Есту мүшесі

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ЕСТУ МҮШЕСІ

Сыртқы құлақ

Сыртқы кұлақ - аuris ехtегna- құлақ қалқаны мен сыртқы дыбыс жолынан тұрады.

Құлақ қалқаны - аuricuIа - әдетте құлақ деп аталады, ол терімен қапталған серпінді шеміршектен түзілген. Құлақ қалқанының сыртқы формасы мен шығыңқы жерлері шеміршекке байланысты: бос қайырылған жиегі -құлақ шиыршығы -- һеІіх және оған параллель қарсы шиыршық - аntheIіх, сондай-ақ алдыңғы томпақ - құлақ бүртігі - tragus және соның артында жатқан құлаққа қарсы бүртік - antitragus - деп аталады.

Құлақ қалқаны төменгі жағында адам үшін тән прогрессивті белгі болып табылатын шеміршексіз құлақ сырғалығымен аяқталады, Қалқанның тереңінде кұлақ артында сыртқы дыбыс жолы тесігі ашылады.

Сыртқы есту жолы - meatus acusticus externus - екі шеміршекті және сүйекті бөліктен тұрады. Шеміршекті дыбыс жолы құлақ қалқаны шеміршегінің жоғары және артқа қарай ашық науа түріндегі жалғасы болып табылады. Онық ішкі шеті дәнекер ткань арқылы самай сүйегінің дабыл бөлігінің жиегімен қосылады. Шеміршекті дыбыс жолы жалпы алғанда бүкіл сыртқы дыбыс жолы ұзындығының үштен бірін құрайды. Тұтас дыбыс жолы ұзындығының үштен екісін құрайтын сүйекті дыбыс жолы сыртқа - роrus асusticus externus - арқылы ашылады («Самай сүйегін» қараңыз), осы тесіктің жиегімен дөңгелек сүйекті жүлге - suIcus tympauicus - өтеді.

Тұтас дыбыс жолының бағыты жалйы алғанда фронтальды, бірақ ол. түзу жүрмей горизонтальды жазықтықта да, вертикальды жазықтықта да, S тәрізді, иілім жасайды. Дыбыс жолы иілімдіерінің себебінен тереңде жатқан дабыл жарғағын көру үшін құлақ қалқанын артқа, жоғарыға және сыртқа қарай тартып, оны түзулеу керек. Құлақ. қалқанын жабатып тері сырт-қы дыбыс жолына созылады. Жолдың шеміршекті бөлігінің терісінде май бездері, сондай-ақ сегитеп деп аталатын сарғыш түсті секрет бөлетін ерекше бездер - (gIanduIae cerumionosae - көп. болады.

Дабыл жарғағы - membrana tympani - сыртқы және ортаңғы құлақ . шекарасында жатады, оның жиегі сыртқы дыбыс жолының шетінде рамкаға қойылған сияқты suIcus tympanicus-ке еніп тұрады. Дабыл жарғағы -ке фиброзды са-киңа - апиіиз ііЬгрсагііІадіпеиз - арқылы бекиді. Есту ж suIcus tympanicus алыныа ішкі шетінің қиғаш орналасу қалпына байланысты жарғақ кйғаш, ал жаңа туған нәрестелерде горизрнтальды"дерлік тұрады. Ересек адамда дабыл жарғағы сопақ пішіңді келеді; ол жұқа жартылай жарық өткізетін пластинка болып. табылады, орталарында жалпақ воронка тәрізді ішіне қарай тартылған кіндік - umbo membranae - болады. Оның сыртқы беті есту жолының тері жабындысының - stratum mucosum - жұқарған жалғасымен, ал ішкі беті дабыл қуысының кілегейлі қабығымен- ^: қапталған.

Ортаңғы кұлақ

Ортаңғы қулақ - auris media дабыл қуысын жұтқаншақтың мұрын бөлігімен жалғастыратын есту түтігінен тұрады.

Дабыл қуысы - саұііаз іутрапіса - сама. й сүйегі пирамида-сынын негізінде сыртқы дыбыс жолы мен ішкі кұлак (лаби-ринт) арасында жайғасқан. Онда дыбыс тербелістерін дабыл жарғағынан лабиринтке беретін үш кішкене сүйектен тұратын . тізбек орналасады.

Дабыл қуысыңың келемі үлкен емес (1 см ³ шамасындай) жә-не^ол қабырғасьша қойылған, сыртқы дыбыс жолы жағына қа-райқатты қисайған дабыл аспабына (бубенге) ұксайды. Дабьіл куысының алты қабырғасын ажыратады: . .

1. Дабыл қуысының латеральды. қабырғасы - рагіез тет-Ьгацасеиз - дабыл жарғағы мен сыртқы есту жолының сүйекті пластинкасынан түзіледі. Қуыстың жоғарғы күмбез тәрізді ке-нейген бөлігінде - гесеззиз тетЬгапае іугпрапі зирёгіог-екі есту сүйекшесі- балғашықтың басы мен төе жатадьг Ауырған кезде ортаңғы құлақтың патологиялық өзгерістері осы гесеззиз-те айқын білінеді.

2. Дабыл куысының медиальды қабырғасы лабиринткежал-ғасып жатады да, сондықтан лабиринттік қабырға рагіез ІаЬу-гіпіһісиз деп а-қалады. Онда екі терезе: ұлуға алып баратын дөңгелек - іепе5Іга сосһіеае, ол тетЬгапа іутрапі зесипсіагіа-мен тартылып жабылғаіі жәнё үезііһиіит ІаЬугіпіһі ішіне ашы-латын согіақ терезе - іепезіга уезііЬиіі - орналасады. Соңғы тесікке үшінші дыбыс сүйекшееінің- үзеңгінің табаны еніп тұрадьі.

3. Дабыл куысының артқы қабырғасында - рагіез тазіоі-сіеиз-те т. зіаресііиз орналасуға арналған қырат бар. Кесеззиз тетЬгапае іутрапі зирегіог артқа қарай емізік тәрізді өсінді-нің үқгіріңе - апігит тазіоісіеит-ге жалғасады, ол үңгірге өсіндінің ауалы ұяшықтары - сеііиіае тазіоісіеае ашылады. Апігшп тазіоісіеит - емізік тәрізді өсінді жағына қарай еніп тұрған кішкене қуыс. Ол емізік тәрізді өсіндінің сыртқы бетінен зріпа зиргатеаііса артындағы есту жолының артқы қабырға-сымен шектесетін сүііек қабатымен бөлінеді. Әдетте сол жерде емізік тәрізді есінді іріңдегенде үңгірді ашады,

4. Дабыл қуысыньщ алдыңғы қабырғасы ішкі үйқы артерия-сына жақьш жанасып жатқандықтан рагіез сагоіісиз деп ата-лады. Бұл қабырғаның жоғарғы бөлігінде есту түтігінің ішкі тесігі - озішггі іутрапісит іиһае аисүае - орналасады, ол жаңа туған нәресте мен сәбиелерде кең ащылып тұрады, ин-фекцияның жиі-жиі жұтқыншақтан ортаңғы құлақ қуысы мен одан эрі бассүйек ішіне өтіп кетуі осыған байланысты.

5. Дабыл қуысьшың жоғарғы кабырғасы - рагіез іедтепіа-ііз - пирамиданың алдыңғы бетінде іедтеп іутрапі-ге сәйкес келіп, дабыл куысын бассүйек қуысынаң бөліп тұрады. ■

6. Дабыл қуысьшын төменгі қабырғасы немесе түбі - рагіез ] и§-и1агіз, Гозза іи^иіагіз екеуі көрші орналасып, басеүйектің не-гізі жағына қарайды.

Дабыл қуысында орналасқан үш кішкене дыбыс сүйекшеле-рі өздерінің пішіндеріне қарай балғашық, төс және үзеқгі деп аталады. 1. Балғащықтың _: -таііеиз - домалак басы, мойны арқылы сабымен жалғасқан. 2. Тестің - ^а - іпсиз - денесі және екі өсіндісі болады, олардың біреуі қысқалауы - сгиз Ьгеуе - артқа қарай бағытталып, шүқыршаққа тіреледі, ал екіншісі - ұзын өсінді - балғашық сабына параллель және одан медиаль-ды әрі артқа қарай жүреді, ұшында үзеңгімен буындасатын кіш-кене томпағы болады. \

_: ) ' Есту түтіёі (іиЪа апсүа) немесе Евстахий түтігі (Еизіа-сһіі, оеыдан түтіктің кабынуы - евстахиит), ауанын жұтқын-шақтан дабыл қуы. сьша келуіне -ариалған, осы аркылы, қуыс іші мён сыртқы атмосфера қысымы арасындағы тепе-теңдік еақ-талады. Бүд лабиринтке дабыл ж. арғағы тербелістерін дұрыс өткізу үшін қажет. Дыбыс түтігі өзара қосылатын сүйекті және шеміршекті бөліктерден тұрады. Олардың қосылған жерінде- ізітиз іиЬае - түтік өзегі тар келеді. Дабыл қуысында тесік-тен-'05ІІШП ^: іутрапісит іиЬае аисНііуае-ден басталатын түтік-тін сүйекті бөлігі самай сүйектің бүлшыкеттүтікті өзегінің тө-менгі}үлкен бөлімін- зетісапаііз іиһае аисуае - алып жа-тады. Сүйекті бөліктің жалғасынжүрайтын шеміршекті бөлік сергіімді шёадіршекТен' түзіледі.

Тутік төменгі жақта жұтқынщақтын латеральды қабырға-сында жұтқынШақ тесігімен - озііит рһагупееит іиЬае аисШі-уае - аяқталады, осы жерде шеміршек жиегі жұтқыншаққа енё іогиз іиЬагіиз-ты түзеді. Есту түтігін астарлайтын кілегейлі ка-бық кірпікшелі эпителиймен жабылған, бұл кабықта кілегейлі бездёр мен ли. мфалық түйІншелер орналасқан. Бұл түйіншелер жүткыншаққа ашылатын тесік жаңында, көп мөлшерде (түтік бадамшасы) жиналады. Түтіктің шеміршекті белігінен т. іепзог үеіі раіаііпі басталады, сол себепті жұту кезінде осыбұлшықет жиырылғанда түтік кеңейіп, одан ауаның дабыл куысына енуі жеңілдейді. ^}.

Ішкі құлақ

1у Ішкі кұлақ немесе лабиринт, самай сүйегі пирамидасының қабатьшда дабыл куысы мен ішкі дыбыс жолы арасында орна-ласады. Ішкі есту жолы аркылы лабиринттен п. үезііЬйІососһіеа-гіз шығады. Суйекті жәке жарғакты -лабиринттерді ажыратады. Жарғақты лабиринт сүйекті лабиринттің ішінде жатады.

Сүйекті лабиринт - ІаЬугіпіһиз оззеиз - кабырғалары ты-ғыз сүйеқтерден тұратын, өзара жалғасатьін кішкене қуыстар-дан тұрадьі. Онда үш бөлімді: кіреберісті, жартылай дөнгелекті әзектерді, ұлуды ажыратады, ұлу кіреберістен алға карай, ме-диальды және біршама төмендеу, ал жартылай дөнтелекті өзек-тер артқа қарай, латеральды және одан жоғары қарай орнала-сады. •,

Кіреберіс - уезііЬиІит - лабиринттін ортаңгы бөлігін кұ-райдьі, ол арт жағынан жартылай дөңгелекті өзектердің бёс те-сігімен, алдыңғы жағынан кеңдеу тесік арқылы үлу өзегімен жалғасатын кішкене, шамамен сспакша пішінді қуыс. Кіребе-рістің дабыл қуысына қараған латерадьды қабырғасында бізге белгілі үзеқгі сүйекше пластинкасы алып жатқан тесік - іе-пезіга үезііЬиІі - орналасады. Қіреберістің медиальды қабыр-

150

ғасншың ішкі бетімен өтетін қыркашық - сг. ііга уезШшІі - ар-қылы кіреберіс қуысы екі ойысқа бөлінеді, олардың жартылай дөңгелекті өзектермен жалғасатык артқыеы - гесеззи5 еіііріі-сиз - ал ұлуға жақын алдыңғысы - гесеззиз зрһегісиз деп ата-лалы. Кесезбаз еіііріісиз-те кішкене тесік бар, одан һирамида-ңық сүйекті заты арқылы өтіп, . . оның артқы кабырғасында аяк-талатын кіреберіс сукұбыры - арегіига іпіегпа а^иесіисіиз уезіі-Ьи!і - басталады. Қырқашықтың арткы. шеті ^; астыида кіре-берістің төменгі қабырғасыйда, . ұлудың^жарғақты; жолынық . басталуын. а сәйкес келетін кішкене ойыс -- гесеззиз. сосһіеагіз - жатады.

2. Суйекті" жартылай дөқгелекті езектер--сапаіез зеті-сігсиіагез озвеі-езара перпендикуляр жазықтықта орналас-қан уш доға тәрізді сүйекті жолдар. Алдыңғы жартылай дөңгелекті өзек-сапаііз зетісігсиіагіз апіегіог - самай сүйек пирамидасының осіңе тік бұрыш жасай вертикальды орналаса-ды, арткы жартылай деңгелекті өзек те - сапаііз зетісігсиіагіз розіегіог - вертикальды, пирамиданық артқы бетіне параллель дерлік орналасады, ал латеральды өзек- сапаііз зетісігсиіагіз Іаіегаііз - дабыл қуысы жағына қарай ене горизонтальды жа-тады. Әрбір өзекте екі аяқшадан бар, алайда олар кіреберісте тек бес тесікпен ашылады, өйткені алдыңғы Және артқы өзек-тердің көрші шеттері бір ортақ аяқшаға - сгиз соттипе - бірігеді. Әр қуыстың аяқшаларының біреуі кіреберісте, кұяр ал-дында ампула деп аталатын кеңейме түзеді. Ампуласы бар аяқ-ша - сгиз атриііаге, ал ампуласы жоқ аяқша - сгиз зітріех деп аталады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.