Ұлылардың ұлағатты сөздері

Кіріспе

Білім-ғылым үйренбекке талап қылушыларға әуелі білмек керек. Талаптың өзінің біраз шарттары бар. Оларды білмек керек, білмей іздегенмен табылмас.
Әуелі - білім-ғылым табылса, ондай-мұндай іске жаратар едім деп, дүниенің бір қызықты нәрсесіне керек болар еді деп іздемекке керек. Оның үшін білім-ғылымның өзіне ғана құмар, ынтық болып, бір ғана білмектіктің өзін дәулет білсең және әр білмегеніңді білген уақытта көңілде бір рахат хұзур хасил болады. Сол рахат білгеніңді берік ұстап, білмегеніңді тағы да сондай білсем екен деп үміттенген құмар, махаббат пайда болады. Сонда әрбір естігеніңді, көргеніңді көңілің жақсы ұғып, анық өз суретімен ішке жайғастырып алады.ь
Егер дін көңілің өзге нәрседе болса, білім-ғылымды бір-ақ соған себеп қана қылмақ үшін үйренсең, ондай білімге көңіліңнің мейірімі асырап алған шешеңнің мейірімі секілді болады. Адамның көңілі шын мейірленсе, білім-ғылымның өзі де адамға мейірленіп, тезірек қолға түседі. Шала мейір шала байқайды.
Екінші - ғылымды үйренгенде, ақиқат мақсатпен білмек үшін үйренбек керек. Бахасқа бола үйренбе, азырақ бахас көңіліңді пысықтандырмақ үшін залал да емес, көбірек бахас адамды түземек түгіл, бұзады. Оның себебі әрбір бахасшыл адам хақты шығармақ үшін ғана бахас қылмайды, жеңбек үшін бахас қылады. Ондай бахас хусідшілікті зорайтады, адамшылықты зорайтпайды, бәлкім, азайтады. Және мақсаты ғылымдағы мақсат болмайды, адам баласын шатастырып, жалған сөзге жеңдірмекші болады. Мұндай қиял өзі де бұзықтарда болады. Жүз тура жолдағыларды шатастырушы кісі бір қисық жолдағы кісіні түзеткен кісіден садаға кетсін! Бахас - өзі де ғылымның бір жолы, бірақ оған хирслану жарамайды. Егер хирсланса, өз сөзімшіл ғурурлық, мақтаншақтық, хусідшілік бойын жеңсе, ондай адам бойына қорлық келтіретұғын өтіріктен де, өсектен де, ұрсып-төбелесуден де қашық болмайды.
Үшінші - әрбір хақиқатқа тырысып ижтиһатыңмен көзің жетсе, соны тұт, өлсең айрылма! Егерде ондай білгендігің өзіңді жеңе алмаса, кімге пұл болады? Өзің құрметтемеген нәрсеге бөтеннен қайтіп құрмет күтесің?
Төртінші - білім-ғылымды көбейтуге екі қару бар адамның ішінде: бірі - мұлахаза қылу, екіншісі - берік мұхафаза қылу. Бұл екі қуатты зорайту жаһатінде болу керек. Бұлар зораймай, ғылым зораймайды.
Бесінші - осы сөздің он тоғызыншы бабында жазылған ақыл кеселі деген төрт нәрсе бар. Содан қашық болу керек. Соның ішінде уайымсыз салғырттық деген бір нәрсе бар, зинһар, жаным, соған бек сақ бол, әсіресе, әуелі - құданың, екінші - халықтың, үшінші - дәулеттің, төртінші - ғибраттың, бесінші - ақылдың, ардың -бәрінің дұшпаны. Ол бар жерде бұлар болмайды.
Алтыншы - ғылымды, ақылды сақтайтұғын мінез деген сауыты болады. Сол мінез бұзылмасын! Көрсеқызарлықпен, жеңілдікпен, я біреудің орынсыз сөзіне, я бір кез келген қызыққа шайқалып қала берсең, мінездің беріктігі бұзылады. Онан соң оқып үйреніп те пайда жоқ. Қоярға орны жоқ болған соң, оларды қайда сақтайсың? Қылам дегенін қыларлық, тұрам дегенінде тұрарлық мінезде азғырылмайтын ақылды, арды сақтарлық беріктігі, қайраты бар болсын! Бұл беріктік бір ақыл, ар үшін болсын!

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ОТЫЗ БІРІНШІ СӨЗ
Естіген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар: әуелі - көкірегі байлаулы берік болмақ керек; екінші -- сол нәрсені естігенде я көргенде ғибрәтлану керек, көңілденіп, тұшынып, ынтамен ұғу керек; үшінші -- сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт қайтарып ойланып, көңілге бекіту керек; төртінші - ой кеселі нәрселерден қашық болу керек. Егер кез болып қалса, салынбау керек. Ой кеселдері: уайымсыз салғырттық, ойыншы-күлкішілдік, я бір қайғыға салыну, я бір нәрсеге құмарлық пайда болу секілді. Бұл төрт нәрсе - күллі ақыл мен ғылымды тоздыратұғын нәрселер.
ОТЫЗ ЕКІНШІ СӨЗ
Білім-ғылым үйренбекке талап қылушыларға әуелі білмек керек. Талаптың өзінің біраз шарттары бар. Оларды білмек керек, білмей іздегенмен табылмас.
Әуелі - білім-ғылым табылса, ондай-мұндай іске жаратар едім деп, дүниенің бір қызықты нәрсесіне керек болар еді деп іздемекке керек. Оның үшін білім-ғылымның өзіне ғана құмар, ынтық болып, бір ғана білмектіктің өзін дәулет білсең және әр білмегеніңді білген уақытта көңілде бір рахат хұзур хасил болады. Сол рахат білгеніңді берік ұстап, білмегеніңді тағы да сондай білсем екен деп үміттенген құмар, махаббат пайда болады. Сонда әрбір естігеніңді, көргеніңді көңілің жақсы ұғып, анық өз суретімен ішке жайғастырып алады.ь
Егер дін көңілің өзге нәрседе болса, білім-ғылымды бір-ақ соған себеп қана қылмақ үшін үйренсең, ондай білімге көңіліңнің мейірімі асырап алған шешеңнің мейірімі секілді болады. Адамның көңілі шын мейірленсе, білім-ғылымның өзі де адамға мейірленіп, тезірек қолға түседі. Шала мейір шала байқайды.
Екінші - ғылымды үйренгенде, ақиқат мақсатпен білмек үшін үйренбек керек. Бахасқа бола үйренбе, азырақ бахас көңіліңді пысықтандырмақ үшін залал да емес, көбірек бахас адамды түземек түгіл, бұзады. Оның себебі әрбір бахасшыл адам хақты шығармақ үшін ғана бахас қылмайды, жеңбек үшін бахас қылады. Ондай бахас хусідшілікті зорайтады, адамшылықты зорайтпайды, бәлкім, азайтады. Және мақсаты ғылымдағы мақсат болмайды, адам баласын шатастырып, жалған сөзге жеңдірмекші болады. Мұндай қиял өзі де бұзықтарда болады. Жүз тура жолдағыларды шатастырушы кісі бір қисық жолдағы кісіні түзеткен кісіден садаға кетсін! Бахас - өзі де ғылымның бір жолы, бірақ оған хирслану жарамайды. Егер хирсланса, өз сөзімшіл ғурурлық, мақтаншақтық, хусідшілік бойын жеңсе, ондай адам бойына қорлық келтіретұғын өтіріктен де, өсектен де, ұрсып-төбелесуден де қашық болмайды.
Үшінші - әрбір хақиқатқа тырысып ижтиһатыңмен көзің жетсе, соны тұт, өлсең айрылма! Егерде ондай білгендігің өзіңді жеңе алмаса, кімге пұл болады? Өзің құрметтемеген нәрсеге бөтеннен қайтіп құрмет күтесің?
Төртінші - білім-ғылымды көбейтуге екі қару бар адамның ішінде: бірі - мұлахаза қылу, екіншісі - берік мұхафаза қылу. Бұл екі қуатты зорайту жаһатінде болу керек. Бұлар зораймай, ғылым зораймайды.
Бесінші - осы сөздің он тоғызыншы бабында жазылған ақыл кеселі деген төрт нәрсе бар. Содан қашық болу керек. Соның ішінде уайымсыз салғырттық деген бір нәрсе бар, зинһар, жаным, соған бек сақ бол, әсіресе, әуелі - құданың, екінші - халықтың, үшінші - дәулеттің, төртінші - ғибраттың, бесінші - ақылдың, ардың -бәрінің дұшпаны. Ол бар жерде бұлар болмайды.
Алтыншы - ғылымды, ақылды сақтайтұғын мінез деген сауыты болады. Сол мінез бұзылмасын! Көрсеқызарлықпен, жеңілдікпен, я біреудің орынсыз сөзіне, я бір кез келген қызыққа шайқалып қала берсең, мінездің беріктігі бұзылады. Онан соң оқып үйреніп те пайда жоқ. Қоярға орны жоқ болған соң, оларды қайда сақтайсың? Қылам дегенін қыларлық, тұрам дегенінде тұрарлық мінезде азғырылмайтын ақылды, арды сақтарлық беріктігі, қайраты бар болсын! Бұл беріктік бір ақыл, ар үшін болсын!

Құтты білік
Аса Мейірімді, ерекше Рахымды Аллаһтың атымен бастаймын!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Әзіз уа ұлы Аллаһтың құдіреттілігі айтылады
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аллаһ атымен бастадым сөз әлібін,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жарылқаған, жаратқан бір тәңірім!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шексіз құрмет, шүкірлік[1] мың да бір,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ол мәңгілік, Хаққа[2] лайық кіл қадір.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жаратты Ол: жасыл көк, ай, күн, түнді,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қара жер, ел, заман, уақыт, бұл күнді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қалады да, жаратты бар болмысты,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бол! - деді де, бірден бәрін болғызды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жаралғанның бәрі мұңлық, мұңы көп,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ием ғана, Жалғыз, шері, мұңы жоқ.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ай, ерікті, Күшті, Мұңсыз құдайым,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұл есімдер Саған ғана лайық!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ұлылық Сен, серігі жоқ Жалғызсың,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жаратушым, жоқ Өзіңмен түсер тең!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Саған өзге кіріге алмас Дарасың,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Әуелгі де соңғы да Өзің, Сарасың.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Күмәнсіз, Хақ, Мәңгілік Сен, Бір ғана,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Санақтан тыс, қатынассыз бір Дара.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Іш пен тысты бірдей білген Асылсың,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көзден - жырақ, көңіліме жақынсың.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жараттың Сен кішісін де, ірісін,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өтер бәрі, Өзің мәңгі Тірісің.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жаралғанға түгел танық Жаратқан,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қос дүниені анық қолға қаратқан.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жасыл көкті безендірдің жұлдызбен,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қара түнді жарық еттің күндізбен.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қанша ұшқан, жүрген, жүзген, інде өскен,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішіп-жемі Сенен болып күн кешкен.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көк үсті мен жер қойнының арасы,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мұқтаж Саған, жоқ өзгеше шарасы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Хаққа бүтін сенсең, тілді табындыр,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көңілің сенсе ақылыңды бағындыр!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мұңсыз Ием! Мен бір мұңлық құлыңмын,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Күнәмді кеш мейіріміңе жылындыр.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сыйындым мен, Сенде үміт, сенім де,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өзің қолда мұңға батқан жерімде!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аллаһтың Елшісі туралы айтылады, оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Рахымды Ием пайғамбарын жіберді,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кісі ізгісі, ел сарасы жігерлі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Түнек түнде шамы болды халықтың,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Саған, жұртқа нұрын шашты ол жарықтың!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ол Аллаһтың жаршысы, ерім, білгейсің,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сен содан соң, тура жолға кіргенсің.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ата-анадан жетім қалып келді ол,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Үмбетіне тілек тілеп, берді жол!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Күндіз жемей, көр, түнімен жатпады,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сені жақтап, қолдамады басқаны.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сені тілеп, бейнет шекті күні-түн,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Салауат айт[3], мақта, ақта үмітін!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Елге деген рахымы ол құдайдың,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қылығы хош, құлқы түзу, шырайлы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көркем мінез, ақылды, аппақ пейілді,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жаны жомарт, қолы ашық, мейірлі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пейіл бұрдым енді оның жолына,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сүйдім сөзін, сендім ділі оңына.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ия иләһім[4], қорғап менің көңілімді,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қияметте пайғамбармен бір еткін!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қияметте көрсет толық жүзіңді,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Рақым етіп, Раббым, өткіз өзімді!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Төрт сахабаның ерекшеліктері туралы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Төрт серігі бар еді оның сенетін,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Әрбір істе бірге қолдап еретін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бәрінен де Атық[5] ұлы, ірі де,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Хаққа түзу көңілі де, ділі де!
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тәрк қылды мал, жан-тәнін, жүдеді,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тек пайғамбар сүйінішін тіледі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сонсоң, Фаруқ[6] еді кісі сарасы,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тіл-ділі сай, халықтың ең данасы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Діннің көркі, жәрдемші еді асқан ол,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шариғатты халыққа кең ашқан сол[7].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Үшіншісі, Оспан - жомарт, ақылды,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тандаулы ер, сақи, кең-мол, асыл-ды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Әли - сонсоң, жігерлі, мәрт, ер-ді,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жүректі, отты, ақыл-ойы кемел-ді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қолы ашық, сара-таза жүрегі,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Білімді, есті, даңқты әрі ірі еді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұлар діннің, шариғаттың жаршысы,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тартқызды азап кәпір, дінсіз қылығы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұл төртеуі төрт тұғырдай мен үшін,
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Түзілсе олар, болар тірлік, келісім.

ҰЛАҒАТ СӨЗДЕР
Еліңнің ұлы болсаң, еліңе жаның ашыса, азаматтық намысың болса, қазақтың ұлттық жалғыз мемлекетінің нығайып-көркеюі жолында жан теріңді сығып жүріп еңбек ет. Жердің де, елдің де иесі өзің екеніңді ұмытпа!
Н.Ә.Назарбаев
Әрбір шаңырақ ұрпақты болсын, ырысты болсын, ырысы жұртқа жұғысты болсын!
Н.Ә.Назарбаев
Әйел өзін сенімді сезінген жерде отбасы да берік, балаларының болашағы да жарқын.
Н.Ә.Назарбаев
Жер бетіндегі жақсылық, ізгілік, қайырымдылық атаулының бәрі де ананың ақ сүтінен тарайды.
Н.Ә.Назарбаев
Баланың жақсысы - қызық, жаманы - күйік.
Абай
Сіз ұлыңызды немесе қызыңызды тек өзіңіздің ата-аналық қуанышыңыз үшін ғана тәрбиелеп жатқан жоқсыз. Сіздің отбасыңызда және сіздің басшылығыңызда болашақ азамат, болашақ қайраткер және болашақ күрескер өсіп келеді.
А.С.Макаренко
Жақсы семьяда жазалау деген атымен болмайды. Ал бұл - семья тәрбиесінің ең дұрыс жолы.
А.С.Макаренко
Ана үшін аянба - ант ұрады,
Бала үшін аянба - бетің күйеді.
Ел үшін аянба - ерлігіңе сын,
Жұрт үшін аянба - жігіттігіңе сын.
Б. Момышұлы
Инабатты болса - әйел көрікті,
Ақ сақал жарасса - шал көрікті,
Сүйікті болса - ағайын көрікті,
Үлкен шаңырақтың жанында отау көрікті,
Жібек шатырдың жібі көрікті,
Өнегелі болса - бала көрікті.
Қорқыт баба
Әйел-Ана - барлық қиындықты жеңетін сарқылмайтын күш, тірліктің қайнар бұлағы.
М. Жұмабаев

Ата-ананы ұмытқан жас - опасыздың опасызы, рақымсыздың рақымсызы.
Ғ.Мұстафин.

Ата-бабасын сыйламау - азғындықтың белгісі.
А.С.Пушкин
Баланың жақсысы - әке мен шешенің ары, ата-ананың абыройы; жаманы - қайғысы, азап-соры.
В.А.Сухомлинский
Балаға берілетін бірінші тәрбие ата-анасын, туған-туысын, жолдасын сыйлауға үйретуден басталады. Себебі ата-анасын сыйламаған бала жолдасына да, қоғамға да пайда келтіре алмайды.
Ы.Алтынсарин
Ұлым, саған айтам...
Үлкенге сәлем бер, жолын кесіп өтпе. Жүріп келе жатқан адам отырған адамға, атты адам жаяуға, аз адам көпке сәлем беруге тиіс.
Үлкендер мен ғалым адамдар алдында көп сөйлемеуге тырыс.
Үйге кісі келсе орныңнан тұрып жайдары қарсы ал, киімін іл, төрге шығар. Үлкендерден бұрын тамаққа қолыңды салма.
С.Кенжеахметұлы Жеті қазына

Адамның қалыптасуы бала кезден басталады. Жақсылық та адам ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.