Тірі және өлі табиғаттың арасындағы барлық экологиялық өзара карым-катынастар заңдары

Кіріспе 3
1. Б. Коммонер заңдары 4
2. Ю. Либихтың минимум заңы 6
3. Шелфордтың төзімділікке заңы 7
4. Аллен, Бергман, Глогер т.б ережелері 8
Қорытынды 10
Қолданылған әдебиеттер 11

Тақырыптың өзектілігі. Білімнің барлық салалары сияқты экология да бірқалыпты емес, бірақ үздіксіз дамыды. XVIII ғасырда француз жаратылыс зерттеушісі Ж. Бюффон алғаш рет сыртқы орта жағдайларының жануарлардың құрылысына тікелей әсерін зерттей бастады. Ол бір түр басқа түрге температура, ауа райы, тамақтың, сапасына байланысты өзгере алады деді. Бірінші эволюциялық ілімнің, авторы — Жан - Батист Ламарк «сыртқы жағдайлардың әсері ағзалардың бейімделуі және өсімдіктер мен жануарлардың эволюциясының негізгі себептерінің бірі», — деп есептеді. Чарльз Дарвиннің «Түрлердің табиғи сұрыпталу жолымен шығу тегі немесе тіршілік үшін күресте оған қолайлы қолтұқымдардың сақталуы» деген еңбегінде (1859) табиғаттағы «тіршілік үшін күресті» теория жүзінде тұжырымдады. Күрес түсінігіне Ч. Дарвин табиғи сұрыптауға алып келетін және эволюцияның қозғаушы факторы болып табылатын түрдің мекен ететін ортасымен қарама-қайшылықты әсерінің барлық формаларын кіргізді. Ч. Дарвиннің осы еңбегі тірі ағзалардың қоршаған ортамен өзара қарым-қатынасын жан-жақты зерттеу мәселесін көтерді. Неміс жаратылыс зерттеушісі Э. Геккель өзінің «Ағзалардың жалпы морфологиясы» (1866) және «Әлемнің пайда болуының табиғи тарихы» (1868) еңбектерінде экологияны ағзалардың қоршаған ортамен, тіршілік ету жағдайларымен қатынасын зерттейтін жалпы ғылым ретінде түсіндіреді. XX ғасырдың экологияның дамуына елеулі үлес қосқан ғалым Владимир Владимирович Докучаев болды. Ол топырақ түзілу процесінің мысалында тірі ағзалар мен өлі табиғаттың, өзара тығыз байланысын көрсетті. Владимир Иванович Вернадский тірі ағзалар мен олардың тіршілік қызметінің өнімдерінің геологиялық құбылыстардағы (процестердегі) анықтаушы рөлін керсетіп, биосфера туралы ілім және оның өмір сүруін, тұрақтылығын және даму заңдылықтарын тұжырымдады. Қазақстанда экологиядан оқулықтар мен оқу құралдарының авторларының ішінен отандық ғалымдар — Ә. С. Байсенованы, А. Б. Бигалиевті, А. Баешевті, Ж. Жатқанбаевты, В.И. Фурсовты және т.б. атауға болады.
«Табиғат жақсы біледі» заңы биосферада ненің болуы керек, ненің орын алуы қажет еместігін барлығын алдымен анықтайды.
Тақырыптың мақсаты. Қарапайым молекуладан адамға дейін — табиғатта барлығы қатаң конкурстан өтіп, жүлде ретінде — тіршілік етуге құқық алып отыр. Бүгінде ғаламшардың эволюциясынан өткен мыңның бір бөлігі болатын өсімдіктер мен жануарлардың түрлері мекендеуде.
Міндеттері:
1.Б. Коммонер заңдарын анықтау;
2. Ю. Либихтың минимум заңының маңызын білу;
3. Шелфордтың төзімділікке заңын білу;
4. Аллен, Бергман, Глогер т.б ережелерінің маңызын білу;

1. Г.С.Оспанова, Г.Т.Бозшатаева. «Экология» – Алматы, 2002 ж.
2. Ж.Ж. Жатқанбаев «Экология негіздері»- Алматы, 2004 ж.
3. Чебышев Н.В., Филиппова А.В. «Основы экологии» – Москва, 2004 г.
4. Национальный доклад о состоянии окружающей среды в Республике Казахстан, Алматы, 2007 г.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1. Б. Коммонер заңдары 4
2. Ю. Либихтың минимум заңы 6
3. Шелфордтың төзімділікке заңы 7
4. Аллен, Бергман, Глогер т.б ережелері 8
Қорытынды 10
Қолданылған әдебиеттер 11

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Білімнің барлық салалары сияқты экология да бірқалыпты емес, бірақ үздіксіз дамыды. XVIII ғасырда француз жаратылыс зерттеушісі Ж. Бюффон алғаш рет сыртқы орта жағдайларының жануарлардың құрылысына тікелей әсерін зерттей бастады. Ол бір түр басқа түрге температура, ауа райы, тамақтың, сапасына байланысты өзгере алады деді. Бірінші эволюциялық ілімнің, авторы -- Жан - Батист Ламарк сыртқы жағдайлардың әсері ағзалардың бейімделуі және өсімдіктер мен жануарлардың эволюциясының негізгі себептерінің бірі, -- деп есептеді. Чарльз Дарвиннің Түрлердің табиғи сұрыпталу жолымен шығу тегі немесе тіршілік үшін күресте оған қолайлы қолтұқымдардың сақталуы деген еңбегінде (1859) табиғаттағы тіршілік үшін күресті теория жүзінде тұжырымдады. Күрес түсінігіне Ч. Дарвин табиғи сұрыптауға алып келетін және эволюцияның қозғаушы факторы болып табылатын түрдің мекен ететін ортасымен қарама-қайшылықты әсерінің барлық формаларын кіргізді. Ч. Дарвиннің осы еңбегі тірі ағзалардың қоршаған ортамен өзара қарым-қатынасын жан-жақты зерттеу мәселесін көтерді. Неміс жаратылыс зерттеушісі Э. Геккель өзінің Ағзалардың жалпы морфологиясы (1866) және Әлемнің пайда болуының табиғи тарихы (1868) еңбектерінде экологияны ағзалардың қоршаған ортамен, тіршілік ету жағдайларымен қатынасын зерттейтін жалпы ғылым ретінде түсіндіреді. XX ғасырдың экологияның дамуына елеулі үлес қосқан ғалым Владимир Владимирович Докучаев болды. Ол топырақ түзілу процесінің мысалында тірі ағзалар мен өлі табиғаттың, өзара тығыз байланысын көрсетті. Владимир Иванович Вернадский тірі ағзалар мен олардың тіршілік қызметінің өнімдерінің геологиялық құбылыстардағы (процестердегі) анықтаушы рөлін керсетіп, биосфера туралы ілім және оның өмір сүруін, тұрақтылығын және даму заңдылықтарын тұжырымдады. Қазақстанда экологиядан оқулықтар мен оқу құралдарының авторларының ішінен отандық ғалымдар -- Ә. С. Байсенованы, А. Б. Бигалиевті, А. Баешевті, Ж. Жатқанбаевты, В.И. Фурсовты және т.б. атауға болады.
Табиғат жақсы біледі заңы биосферада ненің болуы керек, ненің орын алуы қажет еместігін барлығын алдымен анықтайды.
Тақырыптың мақсаты. Қарапайым молекуладан адамға дейін -- табиғатта барлығы қатаң конкурстан өтіп, жүлде ретінде -- тіршілік етуге құқық алып отыр. Бүгінде ғаламшардың эволюциясынан өткен мыңның бір бөлігі болатын өсімдіктер мен жануарлардың түрлері мекендеуде.
Міндеттері:
1.Б. Коммонер заңдарын анықтау;
2. Ю. Либихтың минимум заңының маңызын білу;
3. Шелфордтың төзімділікке заңын білу;
4. Аллен, Бергман, Глогер т.б ережелерінің маңызын білу;

1. Б. Коммонер заңдары

Ағылшын ғалымы Б. Коммонер (1974 жыл) тірі және өлі табиғаттың арасындағы барлық экологиялық өзара карым-катынастарды төрт заңға біріктірген.
Бірінші заң - барлығы барлығымен байланысты. Бұл заңның негізінде тірі табиғаттағы жалпы байланыстар принципі жатыр. Аталған принцип бойынша табиғаттағы күрделі трофтық немесе басқа да байланыстарда қандай да бір бөлігінің жойылуы күтпеген нәтижелерге әкеліп соқтыруы мүмкін. Әрбір түр көптеген басқа түрлермен байланыста болады. Адамның табиғатқа араласуы күтпеген қолайсыз жағдайларға әкеліп соқтыруы мүмкін. Мысалы, оңтүстік аралдардың бірінде ДДТ препаратының көмегімен масаларға қарсы күрес жүргізілген. Масалар толық жойылды. Бірақ, біраз уақыттан соң осы бунақденелілермен қоректенетін кесірткелер қырыла бастаған. Содан соң осы жорғалаушылармен қоректенетін жабайы мысықтардың саны кеми бастаған. Нәтижеде тышқандардың саны күрт артып кеткен. Кесірткелердің жойылуы нәтижесінде термиттер көбейіп, үйлердің ағаш тіреулерін зақымдаған. Олай болса масалар да қалыптасқан экожүйенің маңызды құрам бөлігі болып табылады.
Экологияның екінші заңы - материя жойылмайды, жоқтан пайда болмайды, ол бір түрден екінші түрге өтеді. Кез келген табиғи жүйеде бір ағзалардың экскременттері мен қалдықтары екіншілері үшін азық болып табылады. Жануарлардың тыныс алуы нәтижесінде бөлініп шығатын қалдық көмірқышқыл газы, жасыл өсімдіктер үшін қорек. Өсімдіктер-жануарлар тыныс алуы кезінде сіңіретін оттегіні бөліп шығарады. Жануарлардың қалдықтары - оларды ыдырататын бунақденелілер мен бактериялар үшін азық. Ал, олардың қалдықтары - бейорганикалық заттар (азот, фосфор, калий, көмірқышқыл газы және т.б.) - өсімдіктер үшін азық көзі болып табылады.
Үшінші заң- табиғат өзі жақсы біледі. Табиғи жүйеге кез келген ірі антропогенді әсер зиянды. Табиғатта егер оны ыдырату жолы болмаса, ешқандай да жаңа органикалық зат жасалмайды. Тірі ағзада жасалатын кез келген органикалық затты ыдырататын фермент болады. Адамның қолымен жасалған, бұрын табиғатта болмаған жаңа органикалық затты ыдырататын фермент жоқ. Сондықтан бұл зат жинала береді. Бұған улы химикаттар - пестицидтер мен гербицидтер мысал бола алады. Табиғатқа ірі өзгеріс енгізу алдында барлық мүмкін болатын экологиялық нәтижелер қарастырылуы тиіс. Орта Азияның ірі өзендері - Сырдария мен Амударияның суын егістікке пайдалану Арал теңізінің деңгейінің айтарлықтай төмендеуіне әкеліп соқтырды. Арал күннен-күнге тартылып барады, ал оның маңындағы Сарықамыс ойпаты суға толуда. Шөлді жерлер қолдан батпақтанып барады. Іле өзенінде Қапшағай ГЭС-тің салынуы Балқаш көлінің деңгейінің төмендеуіне әкелді.
Төртінші заң - тегін ешнәрсе жоқ. Ғаламдық экожүйе біртұтас бүтінді құрайды. Адамның еңбек қызметі нәтижесінде экожүйеден алынған нәрсенің барлығы қайтарылуы тиіс. Біздің көптеген қателіктеріміз табиғаттағы барлық құбылыстардың өзара байланысын практикада пайдалана білмеуімізге байланысты туындап отыр.
Б. Коммонер 28.05. 1917 жылы АҚШ-та дүниеге келген. 30.09.2012 жылы қайтыс болды. АҚШ биологы және экологы.
Белгілі америкалық эколог-ғалым Б. Коммонер экологияның негізгі заңдарын былай түсіндіреді:
1) барлығы барлығымен байланысты;
2) барлығы әйтеуір бір жаққа кетуі керек;
3) табиғат ненің жақсы екенін "біледі";
4) еш нәрсе тегін берілмейді.
Бұл дегеніміз, біздің әрбір қызметіміз қоршаған ортаға қалай да болса әсер етеді дегенді білдіреді. Қоршаған ортаны қорғаудың негізгі шартттары Мемлекет өз органдарына қоршаған ортаны қорғау бойынша экономикалық, техникалық, ұйымдық және құқықтық шараларды жүзеге асыруды міндеттейді. Бұл шаралардың барлығы заңдар мен басқа да құқықтық актілердің ережелеріне негізделуі қажет. Өз кезегінде барлық заңдар құқықтық қағидаларға негізделуі керек.
Б. Коммонер былай деп жазды: ... ғаламдық экожүйе біртұтас болып көрінеді, сол шеңберде ештеңені ұту немесе жоғалтуы мүмкін емес және ол жаппай жақсарудың объектісі (нысаны) бола алмайды; адам еңбегімен алынғандардың барлығының орындары толықтырылуы тиіс. Осы вексель бойынша төлемнен қашқақтауға болмайды; бұл тек кейінге шегерілуі мүмкін. Қоршаған ортаның бүгінгі дағдарысының шегерілімі тым созылып барады дегенге саяды.
Табиғат жақсы біледі заңы биосферада ненің болуы керек, ненің орын алуы қажет еместігін барлығын алдымен анықтайды. Қарапайым молекуладан адамға дейін -- табиғатта барлығы қатаң конкурстан өтіп, жүлде ретінде -- тіршілік етуге құқық алып отыр. Бүгінде ғаламшардың эволюциясынан өткен мыңның бір бөлігі болатын өсімдіктер мен жануарлардың түрлері мекендеуде.
Бұл эволюциялық таңдап іріктеудің басты критерийі -- ғаламдық биотикалық айналымға, кетігін тауып қалану (үйлесу) мен барлық экологиялық қуыстарды толтыру. Кез келген организмнен шыққан заттардың барлығында оны ыдырататын ферменттер болуы керек, ал ыдыраған өнімдер қайтадан айналымға қосылуы тиіс. Егерде осы заңды биологиялық түрлердің біреуі бұзатын болса, ерте ме, кеш пе эволюция онымен ажырасып тынады.
Адамның өнеркәсіп өркениеті ғаламдық көлемде биотикалық тұйықтықты өрескел бұзып отыр, ол үшін жазаланбай қоймайды. Осындай қиын жағдайдан тек қана ымыраға келу ғана шығармақ. Нұрлы жол мен акылға ие бола білген адамның қиындықтан жол табатынына сенім мол.
Б. Коммонердің тұжырымдамасына қоса, қазіргі экологтар -- барлығына жетпейді деген экологияның тағы бір заңын шығарды (Ресурстардың шектеулі заңы). Тіршілік иелерінің барлық формаларына арналған қоректік заттардың көлемі жерде, әрине шектеулі. Сондай-ақ, биосферада жаңадан пайда болған органикалық әлем өкілдерінің бәріне де бірдей жете бермейді. Сондықтан кейбір организмдердің шамадан тыс ғаламдық көлемде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.