Эмпирикалық зерттеу әдістері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

9-тарау. Эмпирикалық зерттеу әдістері.

Жоспар:

9. 1 Зерттеулердің эмпирикалық әдістері.

9. 2. Педагогикалық эксперимент, оның түрлері және жүргізілу кезеңдері.

Практикалық сабақтар мазмұны:

№9 Педагогикалық тәжірибелік жұмыс.

Мақсаты: озық педагогикалық тәжірибені зертеу және жинақтаудың әдістемесі.

Жоспары:

1. Педагогикалық тәжірибе түсінігі.

2. Педагогикалық тәжірибелерді зерттеу әдістемесі мен талаптары

3. Озық тәжірибелер өлшемі.

4. Озық тәжірибелер қоржыны, түрлері, оларды топтап мбөлу.

Тапсырма. Озық тәжірибені зерттеудің моделін дайындаңыз.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімін жасаңыз.

Әдістемелік ұсыныстар. Озық тәжірибені зерттеу кезеңдеріне, апробациядан өткізу мәніне назар аударыңыз. Тұтастықты сақтау жағын қарастырыңыз. Тәжірибе қорытудың үш деңгейін ес те сақтаңыз. Озық тәжірибенің қорыту, тарту түрлеріне сипаттама беріңіз.

9. 1. Эмпирикалық зерттеу (эмпирикалық әдістер) - зерттелетін мәселе бойынша нақты материалды жинақтау және құбылысты тіркеу, оларды тізімдеу, сыртқы байланысын айқындау, қабылданған ұғым мен белгіленген деректерді қорыту үшін қызмет ететін эмпиристік таным мен құбылыс шындығын зерделеу амалдары, рәсімдері мен операциялары, ғылыми зерттеу міндеттерін шешу тәсілдері.

Эмпирикалық әдістер тек қана тікелей ақпаратты (жинау) қабылдауды ғана емес, сондай-ақ қордалануды, жіктеуді және зерттеу мәселесі бойынша педагогикалық теория құру үшін бастапқы материалды жинақтауды да қамтамасыз етеді. Олардың жалпы сипаты - нақтылықпен тікелей байланысты болғандығында.

Эмпирикалық әдістерге мыналар жатады:

мағлұматтарды жинақтау (бақылау, әңгімелесу, сауалнама, тестілеу, сұхбаттасу, құжаттар мен іс-әрекет нәтижелерін талдау, оқытушы жұмысы тәжірибесін талдау және т. б. жатады;
бақылау мен өлшеу әдістері (шкалалау, тестілеу және т. б. )
педагогикалық үрдісті өзгертілген және нақты ескерілген жағдайда зерттеу (педагогикалық эксперимент, зерттеу нәтижелерін мектеп жағдайында тексеру) .

Педагогикалық зерттеу әдістерінің ішінде педагогикалық бақылау жиі қолданылады.

Бақылау деп әдеттегі жағдайда педагогикалық құбылыстарды қабылдау арқылы тануды айтады. Ғылыми бақылау арнайы жоспар бойынша жүргізіледі. Жоспарда бақылаудың мақсаты мен міндеттері, обьектісі (сабақ, экскурсия, т. б. жағдайда) жүргізілу әдісі мен техникасы дұрыс көрсетілуі тиіс. Педагогикалық бақылау-бұл белгілі бір құбылысты ұзақ және жоспарлы түрде зерттеудің таным әдісі.

Бақыаулар тікелей және жанама, ашық және жабық, үздіксіз және дискреттік (үзіліспен), монографиялық болуы мүмкін. Зерттеуші бақыланушы обьектінің іс-әрекетіне тікелей белсене қатысса, (оқушылармен бірге) бақылау тиімді болып табылады. Сырттай (құпия) бақылау айналы (әйнекті) қабырға арқылы немесе телекамерамен жүзеге асады.

Бақылау әдісін бастамас бұрын зерттеуші қандай мақсатпен және қанша уақыт бақылау жүргізетінін және қандай күтілетін нәтижелерге келетінін білуі тиіс. Жинаған фактілерді тіркеп жазып қою керек, күнделік жазып, хаттама күйінде тіркеп, бейнетаспаға, үнтаспаға жазып алып, фотосүретке түсіру керек.

Бақылауды жүргізуге қойылатын талаптар:

-мақсаттылығы;

-жүйелілігі;

- ұзақтылығы;

-жан-жақтылығы;

-обьективтілігі;

-бұқаралық;

-әдептілікті сақтау.

Бақылау әдісі. Нақтылы бақылау обьектісі белгіленіп, жоспарлы жүргізіледі.

Бақылау кезеңдері:

-мақсат пен міндеттерді анықтау,

-обьекті, пәні таңдалады;

-бақылау жолдарын анықтау;

- бақылау барысын есепке алу;

-алынған ақпараттарды өңдеу және талқылау.

Кемшілігі-қорытындысына жеке тұлғаның ерекшелігі ықпал етуі.

Бақылау-зерттеу барысында нақты дерек материал жинақтау мақсатымен қандай да педагогикалық құбылысты назарға алынуы. Бақыланған құбылыстар міндетті түрде хатталады. Бақылау нақты нысанмен жеке танысуға орай алдын-ала белгіленген жоспар бойынша жүргізіледі. Бақылау жұмысы келесі кезеңдерге бөлінеді:

1) міндеттері мен мақсаттарын айқындау,

2) бақылаатын обьект, оның элементтерін және ситуацияларын таңдастыру;

3) бақылау және оның барысында ақпарат топтастыруға оңтайлы әрі тиімді тәсілдерді іріктеу;

4) байқалғандарды хатқа түсіру формасын ойластыру;

5) жинақталған ақпараттарды өңдеу және дәйектеу.

Бақылау түрлері: араласа бақылау- ізденуші зерттеу жүргізіп жатқан топтың мүшесі ретінде қатысады, сырттай бақылау- зерттеуші ізденіс жұмыстарына тікелей араласпайды; ашық және жасырын бақылау; тұтастай және таңдмалы бақылау.

Бақылау-орындалуы тұрғысынан ең оңай әдіс, бірақ өзіндік кемшілігі де жоқ емес. Көп жағдайларда бақылау барысындағы ең соңғы нәтижеге зерттеушінің тұлғалық -әлеуметтік жеке-дара бітістері (көзқарасы, мүддесі, жан толғанысы) ықпал жасап, оның қандай да шынайылықтан ауытқуына себепші болуы мүмкін.

Бақылау мәліметтерін әңгіме әдісі арқылы түскен материалдармен толықтырады.

Әңгіме әдісі.

Әңгіме -1. тұлғаның жеке ерекшеліктерін анықтау мақсатымен (мотивациялық және эмоционалдық аясын, білімін, сенімін, қызығушылығын, артықшылығын, ұстанымын, ортаға, ұжымға қатынасын, т. б. ) ұйымдастырылатын психологиялық-педагогикалық зерттеу әдісі. 2. Мұғалімнің мұқият ойластырылған сұрақтар жүйесін қою жолымен оқушыларды жаңа материалды түсінуге әкелетін немесе енді оқып үйренгенді меңгергенін бақылайтын оқытудағы әдіс.

Сұрақ-жауап тұрғысындағы әңгіме және осының кез-келген үлгісі алдын-ала жоспарланған мәселелер бойынша, белгілі бір мақсатпен өткізіліп, мұнда барлығы да тіркеледі: жауапты нысанв, әңгімеге көзқарас, мінез-құлық және т. с. с.

Әңгіме әдісін дұрыс қолдану үшін арнайы жоспар жасап, онда негізгі сұрақтар мен жанама сұрақтардың әңгіме жасаудың әдістері мен тәсілдерін нақты көрсеткен жөн.

Педагогикалық құбылыстарды анықтау үшін әңгіме мұғаллімдер мен ата-аналар және басқа қажетті адамдармен жүргізіледі. Әңгіме барысында зерттеуші жеке адамдардың дербес ерекшеліктерін еске алады. Әңгімені жасөспірімдермен өткізгенде өте жоғары шеберлікті қажет етеді. Әсіресе бастауыш сынып оқушыларымен әңгіме өткізу өте күрделі. Мұны тек бастауыш сынып оқытушылары ғана жүргізе алады. Себебі олар осы жастағы балалардың жас ерекшеліктерін жақсы біледі.

Әңгіменің келесі түрі көбінесе жоғары сынып оқушыларымен мәселені талқылау барысындағы әңгімелесу.

Әңгімелесу еркіндік негізінде жүргізіледі, анықталған мәселеге байланысты сұрақтар дайындалады. Оқушы көзінше жазба жұмысы жүргізілмейді.

Сұрақ-жауап тұрғысындағы әңгіме және осының кез-келген үлгісі алдын-ала жоспарланған мәселелер бойынша, белгілі бір мақсатпен өткізіліп, мұнда барлығы да тіркеледі: жауаптың нысаны, әңгіме көзқарасы, мінез-құлық және т. с. с.

Бұл әдістің артықшылығы: оқушыларды ширатып, жады мен сөйлеуін дамытады, оқушылардың білімін жария етеді, елеулі тәрбиелік мүмкіндіктері бар.

Әңгімелесушілердің түрлері-ауызша қарым-қатынас үдерісінде педагогке тәрбиеленушілермен өзара әрекетте тактика таңдауда ескеруге пайдалы адамның әр түрлі жеке сипаттарының көрінуі.

Басым ойлы әңгімелесушімен (қайсар, шешім қабылдап, жауапкершілікті өзіне ала алатын) әңгімені текке үзіп жібермеуге тырысып, сабырлы болу тиімді, бірақ өзіңнің көзқарасыңды оған батыл, шешімді түрде айту керек; басым ойы жоқ әңгімелесушіні (сапайы, жұмсақ, тез абыржып қалатын) жиі жігерлендіріп, қызығушылықпен тыңдап, дұрыс қорытындыларын қолдау пайдалы. Қарым-қатынаста ұтқыр тәрбиеленуішіні (еті тірі, тақырыптан тақырыпқа жеңіл ауысатын) әңгіме тақырыбына оралып, сыпайы сөйлесіп отыру ләзім. Ригидтіні (тақырып ауысуына ілесе алмайтын шабанды) асықтырмай, оған ақырына дейін сөйлеуге мүмкіндік берілуі тиіс. Экстраверт (төтенше) көпшіл, белсенді, көбінесе әңгімелесушіге бағытталған. Онымен, әдетте, қарым-қатынас жасау жеңіл. Интраверт әңгімеге онша құлы жоқ, егер алдыңғысы аяқталмаса, тақырыптан тақырыпқа қиын ауысады. Оны шыдамды, ойлы түрде тыңдау қажет.

Сұхбат әдісі- қажетті ақпаратты алу немесе бақылау барысында түсініксіздеу болған құбылыстың мәнін аша түсу мақсатымен дербес не қосымша өолданылатын зерттеу тәсілі.

Сұхбат- сұхбат алушының респондентпен қатынасын көздейтін, белгілі жоспар бойынша өткізілетін сұрау, әңгіме әдісінің өзге түрі.

Сұхбат айқындалуы тиіс нақты сұрақтар бойцынша күні ілгері түзелген жоспар мен орындалады. Әңгімелесу еркін жүргізіліп, сұхбаттас кісінің жауаптары хатталмайды, э

Сұхбат алу- қандай да болсын ақпаратты алу мақсатында респондентпен жүргізетін әңгіме, сұрақ:

деректі (құжатты) - фактілер мен оқиғалар нақтыланатын әдіс,
жабық - ұсынылған тұжырымдардан бір немесе бірнеше стандартталған жауаптарды таңдау қарастырылады, «ия», «жоқ», «білмейтін», « келісемін», « келімпеймін», «айту қиын» сияқты стандарт сұрақтарға ұқсас жауаптардың мысалдары;
пікір - адамдардың қандай да болмасын құбылыстар мен оқиғаларға қатынасының білуге бағытталған әдіс;
ашық - жауаптардың сипаты мен саны, олардың түрі және саны ескерілмейді, сыналуышылар оны еркін таңдайды. Осындай сұрақтардың жауаптары, жабық түрге қарағандағы айырмашылығы, әдітте сандық емес, сапалы талдауға салынады.
Еркін - тақырыбы мен түрі регламентпен белгіленбеген әңгімелесулер.
Сұхбаттасудың екінші бір түрі педагогикаға әлеуметтану саласынан енген сұхбат алу. Бұл әдісте сұрақтар алдын-ала түзіліп, бірізділікпен қойылып барады. Сұхбат жауаптары анық жазылып, хатталады.

Сауалнама - 1) белгілі бір тақырып бойынша сұрақтар және оларға қажетті мәліметтер алу мақсатымен жауап жазуға орын қалдырған (немесе жауаптары) сұрақ қағазы; 2) зерттелуші адамдар контигентіне зерттеушінің құрастырған тізімі, олардың жауаптары жалпылау үшін эмпирикалық материал ретінде қызмет етеді:

алып- жүз, екі жүз сұрақтары бар сауалнама;
жабық - ұсынылған жауаптардан таңдау;
найзағай - екі-үш сұрақтардан тұратын сауалнама;
ашық- жауап берушілердің еркін жауаптары;
аралас-сұрақтарының бір бөлігі таңдау бойынша берілетін, сондай-ақ ұсынылатын сұрақтардың шеңберінен шығып кететін сауалнама.

Сауалнама белгілі бір құбылыс туралы ақпаратты зерттеушілердің үлкен тобында анықтап алу үшін сын мен ұсыныстарды анықтау үшін өткізіледі.

Ұжымдағы қарым-қатынасты анықтап алу үшін социометриялық сауалнамалар өткізіледі. Мұндағы сұрақ әдістернің артықшылығы - зерттеуші әр түрлі ақпаратты, үлкен аудиторияны қамти отырып, жинап алады. Кемшілігі - әр сауалнамада толығымен шындық айту элементі болмай қалады, кейдір жауаптар жалған болуы мүмкін және кейбір сұрақтар белгілі бір жас ерекшелігіне сай келмеуі мүмкін.

Бұл жерде мынадай талаптарды сақтау қажет:

зерттелуші құбылысты неғұрлым дәл көрсететін және сенімді ақпарат беретін дәл және нақты сұрақтарды ұқыппен таңдау.
Жауаптарды нақтылауға мүмкіндік беретін тікелей әжәне жанама сұрақтарды пайдалану және олардың шынайылығын анықтау;
берілген сұрақтардың мәні мен маңызы және оларды дайындау кезінде ешкімнің араласпауы;
ашық (кейде жауап беруші өзінің жеке пікірін айтуына болады), жабық (жауаптарының шектеулі нұсқаларымен) сауалнамаларды пайдалану;
дайындалған сауалнаманы сынақтан өтушілердің шағын тобына тексеру, қажетті түзетулерді енгізу; балмен бағалау арұылы қарама-қарсы сауалнамаларды пайдалану.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.