Кәсіпорында қаржы-шаруашылық қызметін зерттеу және оны жақсарту жолдарын ұсыну

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 76 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе…. . 4

1 Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайын талдаудың теориялық аспектілері . . . . 7

1. 1Қаржылық-шаруашылық қызметінің жағдайын талдау мәнi мен теориялық негіздері……. … . . . …7

1. 2Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің жағдайын талдау әдістері . . . 13

1. 3Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің жағдайын талдау түрлері . . . 25

2 «Локомотив» акционерлік қоғамының қаржылық-шаруашылық қызметінің жағдайын талдау және бағалау . . . 29

2. 1 «Локомотив» акционерлік қоғамының қаржылық-экономикалық жағдайы . . . 29

2. 2 Кәсіпорын мүлкінің жағдайын және олардың қалыптасу көздерін динамикада талдау және бағалау . . . 31

2. 3 Кәсіпорын балансының өтімділігі дәрежесін бағалау . . . 46

2. 4 Кәсіпорын табыстылығы көрсеткіштерін бағалау . . . 51

3 «Локомотив» АҚ-ң қаржылық-шаруашылық қызметін жақсарту жолдары. . 58

3. 1 Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын интегралдық бағалау және оны арттыру бағыттары . . . 58

3. 2 Кәсіпорынның қаржылық даму стратегиясы . . . 62

Қорытынды . . . 68

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 72

Қосымшалар . . . 74

Кіріспе

Нарықтық экономика жағдайында өндіріске қаржы жұмсаудың экономикалық тиімділігі бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр. Негізгі мақсат бүкіл өндіріс бойынша қаржыны ұқыпты және тиімді жұмсай отырып, мол табыс табу болып табылады.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның қалыпты өндірістік, коммерциялық және басқа да қызмет түрлері үшін қажетті қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді тарату және пайдаланумен, сондай-ақ басқа шаруашылық субъектілерімен қаржылық қарым-қатынаста болу, төлеу қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылықпен сипатталады.

Қазіргі нарықтық қатынас жағдайында мекеме құралдарының ең басты бөлігі болып қаржы ресурстары жатады. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалау, объективті, ғылыми негізделген және үйлесімді басқару, өндірістік, әсіресе қаржылық шешімдер қабылдау үшін оның қаржылық жағдайын талдау қажет. Тек терең және ұқыпты талдау негізінде ғана оның қызметін объективті бағалап, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын нығайту немесе жақсарту үшін шешімдер қабылдауға болады. Нарық жағдайында кәсіпорынның өміршеңдігінің кепілі мен жай-күйінің орнықтылығының негізі оның қаржылық тұрақтылығы болып табылады. Бүгінгі экономикалық жағдайда тұрақты төлем қабілеттілік табыстылықтан да маңызды болып отыр. Сондықтан дипломдық жұмыс тақырыбы ең өзекті мәселелердің бірі болып отыр.

Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты мен маңызы кәсіпорында қаржы-шаруашылық қызметін зерттеу және оны жақсарту жолдарын ұсыну болып табылады. Бұл мақсатқа жетуде келесі міндеттер қойылды:

кәсіпорынның даму бағыты мен өндіріс ауқымын зерттеу;
кәсіпорынның экономикалық қызметін сипаттаушы негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштерін зерттеу;
кәсіпорынның мүліктік жағдайын динамикада зерттеп, баға беру;
кәсіпорынның қаржылық ресурстары, олардың қалыптасу көздерін талдау, құрамы мен құрылымы динамикасын зерттеп, баға беру;
кәсіпорынның төлем қабілеттілігі мен баланс өтімділігін зерттеу;
кәсіпорынның табыстылық көрсеткіштеріне баға беру;
кәсіпорын капиталының айналымдылығын бағалау, яғни іскерлік белсенділігі мен тиімділігін бағалау;
кәсіпорынның даму перспективасы мен стратегиясына баға беру.

Жоғарыда көрсетілген міндеттер мен мақсаттарға сәйкес, дипломдық жұмыста «Локомотив» акционерлік қоғамының іс тәжірибесінде қаржы ресурстарын пайдалану тиімділігін экономикалық бағалау көрсетіліп отыр.

Дипломдық жұмыстың объектісі ретінде «Локомотив» АҚ алынды.

Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні ретінде кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметі қаралады.

Дипломдық жұмысты орындау барысында ақапарт көзі ретінде «Локомотив» АҚ-ның жылдық баланстары, табыстар мен шығындар есебі, өзге де қаржылық есеп беру құжаттары пайдаланылды.

Дипломдық жұмыста экономикалық талдаудың кең тараған әдістері тізбектік, абсолютті айырмашылық, коэффициенттер, индекстер әдістері пайдаланылды. Дипломдық жұмысты талдау барысында аналитикалық әдіс қолданды.

Дипломдық жұмыстың теориялық-әдістемелік негізі ретінде ҚР заңнамалық нормативтік материалдары, Қазақстан Республикасының Президентінің халыққа жолдауы, отандық және шетелдік ғалым-экономистердің кәсіпорынның қаржы ресурстарын қалыптастыру ерекшеліктері жөніндегі еңбектері алынды [1, 2, 3] . Практикалық бөлімінде талдау жүргізу үшін «Локомотив» акционерлік қоғамының 2009-2011 жылдарындағы шоғырландырылған қаржылық есебі, компания жарғысы, алдағы кезең жоспарлары алынды.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындылардан, әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде дипломдық жұмыстың өзектілігі, зерттреулердің маңызы көрсетіліп, негізделген мақсаттары мен міндеттері, әдістері қарастырылған.

Жұмыстың бірінші тарауы үш бөлімнен тұрады. Оның бірінші бөлімінде қаржылық жағдайды талдаудың мәні мен мақсаты, кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі қарастырылған. Сонымен қатар, екінші бөлімінде қаржылық жағдайды талдау әдістері қарастырылды. Бірінші тараудың үшініші бөлімінде қаржылық талдау түрлері, атап айтқанда экспресс-талдау ашып көрсетілген. Кәсіпорынның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізу үшін міндетті шарттары мен оның қажеттіліктері тілге тиек етіледі. Және халықаралық есеп беру стандарттары, оларды енгізуге байланысты өзгерістер жайлы сөз қозғалады. Себебі қазіргі кезде мемлекетіміз халықаралық стандарттарға сай болу үшін жаңа есеп беру әдістеріне көшті. Бұл тараудың әрі қарай практикалық бөлімде талдаулар жүргізу үшін маңызы зор.

Жұмыстың екінші тарауы төрт бөлімнен тұрады. Оның бірінші бөлімінде «Локомотив» акционерлік қоғамының сипаттамасы, мамандану бағыты, негізгі экономикалық көрсеткіштері туралы мәліметтер берілген.

Аталған тараудың екінші бөлімінде кәсіпорынның активтері мен олардың құралу көздері талданған. Оның ішінде баланстың жеке баптары бойынша (ағымдағы активтер, ұзақ мерзімді активтер, қарыз капиталы және меншікті капитал) жеке талдаулар жасалынып, компанияның көптеген көрсеткіштеріне баға берілген. Кәсіпорынның салыстырмалы шамалары, коэффициенттері есептеліп, олардың теориялық мәндермен сәйкес келуі зерттеліп, кәсіпорынның қызметіне баға берілген.

Екінші тараудың үшінші бөлімінде кәсіпорын балансының өтімділігі, яғни ликвиттілігі бағаланған. Ол үшін ең өтімді, тез өтімді, баяу және қиын өткізілетін активтер мен неғұрлым тез төленуге тиісті міндеттемелер, қысқа мерзімді міндеттемелер, ұзақ мерзімді міндеттемелер, тұрақты міндеттемелер салыстырылып, олардың арасындағы қатынастың теориялық мәніне сәйкестілігі анықталды.

Бұл тараудың соңғы бөлімінде кәсіпорын табыстылығына баға берілді. Ол үшін кәсіпорын табыстылығының абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштері талданып, рентабельділік коэффициенттерін есептеу барысында қорытындылар жасалынды. Сонымен қатар кәсіпорын капиталының айналымдылығы, іскерлік белсенділігі мен тиімділігі талданды.

Үшінші тарау да екі бөлімнен құралған. Оның бірінші бөлімінде кәсіпорынның банкротқа ұшырау ықтималдығын интегралдық бағалау үшін алғашқы мәліметтер және стандартталған коэффициенттер матрицасы құрылып, Альтманның үш факторлы және бес факторлы әдістері көмегімен талдау жүргізілді.

Үшінші тараудың екінші бөлімінде қаржылық стратегияның мақсаттары аталып қана қоймай, «Локомотив» акционерлік қоғамының қаржылық стратегиясы мен кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттыру жолдары көрсетілді.

Соңғы тараудың үшінші бөлімінде қазіргі күнгі ауқымды мәселе - күрделі инвестициялық жобалар қарастырылды. Және күрделі инвестициялық жобаларды құру принциптері мен оларды қаржыландыру жолдарының жоспары атап айтылды.

Қорытынды бөлімінде талдау барысында көз жеткізілген нәтижелерге, компанияның экономикалық жағдайына шолу жасалынды.

1 Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайын талдаудың теориялық аспектілері

1. 1 Қаржылық-шаруашылық қызметінің жағдайын талдау мәнi мен теориялық негіздері

Кез-келген бизнес түрiнiң нәтижесi қаржылық ресурстардың бар болуы мен оларды пайдалану тиiмдiлiгiнен тәуелдi. Қаржы ресурстарын кәсiби басқару қазiргi сандық талдау әдiстерiн пайдалана отырып кәсiпорынның қаржылық-экономикалық жағдайына терең талдау жүргiзудi талап етедi. Осыған байланысты бүгiнгi күнi қаржылық талдаудың маңызы артып отыр. Себебi қаржылық талдаудың негiзгi мазмұны - қаржылық тәуекел деңгейiн бағалау мен капитал табыстылығының деңгейiн жобалау мақсатымен кәсiпорынның қаржылық жағдайы мен оны анықтаушы факторларды кешендi, жүйелi оқу [4] .

Кәсiпорынның қаржылық-шаруашылық қызмет жағдайы - айналыс үрдісіндегі капиталдың жағдайын сипаттайтын және шаруашылық субъектiсiнiң нақты сәттегi өз қызметiн қаржыландыру мүмкiншiлiгiн бейнелейтiн көрсеткiштер жүйесiмен анықталады. Кәсiпорынның қаржылық жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақытылы өтеуі үшін қаржы ресурстарынмен қамтамасыз етілуін көрсетеді [5] .

Кәсiпорынның қаржылық тұрақтылығы ұғымы арнайы әдебиеттерде түрлiше талқыланады:

қаржылық тұрақтылық - бұл қызмет үрдісінің жеткiлiктi қаржылық қамтамасыз етiлуi;

қаржылық тұрақтылық - бұл кәсiпорын шоттарының оның төлем қабiлеттiлiгiне үнемi кепiлдiк беретiндей етiп орналасуы;

қаржылық тұрақтылық - бұл кәсiпорынның ақша қаражаттарын еркiн, әрi тиiмдi пайдалана отырып, өндiрiс пен сату үрдістерін, сонымен бiрге үдемелi ұдайы өндiрiстi қаржыландыру мүмкiншiлiгi;
қаржылық тұрақтылық - бұл табыстың шығыннан тұрақты дәрежеде артуы.

Қаржылық тұрақтылықтың сыртқы көрiнiсi - кәсiпорынның төлем қабiлеттiлiгi. Кәсiпорынның төлем қабiлеттiлiгi - бұл субъектiнiң өз мiндеттемелерiн уақытында өтей алу мүмкiншiлiгi.

Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық жағдайына көптеген факторлар әсер етеді, оларды В. М. Радионова және М. А. Федотова келесідей түрлерге жіктейді [4] :

1) пайда болу орнына байланысты - ішкі және сыртқы;

2) нәтижесінің маңыздылығына байланысты - негізгі және негізгі емес;

3) құрылысы бойынша - қарапайым және күрделі;

4) әрекет ету уақыты бойынша - тұрақты және уақытша.

Кәсiпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер етушi iшкi факторлар:

кәсiпорынның салалық ерекшелiгi;
шығарылатын өнiм (жұмыс, қызмет) құрылымы және оның жалпы төлем қабілеттілігі бар сұраныстағы үлесі;
жарғылық капитал көлемi;
шығын көлемi, оның ақшалай табыспен салыстырғандағы динамикасы;
мүлiк пен қаржы ресурстарының жағдайы, олардың құрамы мен құрылымы;
кәсiпорынды басқару тиiмдiлiгi, т. б.

Сыртқы факторлар:

мемлекеттегi саяси-экономикалық жағдай;
төлем қабiлеттi сұраныс пен тұтынушылар табысы;
салық және несие саясаты;
құқықтық-нормативтiк база;
сыртқы-экономикалық байланыстар, т. б. .

Қаржылық жағдайды талдау кәсiпорынның қаржылық-шаруашылық қызметiн талдаудың ең соңғы кезеңi. Ол iшкi және сыртқы қаржылық талдау болып бөлiнедi. Олар бiр-бiрiнен мақсаты мен мазмұны бойынша ерекшеленедi.

Iшкi қаржылық талдау - бұл кәсiпорынның қаржылық жағдайын тұрақтандыру, оның табыстылығын арттыру мақсатымен капиталдың қалыптасу механизмiн, орналасуы мен пайдаланылуын талдау, ал сыртқы қаржылық талдау - инвестициялау тәуекелiн анықтау мақсатымен субъектiнiң қаржылық жағдайын талдау.

Кәсiпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайына жүргiзiлген талдау - кәсiпорын басшылығы осы уақыт аралығында қаржы ресурстарын қаншалықты ұтымды басқарған деген сұраққа жауап беруi тиiс. Осыған орай КҚЖ талдаудың негiзгi мақсаты (міндеттері) келесiлер:

Кәсiпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайына уақытында әрi объективтi баға беру, оның әлсiз жақтарын анықтау және оның пайда болу себептерiн оқу;
Активтер мен олардың қалыптасу көздері арасындағы сәйкестілікті, оларды таратудағы рационалды және пайдаланудағы тиімділікті зерттеу;
Айналым капиталының көлемін, оның өсуін (кемуін) және ағымдағы міндеттемелермен арақатынасын анықтау;
Қаржы-есептік және несие ережесін сақтау;
Кәсіпорын активтері және оның міндеттемелерінің құрылымын зерттеу;
Ағымдағы активтердің айналымдылық есебі, оның ішінде дебиторлық борыш және қорлар есебі;
Баланстың өтімділігін, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының және төлеу қабілеттілігінің абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерін анықтау;
Кәсіпорын табыстылығын бағалау;
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін анықтау;

Кәсiпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайын, оның төлем қабiлеттiлiгi мен қаржылық тұрақтылығын жоғарылату резервтерiн iздестiру;

Қаржы ресурстарын неғұрлым тиiмдi пайдалану мен кәсiпорынның қаржылық жағдайын нығайтуға бағытталған шаралар жүйесiн дайындау;

Қаржы ресурстарын түрлiше пайдалану нұсқаларындағы қаржылық нәтиже мен қаржылық жағдайдың үлгiлерiн жобалау;
Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайының тұрақтылығын ұзақ және қысқа мерзімді болжау, яғни оның қаржылық стратегиясын анықтау.

Жоғарыдағы мiндеттерге қол жеткiзу үшiн кәсiпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайын талдау келесiдей кезектiлiкте жүргiзiлуi тиiс:

Кәсiпорынның мүлiктiк жағдайы мен капитал құрылымын талдау
Капиталды пайдалану тиiмдiлiгi мен интенсивтiлiгiн талдау
Кәсiпорынның қаржылық тұрақтылығы мен төлем қабiлеттiлiгiн талдау
Кәсiпорынның несие қабiлеттiлiгi мен банкроттылығының ықтималдылығын талдау.

Кәсiпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі қаржылық есеп беру болып табылады.

ҚР Президентінің 2007 жылғы 28 ақпандағы «Бухгалтерлік есеп туралы» заң күші бар Жарлығына сәйкес, 2007 жылдан бастап қаржылық есеп беруге бухгалтерлік есп беру стандарттары жататын. Қазақстанда болып жатқан реформаларға сәйкес, және халықаралық экономиканың даму үрдісіне сәйкес Республикамызда құнды қағаздар нарығын, банктік және сақтандыру қыземттерін, инвестициялық қызметті дамыту жағдайында халықаралық қаржылық есептілікке көшу логикалық жағынан дұрыс болып есептеледі. Мемлекетте халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына көшу (ХҚЕС) эволюциялық процесс 1997 жылғы бухгалтерлік есептілікті реформалау, ХҚЕС және БЕС-ті (бухгалтерлік есеп стандарттары) салыстыру Халықаралық стандарттарға көшудің біртіндеп жүргендігін көрсетеді [6] .

Халықаралық қаржылық есеп беру стандарттары (International Finansial Reporting Standards - IFRS немесе International Accounting Standards - IAS) немесе МСФО, қаржылық есеп берудің халықаралық деңгейде қабылданған формалары болып табылады. 2001 жылға дейін БЕС 1-41, одан кейін ХҚЕС 1-7 қабылданды, қазіргі кезде бұл стандарттардың екеуі де қолданылып жүр. Жаңа стандарттар бойынша қаржылық есептілік кәсіпорынның қаржылық жағдайы, қызмет нәтижесі, қаржылық жағдайындағы өзгерістер туралы ақпаратпен қамтамасыз етеді. Осы мақсатқа жету үшін қаржылық есептілік ұйымның келесі көрсеткіштері жайында ақпарат беруі тиіс [7] :

активтер;
міндеттемелер;
меншікті капитал;
негізгі және негізгі емес қызметтен түсетін табыстар мен шығындар туралы есебі;
ақша қаражаттары қозғалысы;
меншікті капиталдағы өзгерістер.

Осы көрсетілген есептілікке сәйкес кәсіпорынның қаржылық жағдайына нақты талдау жасауға болады. Соңғы үш жыл мерзімінде Қазақстан Республикасы толығымен ХҚЕС-ке көшу шараларын жүргізуде.

Кәсіпорынның қаржылық есептілігі ұйымның қаржылық жағдайы туралы есепті тәуелсіз әрі нақты ұйымдастырылуы тиіс. Қаржылық есептіліктің айқындылығы келесі қағидаларды қажет етеді:

ХҚЕС-ке сәйкес крийтерилер бойынша операциялар мен өзге құбылыстардың нақты мінездемесі болу керек;
Есептік саясатты таңдай және қолдану ХҚЕС 8 «Есептік саясат, есептік бағалаулардағы өзгерістер және қателер» сәйкес жүргізілу керек;
Есептік саясатты қоса алғанда ақпаратпен қамтамасыз ету нақты әрі түсінікті болу керек;
Егер ХҚЕС мағынасын аша алмаған баптар болса, қосымша ақпарат беру.

Ақпарат нақты әрі түсінікті болады, егер есеп беру тголығымен халықаралық қаржылық есеп беру стандарттарына сәйкес келсе.

Бұл есеп формаларымен бірге қаржылық есепке түсіндірме хат тіркеледі. Сонымен бiрге, iшкi қаржылық талдау өндiрiстiң техникалық, технологиялық ақпараттарын; бастапқы және аналитикалық бухгалтерлiк есеп мәлiметтерiн пайдалана алады.

Субъектілерге қаржылық есепті бухгалтерлік есеп стандарттарында анықталған жеңілдетілген түрде толтырып, көрсетуге рұқсат етіледі. Бұл егер де төмендегі көрсетілген 3 шарттың кез келген екеуі орындалғанда ғана (соңғы 2 қаржылық жыл үшін) маңызға ие болады:

1) зейнетақыны, жәрдем ақша және басқа әлеуметтік төлемдерді есептеу, сондай-ақ айыппұлсанкцияларын, салық және басқа ҚР төлемдерін салу үшін жылдық табыс ҚР заңымен көрсетілген 1 есе есептік көрсеткіштен аспайды;

2) қаржылық жыл бойы қызметкерлердің орташа саны 50-ден аспайды;

3) активтердің жалпы құны 6 еселік көрсеткіштен аспайды.

Қаржылық есеп берудiң мақсаты - ақпаратты пайдаланушыларды заңды тұлғаның қаржылық жағдайы, оның қызмет нәтижесi мен есептi кезең аралығында қаржылық жағдайында болған өзгерiстер туралы пайдалы, мәндi, әрi шынайы ақпаратпен қамтамасыз ету.

Қаржылық есеп ақпаратты пайдаланушыларды инвестициялық және несие беру шешiмдерiн қабылдауға қажеттi ақпаратпен қамтамасыз еткенiмен, экономикалық шешiмдер қабылдау үшiн қажеттi барлық ақпаратпен қамтамасыз ете алмайды. Себебi коммерциялық құпиялылықты сақтау туралы заң сыртқы пайдаланушылар алуы тиiс қаржылық ақпарат көлемiн шектейдi. Осыған орай ақпаратты пайдаланушылар қаржылық есептi негiзгi ақпарат көзi ретiнде қабылдауы тиiс [8] . Ендi осы есеп түрлерiне тоқталсақ:

Бухгалтерлiк баланс кәсiпорынның қаржылық жағдайын жыл басы мен жыл соңына бейнелейдi. Ол субъектiнiң мүлiктiк жағдайын көрсетедi, оның мәлiметтерiн iшкi және сыртқы ақпаратты пайдаланушылар қолданады.

Баланс мәлiметтерi негiзiнде сыртқы пайдаланушылар осы кәсiпорынмен серiктес болу не болмауды негiздейдi, өз салымдарының тәуекелiн анықтайды, субъектiнiң құнды қағаздарын сатып алу не алмау туралы шешiмдер қабылдайды, т. б. Осы себептi кейде қаржылық талдауды балансты талдау деп те атайды.

Активтер - бұл құндық бағасы бар кәсіпорынның мүлкі, мүліктік, және мүліктік емес иелігі және құқығы болып табылады.

Міндеттеме - бұл тұлғаның (қарыз адамның) белгілі бір әрекетті басқа бір тұлғаның (несие берушінің) пайдасына жасайтын міндеті - мүлікті беру, жұмыс атқару, ақша төлеу және басқалар немесе белгілі бір іс-әрекерттен бас тарту, ал несие берушінің қарыз адамнан өзінің міндетін орындауын талап етуге құқығы бар.

Меншікті капитал - бұл субъектінің өз міндеттемелерін шегеріп тастағаннан кейінгі активтері.

Вертикальды жасалынған баланс 5 бөлiмнен тұрады (актив баптары өтiмдiлiк дәрежесi бойынша өтiмдiлiгi төменнен өтiмдiлiгi жоғары баптарға қарай, ал пассив баптары өтелу мерзiмi кейiнгi төлемдерден жылдам өтелуi тиiс мiндеттемелерге қарай орналасады) :

Қысқа мерзiмдi активтер
Ұзақ мерзімді активтер
Қысқа мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзiмдi мiндеттемелер
Меншікті капитал

Сонымен, бухгалтерлiк баланс қаржылық есептiң 3 элементін: активтер, меншiктi капитал мен мiндеттемелердi қамтиды. Қалған 2 элемент табыстар мен шығындар - қаржылық есептiң №2 формасында бейнеленедi.

Дегенмен, кәсіпорынның қаржылық-экономикалық жағдайына бухгалтерлік баланс көмегімен баға беру кезінде бухгалтерлік баланстың өзінде белгілі бір дәрежеде шарттылықтар, қарама-қайшылықтар бар екендігін ескеру қажет.

1. Баланстың шарттылығы:

Баланс белгілі бір мерзімге жасалынады. Осының нәтижесінде бухгалтерлік баланс екі мерзімдегі «фотосурет» секілді, біз одан активтердің, меншікті және заемдық капиталдың қозғалысын емес, тек өзгерісін ғана байқай аламыз, яғни динамика емес статика көрінеді. Егер шоттар бойынша қалдықтар салыстырмалы түрде өзгермесе, ол баптар бойынша ешқандай қозғалыс болмаған секілді болып көрінеді. Бірақ ол олай емес, мұндай жағдай тек дебеттік және кредиттік айналымдар сомасы бірдей болғанын көрсетеді, ал бұл айналыстар маңызды ақпарат көзі болуы мүмкін. Мысалы, талдау сәтінде ақша қаражаттарының қалдығының сомасы өте аз болсын делік, сонда тәжірибесі аз талдаушы міндетті түрде кәсіпорынның төлем қабілеттілігі төмен деген қорытынды жасайды, себебі кәсіпорын өз міндеттемелерін ақша қаражаттарымен өтей алмайды. Ал егер баланста ақша қаражаттарының айналысы көрініс тапса (әдетте, бұл айналыстар сомасы үлкен болады), қорытынды басқаша болар еді - кәсіпорынның төлем қабілеттілігі осы сәтте төмендеген, ал қалған күндері ақша қаражаттарының келіп түсуіне байланысты төлем қабілеттілік жоғарылауы мүмкіндігін анықтауға болушы еді. Сол себепті қаржылық талдау барысында мүмкіндігінше жуық уақыт ішіндегі бірнеше деңгейлерге сүйену қажет.

2. Бухгалтерлік баланстың шектеулілігі:

Бухгалтерлік баланс субъектінің қаржылық-экономикалық жағдайын есепті кезеңде жалпы бейнелеуге бейімделіп құрастырылған. Ал біз баланста берілген мәліметтер негізінде кәсіпорынның мүлкінің құрамына оның қай бөлігі меншікті көздерден, қай бөлігі заемдық қаражаттар есебінен қаржыландырылғанын көре алмаймыз.

ХКЕС және қаржылық есепті жасаудың әдістемелік нұсқаулары негізінде құрастырылған бухгалтерлік баланс көлденең түрде А қосымшада көрсетілген көрсеткіштерден тұрады.

Мысалы, баланс активінде жылжымалы және жылжымайтын мүліктердің тізімі келтірілген, ал ол мүліктің қайсы көзден қаржыландырылғанын көре алмаймыз.

Табыстар мен шығындар туралы есеп бухгалтерлiк есептiң №3 стандартына сәйкес анықталады. Бұл есепте кәсiпорынның қаржы-шаруашылық қызметiнiң нәтижесi жинақталып, жалпы табыс, негiзгi қызметтен табыс, негiзгi емес қызметтен табыс, таза табыс түрiнде бейнеленедi (қосымша Б) .

Қаржылық есептiң №3 «Ақша қаражаттарының қозғалысының есебi» формасында белгiлi кезең аралығындағы кәсiпорын қаражаттарының көздерi мен осы қаражат қалай пайдаланылғаны көрсетiледi. Ол пайдаланушыларды есептi кезеңде кәсiпорынға операциялық, инвестициялық, қаржылық қызметтен ақша қаражаттарының келiп түсуi мен шығысы туралы ақпаратпен қамтамасыз етiп, кәсiпорынның қаржылық жағдайын бағалауға мүмкiндiк бередi.

Операциялық қызмет - субъектiнiң табыс алудағы негiзгi қызметi .

Инвестициялық қызмет - ұзақ мерзiмдi активтердi сатып алу мен сату, несие беру мен алу.

Қаржылық қызмет - бұл субъектiнiң меншiктi және заемдық капиталының көлемi мен құрамында өзгерiс тудыратын қызмет түрлерi.

Кәсiпорынның қаржылық қызметiнiң стратегиялық мiндетi - меншiктi капиталды көбейту мен кәсiпорынның нарықтағы тұрақты жағдайын қамтамасыз ету болып табылады [9] .

1. 2 Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің жағдайын талдау әдістері

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.