Ата-ана құқықтарынан айыру және оларды шектеу

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Ата-ана құқықтарынан айыру және оларды шектеу

Қазақстан Республикасы ата заңына және «Неке және отбасы туралы» заңына сәйкес әрбір бала өзінің туған отбасында өмір сүруге және тәрбиеленуіне құқылы.
Қазақстан Республикасы «Неке және отбасы туралы» Заңының 52 баптың 1 бөлімінде бала деген сөздің мағынасы белгіленген. Осы бап бойынша бала деп 18 жасқа (кәмелетке) толмаған адам - бала деп саналады деп көрсетілген.
Осы баптың 2-ші бөлімінде әрбір бала мүмкін болғанша отбасында өмір сүруге және тәрбиеленуге құқығы бар екені анықталған.
Баланың ата-анасы өзінің балаларын өсіргенде баланың тәрбиесі мен білім алуына қатысты барлық мәселелерді балалардың мүдделерін негізге алып және балалардың пікірін ескере отырып, өзара келісім бойынша шешу керек.
Алайда, кейбір ата-аналар ата-аналық құқықтары мен міндеттерін дұрыс орындамай, баласының мүддесін қорғамай, тіпті баласына қатыгездік көрсетіп, зорлық-зомбылық жасайтыны да кездеседі.
Бұндай жағдайда, кәмелетке толмаған балалардың құқықтарын қорғайтын орган - қорғаншы және қамқоршы органы - ата-аналық міндеттерін орындамайтын ата-ананы сотқа беріп, оларды ата-аналық құқықтарынан айыруды талаптайды. Бұндай талапты жалғыз қорғаншы және қамқоршы органы ғана талаптау құзырында емес. Бұндай талаппен баланың ата-анасының біреу, екіншісі жөнінде немесе прокурор талаптауы мүмкін.
Ата-аналық құқықтан айыру негіздері Қазақстан Республикасы «Неке және отбасы туралы» Заңның 67-бабымен анықталған.
Осы бапта былай деп көрсетілген: «Егер ата-аналар (олардың біреуі) ата-аналық міндеттерін орындаудан, оның ішінде алимент төлеуден қасақана жалтаратын болса, өз баласын перзентханадан, не өзге балаларды тәрбиелеу, емдеу немесе басқа да мекемелерден алудан себептерсіз бас тартса, өздерінің ата-аналық құқықтарын пайдаланып қиянат жасаса, балаларға қатыгездік көрсетсе, оның ішінде олардың денесіне немесе психикасына зорлық-зомбылық жасаса, олардың жыныстық пәктігіне қастандық жасаса, заңдарда белгіленген тәртіппен, маскүнемдікпен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауырады деп танылған болса, олар ата-ана құқығынан айырылуы мүмкін» деп көрсетілген. Сонымен қатар, өз балаларының не жұбайының өміріне немесе денсаулығына қарсы қасақана қылмыс жасаған жағдайда ата-аналар (олардың біреуі) ата-ана құқығынан айырылуы мүмкін деп танылған.
Ата-ана құқығынан айыру тек қана сот тәртібімен жүргізіледі де, бұл істер прокурор мен қорғаншы және қамқоршы органының қатысуымен қаралады.
Ата-ана құқықтарынан айырудың салдары Қазақстан Республикасы «Неке және отбасы туралы» Заңының 69-бабымен белгіленген.
Ата-ана құқықтарынан айыру балалармен туыстық фактісінде негізделген барлық құқықтардан, оның ішінде оған асырауға қаражат алу, сондай-ақ балалары бар азаматтар үшін белгіленген жеңілдіктер мен мемлекеттік жәрдемақылар алу құқықтарынан айырылуға әкеп соғады.
Сонымен қатар, ата-аналық құқықтарынан айырылған ата-ана өз баласын асырау міндетінен босатылмайды. Ата-аналық құқықтан айыру туралы шешім қабылдағанда, сот ата-аналық құқықтан айырған ата-анадан баланы асырауға алимент өндіреді.
Ата-аналық құқықтан айырылған ата-ана егер мінез-құлқын, тұрмыс-салтын және баланы тәрбиелеудегі көзқарасын өзгертсе, олардың ата-аналық құқықтары қалпына келтірілуі мүмкін. Өзінің ата-аналық құқығын қалпына келтіремін деген ата-ана, егер жоғарыда айтылғандай, мінез-құлқын, тұрмыс-салтын және баланы асырап-тәрбиелеуге көзқарасын өзгертсе, ол ата-ана сотқа ата-аналық құқығын қайта қалпына келтіру туралы талаптануға құқылы.
Сот баланың мүддесін ескере отырып, баланы ата-анадан (олардың біреуінен) оларды ата-ана құқықтарынан айырмай алу жолымен ата-ана құқықтарын шектеу туралы шешім шығара алады.
Мысалы, 2009 жылы Бұқар жырау аудандық соты ата-аналық құқықтан айыру туралы 6 талап арыз қараса, оның 4-уі толық қанағаттандырылып, жауапкерлер ата-аналық құқықтан айырылды, ал 1 іс бойынша жауапкер аналық құқықтардан айырылмай, тек қана ата-аналық құқықтардан шектелді. 1 іс бойынша талапкер өз талабынан бас тартып, талап арызды қайтаруды сұраған.
Көбінесе, ата-аналық құқықтан айыру туралы талап арыздар кәмелетке толмаған балалардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияның, қамқоршылық және қорғаншылық органның, прокурордың талап арыздарымен қозғалады.
Жауапкерлер, ата-аналық құқықтан айырылушылар, өз балаларының асырауына, тәрбиеленуіне, білім алуына мән бермей, өздері ішімдікке салынып кеткен азаматтар.
Сол әр іс бойынша барлық мән-жайды зерттейді, он жасқа келген балалардың пікірін ескереді. Қандай шешім қабылданған күнде сот балалардың мүддесін көздей отырып, заңды шешім қабылдайды.

Ата-аналық құқықтарынан айыру

Ата-аналық құқығынан айыру - бұл балаларын дұрыс тәрбиелемегені үшін ата-анаға қойылатын өте ауыр және қатаң жауапкершілік. Оны әдетте ата-анаға әсер ететін басқа мүмкін шараның барлығы қолданылғанан кейін ғана қолданады.

Ата-аналық құқығынан айыру негіздері ҚР НОтЗ 67 бабында көрсетілген және қортынды түсіндіруді талап етпейді. Олар келесілер:

1) ата-ана міндеттерін орындаудан, оның ішінде алимент төлеуден қасақана жалтаратын болса;

2) өз баласын перзентханадан не өзге де балаларды тәрбиелеу, емдеу немесе басқа да мекемелерден алудан дәлелді себептерсіз бас тартса. Баланы перзентханадан алмау мерзімінің өзіндік мағанасы болмайды, сотта тек ата-ананың баланы алудан бас тарту фактісі дәлелденеді;

3) өздерінің ата-аналық құқықтарын пайдаланып, қиянат жасаса, мысалы, баланың білім алуна кедергі жасаса, баланы қайыр сұрауға, ұрлық жасауға, ішімдікткр ішуге итермелеу және т. б. ;

4) балаларға қатігездік көрсетсе, оның ішінде олардың денесіне немесе психикасына зорлық-зомбылық жасаса, олардың жыныстық пәктігіне қастандық жасаса;

5) Заңдарда белгіленген тәртіппен маскүнемдікпен, нашақорлықпен және уытқұмарлықпен ауырады деп танылған болса;

6) өз балаларының не жұбайының өміріне немесе денсаулығына қарсы қасақана қылмыс жасаған жағдайда.

Ата-аналық құқықтан айыру туралы талапты сотқа ата-ананың біреуі, пркурор және құқықты қорғау міндеті жүктелген кез-келген органдар мен ұйымдар бере алады. Егер бала ата-анасының біреуімен тұрып және оны құқыққа қабілетсіз деп таныса, онда сот баланы екінші ата-ананың біреуіне тәрбиеге беру туралы сұрақты бірге қарау үшін қамқоршы және қорғаншы органды шақыруға міндетті. Егер мүндай мүмкіндік болмаса, онда бала ата-анасының қамқорынсыз қалды деп саналады және қорғаншылыққа, қамқоршылыққа асырап алушы отбасына беріледі, ал отбасына орналастыру мүмкіндігі болмаса - балалар үйіне беріледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.