Электрондық кілттер. Мультивибраторлар

I КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
II Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ КІЛТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.1 Электрондық сандық қолтаңба ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2 МУЛЬТИВИБРАТОРЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.1 Мультивибраторлар туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.2 Мультивибраторлардың логикалық элементтерін есептеу ... ... ... 19
2.3 Операциялық күшейткіштегі симметриялық мультивибратолар ... ... .27
III ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
IV ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

Радиоэлектроника — ғылым мен техниканың ақпарат тарату, қабылдау және түрлендіру үшін электрмагниттік өріс энергиясын пайдалану мәселелерін қарастыратын саласы. Радиоэлектроника 20 ғ-дың 50-жылдары пайда болды. Ол радиотехника мен электрониканы, кванттық электрониканы, оптикалық электрониканы, шалаөткізгіштік электрониканы, микроэлектрониканы, криоэлектрониканы, инфрақызыл техникасын, т.б. қамтиды. Радиоэлектроника автоматика, техникалық кибернетика және электрондық есептеу техникасымен тығыз байланыста. Радиоэлектроникада радиотехникалық тізбектер мен құрылғыларға талдау және синтез жасауға, олардың құрылымы мен параметрлерінің тиімділігін анықтауға математика кеңінен пайдаланылады. Радиоэлектрониканың электракустика және электроникамен бірігіп кеткен салалары бар. Қазіргі радиоэлектроника физиканың көптеген салаларымен, әсіресе қатты дене физикасы, радиофизика, оптика және механика сияқты салаларымен тығыз байланыста дамып келеді. Радиоэлектроника ғылым және техникамен қатар өндірісте, медицинада, экономикада, т.б. қолданылады.
Мультивибраторлар аналогты-импульсты құрылғыларға жатады және импульстардың тактілі синхрондалуын жүзеге асырады. Негізінен мультивибратрлардың екі типі ажыратылады: автотербелмелі және күткіш мультивибраторлар болып. Курстық жұмыс барысында осы мультивибраторлардың типтеріне толық түсініктеме беріліп, сипатталған..
Қазіргі кезде өнеркәсіптік электроникада негізінен жартылай өткізгіштен жасалған аспаптар мен құрылғылар қолданылады. Мұның себебі вакуумдық құрылғыларға қарағанда жартылай өткізгіштен жасалған аспатардың габариті әлдеқайда кіші, сенімділігі жоғары, энергияны аз жұмсайды және арзан. Сондықтан бұл тарауда жартылай өткізгіштен жасалған аспаптар мен қарапайым құрылғылар ғана қолданылады.
Электрондық аппараттарға қойылатын талаптар қарапайым радиоқабылдағыштан ең жаңа электронды есептеуіш машинаға дейін кез- келген элетрондық аппарат жеке элементтерден құралып, оларды активті және пассивті болып бөлінеді.

1. Г.А. Иванов. Жартылай өткізгіштер; Алматы, Мектеп, 1989
2. М.И. Мұхити; Электротехника; Алматы, 2005 ж
3. К. Исмаилов; Жартылай өткізгіштер; Тараз, 2008 ж
4. А.С Енохович; Справочник по полупроводниковым материалам, Москва, Высшая школа, 1976
5. Автоматизация; И.Ю. Пивоваров; Автоматизация, Высшая школа, 1998
6. Савелев И.В. Жалпы физика курсы 2-том, 1977
7. Калашников; Электричество; Москва, Просвещение,1980
8. Электротехнический справочник / Под. ред В.Г. Герасимова
9. Құсайнов А.Қ, Энергетика, Высшая школа, 2003
10. М.Ш.Нұрманов. Автоматиканың электорндық құрылғылары – Алматы: ҚазҰТУ, 1993

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

I КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
II Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ КІЛТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Электрондық сандық қолтаңба ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2 МУЛЬТИВИБРАТОРЛАР ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.1 Мультивибраторлар туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.2 Мультивибраторлардың логикалық элементтерін есептеу ... ... ... 19
2.3 Операциялық күшейткіштегі симметриялық мультивибратолар ... ... .27
III ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
IV ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...31

КІРІСПЕ

Радиоэлектроника -- ғылым мен техниканың ақпарат тарату, қабылдау және түрлендіру үшін электрмагниттік өріс энергиясын пайдалану мәселелерін қарастыратын саласы. Радиоэлектроника 20 ғ-дың 50-жылдары пайда болды. Ол радиотехника мен электрониканы, кванттық электрониканы, оптикалық электрониканы, шалаөткізгіштік электрониканы, микроэлектрониканы, криоэлектрониканы, инфрақызыл техникасын, т.б. қамтиды. Радиоэлектроника автоматика, техникалық кибернетика және электрондық есептеу техникасымен тығыз байланыста. Радиоэлектроникада радиотехникалық тізбектер мен құрылғыларға талдау және синтез жасауға, олардың құрылымы мен параметрлерінің тиімділігін анықтауға математика кеңінен пайдаланылады. Радиоэлектрониканың электракустика және электроникамен бірігіп кеткен салалары бар. Қазіргі радиоэлектроника физиканың көптеген салаларымен, әсіресе қатты дене физикасы, радиофизика, оптика және механика сияқты салаларымен тығыз байланыста дамып келеді. Радиоэлектроника ғылым және техникамен қатар өндірісте, медицинада, экономикада, т.б. қолданылады.
Мультивибраторлар аналогты-импульсты құрылғыларға жатады және импульстардың тактілі синхрондалуын жүзеге асырады. Негізінен мультивибратрлардың екі типі ажыратылады: автотербелмелі және күткіш мультивибраторлар болып. Курстық жұмыс барысында осы мультивибраторлардың типтеріне толық түсініктеме беріліп, сипатталған..
Қазіргі кезде өнеркәсіптік электроникада негізінен жартылай өткізгіштен жасалған аспаптар мен құрылғылар қолданылады. Мұның себебі вакуумдық құрылғыларға қарағанда жартылай өткізгіштен жасалған аспатардың габариті әлдеқайда кіші, сенімділігі жоғары, энергияны аз жұмсайды және арзан. Сондықтан бұл тарауда жартылай өткізгіштен жасалған аспаптар мен қарапайым құрылғылар ғана қолданылады.
Электрондық аппараттарға қойылатын талаптар қарапайым радиоқабылдағыштан ең жаңа электронды есептеуіш машинаға дейін кез- келген элетрондық аппарат жеке элементтерден құралып, оларды активті және пассивті болып бөлінеді.
Электрониканың дамуы мен аппаратураның күрделенуі, әсіресе электронды- есептеуіш машиналардың қанат жаюы мен оларды техника мен өмірдің барлық салаларына ендіру арқылы оларға миниатюрлеу, сенімділігін арттыру, тұтынатын қуатын азайту және аппаратура элементтерін арзандату сияқты қатаң талаптар қоюға саяды. Осы талаптарды орындаудағы алғашқы жартылай өткізгіш приборлар шыққанға дейін аппаратуралардың габаритін кішірейтуге, монтаж тығыздығын арттыруға әкеледі. 40-50 жылдағы шамдар мөлшері диаметрі мен биіктігі бойынша 3-4 есе кішірейтілді. Әйтсе де, осындай аппаратураның құны өте жоғары болды, мысалы ауыр самолеттерде электрондық аппаратура оның жарты құгыга тең, ал жады қазіргі тәуір микрокалькулятордың жадына тең мөлшері одан 30000 есе үлкен алғашқы үлкен ЭВМ 10000 есе қымбат болып, микрокалькулятор орындайтын операцияларды жиырма есе баяу орындады, әрі тұтынатын энергиясы сол кездегі паровоздыкімен бірдей болды. 1947-1948 жылдары жартылай өткізгіш транзисторды ойлап табуына, биполярлық транзистор мен қатар басқа жартылай өткізгіштердің болашағы кең ашылды. Осы элементтер туынданатын кернеу мен қуат та көп есе төмендейді . Міне осының салдарынан барлығы монтажды тығыздауға, жалғастырғыш сымдарды баспа схемасымен ауыстыруға мүмкіндік береді. Осындай схемалардың салмағы, габариті азайып, сенімділігі арта түсті. Мұның барлығы жартылай өткізгіш техника дамуының алғашқы қадамдары еді. Басқалық монтаж конструкциялаудың жаңа сипатына- модульдік түріне әкелді. Модуль схеманың аяқталған учаскесінің айталық, генератордың көлемдік не жазық монтажы гетинакс, пластмасса, керамикадан жасалған жазық модульдің платасына байланыстың байланыстың схемасы мен пленкалық технология көмегімен бірқатар пассивті элементтері түсірілді: активті элементтер орнатылды, ал олардың ұщтары схемаға сәйкес дәнекерленді. Микромодульдік конструкциялау қабаттың микромодульдерді жасауға әкелді. Стандартты платаларда бір қатар пассивті элементтер, мысалы, резисторлар, керметтердің жұқа пленкаларын, метталдың оксидтік пленкаларын қаптау арқылы жасалды немесе платаның өз заты пайдаланылды.
Индуктивтілік орамы бар торойдалы феррит өзекшеден дайындалды; транзисторлар мен диодтар дербес әзірленді. Осылар платаға жабдықталды. Әр жағында үштен ойығы бар жиналған платалар макромодульдің және тұтас макромодульдің дербес платасының шығатын ұштары қызметін атқаратын металл стерженьмен жалғастырылды. Жұмыс қабылеті тексерілгеннен кейін макромодульдер эпоксидтік смоламен майланып, сол күйінде аппаратураға орнатылды. Микромодульдік тәсіл жартылай өткізгіш және пленкалы технологияны дамыта отырып, өзі сол дамудың нәтежесі болды.
1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ КІЛТТЕР

0.1 Электрондық сандық қолтаңба

Электрондық сандық қолтаңба (ЭСҚ) - бұл электрондық құжаттыңдеректемесі, жасанды көшірмеден осы электрондық құжатты қорғау үшін арналған. Электрондық сандық қолтаңба ақпараттыкриптографиялық қорғау құралдарын (АҚҚҚ) пайдалануымен ақпаратты қайта жасау нәтижесінде қалыптасады және кілттің қол қою сертификатының иесін сәйкестендіруге, сондай-ақ электрондық құжатта ақпараттың бұрмалануының жоқ болуын белгілеуге рұқсат етеді.
Электрондық сандық қолтаңбаның жабық кілті - тіркеу куәлігінің иесіне белгілі электрондық сандық рәміздерінің дәйектілігі және электрондық сандық қолтаңбаның құралдарын пайдалануымен электрондық сандық қолтаңбаны құру үшін арналған.
Электрондық сандық қолтаңбаның ашық кілті - электрондық сандық рәміздерінің дәйектілігі, кез келген тұлғаға қол жеткізілімді және электрондық құжатта электрондық сандық қолтаңбаны растау үшін арналған; ашық кілт тек қана жабық кілтпен жұптасып жұмыс жасайды.[[3]] Ашық кілтке тіркеу куәлігі беріледі, ол автоматты түрде электрондық сандық қолтаңба қол қойылған сіздің хатыңызбен бірге беріледі. Сіз кіммен қол қойылған құжаттарды алмасқыңыз келетініңіздің барлығында өз кілтіңіздің бар болуын қаматамасыз етуіңіз тиіс. Сіз сонымен қатар оның тіркеу куәлігін көріп, сіз алған құжаттың электрондық қолтаңбасымен қол қойған тұлға туралы көз жеткізесіз. Ашық кілттің телнұсқасы куәландырушы орталығына жолданады, онда электрондық сандық қолтаңба ашық кілтінің кітапханасы құрылған. Куәландырушы орталығының кітапханасында жасанды көшірмені жасаудан немесе бұрмалауды енгізуден қашуға ашық кілттердің тіркеуі мен сенімді сақталуы қамтамасыз етіледі.
Қолтаңбаны пайдалану өте қарапайым. Ешқандай аранайы білім, дағдылар және икемділік бұл үшін талап етілмейді. Электрондық құжаттарды алмасуға қатысушысы, электрондық сандық қолтаңба әрбір пайдаланушысына бірегей ашық және жабық (құпия) криптографикалық кілттер туындатады.
Негізгі элемент құпия кілт болып табылады, оның көмегімен электрондық құжаттардың шифрлеуі жасалады және электрондық сандық қолтаңба қалыптасады. Сонымен қатар құпия кілт пайдаланушыда қалады, оған бөлек тасығышта беріледі, бұл дискета, смарт-карта или touch memory болуы мүмкін. Оны басқадай пайдаланушылардың желісінен құпияда сақтау қажет.
Электрондық сандық қолтаңба түпнұсқасын тексеру үшін ашық кілт пайдаланылады. Куәландырушы орталығында ашық кілттің телнұсқасы тұр, ашық кілттердің тіркеу куәліктерінің кітапханасы құрылған. Куәландырушы орталық ашық кілттердің тіркеуін және бұрмалауды енгізуден немесе жасанды көшірмені жасаудан қашуға сенімді сақтауды қамтамасыз етеді.
Сіз электрондық құжатқа тиістіге өзіңіздің электрондық сандық қолтаңбаңызды орнатасыз. Бұл ретте электрондық сандық қолтаңба құпия кілтінің және ұсталатын құжаттың негізінде криптографиялық қайта жасау жолымен кейбір үлкен сан қалыптасады, ол осы нақты құжатқа тиісті осы пайдаланушының электрондық сандық қолтаңбасы болып табылады. Электрондық құжаттың аяғына осы сан қосылады немесе бөлек файлда сақталады.
Қолтаңбаға мынадай ақпарат жазылады:
* Қолтаңба ашық кілті файлының аты.
* Қолтаңбаны қалыптастырған тұлға туралы ақпарат.
* Қолтаңбаның қалыптасқан күні.
Жөнелтуші құжатының мәтіні және ашық кілтінің негізінде жөнелтушінің электрондық сандық қолтаңба ашық кілтіне ие және қол қойылған құжатты алушы, жөнелтушінің электрондық сандық қолтаңбасының тексеруін қамтамасыз етуші, кері криптографиялық қайта жасауды орындайды. Егер электрондық сандық қолтаңба құжатқа тиістісі дұрыс болса, онда яғни бұл құжат шынында жөнелтушімен қол қойылған және құжаттың мәтініне ешқандай өзгертулер енгізілмеген. Әйтпесе жөнелтушінің сертификаты шынайы болып табылмайды деп хабарлама берілетін болады.
Электрондық цифрлық қолтаңба пайдалану рұқсат етеді:
* Құжаттарға заңды маңыздылықты берумен құжаттардың ақпарат алмасу құпиялығын арттыру есебінен қаржылық шығындардың тәуекелін азайту;
* Құжаттамалардың есебін беру және алмасу үрдісінде құжаттар қозғалысы уақытын айтарлықтай қысқарту;
* Электрондық саудада бір электрондық сандық қолтаңба пайдалану, мемлекеттік органдарға есептілікті тапсыру, қаржы құжаттарымен жұмыс жасау және бұрыштамалау мүмкіншілігі;
* Құжаттарды жеткізудің, есебін жүргізудің және сақтаудың даярлық рәсімдеуін жетілдіру және арзандату; құжаттаманың сенімділігіне кепіл болу;
* Кросс-сертификация туралы негізгі шетелдік куәлік жүйелерімен келісім. Халықаралық құжат айналымы үшін ресейлік электрондық сандық қолтаңба пайдалану мүмкіншілігін қамтамасыз ету;
* Электрондық сандық қолтаңба қағазсыз құжат айналымда дәстүрлі мөрді және қол қоюды ауыстыруға рұқсат етеді. Мөр немесе жазбаша қол қоюдың және қағаз парақтың арасында әдеттегі байланыспен бірге сандық қолтаңбаны құрған кезде электрондық құжат, құпия және ашық кілттердің арасында күрделі математикалық тәуелділік пайда болады.
* Құжат алмасудың корпоративтік жүйесін құру.
Электрондық сандық қолтаңба - уақыттың жаңа талаптарымен бірге кім қадам басуды қалағандардың барлығы үшін тиімді шешім. Егер алынған ақпараттың келісім қортындысын немесе түпнұсқалығын растауды тексеру үшін жүздеген шақырымнан фельдъегерлік немесе шабармандық поштаның келуін күтуге уақытыңыз болмаса. Электрондық сандық қолтаңба артықшылығы анық - электрондық сандық қолтаңбамен қол қойылған құжат, бірнеше секундта белгіленген жеріне берілуі мүмкін. Құжатты электрондық алмасудың барлық қатысушылары олардың бір бірінен қашықтығына байланысты емес тең мүмкіншілікті алады. Шек жаңа технологиялардың арқасында 21 ғасырда жойылады.
Электрондық сандық қолтаңба жасанды көшіру мүмкін емес - ол үшін есептеп шығарудың орасан санын талап етеді, ол қолайлы уақытта заманауи деңгейдегі есептеу техникасы мен математиканы іске асыру мүмкін емес, яғни қол қойылған құжатта ұсталатын әзірге ақпарат, өзектілікті сақтайды.
Жасанды көшірмеден қосымша қорғау қолтаңбаның ашық кілті куәландырушы орталығының сертификатымен қамтамасыз етіледі. Одан басқа клиенттің қалауы бойынша куәландырушы орталық клиенттің электрондық сандық қолтаңба сақтандыра алады.
Электрондық сандық қолтаңба пайдаланумен ойлау ауысады, "электрондық түрде жобаны әзірлеудің - қол қою үшін қағаз көшірмесін жасау - қол қойылуымен қағаз көшірмелерді жіберу - қағаз көшірмелерді қарау - оны электрондық түрдекомпьютерге көшіру" келмеске кетеді.

2 МУЛЬТИВИБРАТОРЛАР

2.1 Мультивибраторлар туралы жалпы түсінік

Мультивибратор - периодты қайталап отыратын тік бұрышты формалы импульстардың генераторы деп аталады. Мультивибратор - автогенератор боп табылады және кіріс сигналсыз жұмыс істеу қабілеті бар.
Автотербелмелі мультивибратор -- пішіні тікбұрышты және тік фронтты импульстерді алу үшін қолданылатын, автотербелмелі, яғни ездігінен қозу күйінде жұмыс істейтін, релаксациялық генератор деп аталатын электрондық құрылғы. Автотербелмелі мультивибратордің екі квази тепе-тендік (орнықтылыққа жақын) күйі бар, бірде-бір орнықты күйі жоқ. Осы режімде автотербелмелі мультивибратор ешқандай сыртқы әрекетсіз, қоректену көзінің қуаты арқасында бір квази тепетендік күйден екінші күйге шұғыл көшіп, шығысында тікбұрышты импульстерді калыптастырады. Автотербелмелі мультивибратор көп жағдайда импульстік немесе сандық әрекетті жүйелердегі түйіндер мен блоктар үшін қоздырғыш кіріс импульстерін беретін генераторлардың функциясын атқарады.
Генератор (Generator) -- 1) кіріс тілі проблемалы-бағытталған тіл болып табылатын аударғыштың бір түрі; 2) машиналық командаларды генерациялауды орындайтын аударғыштың құрамдас бөлігі. Жазбалар генераторы (Генератор записей; rekord generator) -- тестілеуге қажетті жазбаларды құрастыруға арналған машиналык программа.
Кездейсоқ сандар генераторы (Генератор случайных чисел; generator random numbers) -- кездейсоқ сандар беретін қүрылым немесе программа. Әдетте, Кездейсоқ сандар генераторы - программалау тілдерінде стандартты функциялар мен процедуралар қүрамына кіретін программа. Мысалы, Паскаль тілінде RANDOM(N) функциясы 0 ден N-1 аралыгындағы бүтін сан қайтарады. Егер программа қайта орындалса, функция сол санды қайталайды. Кездейсоктық дәрежесін арттыру үшін тілде генерация базасын өзгертетін RANDOMIZE процедурасы бар, бұл процедура RANDOM функциясының алдында орындалуы қажет. Код генераторы (Генератор кода; code generator) -- талдау және оңтайландыру нәтижелері бойынша машиналық программаны (объектілік модульді) құрастыратын аударғыштың машинаға тәуелді бөлігі.
Командалар генераторы (Генератор команд; code generator) -- аударылатын программа операторларына сәйкес машиналық командалар тізбегін щығаратын аударгыш бөлігі. Қолданбалы программалар дестесі генераторы . (Генератор пакетов прикладных программ; package generator) Қолданбалы программалар дестесін нақтылы мәселелер классына бағыттау программасы. Қүжат дайындау генераторы (Генератор отчетов; report generator) -- 1) берілген пішін бойынша мөліметтерді қалыптастыру жөңе шығаруға арналған объектілік программаларды генерациялауға колданылатын өндеу программасы; 2) берілген пішін бойынша мөліметтерді калыптастыру мен шығаруды орындайтын кейбір программалау тілдерінін (мыс., Кобол, Access, FoxPro, Delphi, жөне т.б.) қүралы. Мәліметтер генераторы (Генератор данных; data generator) -- тізбекті қатынас құру әдісі негізінде бір тапсырма көлемінде мәліметтер жиынын кұруға арналған сервистік программа. Программалар генераторы (Генератор программ; program generator) кейбір операцияларды сипаттау негізінде осы операцияларды жүзеге асыратын программаны автоматты түрде жасайтын программа. Сүрыптау программаның осы программалардың алғашқы мысалы болып табылады. Ол файл пішімін жэне талап етілген сүрыптау түрін сипаттау негізінде сәйкес сүрыптау программасын құрады. Кейінгі уақытта қолданбалы программаларды шаблон, мәліметтер базасы сипаттамасының таблицасы, экрандық форма, меню сипаттамасы және т.б.. Объектілер негіздерінде құратын программалар кеңінен таралуда. Тактілік жиілік генераторы (Генератор тактовой частоты; generator clock speed) -- белгілі бір уақыт аралықтары сайын импульстер тізбегін шығаратын құрылғы. Қатар екі импульстың арасындағы уақыт Ырғақ деп аталады. Кейбір процессор командалары бірнеше ырғақта орын-далады. Импульстар барлық компьютер элементтері арқылы өтіп, оларды бір ырғақта (синхронды) жұмыс жасатады. Ырғақ импульстарының жиіліғі компьютердің жьлдамдығын анықтайды.
Әртүрлі электрондық құрылғыларда периоды, жиілігі мен амплитудасы белгілі және оларды реттеп отыруға болатын белгілі - бір пішінді импульсті сигналдар қолданылады. Осындай электрондық құрлғылардың бір тік бұрышты импульсті сигналдардың генераторы-мультиплексорлар.

Сурет-1. Мультивибратордың сұлбасы

Мультивибратор автогенератор немесе күтпек режимінде жұмыс істейді. Автогенератор әлпінде мультиплексорлар қорек көзіне қосылғаннан кейін-ақ оның шықпасында тік бұрыш пішінді импульсті кернеу пайда болады, ал күтпек режимінде кірмесіне сигнал берілмейінше шықпасында кернеу пайда болмайды. Мультивибратор бірінің базасы екіншісінің коллекторымен конденсатор арқылы жалғанған екі каскадтан тұрады. (2-сурет)

Сурет-2. Автогенератор режиміндегі мультивибратордың сұлбасы

Мультивибраторды қорек көзіне қосқанда С1 және С2 конденсаторлары бірінші және екінші резисторлары және транзисторлардың базалары арқылы қорек көзінің кернеуінее дейін зарядталады. Әдетте =, C1=C2, етіп және жұмысқа бір типті транзисторлар таңдап алынады. Бірақ транзисторлардың параметрлері дәл бірдей болмайтындықтан бірі екішісінен бұррын ашылады. Мысалы, Т1 транзисторы ашық та Т2 транзисторы жабық делік Т1 транзисторының кедергісі азаятындықтан С1 конденсаторы р1 резисторы және Т1 транзисторы арқылы зарядсыздана бастайды. Бұл кезде Т2 тарнзисторы базасының потенциялы эмиттерге қарағанда теріс мәнді болатындықтан нық жабық болады. Бірақ, уақыт өткеннен кейін конденсатор толық зарядсызданып, Т2 тарнзисторының базасының потенциялы эмиттерге қарағанда оң мән қабылдайды да транзистор ашылады. Ал екінші резисторда кернеудің түсуінің көбеюіне байланысты екінші конденсатордың Т1 тарнзисторының базасымен жалғанған астары эмиттеріне қарағанда теріс потенциал қабылдайды да Т1 транзисторы жабылып қалады қлады. Енді екінші конденсаторы екінші резистор және Т2 тарнзисторы арқылы зарядсыздана бастайды. Шамамен уақыттан кейін екінші конденсаторы зарядсызданып, оның Т1 транзисторының базасымен жалғанған астары эмиттеріне қарағанда оң мәнді болады. Ендеше Т1 транзисторы ашылады да, бірінші резисторда кернеудің түсуінің көбеюіне байланысты бірінші конденсаторының Т1 транзисторының базасымен жалғанған астары теріс потенциал қабылдайтындықтан Т2 транзисторы жабылып қалады. Т2 транзисторы жабылған кезде оның шықпасында керннеу пайда болады, ал ашық күйінде кернеуі нөлге тең. Осылайша мультивибратор, шамасы қорек көзінің кернеуіне жуық, импульсті кернеу тудырып тұрады.
Мультивибратордың күтпек әлпіндегі сұлбасы 2-суретте көрсетілген. Жоғарыда айтылғандвай, күтпек мультивибратордың кірмесіне сигнал бермей шықпасында кернеу пайда болмайды. Кірмелік сигнал жоқ кезде Т1 транзисторы жабық та Т2 транзисторы ашық. Т1транзисторының жабық күйі бірінші және екінші резисторларының кедергілерін базаның потенциалы эмиттердің потенциалынан төмен болатындай етіп таңдап алу арқылы қамтамасыз етіледі.

Сурет-3. Транзисторлы мультивибратрдың сұлбасы

Басқа сөзбен айтқанда мультиплексорлар- екілік кодпен басқарылатын сигналдарды ауыстырғыш ретінде қолданылатын бірнеше кірмесі және бір шықпасы бар элемент болып табылады. Сонымен қатар мультивибраторлар параллель кодты тізбектей кодтқа ауыстыру қасиетіне ие. Мультивибратордың құрылымы 2- суретте көрсетілген. Бұл суретте төрт кірмесі бар мультивибратордың структурасы көрсетілген. Бұл типті мультивибраторлардың жұмыс істеу принципін түсіну үшін 1- кестеге мән берейік :

Кесте-1

А1

А0

Y

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.