Эль – Нинью

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Эль - Нинью

Оңтүстік тербеліс және Эль - Нинью (исп. EL Nino) - бұл глобальды мұхит - атмосфералық құбылыс. Тынық мұхитының негізгі сипаты бола отырып, Эль - Нинью және Ла Нинью (исп. La Nina - қыз) . Тынық мұхитының шығыс бөлігінің тропикаларында судың жоғарғы бетінде температуралық флуктуациялар түрінде болады. Бұл құбылыс атаулары жергілікті халықтың испан тілінен пайда болған және ғылыми айналымына 1923ж Гилберт Томас Уолкер енгізген, сәйкесінше «қыз» және «бала» деген береді. Олардың оңтүстік жарты шар климатына әсеін дәріптеу өте қиын. Оңтүстік тербеліс Гомти аралы және Австралиядағы Дарвин қаласының арасындағы ауа қысымының айырмашылығынан айлық және мезгілдік флуктуациялар туғызады.

Уолькер деп аталатын циркуляция тынық мұхиттық құбылыс ENSO (EL Nino Southern Oscillation) ның негізгі аспектісі болып табылады. ENSO - бір глобальды жүйеде мұхиттық және атмосфералық циркуляциялар түрінде жүріп жатқан мұхит - атмосфералық климаттық флуктуациялардың жиынтығы. ENSO - әлемге ауа райы мен климаттың жылда өзгеру көзі (3-8 жыл) ретінде белгілі. ENSO Тынық, Атлант және Үнді мұхиттарында сигнатураларға ие.

Тынық мұхитында Эль - ниньюдің жылы құбылыстары уақытында қыздырылып, тынық мұхитының көп бөлігіне таралады және SOI интенсивтілігімен тура байланыста тұрды. (SOI - Оңтүстік тербеліс индексі) . Тынық мұхиты мен Үнді мұхитының арасындағы ENSO құбылыс негізгі күйде болған уақытта, атлант мұхитындағы ENSO біріншісінен 12-18 айға қалып қояды. ENSO құбылысы кездесетін көп елдер, ауылшаруашылығы және балықөсіру секторының арқасында экономика жағынан дамушы болып табылады. ENSO құбылысының жаңа пайда болған мүмкіндіктері үш мұхитта әлеуметтік - экономикалық мәнге ие болуы мүмкін. ENSO жер климатының глобальды және табиғи бөлігі, онда глобальды жылытудың жиілігі нәтижесінде интенсивтілік өзгерісі пайда болады ма, соны білу керек. Төменгі жиілікті өзгерістер табылып қойған. ENSO - ның декадааралық модуляциялары да болуы мүмкін.

Кәдімгі тынық мұхиттық шаблон. Экваториалдық желдер батыстан жылы су бассейнін жинайды. Салқын су Оңтүстік климатының жағалаулар да буландырылады. (NOAA (PMEL) TAO) .

Эль - Нинью және Ла Нинью Тынық мұхитының орталық тропикалық бөлігін кесіп өтетін өлшемі 0, 5 ⁰ С көп болатын теңіздік беткі температуралық аномлия түрінде ресми анықталған. 5 ай бойында +0, 5 ⁰ С (-0, 5 ⁰ С) жағдайы байқалса, онда бұл Эль - Нинью эпизоды түрінде жіктеледі. Соңғысы ретсіз аралықтармен 27 жылда болады, әдетте 1 немесе 2 жылға созылады.

Эль - Ниньюдің алғашқы белгілері келесілер:

1. Үнді мұхитында, индонезия және Австралияда ауа қысымының артуы.

2. Гайти мен Тынық мұхитының қалған Орталық және Шығыс бөлктерінде ауа қысымы азаяды.

3. Тынық мұхитының Оңтүстік бөлігіндегі пассаттар әлсірейді және шығысқа бағытталады.

4. Жылы ауа шөлдерде жаңбыр жауғызып, перу маңында да пайда болады.

5. Жылы су тынық мұхитының батыс бөлігінен шығысқа таралады. Ол өзімен бірге құрғақ аудандарға жаңбыр болып келеді.

Тропикалық судың біріккен планктондардан құралған Эль - Ниньюдің жылы ағысы және оның Экваториалды ағыстың шығыс протокын қыздыруы гумбольт ағысының суық, бай планктонды суымен, сондай - ақ, кәсіпшілік балықтың көп популяциясы бар Перу ағысы сияқты ағысқа ауыстырылады. Қыздырудың үлкен бөлігі бірнеше ауға немесе аптаға созылады, содан кейін ауа - райы шаблондары қалыпты жағдайға қайтады және балық аулау артады. Эль - Нинью шартыбірнеше айға созылса, экстенсивті мұхиттық жылу жүреді, кейін сыртқы нарықтағы локальды балық кәсіпшілігіне кәдімгідей экономикалық соққы беруі мүмкін.

Волкер циркуляциясы күнмен қыздырылған су мен ауаны батысқа жылжытатын шығыс пассаттары сияқты жоғарғы қабатта байқалады. Ол соңдай - ақ, Перу және Эквадор жағалауларында мұхиттық анвелланз құрады да, суық планктон бай су балық басын арттырып беткі қабатқа түседі. Тынық мұхитының батыс экваториалды бөлігі жылы, ылғал ауа және төмен атмосфералық қысымды болады. Жиналған ылғал тайфундар мен штрондар түрінде түседі. Нәтижесінде мұхиттың бұл жері шығыс бөлігіне қарағанда 60 см жоғары болады.

Тынық мұхитында Ла - Нинья өз кезегінде жоғары температурамен сипатталатын, Эль - Ниньюмен салыстырғанда шығыс экваториалды бөлігінде суық температурада болады.

Ла - нинью уаықытнда атлантты тропикалық циклондар жалпы жағдайда күшейеді. Ла - Нинья шарты жиі Эль - Ниньюден соң, әсіресе өте күшті болғанда жүреді.

Оңтүстік тербеліс индексі

Оңтүстік тербеліс индексі Гойти мен Дарвин арасындағы ауа қысымының айырмашылықтарынан айлық немесе мезгілдік флуктуациялардан есептеледі.

SOI - дің ұзақ жағымсыз мәндері Эль - Нинью эпизодтары туралы сигнал береді. Бұл жағымсыз мәндер әдетте тынық мұхитының оталық және шығыс тропикалық бөліктерінің ұзартылған жылуына сәйкес келеді, тынық мұхиттың пассаттарды және Австралияның солтүстігі мен шығысында тұнбаның түсуін азайтады.

SOI - дің оң мәндері күшті тынық мұхиттық пассаттармен және Ла - Нинья эпизодты сияқты атақты австралияның солтүстік бөлігіндегі су температурасының жылуын ассоциациялайды. Осы уақыт көлемінде Тынық мұхитының Орталық және шығыс тропикалық бөлігіндегі су мұздай батайды. Осының барлығымен австралияның солтүстік және шығысында әдеттегіден көп мөлшерде тұнба түсу ықтималдығы артады.

Эль - нинью шартының көлемді ықпалы

Эль - Ниньюдің жылы суы штормдар түзетіндіктен Тынық мұхитының орталық - шығыс және шығыс бөліктерінде тұнба түсу артады.

Оңтүстік Америкада Эль - Нинью эффектісі Солтүстік Америкаға қарағанда көп айтылады. Әэь - Нинью Перу және Эквадор жағалауларында құбылыс күшті болғанда бірнеше рет су тасқынын болдырып, жылы және өте ыылғалды жаздық периодтарда ассоциацияланады. Ақпан, Наурыз, Сәуір кезіндегі эффекттер критикалық болуы мүмкін. Оңтүстік Бразилия мен Солтүстік Аргентина да әдеттегіге қарағанда ылғалды сезінеді, бірақ көктем және ерте жаз кезінде. Чилидің орталық аудандарында көп мөлшерде жаңбыр жауып қысы жұмсақ болады, ал Перу - Боливиан жазықтығында бұл ауданға тән емес қысқы қар жаууын көреді. Құрғақ және жылы ауа райы амазонка өзені, Колумбия және Орталық америк бассейндерінде байқалады.

Эль - Ниньюдің тура эффектілері Индонезияда ылғалды азаптары, Солтүстік австралия мен Филиппинде орман өрті болу мүмкіндігін арттырады. Сондай - ақ, маусым - тамызда құрғақ ауа австралияның Квинеленд, виктория, Жаңа Оңтүстік Уэльс және Шығыс Тасмания аудандарында байқалады.

Антарктида жартылай аалдарының батысы, росса жерлері, Белинсгаузен және амундасен теңіздері Эль - Нинью кезінде үлкен мөлшерде қармен және мұзбен жабылады. Соңғы екеуі және Уэделл теңізі жылынады да, жоғары атмосфералық қысымда болады.

Солтүстік Америкада қысы әдетте Солтүстік Батыс және Канададағыға қарағанда жылы юолады, сол уақытта Калифорнияның оңтүстігі эәне орталығы сияқты мексиканың солтүстік батысы мен АҚШ - тың оңтүстік шығысы ылғалданады. Солтүстік - батыс тынық мұхиттық штаттары, басқа сөзбен айтқанда Эль - нинью кезінде құрғатылады. Керісінше ла - Нинья кезінде АҚШ - тың Орталық батысы құрғайды. Эль - Нинью сондай - ақ, Атлантикада боран белсенділігінің төмендеуімен ассоциацияланады.

Шығыс Африка, кения мен ганзания және Ақ Ніл барлығы Наурыз, Сәуір, Мамырда ұзақ жаңбырға тап болады. Құрғақшылық желтоқсан мен ақпан бойы Африканың оңтүстік және орталық бөлігінде, негізінен Замбия, Зимбаве, Мозамбик және Ботсвинада қатты байқалады.

Батыс жарты шарының жылы бассейні

Климаттық берілгендерді үйрену Эль - Ниньюден соң жаз периодының жартысында Батыс жарты шартының жылу бассейінің жылынатыны байқалатының көрсетті. Бұл аудандағы ауа райына әсер етеді және Солтүстік атланттың тербеліспен байланысы бар сияқты.

Атлантикалық эффект

Эль - Ниньюге ұқсас эффект кейде атлант мұхитында да байқалады, мұнда Африканың экваториальдық жағалайында су жылы болып, ал Бразилия жағалауында - суық болады. Муки Оңтүстік америкадағы Волкер циркуляциясына жатқызуға болады.

Климаттық емес эффектілер. Оңтүстік Американың Шығыс жағалауында Эль - Нинью балықтың үлкен популляциясын түзетін суық планктонға бай су апвелллингісін азайтады, өз кезегінде тыңайтқыш индустриясына қажетті теңіз құстарының саңғырығының молшылығын азайтады.

Эль - Нинью кезегінде локальді балық кәсіпшілігі индустриясы балықтың жетіспеушілігіне тап болуы мүмкін. 1972 ж эль - Нинью кезінде болған үлкен элемдік балық коллапсы перулік анчоустердің азаюына алып келді. 1982-83 ж. Жағдайлар кезінде Оңтүстік старид және анчоустер популяциялары азайды. Жылы суда раковиндер көбейгенімен, хек суық суға, тереңге кетті, ал креветкалар мен сардинылар оңтүстікке кетті. Бірақ балықтың басқа түрлерін ұстау артты, мысалы, кәдімгі ставридге жылы құбылыс кезінде популяциясын арттырды.

Жағдайдың өзгеруінен балықтың түрлерінің және мекендерінің өзгеруі балық индустриясына мәселелер тудырды. Перу сардинасы Эль - Ниньюге бола Чили жағалауына кетті. Басқа шарттар тек ары қарай шиеленісуге алып келді, содан 1991 жылы Чилиде балық аулауға шектеу қойылды.

Эль - Нинью индия тайпасы Мочиконың және Перу мәдениетінің басқа тайпаларының жойылуына алып келді деп болжайды.

Эль - Ниньюдің туу себептері

Эль - Ниньюді болдыратын механизмдер әлі күнге дейін зерттелуде. Болжам жасауға мүмкіндік беретін және себептерін көрсететін шаблндарды таңдау қиын.

Негізгі теориялар

1969ж Бьеркнес Тынық мұхитының шығысындағы анамальды жылу жылуы суды Батысқа жылжытатын пассаттар мен Волкер циркуляциясын әлсіретіп, батыс шығыста температура айырмашылықтары әлсіреді, батыс - шығыста температура айырмашылықтары әлсіреді деп болжайды. Нәтижесінде шығыста жылы су көбейеді.
1975 жылы Виртиктердің болжауынша, пассаттар жылы судың батыстық дөңесін құруы және кез келген желдің әлсіреуі жылы судың шығысқа қарай жылжуына мүмкіндік беретін еді. 1982 -83 жылы жағдайларға ешқандай дөңестер байқалмаған.
Зарядтаушы осциллятор: Бірнеше механизмдер ұсынылды, экваториалды аудандарда жылулық аймақтары құрылса, онда олар Эль - Нинью көлемімен барынша жоғары биіктікке шашылады. Суық облыстар кейін келесі құбылыс болғанша бірнеше жыл бойы жылуды жұқтырушы.
Батыс Тынық мұхитының Оссцилятор: Тынық мұхитының Батыс бөлігінде бірнеше ауа - райы шарттары шығыс жел аномалиясын тузығуы мүмкін. Мысалы Солтүстіктегі циклон мен оңтүстіктегі антициклон, олардың арасында шығыс желінің пайда болуына алып келеді. Мұндай шаблондар Тынық мұхиты арқылы Батыс ағыспен әсерлесіп, шығысқа жылжу тенденциясын құруы мүмкін. Бұл уақытта Батыстық ағыстың әлсіреуі түпкілікті тригер болуы мүмкін.
Тынық мұхитының экваториалды бөлігі тәртібінің кенеттен болатын вариацияларынан Эль - Ниньюге жақын шарттарға алып келуі мүмкін.
Мадден - Джулиан осиллияциясы (MJO - Madden - Julian Oscillation) - бұл өзгерудің Эль - ниньюге алып келетін кенет эвалюцияға жел флуктациясы - төмен дәрежеден соғатын және Тынық мұхитының батыс және орталық бөліктеріндегі тұңбалар түрінде бклад салу көзі болып табылады. Мұхиттық толқын Кольвиннің шығыс - батыста таралуы MJO тулыруы мүмкін.

Теорияның тарихы

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.