Өлшемдік антропологиялық стандарттар
Кіріспе 3
1. Өлшемдік антропологиялық стандарттар
2. Киімді конструкциялауға және модельдеуге арналған фигуралар классификациясы. 6
3. Типтік фигуралардың манекендері. 9
Қорытынды 13
Пайдаланған әдебиеттер 14
1. Өлшемдік антропологиялық стандарттар
2. Киімді конструкциялауға және модельдеуге арналған фигуралар классификациясы. 6
3. Типтік фигуралардың манекендері. 9
Қорытынды 13
Пайдаланған әдебиеттер 14
Жалпы белгілерге адам денесінің сыртқы формасын көрсететін және физикалық дамудың маңызды белгілері болып табылатын ірі антропометриялық белгілерді жатқызамыз: дене ұзындығы (бойы); кеуде периметрі (өлшемі); масса.
Адам денесінің пропорциясы деп оның жеке бөліктерінің ( дененің проекциялық өлшемдері) өлшемдерінің қатынасын айтады. Дене пропорциясы жас пен жынысқа байланысты өзгереді; олар бір жасты-жынысты топтарда да әр түрлі болады. Ерлер мен әйелдер арасында кездесетін дене пропорциясының үш негізгі типін қарастырады: салыстырмалы түрде ұзын аяқ-қолдары мен жіңішке қысқа денені сипаттайтын долихоморфты тип; орташа тип – мезоморфты; қысқа аяқ-қолдары мен ұзын кең денеі сипаттайтын брахиморфты тип.
Дене бітімі түрлі белгілер қатарымен анықталады, соның ішінде ең бастысы бұлшық еттің дамуы мен май бөліктерінің болуы, бұлардың өзгеруі басқа белкеліп соғады: төс және кеуде тұсының формасы, іш пен арқа формасы. Бұл белгілерді келесі нұсқалар арқылы байқайды.
Бұлшық ет даму деңгейі. Антропологияда және медицинада оны бес бөліктен анықтайды: иық бөлігінен, төс, арқа, қол және аяқ. Осы бөліктердің әрқайсысына үш даму кезеңін жатқызады: әлсіз, орташа, күшті.
Май бөліктерінің деңгейі. Тері асты май жасушаларының орналасуын жеті май бөліктері арқылы анықтайды: иықтың ішкі жағы мен иық алды бөлігі, бөкседе, санда, жауырын астында, кеудеде ( оныншы қабырға деңгейінде), іште ( кіндік нүктесінің деңгейінде) . Май қалыптасу бөліктерінің деңгейі әлсіз, орташа және көп болуы мұмкін.
Кеуде аймағының формасы кеуде тұсының формасы арқылы анықталады, ол жалпақ, цилиндрлі және конус тәрізді болуы мүмкін.
Іш формасы. Іш формасының үш түрі болады: арық, тік және домалақ шығыңқы.
Арқа формасы. Ол қалыпты ( омыртқаның барлық бөлімдерінің қалыпты қисаюы), бүкірейген ( үлкейген кеуде кифозымен) және тік (омыртқаның барлық бөлімдерінің тегіс майысуы) болуы мүмкін.
Барлық жоғарыда айтылған дене бітімінің белгілерін визуалды түрде (көзбен) анықтайды. Бұл белгілердің түрлі ұйқасы адам денесінің сыртқы формасын құрайды. Осыған сәйкес дене бітімінің типтерін анықтайды.
Мүсін деп адам денесінің конфигурацияларының жеке ерекшеліктерін табиғи («сабырлы») вертикальды жағдайда, денені тепе- теңдікте ұстап тұруға қажетті бұлшықет энергиясының минимальды шығынын қажет ету деп түсіну керек. Тігін өнеркәсібінде Л.П.Николаев ұсынған мүсін классификациясы қолданылады, бұл жерде бес типті қарастырамыз. Антропология негіздерін мүсін киімдерінің дизайнында қолдану: қалыпты, тік орналасқан, бүкірейген, лордотикалық және кифотикалық, алайда тек алғашқы үш типін ғана қолданады.
Адам денесінің пропорциясы деп оның жеке бөліктерінің ( дененің проекциялық өлшемдері) өлшемдерінің қатынасын айтады. Дене пропорциясы жас пен жынысқа байланысты өзгереді; олар бір жасты-жынысты топтарда да әр түрлі болады. Ерлер мен әйелдер арасында кездесетін дене пропорциясының үш негізгі типін қарастырады: салыстырмалы түрде ұзын аяқ-қолдары мен жіңішке қысқа денені сипаттайтын долихоморфты тип; орташа тип – мезоморфты; қысқа аяқ-қолдары мен ұзын кең денеі сипаттайтын брахиморфты тип.
Дене бітімі түрлі белгілер қатарымен анықталады, соның ішінде ең бастысы бұлшық еттің дамуы мен май бөліктерінің болуы, бұлардың өзгеруі басқа белкеліп соғады: төс және кеуде тұсының формасы, іш пен арқа формасы. Бұл белгілерді келесі нұсқалар арқылы байқайды.
Бұлшық ет даму деңгейі. Антропологияда және медицинада оны бес бөліктен анықтайды: иық бөлігінен, төс, арқа, қол және аяқ. Осы бөліктердің әрқайсысына үш даму кезеңін жатқызады: әлсіз, орташа, күшті.
Май бөліктерінің деңгейі. Тері асты май жасушаларының орналасуын жеті май бөліктері арқылы анықтайды: иықтың ішкі жағы мен иық алды бөлігі, бөкседе, санда, жауырын астында, кеудеде ( оныншы қабырға деңгейінде), іште ( кіндік нүктесінің деңгейінде) . Май қалыптасу бөліктерінің деңгейі әлсіз, орташа және көп болуы мұмкін.
Кеуде аймағының формасы кеуде тұсының формасы арқылы анықталады, ол жалпақ, цилиндрлі және конус тәрізді болуы мүмкін.
Іш формасы. Іш формасының үш түрі болады: арық, тік және домалақ шығыңқы.
Арқа формасы. Ол қалыпты ( омыртқаның барлық бөлімдерінің қалыпты қисаюы), бүкірейген ( үлкейген кеуде кифозымен) және тік (омыртқаның барлық бөлімдерінің тегіс майысуы) болуы мүмкін.
Барлық жоғарыда айтылған дене бітімінің белгілерін визуалды түрде (көзбен) анықтайды. Бұл белгілердің түрлі ұйқасы адам денесінің сыртқы формасын құрайды. Осыған сәйкес дене бітімінің типтерін анықтайды.
Мүсін деп адам денесінің конфигурацияларының жеке ерекшеліктерін табиғи («сабырлы») вертикальды жағдайда, денені тепе- теңдікте ұстап тұруға қажетті бұлшықет энергиясының минимальды шығынын қажет ету деп түсіну керек. Тігін өнеркәсібінде Л.П.Николаев ұсынған мүсін классификациясы қолданылады, бұл жерде бес типті қарастырамыз. Антропология негіздерін мүсін киімдерінің дизайнында қолдану: қалыпты, тік орналасқан, бүкірейген, лордотикалық және кифотикалық, алайда тек алғашқы үш типін ғана қолданады.
1. «Қазақтың ою - өрнектері энциклопедия» Маргарита Өмірбекова, Алматы 2003ж.
2. «Костюм тарихы», Жолдасбекова С.А. Алматы 2004ж.
3. «Қазақ киімі», Жәнібеков, Алматы 2004ж.
4. Интернет, Шығармашылық топ In cub, 2004y.
5. Журнал. «Модели сезона», М. 10/2004 г.
6. Журнал. «Бурда», М. 01/2005 г.
7. «Қазақ киімі». Жәнібеков, Алматы - Өнер 2005 ж.
2. «Костюм тарихы», Жолдасбекова С.А. Алматы 2004ж.
3. «Қазақ киімі», Жәнібеков, Алматы 2004ж.
4. Интернет, Шығармашылық топ In cub, 2004y.
5. Журнал. «Модели сезона», М. 10/2004 г.
6. Журнал. «Бурда», М. 01/2005 г.
7. «Қазақ киімі». Жәнібеков, Алматы - Өнер 2005 ж.
Жоспар
Кіріспе 3
1. Өлшемдік антропологиялық стандарттар 4
2. Киімді конструкциялауға және модельдеуге арналған фигуралар классификациясы. 6
3. Типтік фигуралардың манекендері. 9
Қорытынды 13
Пайдаланған әдебиеттер 14
Кіріспе
Жалпы белгілерге адам денесінің сыртқы формасын көрсететін және физикалық дамудың маңызды белгілері болып табылатын ірі антропометриялық белгілерді жатқызамыз: дене ұзындығы (бойы); кеуде периметрі (өлшемі); масса.
Адам денесінің пропорциясы деп оның жеке бөліктерінің ( дененің проекциялық өлшемдері) өлшемдерінің қатынасын айтады. Дене пропорциясы жас пен жынысқа байланысты өзгереді; олар бір жасты-жынысты топтарда да әр түрлі болады. Ерлер мен әйелдер арасында кездесетін дене пропорциясының үш негізгі типін қарастырады: салыстырмалы түрде ұзын аяқ-қолдары мен жіңішке қысқа денені сипаттайтын долихоморфты тип; орташа тип - мезоморфты; қысқа аяқ-қолдары мен ұзын кең денеі сипаттайтын брахиморфты тип.
Дене бітімі түрлі белгілер қатарымен анықталады, соның ішінде ең бастысы бұлшық еттің дамуы мен май бөліктерінің болуы, бұлардың өзгеруі басқа белкеліп соғады: төс және кеуде тұсының формасы, іш пен арқа формасы. Бұл белгілерді келесі нұсқалар арқылы байқайды.
Бұлшық ет даму деңгейі. Антропологияда және медицинада оны бес бөліктен анықтайды: иық бөлігінен, төс, арқа, қол және аяқ. Осы бөліктердің әрқайсысына үш даму кезеңін жатқызады: әлсіз, орташа, күшті.
Май бөліктерінің деңгейі. Тері асты май жасушаларының орналасуын жеті май бөліктері арқылы анықтайды: иықтың ішкі жағы мен иық алды бөлігі, бөкседе, санда, жауырын астында, кеудеде ( оныншы қабырға деңгейінде), іште ( кіндік нүктесінің деңгейінде) . Май қалыптасу бөліктерінің деңгейі әлсіз, орташа және көп болуы мұмкін.
Кеуде аймағының формасы кеуде тұсының формасы арқылы анықталады, ол жалпақ, цилиндрлі және конус тәрізді болуы мүмкін.
Іш формасы. Іш формасының үш түрі болады: арық, тік және домалақ шығыңқы.
Арқа формасы. Ол қалыпты ( омыртқаның барлық бөлімдерінің қалыпты қисаюы), бүкірейген ( үлкейген кеуде кифозымен) және тік (омыртқаның барлық бөлімдерінің тегіс майысуы) болуы мүмкін.
Барлық жоғарыда айтылған дене бітімінің белгілерін визуалды түрде (көзбен) анықтайды. Бұл белгілердің түрлі ұйқасы адам денесінің сыртқы формасын құрайды. Осыған сәйкес дене бітімінің типтерін анықтайды.
Мүсін деп адам денесінің конфигурацияларының жеке ерекшеліктерін табиғи (сабырлы) вертикальды жағдайда, денені тепе- теңдікте ұстап тұруға қажетті бұлшықет энергиясының минимальды шығынын қажет ету деп түсіну керек. Тігін өнеркәсібінде Л.П.Николаев ұсынған мүсін классификациясы қолданылады, бұл жерде бес типті қарастырамыз. Антропология негіздерін мүсін киімдерінің дизайнында қолдану: қалыпты, тік орналасқан, бүкірейген, лордотикалық және кифотикалық, алайда тек алғашқы үш типін ғана қолданады.
1. Өлшемдік антропологиялық стандарттар
Берілген классификация бойынша қалыпты мүсін (осанка) омыртқа бағанасының барлық майысуларының бірқалыпты болуын сипаттайды. Тік орналасқан мүсін омыртқа жотасының барлық бөлімдерінің әлсіз майысуларын сипаттайды. Бүкірейген мүсін мойынның бірнеше рет алдыға қарай еңкеюіндегі мойын лордозының шапшаң күшеюімен және бел омыртқа лордозының бәсеңдеуімен (дөңгелек арқа) ерекшеленеді.
Тігін саласында жұмыс жасайтын инженер үшін адам денесінің морфологиялық құрылысының ерекшеліктерін білу ғана маңызды емес, сонымен қатар киім конструкциясын жобалау үшін қажетті мәліметтерді алу үшін зерттеу жасай білуі қажет. Ол үшін адам денесін және жеке бөліктерін өлшеуден тұратын антропологиялық зерттеудің негізгі әдісін білу қажет. Оны антропометрия (грек тілінен anthropos - адам, metreo - өлшеймін) деп атайды. Антропометрия барлық тұрғылықты халық құрамына енетін нақты адамдар тобының (аймақтық, жас ерекшелік, әлеуметтік, кәсіби және т.б) морфологиялық белгілерінің түрлілігін зерттеймен айналысады.
Барлық өлшеулер вертикальды және горизонталды кеңістіктерде жасалады. Адам денсін ойша оң және сол бөліктерге бөлетін вертикальды кеңістікті саггитальды деп атайды. Сагитальды кеңістікке перпендикуляр өтетін вертикальды кеңістікті фронтальды кеңістік деп атайды, олар денеі алдыңғы және артқы бөліктерге бөледі. Горизонтальды кеңістіктер сагиттальды және фронтальды кеңістіктерге перпендикуляр бағытта өтіп трансверсальды деп аталады, олар денені жоғарғы және төменгі бөліктерге бөледі.
Адам денесінің өлшемдік сипаттамасы бөлек өлшеулер түрінде беріледі, оларды өлшемдік белгілер деп атайды. адам денесінің өлшемдік сипаттамасын толығымен беретін адам денесінің бөлек өлшемдері өлшемдік белгілер деп аталады.
Киімнің жаппай өндірісінің әр тұтынушыны міндетті түрде өлшеуге мүмкіндігі жоқ. Алайда өнеркәсіптің мақсаты шығарылып жатқан киімдерге халықтың барлығы максимальды түрде қанағаттанарлықтай болуы қажет. Бұл мақсатқа тек фигуралардың түрлерінің өнеркәсіпке оңтайлы типтер санымен берілген жағдайда және көптеген адамдар өзіне лайықты киім өлшемдерін таңдап алуға жағдай жасалған кезде ғана жетуге болады. Бұл фигуралардың типтерінің жүйесі өлшемдік типология деп аталады.
Көптеген зерттеулер бойынша орта бойлы адамдар көптеп кездесетіні дәлелденді. Өте үлкен немесе өте қысқа бойлы адамдар болса сирек кездеседі екен. Орташадан ұзын немесе орташадан қысқа бойлы адамдардың бірдей санын да байқауға болады. мұндайды басқада өлшемдік белгілер туралы айтуға болады. Бұл адам денесінің өлшемдік белгілерінің ерекшеленуінде анықталған заңдылыққа бағынатынын дәлелдейді. Зерттелген заңдылықтар өлшемдік типологияны жасауда көмектеседі.
Өлшемдік антропологиялық стандарттар деп арнайы кестелерге енгізілген бір, екі немесе одан да көп жетекші белгілермен есептелген әр фигура типінің өлшемдік белгілерінің орташа мәнін айтады.
Жетекші өлшемдік белгілерге фигура типтерінің өлшемдерін ажыратқанын негізге алатын және өнімдерді нөмірлер мен нөміршелерге бөлетін белгілерді жатқызады. Таңдалған жетекші белгілермен сипатталған фигура типін типтікфигура деп атайды. Әр типтік фигураның детальды өлшемдік сипаттамасын анықтайтын қалған басқа өлшемдік белгілерді сабақтас белгілер деп атайды.
Жаппай тігін өнімдерін өндіру өнеркәсібі тек анықталған, шектелген типтік фигуралардың санын өндіруге байланысты. Халықтың киіммен жоғары дәрежеде қанағаттануына жету үшін типтік фигуралардың саны оңтайлы болуы қажет. Бұл тапсырманы шешу кезінде жаппай өндірісте даындалатын киімнің фигураларының типін ғана біліп қоймай, сонымен қатар олардың пайыздық қатынасын да білу қажет. Фигура типтерінің пайыздық қатынасы және соған қатысты киім нөмірлері өлшемдік-бойлық жиынтық деп аталады және өлшем-бойлық типті шкаламен өлшенеді.
Орнатылған типтік фигуралардың жүйесімен халық санын қанағаттандыру деп осы типтік фигураларға дайындалған салыстырмалы немесе абсолютті адамдар санына сәйкес келетін киімдермен қамтамасыз етуді атаймыз.
Екі жетекші өлшемдік белгілер ретінде тігін өнеркәсібінде дене ұзындығының (бойы) жалпы белгілері мен үшінші кеуде өлшемі пайдаланылады. Алайда екі жетекші белгілер халықтың қажетті қанағаттануын қамтамасыз етпейді, себебі тұрақты (бекітілген) кеуде өлшемінің мәнінен бел мен бөкселердің өлшемінің өзіндік өзгеруі жоғары, бұл кеуде өлшемінің корреляциясының жоғарғы дәрежесіне бағынбайды. Бел мен бөкселердін өлшемі іштің шығып тұруымен есептелмегенде ересек халықтың фигурасының жас ерекшелік өзгеруін көрсетеді, сондықтан олар да жетекші белгілер ретінде белгіленді және ересек адамның типінің толықтығын сипаттайды.
Адам денесінің өлшемдерінің белгілерінің кезекті жазылуы (Б - кӨІІІ - бӨ немесе белӨ) өнімнің сауда маркасына салынады (бойы - өлшемі - толықтығы).
Жаппай өндірістің маңызды шарттарының бірі ұқсасатық - аралық интервалының болуы, оның ішінде өнімдердің өлшемдерінің арасындағы айырмашылық тұтынушы үшін маңызды емес. Егер ұқсастық интервалы нөлге жақын болса , онда жеке қолданудағы заттардың жаппай өндірісі мүмкін емес болады (мысалы, тіс протездері).
Біздің еліміздегі тігін өнеркәсібінде кеуде, бел, бөксе өлшемдерінің өлшем аралық интервалы 4 см(+-2 см) тең болуы қажет, ал ал бел өлшемі бойынша - 6 см (+-3 см) тең болуы керек. Бойы бойынша ұқсастық интервалының өлшем бірлігі адамның сыртқы келбетін бағалаудан және киімнің түрі мен қажеттілігіне байланысты өлшенеді. Сыртқы киім мен әйелдер көйлектерінің конструкциялауына бойы бойынша интервал 6 см қолданылады, ал ерлер мен балалар киімдерін конструкциялауға ол 10 см дейін кеңейтілген, киімдік тоқыма өнімдеріне 12 см дейін кеңейтілген. Бой аралық жеңнің ұзындығының (ұзын) ерекшелігі әр түрлі киімдерге бірдей 2 см тең етіліп жасалады.
2. Киімді конструкциялауға және модельдеуге арналған фигуралар классификациясы.
Киімдерді өлшемдер бойынша нөмірлеу және киімнен немесе көйлектен алынатын кеуде өлшемі бойынша жасалған фигураларды классификациялау тігін немесе конструкторлық деп аталады.
Тігін өнеркәсібінің қабылданған практикасына сәйкес типтік фигуралардың және киімдердің өлшемдерін екінші кеуде өлшемінің жартысының өлшемі арқылы анықтайды, оны жартылай өлшем деп атайды және Ог деп белгіленетін толық өлшемге қарағанда, қысқартылған Сг түрінде белгілейді. Кеуденің жартылай өлшемі жалаңаш денеде өлшенетін кеуде өлшемімен конструкторлы түрде байланысты, келесі қатынас бойынша есептеледі:
Сг = (Ог + 4) : 2.
ЦНИИШП-пен өлшемдер, бойлар және толықтықтар мәндерінің кестесі ұсынылған. (1-12 кесте)
Группа
Өлшемдер кейде тұсы бойынша
Бойы см
толықтығы
Ерлер
Әйелдер
44, 46, 48, 50, 52,
54, 56, 58, 60
44, 46, 48, 50, 52,
54, 56, 58, 60
І - 155 (152-158)
ІІ - 161 (158-164)
III - 167 (164-170)
IV - 173(170-176)
V - 179 (176-182)
I-144(141-174)
II-150(174-153)
III-156(153-159)
IV-162(159-165)
V-168(165-171)
М - І
С - І
Б - ІІІ
ОБ - IV
М - І
С - ІІ
Б - ІІІ
Ересектерге арналған киім мен фигуралардың өлшемдері 2 см интервал бойынша 44-тен 60-қа дейін анықталған.
Бойы бойынша бес міндетті нұсқалар 6 см интервал бойынша жасалған. Әйелдер тобындағы бойы әйелдер бойының орташа мәніне байланысты жасалған( өндірісте қабылданған 160 см орнына 156 см). Ерлер тобы бойынша орташа бойы өнеркәсіпте қабылданған менөлшеулер нәтижесінде алынған өлшемге толық сәйкес келеді (167 см).
Әр өлшемде әйелдерде 44-тен 60-қа дейін, ерлерде 44-тен 54-ке дейін үш толықтық қабылданған (А - аз, О - орташа, Ү- үлкен). Ерлерде 56 - 60 өлшемдерінде төртінші толықтық, өте үлкен (ӨҮ) қарастырылған.
ЦНИИШП мәліметтері бойынша толықтық кіріспелері ересек халық санының өнімдердің өлшемдерімен жалпы қанағаттануын 40 - 50%- тен 85 - 87% - ке дейін қамтамасыз етеді, бұл алғашқы фигуралардың өлшемдері мен бойы бойынша классификациясымен салыстырылып алынған мәліметтер.
Біздің еліміздегі барлық әйелдер қауымының толықтығы келесі мәндер бойынша ерекшеленеді: аз толықтық 19,5%, орташа - 50,5%, үлкен - 26,5% және 3,5% шкаладан тыс қалады.
Толықтықтар белгілі дәрежеде жаспен ерекшеленеді: аз және орташа толықтық жас және орта жастағы адамдар сипаттамасына сай келеді, үлкен толықтық үлкен жас шамасындағы (45 жас және одан жоғары) адамдарға сәйкес келеді. Алайда әр толықтық түрлері барлық жас ерекшелік топтарында кездеседі, тек әр түрлі проценттік қатынаста болады (1-13 кесте), сондықтан жас ерекшелік көрсеткіші төртінші белгі ретінде қабылдануы керек, бұл фигура типін анықтаушы болады. Сонымен, киімді модельдеу үшін әйелдер фигурасына сегіз толықтық- жас ерекшелік типтер ұсынылады, ал ерлерге он толықтық- жас ерекшелік типтер ұсынылады. (1-14 кесте). Көрсетілген кесте жаңа модельдер жасауда және бекітілуде, конструкциялар жасауда және лекалдарды техникалық көбейтуді назарға алынуы тиіс.
-13),
толықтығы
20 - 29 жас
Жасы
30 - 34 жас
45 - 59 жас
20 - 59 жас
кіші . . . . . .
орта . . . .
үлкен . . . .
42, 47
35, 68
21, 29
43, 54
40, 17
32, 79
13, 99
24, 17
45, 92
100
100
100
Киімді модельдеу толықтық пен жас ерекшелікке байланысты дифференциалды түрде жүргізіледі.
Модельдерді тексеру мен демонстрациялауды жасы мен толықтығы сәйкес келетін адамдар фигурасында жүргізуді ұсынады, бекіту кезінде қандай толықтыққа (толықтықтарға) арналғанын, сонымен қатар берілген модель қандай өлшемге және бойға сәйкес келетінін көрсету қажет.
Кейбір модельдер екі немесе үш толықтықтарға ұсынылуы мүмкін. Бұл жағдайда детальдардың конструкциясы м әр толықтыққа бөлек жасалуы тиіс.
Толықтығы
Жасы
Ерлер өлшемдері
Әйелдер өлшемі
Кіші
Кіші (20-29 лет) .
Орта (30-44 года)
44 - 52
44 - 56
44 - 52
44 - 58
Орта
Кіші. . . . . . . . .
орта . . . . . . . . . .
Жоғары
44 - 52
44 - 56
44 - 56
44 - 52
44 - 58
44 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 3
1. Өлшемдік антропологиялық стандарттар 4
2. Киімді конструкциялауға және модельдеуге арналған фигуралар классификациясы. 6
3. Типтік фигуралардың манекендері. 9
Қорытынды 13
Пайдаланған әдебиеттер 14
Кіріспе
Жалпы белгілерге адам денесінің сыртқы формасын көрсететін және физикалық дамудың маңызды белгілері болып табылатын ірі антропометриялық белгілерді жатқызамыз: дене ұзындығы (бойы); кеуде периметрі (өлшемі); масса.
Адам денесінің пропорциясы деп оның жеке бөліктерінің ( дененің проекциялық өлшемдері) өлшемдерінің қатынасын айтады. Дене пропорциясы жас пен жынысқа байланысты өзгереді; олар бір жасты-жынысты топтарда да әр түрлі болады. Ерлер мен әйелдер арасында кездесетін дене пропорциясының үш негізгі типін қарастырады: салыстырмалы түрде ұзын аяқ-қолдары мен жіңішке қысқа денені сипаттайтын долихоморфты тип; орташа тип - мезоморфты; қысқа аяқ-қолдары мен ұзын кең денеі сипаттайтын брахиморфты тип.
Дене бітімі түрлі белгілер қатарымен анықталады, соның ішінде ең бастысы бұлшық еттің дамуы мен май бөліктерінің болуы, бұлардың өзгеруі басқа белкеліп соғады: төс және кеуде тұсының формасы, іш пен арқа формасы. Бұл белгілерді келесі нұсқалар арқылы байқайды.
Бұлшық ет даму деңгейі. Антропологияда және медицинада оны бес бөліктен анықтайды: иық бөлігінен, төс, арқа, қол және аяқ. Осы бөліктердің әрқайсысына үш даму кезеңін жатқызады: әлсіз, орташа, күшті.
Май бөліктерінің деңгейі. Тері асты май жасушаларының орналасуын жеті май бөліктері арқылы анықтайды: иықтың ішкі жағы мен иық алды бөлігі, бөкседе, санда, жауырын астында, кеудеде ( оныншы қабырға деңгейінде), іште ( кіндік нүктесінің деңгейінде) . Май қалыптасу бөліктерінің деңгейі әлсіз, орташа және көп болуы мұмкін.
Кеуде аймағының формасы кеуде тұсының формасы арқылы анықталады, ол жалпақ, цилиндрлі және конус тәрізді болуы мүмкін.
Іш формасы. Іш формасының үш түрі болады: арық, тік және домалақ шығыңқы.
Арқа формасы. Ол қалыпты ( омыртқаның барлық бөлімдерінің қалыпты қисаюы), бүкірейген ( үлкейген кеуде кифозымен) және тік (омыртқаның барлық бөлімдерінің тегіс майысуы) болуы мүмкін.
Барлық жоғарыда айтылған дене бітімінің белгілерін визуалды түрде (көзбен) анықтайды. Бұл белгілердің түрлі ұйқасы адам денесінің сыртқы формасын құрайды. Осыған сәйкес дене бітімінің типтерін анықтайды.
Мүсін деп адам денесінің конфигурацияларының жеке ерекшеліктерін табиғи (сабырлы) вертикальды жағдайда, денені тепе- теңдікте ұстап тұруға қажетті бұлшықет энергиясының минимальды шығынын қажет ету деп түсіну керек. Тігін өнеркәсібінде Л.П.Николаев ұсынған мүсін классификациясы қолданылады, бұл жерде бес типті қарастырамыз. Антропология негіздерін мүсін киімдерінің дизайнында қолдану: қалыпты, тік орналасқан, бүкірейген, лордотикалық және кифотикалық, алайда тек алғашқы үш типін ғана қолданады.
1. Өлшемдік антропологиялық стандарттар
Берілген классификация бойынша қалыпты мүсін (осанка) омыртқа бағанасының барлық майысуларының бірқалыпты болуын сипаттайды. Тік орналасқан мүсін омыртқа жотасының барлық бөлімдерінің әлсіз майысуларын сипаттайды. Бүкірейген мүсін мойынның бірнеше рет алдыға қарай еңкеюіндегі мойын лордозының шапшаң күшеюімен және бел омыртқа лордозының бәсеңдеуімен (дөңгелек арқа) ерекшеленеді.
Тігін саласында жұмыс жасайтын инженер үшін адам денесінің морфологиялық құрылысының ерекшеліктерін білу ғана маңызды емес, сонымен қатар киім конструкциясын жобалау үшін қажетті мәліметтерді алу үшін зерттеу жасай білуі қажет. Ол үшін адам денесін және жеке бөліктерін өлшеуден тұратын антропологиялық зерттеудің негізгі әдісін білу қажет. Оны антропометрия (грек тілінен anthropos - адам, metreo - өлшеймін) деп атайды. Антропометрия барлық тұрғылықты халық құрамына енетін нақты адамдар тобының (аймақтық, жас ерекшелік, әлеуметтік, кәсіби және т.б) морфологиялық белгілерінің түрлілігін зерттеймен айналысады.
Барлық өлшеулер вертикальды және горизонталды кеңістіктерде жасалады. Адам денсін ойша оң және сол бөліктерге бөлетін вертикальды кеңістікті саггитальды деп атайды. Сагитальды кеңістікке перпендикуляр өтетін вертикальды кеңістікті фронтальды кеңістік деп атайды, олар денеі алдыңғы және артқы бөліктерге бөледі. Горизонтальды кеңістіктер сагиттальды және фронтальды кеңістіктерге перпендикуляр бағытта өтіп трансверсальды деп аталады, олар денені жоғарғы және төменгі бөліктерге бөледі.
Адам денесінің өлшемдік сипаттамасы бөлек өлшеулер түрінде беріледі, оларды өлшемдік белгілер деп атайды. адам денесінің өлшемдік сипаттамасын толығымен беретін адам денесінің бөлек өлшемдері өлшемдік белгілер деп аталады.
Киімнің жаппай өндірісінің әр тұтынушыны міндетті түрде өлшеуге мүмкіндігі жоқ. Алайда өнеркәсіптің мақсаты шығарылып жатқан киімдерге халықтың барлығы максимальды түрде қанағаттанарлықтай болуы қажет. Бұл мақсатқа тек фигуралардың түрлерінің өнеркәсіпке оңтайлы типтер санымен берілген жағдайда және көптеген адамдар өзіне лайықты киім өлшемдерін таңдап алуға жағдай жасалған кезде ғана жетуге болады. Бұл фигуралардың типтерінің жүйесі өлшемдік типология деп аталады.
Көптеген зерттеулер бойынша орта бойлы адамдар көптеп кездесетіні дәлелденді. Өте үлкен немесе өте қысқа бойлы адамдар болса сирек кездеседі екен. Орташадан ұзын немесе орташадан қысқа бойлы адамдардың бірдей санын да байқауға болады. мұндайды басқада өлшемдік белгілер туралы айтуға болады. Бұл адам денесінің өлшемдік белгілерінің ерекшеленуінде анықталған заңдылыққа бағынатынын дәлелдейді. Зерттелген заңдылықтар өлшемдік типологияны жасауда көмектеседі.
Өлшемдік антропологиялық стандарттар деп арнайы кестелерге енгізілген бір, екі немесе одан да көп жетекші белгілермен есептелген әр фигура типінің өлшемдік белгілерінің орташа мәнін айтады.
Жетекші өлшемдік белгілерге фигура типтерінің өлшемдерін ажыратқанын негізге алатын және өнімдерді нөмірлер мен нөміршелерге бөлетін белгілерді жатқызады. Таңдалған жетекші белгілермен сипатталған фигура типін типтікфигура деп атайды. Әр типтік фигураның детальды өлшемдік сипаттамасын анықтайтын қалған басқа өлшемдік белгілерді сабақтас белгілер деп атайды.
Жаппай тігін өнімдерін өндіру өнеркәсібі тек анықталған, шектелген типтік фигуралардың санын өндіруге байланысты. Халықтың киіммен жоғары дәрежеде қанағаттануына жету үшін типтік фигуралардың саны оңтайлы болуы қажет. Бұл тапсырманы шешу кезінде жаппай өндірісте даындалатын киімнің фигураларының типін ғана біліп қоймай, сонымен қатар олардың пайыздық қатынасын да білу қажет. Фигура типтерінің пайыздық қатынасы және соған қатысты киім нөмірлері өлшемдік-бойлық жиынтық деп аталады және өлшем-бойлық типті шкаламен өлшенеді.
Орнатылған типтік фигуралардың жүйесімен халық санын қанағаттандыру деп осы типтік фигураларға дайындалған салыстырмалы немесе абсолютті адамдар санына сәйкес келетін киімдермен қамтамасыз етуді атаймыз.
Екі жетекші өлшемдік белгілер ретінде тігін өнеркәсібінде дене ұзындығының (бойы) жалпы белгілері мен үшінші кеуде өлшемі пайдаланылады. Алайда екі жетекші белгілер халықтың қажетті қанағаттануын қамтамасыз етпейді, себебі тұрақты (бекітілген) кеуде өлшемінің мәнінен бел мен бөкселердің өлшемінің өзіндік өзгеруі жоғары, бұл кеуде өлшемінің корреляциясының жоғарғы дәрежесіне бағынбайды. Бел мен бөкселердін өлшемі іштің шығып тұруымен есептелмегенде ересек халықтың фигурасының жас ерекшелік өзгеруін көрсетеді, сондықтан олар да жетекші белгілер ретінде белгіленді және ересек адамның типінің толықтығын сипаттайды.
Адам денесінің өлшемдерінің белгілерінің кезекті жазылуы (Б - кӨІІІ - бӨ немесе белӨ) өнімнің сауда маркасына салынады (бойы - өлшемі - толықтығы).
Жаппай өндірістің маңызды шарттарының бірі ұқсасатық - аралық интервалының болуы, оның ішінде өнімдердің өлшемдерінің арасындағы айырмашылық тұтынушы үшін маңызды емес. Егер ұқсастық интервалы нөлге жақын болса , онда жеке қолданудағы заттардың жаппай өндірісі мүмкін емес болады (мысалы, тіс протездері).
Біздің еліміздегі тігін өнеркәсібінде кеуде, бел, бөксе өлшемдерінің өлшем аралық интервалы 4 см(+-2 см) тең болуы қажет, ал ал бел өлшемі бойынша - 6 см (+-3 см) тең болуы керек. Бойы бойынша ұқсастық интервалының өлшем бірлігі адамның сыртқы келбетін бағалаудан және киімнің түрі мен қажеттілігіне байланысты өлшенеді. Сыртқы киім мен әйелдер көйлектерінің конструкциялауына бойы бойынша интервал 6 см қолданылады, ал ерлер мен балалар киімдерін конструкциялауға ол 10 см дейін кеңейтілген, киімдік тоқыма өнімдеріне 12 см дейін кеңейтілген. Бой аралық жеңнің ұзындығының (ұзын) ерекшелігі әр түрлі киімдерге бірдей 2 см тең етіліп жасалады.
2. Киімді конструкциялауға және модельдеуге арналған фигуралар классификациясы.
Киімдерді өлшемдер бойынша нөмірлеу және киімнен немесе көйлектен алынатын кеуде өлшемі бойынша жасалған фигураларды классификациялау тігін немесе конструкторлық деп аталады.
Тігін өнеркәсібінің қабылданған практикасына сәйкес типтік фигуралардың және киімдердің өлшемдерін екінші кеуде өлшемінің жартысының өлшемі арқылы анықтайды, оны жартылай өлшем деп атайды және Ог деп белгіленетін толық өлшемге қарағанда, қысқартылған Сг түрінде белгілейді. Кеуденің жартылай өлшемі жалаңаш денеде өлшенетін кеуде өлшемімен конструкторлы түрде байланысты, келесі қатынас бойынша есептеледі:
Сг = (Ог + 4) : 2.
ЦНИИШП-пен өлшемдер, бойлар және толықтықтар мәндерінің кестесі ұсынылған. (1-12 кесте)
Группа
Өлшемдер кейде тұсы бойынша
Бойы см
толықтығы
Ерлер
Әйелдер
44, 46, 48, 50, 52,
54, 56, 58, 60
44, 46, 48, 50, 52,
54, 56, 58, 60
І - 155 (152-158)
ІІ - 161 (158-164)
III - 167 (164-170)
IV - 173(170-176)
V - 179 (176-182)
I-144(141-174)
II-150(174-153)
III-156(153-159)
IV-162(159-165)
V-168(165-171)
М - І
С - І
Б - ІІІ
ОБ - IV
М - І
С - ІІ
Б - ІІІ
Ересектерге арналған киім мен фигуралардың өлшемдері 2 см интервал бойынша 44-тен 60-қа дейін анықталған.
Бойы бойынша бес міндетті нұсқалар 6 см интервал бойынша жасалған. Әйелдер тобындағы бойы әйелдер бойының орташа мәніне байланысты жасалған( өндірісте қабылданған 160 см орнына 156 см). Ерлер тобы бойынша орташа бойы өнеркәсіпте қабылданған менөлшеулер нәтижесінде алынған өлшемге толық сәйкес келеді (167 см).
Әр өлшемде әйелдерде 44-тен 60-қа дейін, ерлерде 44-тен 54-ке дейін үш толықтық қабылданған (А - аз, О - орташа, Ү- үлкен). Ерлерде 56 - 60 өлшемдерінде төртінші толықтық, өте үлкен (ӨҮ) қарастырылған.
ЦНИИШП мәліметтері бойынша толықтық кіріспелері ересек халық санының өнімдердің өлшемдерімен жалпы қанағаттануын 40 - 50%- тен 85 - 87% - ке дейін қамтамасыз етеді, бұл алғашқы фигуралардың өлшемдері мен бойы бойынша классификациясымен салыстырылып алынған мәліметтер.
Біздің еліміздегі барлық әйелдер қауымының толықтығы келесі мәндер бойынша ерекшеленеді: аз толықтық 19,5%, орташа - 50,5%, үлкен - 26,5% және 3,5% шкаладан тыс қалады.
Толықтықтар белгілі дәрежеде жаспен ерекшеленеді: аз және орташа толықтық жас және орта жастағы адамдар сипаттамасына сай келеді, үлкен толықтық үлкен жас шамасындағы (45 жас және одан жоғары) адамдарға сәйкес келеді. Алайда әр толықтық түрлері барлық жас ерекшелік топтарында кездеседі, тек әр түрлі проценттік қатынаста болады (1-13 кесте), сондықтан жас ерекшелік көрсеткіші төртінші белгі ретінде қабылдануы керек, бұл фигура типін анықтаушы болады. Сонымен, киімді модельдеу үшін әйелдер фигурасына сегіз толықтық- жас ерекшелік типтер ұсынылады, ал ерлерге он толықтық- жас ерекшелік типтер ұсынылады. (1-14 кесте). Көрсетілген кесте жаңа модельдер жасауда және бекітілуде, конструкциялар жасауда және лекалдарды техникалық көбейтуді назарға алынуы тиіс.
-13),
толықтығы
20 - 29 жас
Жасы
30 - 34 жас
45 - 59 жас
20 - 59 жас
кіші . . . . . .
орта . . . .
үлкен . . . .
42, 47
35, 68
21, 29
43, 54
40, 17
32, 79
13, 99
24, 17
45, 92
100
100
100
Киімді модельдеу толықтық пен жас ерекшелікке байланысты дифференциалды түрде жүргізіледі.
Модельдерді тексеру мен демонстрациялауды жасы мен толықтығы сәйкес келетін адамдар фигурасында жүргізуді ұсынады, бекіту кезінде қандай толықтыққа (толықтықтарға) арналғанын, сонымен қатар берілген модель қандай өлшемге және бойға сәйкес келетінін көрсету қажет.
Кейбір модельдер екі немесе үш толықтықтарға ұсынылуы мүмкін. Бұл жағдайда детальдардың конструкциясы м әр толықтыққа бөлек жасалуы тиіс.
Толықтығы
Жасы
Ерлер өлшемдері
Әйелдер өлшемі
Кіші
Кіші (20-29 лет) .
Орта (30-44 года)
44 - 52
44 - 56
44 - 52
44 - 58
Орта
Кіші. . . . . . . . .
орта . . . . . . . . . .
Жоғары
44 - 52
44 - 56
44 - 56
44 - 52
44 - 58
44 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz