналған графиктік редактор қарастырылған. Бұл Toolsimage Editor3.0 командасы арқылы алынады. Ресурстарға Компаненттер пиктограммасы (.DCR) Расторлық бейнелер (.BMP) Қосымшалар пиктограммалары (.ICD) Курсорлар (.CUR) Жоба параметрлер файлында параметрлер мен олардың мәндері текстік редактордың әр түрлі жолында орналастырылады.
Жобаны компиляциялау және орындау. Жобаны компиляциялау барысында орындалуға дайын файл немесе динамикалық кітапхана (Д44) құрылады. Компиляциялау процесі Progectcomplieпроект аты ctrlF9 командалары арқылы орындалады және мынандай жағдайлар атқарылады. Соңғы рет компиляцияланғаннан кейін мәні өзгерген модульдердің файлдары компиляцияланады. Нәтижесінде әрқайсысы үшін DCU кеңеймесімен анықталған модулге өзгеріс енгізілген болса, онда осы модулге пайдаланылатын модулге қайта компеляцияланады. Барлық модульдер компиляцияланғаннан кейін жоба файлы компиляцияанады да қосымша орындалуға дайын файл құрылады. Жобаны Delphi немесе Windows жүйесінде жүктейді. Delphi ортасында жобаны жүктеу үшін Run Run немесе F9 тетігі басылады. Егер қосымша жұмыс жасамай қалса, Delphi ортасында Run Program Reset немесе Crtl+F12 командалары арқылы тоқтатылады.
1.3 Delphi - дің компоненттерімен танысу
Компоненттермен танысу
Компоненттер дегеніміз жұмыс істейтін программада құрылатын, көрінетін бейнелер түрғызылатын элементтер болып табылады. Компоненттер палитрасының ішінде бейне ретінде көрінбейтін де компоненттер жеткілікті. Сонымен, бұл тарауда біз Delphi ортасының негізгі компоненттеріне тоқталамыз.
STANDARD беті
STANDARD бетінде программа құруға ең қажетті Windows-re арналған стандартты интерфейстік элементтерден тұратын компоненттер палитрасы орналасқан.
1-cypeт Standard беті.
Frame - басқа компоненттерді орналастыруға арналған контейнер қызметін атқарады (қызметі форма терезесімен бірдей). Формадан айырмашылығы компоненттерге дайындық құра отырып, компоненттер палитрасында орналасады.
MainMenu- Программаның бас менюі. Бұл компонент күрделі иерархиялық меню құрып жүмыс істеуге мүмкіндік береді.
Label- форманың бетіне мэтін шығаруға арналған. Компоненттің қасиеті мәтіннің түрі мен орналасуын анықтайды.
Edit - енгізу өрісі - символдар жолын жөндеуге арналған.
Button- командалық батырма.
Memo- бірнеше жолдан тұратын мэтіндік редактор құру элементі болып табылады.
RadioButton- қызметі басқа батырмалардың қызметімен байланысты болатын тәуелді батырма болып табылады. Егер сүхбат терезесінде бірнеше ауыстырып қосқыш пайдаланылатын болса, онда эрбір топты RadioGroup компоненті арқылы беруге болады.
СһескВох - басқаларға тәуелсіз ауыстырып қосқыш батырманы сипаттайды.
ListBox- қажетті элементті таңдауға болатын тізімді береді.
ComboBox- енгізу өрісіне мәліметтерді клавиатурадан теріп енгізуге немесе тізімнен таңдауға мүмкіндік береді.
ADDITIONAL беті
Additional бетінде сұхбат терзелерінің түрін түрлендіруге мүмкіндік беретін 18 қосымша компоненттер орналасқан.
2-сурет. Additional беті.
Bitbtn- жазуы бар? пиктограммалы командалық батырма.
SpeedButton - пиктографиялық батырма. Әдетте бас менюдің опцияларына жылдам кіру үшін пайдаланылады.
MaskEdit- арнайы мэтіндік редактор. Енгізілген мәтінді сүзгілеуге мүмкіндік береді, мысалы, датаны дүрыс енгізу үшін қажет.
StringGrid- жолдар кестесі. Бұл компонент мәтіндік ақпаратты кесте түрінде шығаруға мүмкіндік береді.
DrawGrid- еркін кесте. StringGrid компонентінен айырмашылығы бүл компоненттің үяшықтарында кез келген ақпарат, оның ішінде сурет те сақталады.
Image- сурет. Бүл компонент суреттерді, оның ішінде пиктограммалар мен метафайлдарды бейнелеуге арналған.
Shape- фигура. Бүл компоненттің көмегімен терезеге дұрыс геометриялық фигураларды - тіктөртбұрыш, шеңбер, эллипс және т.б. қоюға болады.
Bevel- жиек. Терезенің жеке бөліктерін үш өлшемді қоршаумен немесе жолақпен ерекшелеуге арналған.
ScrollBox- орагыш жолақтар панелі. Panel компонентінен айырмашылығы - егер орналасқан компоненттер оның
шекараларымен қиылыспаса, онда орағыш жолақтарды автоматты түрде қояды.
CheckListBox- жиындық таңдаулар тізімі. Стандартты ListBoxкомпонентінен айырмашылығы әрбір опциясының қасында бірнеше опцияны бірден таңдауды жеңілдететін СһескВохтәрізді тәуелсіз ауыстырып қосқышы бар.
Splitter - шекара. Бұл компонент формада көрінетін екі компоненттің арасына орналасады да, пайдаланушыға программаны жүргізу кезінде компоненттерді бір-бірінен бөліп түрған шекараларын алмастыруға мүмкіндік береді.
StaticText- статикалық мәтін. Стандартты Label компонентінен айырмашылығы өзінің жеке Windows терезесінің болуымен сипатталады. Ол мэтінге қоршау жургізуге мүмкіндік береді.
ControlBar- басқару жолағы.DRAG&DOGтехнологиясында "тақалып" түратын компоненттерді орналастыратын контейнер қызметін атқарады.
ApplicationEvents- оқиғаны қабылдаушы. Егер бұл компонент формаға орналасқан болса, онда программаға арналған барлык Windows хабарламаларын алып отырады.
ValueListEditor- атау = мән жұбынан түратын жолдар редакторы. Мұндай жүптар Windows-де жиі пайдаланылады.
LabeledEdit- бір жолдық редактор мен белгінің комбинациясы.
ColorBox- жүйелі түстердің бірін таңдауға арналған арнайы ComboBox варианты.
Chart- диаграмма. Бүл компонент мәліметтерді графикалық жолмен беруге арналған арнайы панельдер құруды жеңілдетеді.
ActionManager- эрекеттер менеджер!. Төмендегі үш компонентпен бірге қосымшалар, интерфейс қүруды қамтамасыз етеді.
ActionMainMenuBar- меню жолағы, ол оның опциялары ActionManager көмегімен құрылады.
ActionToolBar- ActionManager компонентінің көмегімен қүрылатын пиктографиялық батырмаларды орналастыруға арналған жолақ.
CustomizeDLG- баптау сұхбаты. Бұл компонентой көмегімен пайдаланушы жұмыс программасының интерфейсін қалауынша баптай алады.
WIN 32 беті
WIN 32 беті 32 разрядты WINDOWS 9598NT2000 операциялық жүйелерінің интерфейстік элементтерінен құралады (бүл 2-нүсқада WIN 95 деп аталады).
З-сурет.WIN 32 беті.
TabControl- қойымталар жиынтығы. Әрбір қойымта жазуы немесе суреті бар тіктөртбұрышты өріс болып келеді. Қойымтаны таңдау программа арқылы жүргізіледі және терезедегі компоненттер жиынтыгьш басқару үшін пайдаланылады.
PageControl- қойымталары бар панельдер жиынтыгы. Әрбір панельдің өзінің интерфейстік элементтер жиынтыгы бар. Ол өзіне байланысты қойымтаны тышқанмен белгілеу арқылы жүзеге асырылады.
ImageList- суреттер жиынтығы. Өлшемдері бірдей бірнеше суреттерді сақтауға мүмкіндік береді.
RichEdit-форматталған мәтінге арналған көп жолдық редактор. Memo компонентінен айырмашылығы RichEdit компонентіндегі мәтін Кеңейтілген Мэтіндік Формат ережесіне багынады (RTF - RICH TEXT FORMAT)жэне шрифт, түс, туралау тәрізді сипаттамаларын өзгерте алады.
TrackBar- регулятор. Программадағы кейбір шамалардың мәндерін басқару үшін пайдаланылады. Мысалы, оның көмегімен мультимедиалық программалардағы дыбыстың дауысын оңай өзгертуге болады.
ProgressBar- процесс индикаторы. Бүл компоненттің көмегімен үзақ уақыт орындалатын процестің атқарылуын бейнелеуге болады. Мысалы, мәліметтерді дискетке көшіру барысы.
UpDown- цифрлық регулятор. Бұл компоненттің екі батырмасы компонентке байланысты сандық мәнді үлкейтуге немесе кішірейтуге арналған.
Hotkey- басқару клавишы. Компонент басқару клавиштерін енгізу үшін пайдаланылады.
Animate- мультипликатор. Бірінен кейін бірі ауысып отыратын қозғалыстағы суреттерді (видеоклип) бейнелеуге арналған. Компонент дыбысы бар видеоклипті сүйемелдей алмайды.
DateTimePicker- күн, уақыт селекторы. Бүл компонент күнді немесе уақытты енгізіп, бейнелеуге арналған.
TreeView- таңдау тармағы. Пиктограммалардың тармақты құрылыммен байланысқан жиынтығын береді. Әдетте каталогтар қүрылымын және басқа да иерархиялық қатынаспен байланысқан элементтерді көру үшін пайдаланылады.
ListView- пиктограммалар панелі. Бірнеше ииктограммаларды көруді және қажеттісін таңдауды үйымдастырады. Бұл компонент пиктограммаларды тігінен немесе көлденеңінен орналастырып, оларды үлкейтіп немесе кішірейтіп көрсетеді.
HeaderControI- басқарушы тақырып. Жазуы бар секцияларға бөлінген, тік немесе көлденең жолақ болып келеді. Секциялардың өлшемін программа жүмысы кезеңінде тышқанмен өзгертуге болады. Әдетте әртүрлі кестелердегі жолдар мен бағандардың өлшемін өзгерту үшін пайдаланылады.
StatusBar- статус панелі. Жөндеу терезесіне әртүрлі нұсқау беретін ақпараттарды орналастыруға арналған.
ТооІВаr-саймандық панель. Бұл компонент Bitbtn командалық батырмалары үшін контейнер қызметін атқарады. Сондай-ақ, олардың өлшемдерін және батырмаларды өшіргендегі немесе жаңасын қосқандағы орнын автоматты түрде өзгерте алады.
СооІВаr-саймандық панель. ToolBar компонентінен айырмашылығы WINDOWS-дің Edit, ListBox,ComboBox жэне т.б. тэрізді стандартты интерфейстік компоненттерін орналастыруға арналған контейнер ретінде пайдаланылады.
PageScroller- айналатын панель. Жіңішке саймандық панельдерді орналастыруга мүмкіндік береді. Қажеттілігіне қарай
SpinEdit- сандар редакторы. Қос батырманың көмегімен бүтін сандарды өзгерту мүмкіндігімен бірге бейнелеу және жөндеуді қамтамасыз етеді.
DirectoryOutline- каталогтар тізімі. Дискідегі иерархиялық құрылыммен орналасқан каталогтарды бейнелейді.
Calendar- календарь. Айдағы күнді таңдап, көрсетуге арналған.
DATA ACCESS
Delphi-де электронды архивтер (деректер қоймасы) жұмыс істеуге арналған құралдары бар Data Access парағының 9 компоненті деректер қоймасы мен (база данных) жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
4-сурет. Data Access
Datasource - Мәліметтер көзі. Мәліметтерді бейнелеу компоненті мен мәліметтерді алу арасында байланыс элементі ретінде пайдаланылады.
Table - Кесте. Мәліметтер қорымен (кестелерге) жұмыс істеуге арналған аса күшті құрал болып табылады.
Quarey - Сұрау. Кестелерден SQL - сұрауларды қанағаттандыратын мәліметтерді таңдауға арналған.
Stored Proc - Сақталатын процедура. Inter Base, Oracle, MS SQL Server сияқты мәліметтер қорының серверлерінің процедураларын пайдалнуға арналған.
Data Base - Мәліметтер қоры. Құпия сөзбен қорғалған мәліметтер қорымен байланысу процесін басқаруға арналған.
Session - Мәліметтер қорымен байланыс сеансы. Бұл компоненттің қажеттілігі көпағымды мәліметтер қорымен жұмыс істегенде, мысалы бір мәліметтер қоры мен бірнеше ағын бір уақытта байланысқанда қолданылады.
Batch Move - Пакеттеп қайта жіберу. Бірнеше мәліметтер қорын қайта жібергенде, мысалы локалды кестелерді мәліметтер қоры серверлерінің кесетесіне көшіргенде пайдаланылады.
Update SQL - Мәліметтердің түрленуі. Table, Query, Stored Proc компоненттері басқарып отырған мәліметтерді өзгерту процесін қадағалауға арналған.
Nested Table - Көп сатылы кесте. Басқа кестеден жол болып табылатын кестеден мәліметтер жиынын құрайды.
1 DELPHI программалау тілінде массивтермен жұмыс
2.1 Массив. Массив типті айнымалылар
Массив бірдей типті айнымалылар тізбегін бірыңғай бүтін тізбек ретінде сақтауға мүмкіндік береді. Массивті жариялау арқылы массив элементтерінің типі мен оның аты анықталады. Ол сонымен қатар массивтегі элементтердің санын анықтауы мүмкін. Егер сипатталатын массив типі жазылмаса, int типі ұсынылады. Бір өлшемді массивті жариялаудың синтаксисі төмендегідей:
[сипатталатын массив типі] айнымалы-идентификатор [константалық өрнек];
[сипатталатын массив типі] айнымалы-идентификатор [];
Массивті жариялау кезінде жоғарыда көрсетілген екі синтаксистік формалардың бірін қолдануға болады. айнымалы-идентификатор-дан кейін тұрған квадрат жақша массив типінің белгісі болып табылады. Егер айнымалы-идентификатор идентификатор (массив аты) болса, онда ерекшеленген типті элементтер массиві жарияланады. Квадрат жақшаға алынған константалық өрнек массивтегі элементтер санын анықтайды. Массив элементтерінің индекстелуі нөлден басталады. Осылайша, массивтің соңғы элементінің индексі массивтегі элементтер санынан 1-ге кем болады.
Екінші синтаксистік формада квадрат жақшадағы константалық өрнек жазылмаған. Егер массивтің жариялануында инициализатор болса, немесе егер массив функцияның формальды параметрі ретінде жарияланса, немесе егер массивтің осы жариялануы программаның қандай да бір басқа жеріндегі массивтің жариялануына сілтеме болып табылса, осы форманы қолдануға болады. Массивтің барлық элементтерін орналастыруға қажетті жады көлемі бөлінеді. Массив элементтері біріншісінен бастап соңғысына дейін жадының тізбекті ұяшықтарына адрестерінің өсуі бойынша орналастырылады. Жадыда массив элементтерінің арасында бос орындар жоқ.
Мәліметтердің сандар мен жолдардан басқа күрделірек қосымша типтерін пайдаланбай жақсы бағдарлама құру мүмкін емес. Delphi-де бағдарламалаушы өз мақсатына жету үшін мәліметтердің өздік (өзі қалаған) типін құра алады.
Бағдарламаға мәліметтердің жаңа типін енгізу үшін Type түйінді сөзін қолданатын оператор енгізіледі:
Type типтің_атауы = типтің_сипатталуы
Мәліметтердің саналатын типі-бұл мәндер аралығы жай ғана реттелген идентификаторлардан тұратын тип. Бұл типті мәндерді сандармен емес, сөзбен сипаттау неғұрлым көрнекілеу болатын мәліметтер типін сипаттауға қолданған тиімді болады. Ол идентификаторларға кіретін әр атау тұрақты болып саналады да, бір-бірінен үтірмен бөлініп, жалпы атау тізімі жай жақшаға алынып жазылады. Мыс, Қазақстанның кейбір футбол командаларын сипаттайтын типті былай жазып көрсетуге болады:
Type FootballKazTeam=(Kairat, Kaisar, Tobyl, Ordabasy, Esyl);
Var MyTeam: FootballKazTeam;
Begin
MyTeam:=Kairat;
End;
Жалпы саналатын типке мәндерінің тізбектілігі мен олардың үлкендігін анықтауға болатын барлық типтерді жатқызуға болады. Саналатын типке мыналар жатады:
* барлық бүтін санды типтер;
* символдық типтер(Char);
* логикалық типтер.
Мәліметтердің құрылымдық типтері кезкелген бағдарламада қолданылады. Оларға:
* массивтер(жиымдар);
* жазбалар;
* жиындар
түріндегі типтер жатады.
Жиым - элементтеріне нөмірі немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1
DELPHI БАҒДАРЛАМАЛАУ ОРТАСЫ
1.1
Delphi бағдарламалау жүйесі
1.2
Delphi - дің артықшылықтары
1.3
Delphi - дің компоненттерімен танысу
2
DELPHI программалау тілінде массивтермен жұмыс
2.1
Массив типті айнымалылар
2.2
Бір өлшемді массивтер
2.3
Екі өлшемді массивтер
2.3.1
Көп өлшемді кездейсоқ шамалар
3
Массивтерді өңдеу программасын құру
3.1
Фунция және процедураның жеке алгоритмдерін құру
3.2
Программа тестілеуі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Компьютерлік бағдарламалық тілдердің ішінде танымал,әрі жетілген түрі болып саналып жүрген Borland Delphi 7 бағдарламалық тілінің мүмкіндіктерін айтуға болады.
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi7-нің негізгі версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi 7 версиясында өте көп өзгерістер енгізілген. Бағдарламалармен қамтамасыз етудің тиімді өңдеу құралдарын қажет ету "жылдам жасау" ортасы деп аталатын бағдарламалау жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland Delphi жатады. Жылдам жасау RAD - жүйесінде "Rapid Application Development" жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өндеуді бағдаоламалар технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін өзіне алады да, бағдарламашыға диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлы тілі қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады. Delphi әр түрлі бағдарламаларды құруға мүмкіндік береді: қарапайым біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерекқорларды басқару бағдарламаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен, мультимедиямен, дерекқорларымен жұмыс істейтін және динамикалық құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді.
Delphi-дi Паскаль бағдарламалау тiлiмен жұмыс iстеген адамдардың меңгеруi көп қиындық келтiрмейдi.Жалпы, Delphi-де пайдалылатын про - цедуралар (әдiс - тер) мен түрлi кластарға, компоненттерге енгiзулi мәндер меншiктелетiн қасиеттер көп. Нақты есептердi шешу бағдарла - маларын құруды үйрену арқылы ғана Delphi-де бағдарла - малауды үй - ренуге болады. Ол үшiн кiтапқа енгiзiлген бағдарла - маларды iс жүзiнде орын - дап, оларға түрлi өзгерiстер ен - гi - зiп, жаттығу да мүмкiн. Жетiстiк тек тәжiрибеге байла - нысты.
Мақсаты: Delphi бағдарламалау ортасының мүмкіндіктерін пайдалана отырып матрица құрудағы компоненттермен жұмыс жасау.Осы мақсатпен мен өзімнің жұмысымда Delрhі бағдарламалау тілінде "Екі өлшемді массивтер" бойынша қазіргі техниканың даму деңгейін қамтып, жүйеде жұмыс істеудің мүмкіншілігін ұсынып отырмын.
Осы бағдарламаны пайдалануда студенттердің білімін жан - жақты көтеріп, есіне сақтау қабілетін жоғарылатуға жағдай жасау және олардың келешек жұмысында ЭЕМ - мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыру болып табылады.
Міндеті:
1. Delрhі бағдарламалау тілі туралы ғылыми әдебиеттерді қарастыру,оқу;
2. Delрhі компоненттерімен танысу;
3. Қосымшаны өңдеу және қолдану;
4. Екі өлшемді массивтерге есептер шығару.
1 DELPHI БАҒДАРЛАМАЛАУ ОРТАСЫ
1.1 Delphi бағдарламалау жүйесі
Delphi 7 ортасын жүктегеннен кейін экранда интегралданған программаланған ортасының терезесі пайда болады: негізгі терезе, проектілеу ортасы код редакторы және объектілер инспекторы.
Экранның жоғарғы бөлігінде негізгі терезе орналасады. Онда құрал-саймандар тақтасы (Standard. View. Debug және Custom) және компоненттер палитрасы орналасады. Негізгі терезе Delphi 7 ортасы жабылмайынша ашық тұрады.
Негізгі терезені жабу арқылы Delphi 7 -ны жабамыз.Тақырыбында қазіргі ашулы тұрған проектінің аты тұрады. Проекті орындалу немесе проектілеу режимінде ашық тұруы мүмкін. Проект орындалу режимінде ашық тұрса онда [Running] сөзі қосылып жазылады.Мәзір жолағы программаны басқарудағы, тестілеуге және құруға керекті командалардан тұрады.
Құрал-саймандар тақтасындағы түймелер мәзірдегі белгілі бір командаға сәйкес келеді. Мысалы File менюіндегі Open командасын таңдасақ та немесе Standard құрал-саймандар тақтасынан Open кнопкасын бассақ та бір нәтижеге әкеледі.Құрал саймандар тақтасындағы пернелер көмекші түсіндірмелермен (подсказка) жабдықталған.Егер тышқан курсорын перне қасына жақындатсақ онда көмекші түсіндірме шығады. Қолданушы құрал саймандар тақтасының орналасуын, көрініп немесе көрінбей тұруын Customize диалогтық терезесі арқылы өз қалауынша өзгерте алады және оларды тышқан курсоры арқылы жылжытуына болады. Customize терезесіндегі құрал-саймандар тақтасының үлгісінен тышқанның оң жақ пернесін басу арқылы шақырылады.
1.2 Delphi - дің артықшылықтары
Ø қосымшаны өндеу жылдамдығы;
Ø Жасалған қосымшаның өнімділігінің жоғарылығы;
Ø Жасалған қосымшаның компьютер ресурстарынатөменқажеттіліктерінтал апетуі;
Ø Delphiортасынажаңакомпоненттер мен құрылғыларды қосу арқылықосымшаныңжұмысынарттыру;
Ø Delphi-діңжекеқұралдарыменжаңа компонент пен инструмент құрудың мүмкіншілігі;
Delphi - бұлбірнешемаңыздытехнологиялардыңко мбинациясы:
Ø машина кодынааударатынжоғарыөнімді компилятор;
Ø объекті-бағытталған модель компонент;
Ø программалықпрототиптерденвизуальді (соныменқатаржылдам) қосымшалардықұру;
Ø мәліметтер қорын құруүшінарналғанмасштабталатынқұрал дар;
Өнімніңнегізгісипаттамалары
ПускпрограммыBorlanddelphiDelphi командасынқолданамыз.
Жүктелгенненкейінэкранда 4 терезепайдаболады.
1-сурет.Delphiортасы
Іске қосылғаннан кейін Delphi интерфейсі бес терезеден тұрады:
1.Басты терезе(Project1)
2.Обьектілер бақылаушы терезесі (Object inspector)
3.Форма конструкторыныңтерезесі(form1)
4.Кодтар редакторыныңтерезесі(Unit1.pas)
5.Обьектілер бақылаушы терезесі (ObjectTreeView)
6.Код сілтеуіш терезесі (ExploringUnit1.pas)
Бұл терезе объекттер ағаша. Бұл терезеде формадағы барлық компоненттердін дізімі тұрады. + немесе - белгісі бул компоненттін ішкі класында екінші компоненттің бар екендігін білдіреді. Егерде компоненттін аты ерекшеленген болса онда бұл компонент формада екпінді болғанын анықтайды.Терезесі форма конструкторының терезесі болып бұл терезеге негізгі конпоненттер орналасады.Бұл терезе объекттер инспекторы болып, мұнда объекттің негізгі параметрлері енгізіледі. Уақиғалар тізімі жазылады. Мұны Viewobgect inspector немесе F1клавиші арқылы экранға шығарамыз . Obgect inspector терезесі екі жапсырмада тұрады.
Propertits ( қасиет )
Events (жағдай).
Терезесікодтарредакторыныңтерезесіб олыптабылады. Бұлтерезедеформағақойылғанкомпонент тердіңтізімі, компоненттердіңуақиғалартізіміжәнес олуақиғасәйкескомандаларжазылады.Бі рпроектіменжұмысқажеттілігінеқарайэ крандабасқа да терезелер тұруы мүмкін. Жұмысжасаубарысынданегізгітерезеден басқатерезелерді алыптастауға, орынауыстыруғаболады. КөптерезеліболғанменDelphi-де тек қанабіруақыттажасауғаболады.
Стандартты түймелер:
- New(Жаңа);
- Open(Ашу);
- Save(сақтау) ;
- Open Project(проектіні ашу);
- View Form(Форманы көрсету);
- Run(Іске қосу);
- Pause (үзіліс);
- Add file to Project (Проектіге файл қосу), т.б.
Delphi-де құрылғының қосымша проекті түрінде жиналған бірнеше элементтерден тұрады. Олар Проект коды (DPR кеңейтілген мен берген формада сақталады)
Форма сипаттамасы (DFM)
Форма модулі (PAS)
Модулдер (PAS)
Объектілерпараметрі (ОРТ)
Ресурстарсипаттамасы.
Копилтильдатаңбасыменөзгерісенгізед і. Ең қарапайым проектініңөзікөпформадан тұрады. Сондықтанкез-келген проект құрубарысындаоныңбарлықэлементінсақ тайтын каталог ашқан дұрыс.
Негізгі программа төмендегідейқұрылымдаболады:
Program project1;
Uses Forms,
Unit1 in `Unit1. pas'{Form1},
Unit2 in `Unit2 . pas'{Form2};
{$R*.RES}
begin
Application. Initialize;
Application. Create Form(TForm1,Form1);
Application.CreateForm(TForm2,Form2 );
Application.Run;
End.
Жоба файлының атын өзгерткенде автоматты түрде осы файл аттары өзгереді.Жобаны құру проект файлын компиляциялау барысында орындалады және қосымшаның ехе файл проект атымен аталады. Жоба файлын қарауға және өңдеуге болады. Ол ұшін Progectview Sourec (жоба) (просмотр источника) командасы арқылы ашылады. Формаларды қарау үшін viewForms...shift+F12. формалар сипаты сақталған файлда форманың өзі мен оның сипаттамасы беріледі. Форма модулінің файлында форма класының сипаты беріледі. Ол форманы қолданғанда автоматты түрде ашады. Қажетті модульді ашу үшін view-Units... немесе ctrl+F12 модульдер файлында кез келген формамен байланыспаған модульдер сақталады. Олар объект pascal тілінде жазылады. Оларды қолдану үшін Uses бөлігінде атты көрсету қажет.
Ресурстар файлының жоба аты беріледі. Проектіні сақтағанда автоматты түрде құрылады. Delphi-тен ресурстар файлымен жұмыс жасауға арналған графиктік редактор қарастырылған. Бұл Toolsimage Editor3.0 командасы арқылы алынады. Ресурстарға Компаненттер пиктограммасы (.DCR) Расторлық бейнелер (.BMP) Қосымшалар пиктограммалары (.ICD) Курсорлар (.CUR) Жоба параметрлер файлында параметрлер мен олардың мәндері текстік редактордың әр түрлі жолында орналастырылады.
Жобаны компиляциялау және орындау. Жобаны компиляциялау барысында орындалуға дайын файл немесе динамикалық кітапхана (Д44) құрылады. Компиляциялау процесі Progectcomplieпроект аты ctrlF9 командалары арқылы орындалады және мынандай жағдайлар атқарылады. Соңғы рет компиляцияланғаннан кейін мәні өзгерген модульдердің файлдары компиляцияланады. Нәтижесінде әрқайсысы үшін DCU кеңеймесімен анықталған модулге өзгеріс енгізілген болса, онда осы модулге пайдаланылатын модулге қайта компеляцияланады. Барлық модульдер компиляцияланғаннан кейін жоба файлы компиляцияанады да қосымша орындалуға дайын файл құрылады. Жобаны Delphi немесе Windows жүйесінде жүктейді. Delphi ортасында жобаны жүктеу үшін Run Run немесе F9 тетігі басылады. Егер қосымша жұмыс жасамай қалса, Delphi ортасында Run Program Reset немесе Crtl+F12 командалары арқылы тоқтатылады.
1.3 Delphi - дің компоненттерімен танысу
Компоненттермен танысу
Компоненттер дегеніміз жұмыс істейтін программада құрылатын, көрінетін бейнелер түрғызылатын элементтер болып табылады. Компоненттер палитрасының ішінде бейне ретінде көрінбейтін де компоненттер жеткілікті. Сонымен, бұл тарауда біз Delphi ортасының негізгі компоненттеріне тоқталамыз.
STANDARD беті
STANDARD бетінде программа құруға ең қажетті Windows-re арналған стандартты интерфейстік элементтерден тұратын компоненттер палитрасы орналасқан.
1-cypeт Standard беті.
Frame - басқа компоненттерді орналастыруға арналған контейнер қызметін атқарады (қызметі форма терезесімен бірдей). Формадан айырмашылығы компоненттерге дайындық құра отырып, компоненттер палитрасында орналасады.
MainMenu- Программаның бас менюі. Бұл компонент күрделі иерархиялық меню құрып жүмыс істеуге мүмкіндік береді.
Label- форманың бетіне мэтін шығаруға арналған. Компоненттің қасиеті мәтіннің түрі мен орналасуын анықтайды.
Edit - енгізу өрісі - символдар жолын жөндеуге арналған.
Button- командалық батырма.
Memo- бірнеше жолдан тұратын мэтіндік редактор құру элементі болып табылады.
RadioButton- қызметі басқа батырмалардың қызметімен байланысты болатын тәуелді батырма болып табылады. Егер сүхбат терезесінде бірнеше ауыстырып қосқыш пайдаланылатын болса, онда эрбір топты RadioGroup компоненті арқылы беруге болады.
СһескВох - басқаларға тәуелсіз ауыстырып қосқыш батырманы сипаттайды.
ListBox- қажетті элементті таңдауға болатын тізімді береді.
ComboBox- енгізу өрісіне мәліметтерді клавиатурадан теріп енгізуге немесе тізімнен таңдауға мүмкіндік береді.
ADDITIONAL беті
Additional бетінде сұхбат терзелерінің түрін түрлендіруге мүмкіндік беретін 18 қосымша компоненттер орналасқан.
2-сурет. Additional беті.
Bitbtn- жазуы бар? пиктограммалы командалық батырма.
SpeedButton - пиктографиялық батырма. Әдетте бас менюдің опцияларына жылдам кіру үшін пайдаланылады.
MaskEdit- арнайы мэтіндік редактор. Енгізілген мәтінді сүзгілеуге мүмкіндік береді, мысалы, датаны дүрыс енгізу үшін қажет.
StringGrid- жолдар кестесі. Бұл компонент мәтіндік ақпаратты кесте түрінде шығаруға мүмкіндік береді.
DrawGrid- еркін кесте. StringGrid компонентінен айырмашылығы бүл компоненттің үяшықтарында кез келген ақпарат, оның ішінде сурет те сақталады.
Image- сурет. Бүл компонент суреттерді, оның ішінде пиктограммалар мен метафайлдарды бейнелеуге арналған.
Shape- фигура. Бүл компоненттің көмегімен терезеге дұрыс геометриялық фигураларды - тіктөртбұрыш, шеңбер, эллипс және т.б. қоюға болады.
Bevel- жиек. Терезенің жеке бөліктерін үш өлшемді қоршаумен немесе жолақпен ерекшелеуге арналған.
ScrollBox- орагыш жолақтар панелі. Panel компонентінен айырмашылығы - егер орналасқан компоненттер оның
шекараларымен қиылыспаса, онда орағыш жолақтарды автоматты түрде қояды.
CheckListBox- жиындық таңдаулар тізімі. Стандартты ListBoxкомпонентінен айырмашылығы әрбір опциясының қасында бірнеше опцияны бірден таңдауды жеңілдететін СһескВохтәрізді тәуелсіз ауыстырып қосқышы бар.
Splitter - шекара. Бұл компонент формада көрінетін екі компоненттің арасына орналасады да, пайдаланушыға программаны жүргізу кезінде компоненттерді бір-бірінен бөліп түрған шекараларын алмастыруға мүмкіндік береді.
StaticText- статикалық мәтін. Стандартты Label компонентінен айырмашылығы өзінің жеке Windows терезесінің болуымен сипатталады. Ол мэтінге қоршау жургізуге мүмкіндік береді.
ControlBar- басқару жолағы.DRAG&DOGтехнологиясында "тақалып" түратын компоненттерді орналастыратын контейнер қызметін атқарады.
ApplicationEvents- оқиғаны қабылдаушы. Егер бұл компонент формаға орналасқан болса, онда программаға арналған барлык Windows хабарламаларын алып отырады.
ValueListEditor- атау = мән жұбынан түратын жолдар редакторы. Мұндай жүптар Windows-де жиі пайдаланылады.
LabeledEdit- бір жолдық редактор мен белгінің комбинациясы.
ColorBox- жүйелі түстердің бірін таңдауға арналған арнайы ComboBox варианты.
Chart- диаграмма. Бүл компонент мәліметтерді графикалық жолмен беруге арналған арнайы панельдер құруды жеңілдетеді.
ActionManager- эрекеттер менеджер!. Төмендегі үш компонентпен бірге қосымшалар, интерфейс қүруды қамтамасыз етеді.
ActionMainMenuBar- меню жолағы, ол оның опциялары ActionManager көмегімен құрылады.
ActionToolBar- ActionManager компонентінің көмегімен қүрылатын пиктографиялық батырмаларды орналастыруға арналған жолақ.
CustomizeDLG- баптау сұхбаты. Бұл компонентой көмегімен пайдаланушы жұмыс программасының интерфейсін қалауынша баптай алады.
WIN 32 беті
WIN 32 беті 32 разрядты WINDOWS 9598NT2000 операциялық жүйелерінің интерфейстік элементтерінен құралады (бүл 2-нүсқада WIN 95 деп аталады).
З-сурет.WIN 32 беті.
TabControl- қойымталар жиынтығы. Әрбір қойымта жазуы немесе суреті бар тіктөртбұрышты өріс болып келеді. Қойымтаны таңдау программа арқылы жүргізіледі және терезедегі компоненттер жиынтыгьш басқару үшін пайдаланылады.
PageControl- қойымталары бар панельдер жиынтыгы. Әрбір панельдің өзінің интерфейстік элементтер жиынтыгы бар. Ол өзіне байланысты қойымтаны тышқанмен белгілеу арқылы жүзеге асырылады.
ImageList- суреттер жиынтығы. Өлшемдері бірдей бірнеше суреттерді сақтауға мүмкіндік береді.
RichEdit-форматталған мәтінге арналған көп жолдық редактор. Memo компонентінен айырмашылығы RichEdit компонентіндегі мәтін Кеңейтілген Мэтіндік Формат ережесіне багынады (RTF - RICH TEXT FORMAT)жэне шрифт, түс, туралау тәрізді сипаттамаларын өзгерте алады.
TrackBar- регулятор. Программадағы кейбір шамалардың мәндерін басқару үшін пайдаланылады. Мысалы, оның көмегімен мультимедиалық программалардағы дыбыстың дауысын оңай өзгертуге болады.
ProgressBar- процесс индикаторы. Бүл компоненттің көмегімен үзақ уақыт орындалатын процестің атқарылуын бейнелеуге болады. Мысалы, мәліметтерді дискетке көшіру барысы.
UpDown- цифрлық регулятор. Бұл компоненттің екі батырмасы компонентке байланысты сандық мәнді үлкейтуге немесе кішірейтуге арналған.
Hotkey- басқару клавишы. Компонент басқару клавиштерін енгізу үшін пайдаланылады.
Animate- мультипликатор. Бірінен кейін бірі ауысып отыратын қозғалыстағы суреттерді (видеоклип) бейнелеуге арналған. Компонент дыбысы бар видеоклипті сүйемелдей алмайды.
DateTimePicker- күн, уақыт селекторы. Бүл компонент күнді немесе уақытты енгізіп, бейнелеуге арналған.
TreeView- таңдау тармағы. Пиктограммалардың тармақты құрылыммен байланысқан жиынтығын береді. Әдетте каталогтар қүрылымын және басқа да иерархиялық қатынаспен байланысқан элементтерді көру үшін пайдаланылады.
ListView- пиктограммалар панелі. Бірнеше ииктограммаларды көруді және қажеттісін таңдауды үйымдастырады. Бұл компонент пиктограммаларды тігінен немесе көлденеңінен орналастырып, оларды үлкейтіп немесе кішірейтіп көрсетеді.
HeaderControI- басқарушы тақырып. Жазуы бар секцияларға бөлінген, тік немесе көлденең жолақ болып келеді. Секциялардың өлшемін программа жүмысы кезеңінде тышқанмен өзгертуге болады. Әдетте әртүрлі кестелердегі жолдар мен бағандардың өлшемін өзгерту үшін пайдаланылады.
StatusBar- статус панелі. Жөндеу терезесіне әртүрлі нұсқау беретін ақпараттарды орналастыруға арналған.
ТооІВаr-саймандық панель. Бұл компонент Bitbtn командалық батырмалары үшін контейнер қызметін атқарады. Сондай-ақ, олардың өлшемдерін және батырмаларды өшіргендегі немесе жаңасын қосқандағы орнын автоматты түрде өзгерте алады.
СооІВаr-саймандық панель. ToolBar компонентінен айырмашылығы WINDOWS-дің Edit, ListBox,ComboBox жэне т.б. тэрізді стандартты интерфейстік компоненттерін орналастыруға арналған контейнер ретінде пайдаланылады.
PageScroller- айналатын панель. Жіңішке саймандық панельдерді орналастыруга мүмкіндік береді. Қажеттілігіне қарай
SpinEdit- сандар редакторы. Қос батырманың көмегімен бүтін сандарды өзгерту мүмкіндігімен бірге бейнелеу және жөндеуді қамтамасыз етеді.
DirectoryOutline- каталогтар тізімі. Дискідегі иерархиялық құрылыммен орналасқан каталогтарды бейнелейді.
Calendar- календарь. Айдағы күнді таңдап, көрсетуге арналған.
DATA ACCESS
Delphi-де электронды архивтер (деректер қоймасы) жұмыс істеуге арналған құралдары бар Data Access парағының 9 компоненті деректер қоймасы мен (база данных) жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
4-сурет. Data Access
Datasource - Мәліметтер көзі. Мәліметтерді бейнелеу компоненті мен мәліметтерді алу арасында байланыс элементі ретінде пайдаланылады.
Table - Кесте. Мәліметтер қорымен (кестелерге) жұмыс істеуге арналған аса күшті құрал болып табылады.
Quarey - Сұрау. Кестелерден SQL - сұрауларды қанағаттандыратын мәліметтерді таңдауға арналған.
Stored Proc - Сақталатын процедура. Inter Base, Oracle, MS SQL Server сияқты мәліметтер қорының серверлерінің процедураларын пайдалнуға арналған.
Data Base - Мәліметтер қоры. Құпия сөзбен қорғалған мәліметтер қорымен байланысу процесін басқаруға арналған.
Session - Мәліметтер қорымен байланыс сеансы. Бұл компоненттің қажеттілігі көпағымды мәліметтер қорымен жұмыс істегенде, мысалы бір мәліметтер қоры мен бірнеше ағын бір уақытта байланысқанда қолданылады.
Batch Move - Пакеттеп қайта жіберу. Бірнеше мәліметтер қорын қайта жібергенде, мысалы локалды кестелерді мәліметтер қоры серверлерінің кесетесіне көшіргенде пайдаланылады.
Update SQL - Мәліметтердің түрленуі. Table, Query, Stored Proc компоненттері басқарып отырған мәліметтерді өзгерту процесін қадағалауға арналған.
Nested Table - Көп сатылы кесте. Басқа кестеден жол болып табылатын кестеден мәліметтер жиынын құрайды.
1 DELPHI программалау тілінде массивтермен жұмыс
2.1 Массив. Массив типті айнымалылар
Массив бірдей типті айнымалылар тізбегін бірыңғай бүтін тізбек ретінде сақтауға мүмкіндік береді. Массивті жариялау арқылы массив элементтерінің типі мен оның аты анықталады. Ол сонымен қатар массивтегі элементтердің санын анықтауы мүмкін. Егер сипатталатын массив типі жазылмаса, int типі ұсынылады. Бір өлшемді массивті жариялаудың синтаксисі төмендегідей:
[сипатталатын массив типі] айнымалы-идентификатор [константалық өрнек];
[сипатталатын массив типі] айнымалы-идентификатор [];
Массивті жариялау кезінде жоғарыда көрсетілген екі синтаксистік формалардың бірін қолдануға болады. айнымалы-идентификатор-дан кейін тұрған квадрат жақша массив типінің белгісі болып табылады. Егер айнымалы-идентификатор идентификатор (массив аты) болса, онда ерекшеленген типті элементтер массиві жарияланады. Квадрат жақшаға алынған константалық өрнек массивтегі элементтер санын анықтайды. Массив элементтерінің индекстелуі нөлден басталады. Осылайша, массивтің соңғы элементінің индексі массивтегі элементтер санынан 1-ге кем болады.
Екінші синтаксистік формада квадрат жақшадағы константалық өрнек жазылмаған. Егер массивтің жариялануында инициализатор болса, немесе егер массив функцияның формальды параметрі ретінде жарияланса, немесе егер массивтің осы жариялануы программаның қандай да бір басқа жеріндегі массивтің жариялануына сілтеме болып табылса, осы форманы қолдануға болады. Массивтің барлық элементтерін орналастыруға қажетті жады көлемі бөлінеді. Массив элементтері біріншісінен бастап соңғысына дейін жадының тізбекті ұяшықтарына адрестерінің өсуі бойынша орналастырылады. Жадыда массив элементтерінің арасында бос орындар жоқ.
Мәліметтердің сандар мен жолдардан басқа күрделірек қосымша типтерін пайдаланбай жақсы бағдарлама құру мүмкін емес. Delphi-де бағдарламалаушы өз мақсатына жету үшін мәліметтердің өздік (өзі қалаған) типін құра алады.
Бағдарламаға мәліметтердің жаңа типін енгізу үшін Type түйінді сөзін қолданатын оператор енгізіледі:
Type типтің_атауы = типтің_сипатталуы
Мәліметтердің саналатын типі-бұл мәндер аралығы жай ғана реттелген идентификаторлардан тұратын тип. Бұл типті мәндерді сандармен емес, сөзбен сипаттау неғұрлым көрнекілеу болатын мәліметтер типін сипаттауға қолданған тиімді болады. Ол идентификаторларға кіретін әр атау тұрақты болып саналады да, бір-бірінен үтірмен бөлініп, жалпы атау тізімі жай жақшаға алынып жазылады. Мыс, Қазақстанның кейбір футбол командаларын сипаттайтын типті былай жазып көрсетуге болады:
Type FootballKazTeam=(Kairat, Kaisar, Tobyl, Ordabasy, Esyl);
Var MyTeam: FootballKazTeam;
Begin
MyTeam:=Kairat;
End;
Жалпы саналатын типке мәндерінің тізбектілігі мен олардың үлкендігін анықтауға болатын барлық типтерді жатқызуға болады. Саналатын типке мыналар жатады:
* барлық бүтін санды типтер;
* символдық типтер(Char);
* логикалық типтер.
Мәліметтердің құрылымдық типтері кезкелген бағдарламада қолданылады. Оларға:
* массивтер(жиымдар);
* жазбалар;
* жиындар
түріндегі типтер жатады.
Жиым - элементтеріне нөмірі немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz