Автокөлікті сақтандырудың ақпараттық жүйесін құру
1. Автокөлік сақтандыру компаниясының іскерлігін зерттеу ... ... ... ... ... ... .
1.1 Сақтандыру компаниясының іскерлігі, сипаттамасы және басқару жүйелері.
1.2 Азаматтардың жеке автокөлігін ерікті сақтандыру жолдары мен заңдары ... ..
1.3 Сақтандыру түрлері, заңды және жеке тұлғалардың автокөліктерін сақтандыру есебін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.Қазақстан Республикасының автокөлік сақтандыру туралы заңдары мен баптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.5. Шет елдегі сақтандыру туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. АВТОКӨЛІКТІ САҚТАНДЫРУДЫҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ
2.1 Сақтандыру компаниясының іскерлігінің зерттеу алгоритмі ... ... ... ... ..
2.2 Сақтандыру компаниясының ақпараттық жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Автокөлікті сақтандыру компаниясынын ақпараттық жүйесін құруға арналган программалык орта ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.4 Автокөлікті сақтандыру компаниясынын ақпараттық жүйесін құрудын программалық жабдығынын сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ДЕҢГЕЙІН БАҒАЛАУ
3.1.Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және сапасын талдау ... ... ... ... ... ...
3.2.Ақпараттық жүйені қорғаужіне ақпараттық қауіпсіздікке қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.3.Ақпараттық жүйені қорғау қауіпсіздік техникасы ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.1 Сақтандыру компаниясының іскерлігі, сипаттамасы және басқару жүйелері.
1.2 Азаматтардың жеке автокөлігін ерікті сақтандыру жолдары мен заңдары ... ..
1.3 Сақтандыру түрлері, заңды және жеке тұлғалардың автокөліктерін сақтандыру есебін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.Қазақстан Республикасының автокөлік сақтандыру туралы заңдары мен баптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.5. Шет елдегі сақтандыру туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. АВТОКӨЛІКТІ САҚТАНДЫРУДЫҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ
2.1 Сақтандыру компаниясының іскерлігінің зерттеу алгоритмі ... ... ... ... ..
2.2 Сақтандыру компаниясының ақпараттық жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Автокөлікті сақтандыру компаниясынын ақпараттық жүйесін құруға арналган программалык орта ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.4 Автокөлікті сақтандыру компаниясынын ақпараттық жүйесін құрудын программалық жабдығынын сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ДЕҢГЕЙІН БАҒАЛАУ
3.1.Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және сапасын талдау ... ... ... ... ... ...
3.2.Ақпараттық жүйені қорғаужіне ақпараттық қауіпсіздікке қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.3.Ақпараттық жүйені қорғау қауіпсіздік техникасы ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Сақтандыру нарығы дегеніміз ұсыныс пен сұраныс арасындағы қалыптасатын, сату мен сатып алу обьектісiнде сақтандырудың қорғауы шығатын, әлеуметтік-экономикалық қарым - қатынастың арнайы саласы болып табылады. Сақтандыпу нарығының қалыптасуының обьективтi негiзi - алда ойламаған кез-келген жағдай мен белгісіз болған оқиғалардан зардап шеккен адамдарға ақшалай көмек көрсету жолымен бірге өндіріс үрдісiн үздiксiз қамтамасыздандыру. Сақтандыру нарығы сақтандыру қоры қалыптасқаннан кейін бөлінетін қоғамды сақтандыру арқылы қорғаудың ақалай қатынастар ұйымдастырудың бірі. Сақтандыру ісіне қоғамдық пайдалану және оны қанағаттандыратын сақтандырушы азаматтардың болуы сақтандыру нарығының міндетті шарттары болады. Біздегілер отандық экономикалық нарыққа көшуі сақтандырушы адамдардың экономикалық қатынастар жүйесіндегі өз орнын және маңыздылығын өзгертеді.Әртүрлі құрылымдық бөлімдерден тұратын күрделі интеграциялық жүйе реттеуші сақтандыру нарығы болып табылады. Сақтандыру компаниясы болмаса сақтандыру қоғамы сақтандыру нарығының алғашқы зневосына ие. Бұл кезде сақтандыру қоры қалыптасуының және де қолданылуының, экономикалық қатынас қалыптасуы, топталған, жеке, коллективті ойлардың арасын жоғары байланыс жүргізіледі.
Сақтандыру компаниясы негізінде сақтандырудың келісім шартын және оған қызмет көрсету жөнінде шешім қабылдайтын, тарихи анықталған сақтандыру қорынның қоғамдық түрі. Сақтандыру компаниясы техникалық қамтамасыздандырылып ұйымдастырылуының жеке даралығы тән. Ресурстардың толық даралығы сақтандыру компаниясының экономикалық ерекшелігі болып табылады. Басқа сақтандырушылармен қарым-қатынасты сақтандырушы компаниялар қайта сақтандыру арқылы жүзеге асырады.
Нарықтағы экономика өзінің азаматтарын ерікі түрде таңдауға итермелейді. Сақтандырушының өз қалауымен шешілетін дүние. Сақтандырушыларға кіммен келісім жасаймын, қандай компанияны таңдаймын деседе еркіндік берілген. Осылардың бары сақтандыру нарығы, ауқымды көлемде сақтандыру қызметін ұсына отырып ескеріледі. Сақтандырудың қызметіне қойылатын баға сақтандырушылардың арасындағы бағаның жоғары бәсекеге ие болуына әкеледі. Сақтандыру нарығы экономикалық бәсекелестікті реттеп отырады. Бәсекелестіктің сақтандыру нарығына пайдасы мүлде жоқ, табысқа жеткізе қоймайды. Сақтандырушы өз қорындағы ресурстарды пайдалануы нарықтық экономикаға әсер етеді. Кәсіпорынның ісіне жауап беретін болғандықтан сақтандырушы жауапты тұлға болып есептелінеді және заңға сәйкес жауапкершілікке ие болады. Жалпы айтқанда сақтандыру нарығы сақтандырудың өнімдерін сату және сатып алумен тікелей байланыс жасаайтын экономикалық қарым - қатынастар жиынтығы. Наырқ сақтандырушы мен сақтанушы арасындағы органикалық байланысты қамтамасыз етеді. Сақтандыру нарығы негізінде тауар шаруашылығында пайда болады және оның бөлінбес маңызды бөлігі болып саналады. Негізгі шарты қоғамдық еңбекті бөлу және оның әртүрлі меншік иесінде болуы. Осы шарттар нарықтық қатынастың даму дәрежесін көрсетеді. Нарықтық қатынастардың субьектілері өз бетінше қалыптасуды сақтандыру нары қалайды. Нарықтық қатынастардың субьектілері өз бетінше қалыптасуы сақтандыру қызметінің сату және сатып алу әріптестерін көлденең, тең және тікелей байланыстадың жүйелерінің дамуын қамтамасыз етеді.
Сақтандыру компаниясы негізінде сақтандырудың келісім шартын және оған қызмет көрсету жөнінде шешім қабылдайтын, тарихи анықталған сақтандыру қорынның қоғамдық түрі. Сақтандыру компаниясы техникалық қамтамасыздандырылып ұйымдастырылуының жеке даралығы тән. Ресурстардың толық даралығы сақтандыру компаниясының экономикалық ерекшелігі болып табылады. Басқа сақтандырушылармен қарым-қатынасты сақтандырушы компаниялар қайта сақтандыру арқылы жүзеге асырады.
Нарықтағы экономика өзінің азаматтарын ерікі түрде таңдауға итермелейді. Сақтандырушының өз қалауымен шешілетін дүние. Сақтандырушыларға кіммен келісім жасаймын, қандай компанияны таңдаймын деседе еркіндік берілген. Осылардың бары сақтандыру нарығы, ауқымды көлемде сақтандыру қызметін ұсына отырып ескеріледі. Сақтандырудың қызметіне қойылатын баға сақтандырушылардың арасындағы бағаның жоғары бәсекеге ие болуына әкеледі. Сақтандыру нарығы экономикалық бәсекелестікті реттеп отырады. Бәсекелестіктің сақтандыру нарығына пайдасы мүлде жоқ, табысқа жеткізе қоймайды. Сақтандырушы өз қорындағы ресурстарды пайдалануы нарықтық экономикаға әсер етеді. Кәсіпорынның ісіне жауап беретін болғандықтан сақтандырушы жауапты тұлға болып есептелінеді және заңға сәйкес жауапкершілікке ие болады. Жалпы айтқанда сақтандыру нарығы сақтандырудың өнімдерін сату және сатып алумен тікелей байланыс жасаайтын экономикалық қарым - қатынастар жиынтығы. Наырқ сақтандырушы мен сақтанушы арасындағы органикалық байланысты қамтамасыз етеді. Сақтандыру нарығы негізінде тауар шаруашылығында пайда болады және оның бөлінбес маңызды бөлігі болып саналады. Негізгі шарты қоғамдық еңбекті бөлу және оның әртүрлі меншік иесінде болуы. Осы шарттар нарықтық қатынастың даму дәрежесін көрсетеді. Нарықтық қатынастардың субьектілері өз бетінше қалыптасуды сақтандыру нары қалайды. Нарықтық қатынастардың субьектілері өз бетінше қалыптасуы сақтандыру қызметінің сату және сатып алу әріптестерін көлденең, тең және тікелей байланыстадың жүйелерінің дамуын қамтамасыз етеді.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
КІРІСПЕ
1. Автокөлік сақтандыру компаниясының іскерлігін
зерттеу ... ... ... ... ... ... .
1.1 Сақтандыру компаниясының іскерлігі, сипаттамасы және басқару
жүйелері.
1.2 Азаматтардың жеке автокөлігін ерікті сақтандыру жолдары мен
заңдары ... ..
1.3 Сақтандыру түрлері, заңды және жеке тұлғалардың автокөліктерін
сақтандыру есебін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..
1.4.Қазақстан Республикасының автокөлік сақтандыру туралы заңдары мен
баптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.5. Шет елдегі сақтандыру
туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
2. АВТОКӨЛІКТІ САҚТАНДЫРУДЫҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ
2.1 Сақтандыру компаниясының іскерлігінің зерттеу алгоритмі
... ... ... ... ..
2.2 Сақтандыру компаниясының ақпараттық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .
2.3 Автокөлікті сақтандыру компаниясынын ақпараттық жүйесін құруға
арналган программалык
орта ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
2.4 Автокөлікті сақтандыру компаниясынын ақпараттық жүйесін құрудын
программалық жабдығынын сипаттау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ДЕҢГЕЙІН БАҒАЛАУ
3.1.Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және сапасын
талдау ... ... ... ... ... ...
3.2.Ақпараттық жүйені қорғаужіне ақпараттық қауіпсіздікке қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3.Ақпараттық жүйені қорғау қауіпсіздік
техникасы ... ... ... ... ... ... .. ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.1 Сақтандыру компаниясының іскерлігі, сипаттамасы және басқару жүйелері
Сақтандыру нарығы дегеніміз ұсыныс пен сұраныс арасындағы қалыптасатын,
сату мен сатып алу обьектісiнде сақтандырудың қорғауы шығатын, әлеуметтік-
экономикалық қарым - қатынастың арнайы саласы болып табылады. Сақтандыпу
нарығының қалыптасуының обьективтi негiзi - алда ойламаған кез-келген
жағдай мен белгісіз болған оқиғалардан зардап шеккен адамдарға ақшалай
көмек көрсету жолымен бірге өндіріс үрдісiн үздiксiз қамтамасыздандыру.
Сақтандыру нарығы сақтандыру қоры қалыптасқаннан кейін бөлінетін қоғамды
сақтандыру арқылы қорғаудың ақалай қатынастар ұйымдастырудың бірі.
Сақтандыру ісіне қоғамдық пайдалану және оны қанағаттандыратын сақтандырушы
азаматтардың болуы сақтандыру нарығының міндетті шарттары болады.
Біздегілер отандық экономикалық нарыққа көшуі сақтандырушы адамдардың
экономикалық қатынастар жүйесіндегі өз орнын және маңыздылығын
өзгертеді.Әртүрлі құрылымдық бөлімдерден тұратын күрделі интеграциялық жүйе
реттеуші сақтандыру нарығы болып табылады. Сақтандыру компаниясы болмаса
сақтандыру қоғамы сақтандыру нарығының алғашқы зневосына ие. Бұл кезде
сақтандыру қоры қалыптасуының және де қолданылуының, экономикалық қатынас
қалыптасуы, топталған, жеке, коллективті ойлардың арасын жоғары байланыс
жүргізіледі.
Сақтандыру компаниясы негізінде сақтандырудың келісім шартын және оған
қызмет көрсету жөнінде шешім қабылдайтын, тарихи анықталған сақтандыру
қорынның қоғамдық түрі. Сақтандыру компаниясы техникалық
қамтамасыздандырылып ұйымдастырылуының жеке даралығы тән. Ресурстардың
толық даралығы сақтандыру компаниясының экономикалық ерекшелігі болып
табылады. Басқа сақтандырушылармен қарым-қатынасты сақтандырушы
компаниялар қайта сақтандыру арқылы жүзеге асырады.
Нарықтағы экономика өзінің азаматтарын ерікі түрде таңдауға
итермелейді. Сақтандырушының өз қалауымен шешілетін дүние.
Сақтандырушыларға кіммен келісім жасаймын, қандай компанияны таңдаймын
деседе еркіндік берілген. Осылардың бары сақтандыру нарығы, ауқымды көлемде
сақтандыру қызметін ұсына отырып ескеріледі. Сақтандырудың қызметіне
қойылатын баға сақтандырушылардың арасындағы бағаның жоғары бәсекеге ие
болуына әкеледі. Сақтандыру нарығы экономикалық бәсекелестікті реттеп
отырады. Бәсекелестіктің сақтандыру нарығына пайдасы мүлде жоқ, табысқа
жеткізе қоймайды. Сақтандырушы өз қорындағы ресурстарды пайдалануы
нарықтық экономикаға әсер етеді. Кәсіпорынның ісіне жауап беретін
болғандықтан сақтандырушы жауапты тұлға болып есептелінеді және заңға
сәйкес жауапкершілікке ие болады. Жалпы айтқанда сақтандыру нарығы
сақтандырудың өнімдерін сату және сатып алумен тікелей байланыс жасаайтын
экономикалық қарым - қатынастар жиынтығы. Наырқ сақтандырушы мен сақтанушы
арасындағы органикалық байланысты қамтамасыз етеді. Сақтандыру нарығы
негізінде тауар шаруашылығында пайда болады және оның бөлінбес маңызды
бөлігі болып саналады. Негізгі шарты қоғамдық еңбекті бөлу және оның
әртүрлі меншік иесінде болуы. Осы шарттар нарықтық қатынастың даму
дәрежесін көрсетеді. Нарықтық қатынастардың субьектілері өз бетінше
қалыптасуды сақтандыру нары қалайды. Нарықтық қатынастардың субьектілері өз
бетінше қалыптасуы сақтандыру қызметінің сату және сатып алу әріптестерін
көлденең, тең және тікелей байланыстадың жүйелерінің дамуын қамтамасыз
етеді.
Сақтандыру қызметiн мемлекеттiк реттеу элементi келiсiм, келiсiлген
жағдайларды және бәсекелестiктi шектеу мақсатында сақтандыру
компанияларының нарықты бөлу әрекеттерiн тоқтату.
Сақтандыру нарығы құрылымы институционалды және территориалды аспектiлердi
сипаттайды. Институционалды аспектi акционерлi, корпоративтi, өзара және
мемлекеттiк сақтандыру компаниялары түрінде көрсетiледi. Территориалды
аспектi жергiлiктi сақтандыру нарығы, ұлттық және әлемдiк сақтандырунарығы
болып бөлiнедi. Нарықтық қатынастардың дамуы аймақтық шектеулердi қоғамдық
– экономикалық прогресс жолында болдырмау, интеграциялық прогресстi күшейту
ұлттық сақтандыру нарығын әлемдiк деңгейге көтеруге әкеледi. Сұраныс пен
ұсыныстың көлеміне қарай сақтандыру қызметі ішкі, сыртқы және халықаралық
сақтандыру нарығы деп бөлеміз. Ішкі нарығы – белгілі бір сақтандырушы
қанағаттандыратын сақтандыру қызметіне сұранысы бар жеткілікті нарық. Ал
сыртқы сақтандыру нарығы – ішкі нарықтың сыртында орналасқан аралас
сақтандыру компанияларына қызмет көрсетуге арналған нарық. Енді әлемдік
нарыққа келетін болсақ - әлемдік шаруашылыққа өызмет ететін сұраныс пен
ұсыныс Салалық бiр белгiсiне қарай нарық: жеке сақтандыру, мүлiктiк
сақтандыру жауапкершiлiктi сақтандыру, экономикалық тәуекелдiлiктi
сақтандыру болып бөлiнедi. Сақтандыру нарығының қатысушылары болып
сатушылар, сатып алушылар және делдалдар, ассоциациялар есептеледi.
Сатушылар категориясын сақтандыру компаниялары құрайды [3]. Сатып алушылар
ретiнде сақтандырушы-жеке және заңды тұлғалар шыға алады. Сатушы мен сатып
алушы арасында делдал ретiнде сақтандыру агенттерi және сақтандыру
брокерлерi шыға алады. Сақтандыру нарығының арнайы тауары – сақтандыру
қызметi. Олкелiсiм шарт негiзiнде заңды немесе жеке тұлғаға ұсынылуы
мүмкiн. Егер қоғамдық позициядан сақтандыру арқылы қорғау қажет болса,
сақтандыру мiндеттi тұрде болады.
Қазігі кезде сақтандыру қызметіне автоматтандыру және электрондық
сақтандырудың саласы кең пайдалануына байланысты көптеген өзгерістер
болуда. Арнайы қызмет және универсалды қызмет болып әлемдік тәжірибеде
сақтандыру даму үстінде. Қоршаған ортаның диалектикалық бірігуі. Сақтанушы
жағынан ішкі орта басұарылады. Сақтандыру жағынан басқарылмайтын
элементтерден сыртқы жүйе тұрады. Ішкі ортаны сырқты орта қоршап шектеп
тұрады. Ал ішкі жүйеге сақтандыру компаниялардың нарықтық жүйенің ядросын
құрап басқарылатын айнымалылар жатады. Сақтандыру компаниялармен
басқарылатын айнымалылардың негізгісі: сақтандыру плюстерін сатуды
ұйымдастыру, сақтандыру өнімдері, сұраныстың қалыптасуы, сақтандырушының
инфраструктурасы, тарифтер жүйесінің икемділігі. Сонымен бірге ішкі жүйе
нарықты жаулап алу мақстанына жеьуге бағытталған айнымалылар нарықтық жүйе
ядросына кірмейтіндер де нарықта белгілі сақтандырушының жағдайын
білдіретін метриалдық, сақтандыру компанияның адамдық және қаржылық
ресурстары жатады. Қаржылық жағдай сақтандыру қоғамында маңызды орындарға
ие болады. Бұл көп жағдайда сақтандыру қоғамының басшысының бірлігінің де
байланыстары бар. Нарықта сақтандыру компаниясының саясатын осы факторларға
байланысты анықталады. Жоғарыда тоқталған басқару копоненттері бір –
бірімен тығыз байланысты. Тиімді шешімді таңдай білу бас менджерге
жүктеледі. Сақтандырушы нарыққа алып келетін басқару факторларының бірі –
сақтандыру өнімі болып табылады. Ол жеке және мүліктік сақтандыру түрінің
шарты. Нарықтың өзгеріп отыруына байланысты сақтандыру компаниясының
басшысы жаңа сақтандыру қажет па жоқ па екенін шешеді. Тарифтің жұмсақ
жүйесі сақтандырушы басқаратын ішкі нарық жүйесінің негізін қалайды.
Мақсатты бағытталған тарифтік саясатты сақтандыру компаниясының басшысы
таңдауы тиіс. Нарықтың сыртқы қоршаған ортасы өзара байланысқан күштер
жүйесі, ол нарықтың ішкі жүйесін қоршап, оған әсерін тигізіп отырады.
Сақтанушы өзінің коммерциялық жұмысын сырқы орта жағдайларында жоспармен
жүргізіліп отырылады. [4.
Нарық ол жабық жүйе болып табылмайды, себебі оны қоршап отырған әлемдік
сақтандыру оқшау емес. Атап өтілгендей негізгі элементтерге сақтандырушының
инфрақұрылымы, нарықтық сұраныс, бәселестіік жатады. Потенциалды
сақтандырушы шешімі келесі экономикалық және психологиялық алғы шарттарға
байланысты: сақтандырушылар өз сақтандыру қызығушылығын жоғарғы деңгейлі
нәтижесін көргісі келеді; сақтандырушының жұмысы әрқашан тиімді болып
келеді. Сақтандыру компанияларының сақтандыру қоры тааихи айқындалған,
ұйымдастырылған түрдегі, экономикалық ортамен тығыз байланыста болатын
форма.
Сақтандыру компанияларының дамыған елдерде жиі кезедесетін
проблемалары:
- ішкі сақтандыру тобының болуы;
- жаңа ақпараттық технологиялардың қолданысқа енуі;
- қаржылық алданыстар;
-сақтандыру жұмысымен айналысатын адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
-персоналдың тең емес жастық құрылым;
-қаржылық алдаулар;
-сақтандырушылар жағынан сұраныстың өсуі;
Еншілес компаниялары бар немесе бөлімдері бар шет елдегі сақтандыру
компаниялары халықаралық саясатқа сезімтал болып келеді. Әлеуметтік саланың
сақтандыру комнияларына әсері үлкен және персоналды клиенттер сұранысы
тығыз болып табылады. Елдегі индустрианың өсуіне байланысты сақтандыру
компанияларының клиенттеріне қызмет көрсету жоғары стандарттарды талап
етеді. Батыстың сақтандыру компанияларын қаруландыруға кірісіп, түпілікті
жолмен сақтандырушының қызметіне стереотип ұғымының өзгеруі жаңа ақпараттық
технолоияларға байланысты болып табылады. Сақтандыруды ақпараттық
технология арқылы жүзеге асыру еңбек өнімділігін арттырып, оперативті
шешімдер қабылдауға мүмкіндік берді. Жұмыстың көп бөлігін жұмысшылар аз
жасайды. Ал электронды жүйе жұмысына компьютер инженерлері, бағдарламалар
қабылданады. Қазіргі жаңа ақпараттық технологиясы ақпаратқа жол ашып,
сақтандыру қызметіне және несие карточкаларын енгізу болып табылады. Осы
арқылы сақтандыру компаниялары мен коммерциялық банктер арасындағы
бәселкелестікке ие болады. Кейінгі кезде банк тәжірибесінде банкассюранс
термині қолданыста жүр, аударғанда банктік сақтандыру деген мағынаны
береді. Коммерциялық банктердің сақтандыру ісіне енгізілуінің бірен – бір
формасы сақтандыру трастарының құрылуы. Сақтандырушылармен келісетін
сенімді коммерциялық банктердің операциялары арқылы жүзеге асырылады.
әлемдегі дамыған елдердеқазіргі таңда сақтандыру нарығының
монополизациялауды күшейту үстінде. Бұдан оны төрт түрлі ұйымдастырушылық
формасына бөлуге болады. Көлденеі интеграция – аз ірі сақтандыру
компанияларының қолында сақтандыру қызметінің бірігуі. Тігінен интеграция –
сақтандыру компанияларының басқа сфераға өтуі мен ұлтаралық сақтандыру
компаниясы сақтаныдыру ңсңне кең тараған жоқ. Әртүрлі кәсірорын
салаларындағы қызметтің кеңеюі диверсификация болып табылады. Батыста
сақтандыру нарығында диверсификация келесі негізгі типтерден тұрады.
сақатныдру компаниялары сақтандыру нарығының негізі болып келеді.
Сақтандыру компаниялары иелігіне қарай: жеке және құқықтық,
акционерлік, өзара, мемлекеттік және өкіметтік. Жасалатын операция сипатына
қарай: универсалды және қайта сақтандыру, мамандандырылған. Қызмет
көрсетуіне қарай: жергілікті, аймақтық, ұлттық және халықаралық болып
бөлінеді. Ал жалпы каптиал көлеміне қарай және сақтандыру көлемінің сүсуіне
қарай: ірі,орташа, және ұсақ акционерлік сақтандыру қоғамына – акция сату
арқылы ақша құралдарын орталыұтандыру негізінді сақтандыру қорын
ұйымдастыру түрі. Акционерлiк сақтандыру қоғамы - өз қаржысы бар,
мақсаттары анықталған заңды тұлға. Акционерлiк сақтандыру қорының жоғарғы
органы акционерлердiң жалпы жиналысы.
Сақтандыру компаниялары филиалы заңды тұлға құқықсыз ерекше
сақтандырушының бөлiмi. Аффилиривтi сақтандыру компаниясы — бақылау
акцияларынан пакет акциясы аз акционерлiк сақтандыру компаниясы.
өзара сақтандыру қоғамы - мүшелерінің қатысуы үлестiк орталықтандырылған
құралдар негiзiнде ұйымдасқан сақтандыру қоры. Қоғам қатысушылары сақтанушы
және сақтандырушы ретiнде шыға алады. Сақтандырушы қоғам мүшесi болып,
жылдық қызмет нәтижесiн кiрiс немесе шығынды бөлуге қатысады. Өзара
сақтандыру қоғамының жоғары органы мүшелерiнiң жалпы жиналысы. Индустриалды
дамыған елдерде қазiргi таңда өзара сақтандыру қоғамының қызметi жеке
сақтандыру төңiрегiнде концентрацияланады.
1.2. Азаматтардың жеке автокөлігін ерікті сақтандыру жолдары мен заңдары.
Автокөлік сақтандыру компаниясы сақтандырушының автокөлігін келесідегі
жағдайлардан сақтайды: айдап кету, ұрлау, тонау, транспорттық жол апаты,
өрт, табиғи апат әсері және т.б. автокөліктің құнын клиенттер өздері
тікелей қадағалайды. Франшизаны сақтандырушы өзі орантады, сақтану толық
немесе толық еместігін, оның көлемі жарнаның көлеміне әсер етеді [14].
Сақтандыру компаниясының қызметкерлері – жоғары білікті мамандар иесі,
олар сақтандыру жөнінде барлық сұрақтар мен есеп-қисаптың маманы бола
қоймай, тиянақты түрде полистің түрлерін қағаз жүзінде профессияналды
қарайды. Сақтандыру компаниясының акционерлік қоғамында ерікті автокөлікті
сақтандыру – бұл:
- сақтандыру мерзімін, тәуекелін, сақтандыру соммасын таңдауға мүмкіндік
береді;
- автокөліктің кез келген күтпеген жағдай мен апатқа ұшырамаған жағдайда
жыл сайын жеңілдіктер береді:
1 жылда - 5%,
2 жылдан кейін - 10%,
3 жылдан кейін - 15%.
Автокөлікті ерікті сақтандыру компаниясы не үшін қажет?
Автокөлікті сақтандыру компаниясы жол көлік апатында сақтандырушының
кінәсі болған кезде ғана жүргізіледі. Онда сақтандыру компаниясы зардап
шеккен адамға шығынын төлейді. Ал автокөлік сақтандырушының автокөлігіне
келген шығынды сақтандыру компаниясы төлемейді.
- Автокөлікке келген шығын жағдайда автокөлікті сақтандыру компаниясы
отбасылық бюджетті кездейсоқ шығындардан қорғайды. Және де оқиғаға кінәлі
тұлғалармен соттасудан аудақ болуға көмектеседі.
-Автокөлікті сақтандыру автокөліккке жұмсаған ақшаңызды сақтауға
көмектеседі.
Нені қосымша сақтандыруға болады?
Міндетті сақтандыру полисінен басқа қосымша көлік құралын қолдану
кезінде ЖКА нәтижесінде үшінші тұлғалардың өміріне, денсаулығына немесе
мүлкіне келтірілген зиян үшін олардың алдындағы өз азаматтық-құқықтық
жауапкершілігіңізді ерікті сақтандыра аласыз, мұндағы жауапкершіліктің ең
көп лимиті – 10 000 000 теңге.
Автокөлік қандай ақшаға сақтандырылады?
Автокөлік сақтандыру шартында сәйкес нарық құнына ие сомаға
сақтандырылады.
Автокөлікті сақтандыру құнын сақтандырушы немесе тәуелсіз сарапшы
сақтандыру полисі берілген күнгі автокөлікпен бірдей маркалы (моделі бір)
және сол жылы шығарылған көлік құралдарының орташа нарықтық құны ретінде
анықтайды [15].
Сақтандыру құнына қойылатын талаптар:
- Автокөлік туралы мағұлматтар (маркасы, моделі, типі, шығарылған
жылы);
- Автокөлікті басқаратын тұлғалар туралы жеке деректер (жас және
жүргізу өтілі);
- Сақтындыру күшінде болатын аймақ;
- Автокөлікті қолдану шарттары және де айдап әкетуге қарсы жағдайлардың
болуы;
Сақтандыруды қайда және қалай рәсімдеуге болады? Сақтандыру агенттігіне
барып асықпай әнгімелесу арқылы. Онда сақтандыру шарттары мен
артықшылықтары жайлы нақты білуге, сақтандырудың өтінішін дұрыс толтыру,
автокөлік құнын дұрыс бағалауға қорғауының керекті мөлшерін анықтау,
сақтандыру кезі басталғаннан бастап не істеу керек екендігін, автокөлікті
жөндеу кезінде қалай ақша алуға болатындығын алдын ала білуге өмегін
тигізеді. Алдын ала тексертуден өткенде сақтандырудағы шарттарды жақсылап
түсіндіруді автокөлік сақтандырушы талап етуі тиіс, барлығы дұрыс
сақтандырылса ЖКО болған жағдайда тез әрі толық көлемде ақша алуға септігін
тигізеді.
Қазақстандағы сақтандыру нарығында жетекші орындардағы бірнеше компаниялар
жұмысын атқарады. Оларға толығырақ тоқталып кетсек:
Экспорттық несиелер мен қаржы салымдары бойынша Мемлекеттік сақтандыру
корпорациясы СК;
Казкомерц-Полис СК;
Казахинстрах СК;
АТФ Полис СК;
ЦАСО СК;
ЭйАйДжи Қазақстан СК;
Сентрас Иншуранс СК;
Мұнай сақтандыру компаниясы СК;
Евразия СК;
Amamat insurance СК;
Алматылық халықаралық сақтандыру тобы СК;
НОМАД Иншуранс СК;
Альянс-Полис СК;
Сақтандыруда тұрған автокөліктерге және тұлғаларға келесі сақтандыру
түрлері кіреді:
- автокөлікті тонаудан және алып кетуден, сонымен қатар бұзылу
жағдайымен немесе стихиялық жол апаты салдары негізінде, ЖКА (Жол Көлігінің
Апаты) үшінші тұлғалардың құқыққа қайшылық әрекетінен сақтандыруы.
Сақтандыру объектісі болып өндіруші зауытының жиынтықтылауындағы автокөлік.
- Қосымша құрал – жабдықтарды сақтандыру - КАСКО сақтандыруы орнатылған
құрал – жабдықтарға да таралады.
- Қайғылы оқиғадан сақтандыру – автокөліктің салонында отырған
тұлғалардың өмірі мен денсаулығына зиянын тигізуі салдарынан немесе қазаға
ұшырау болған жағдайында, қайғылы жағдайлар салдарынан сақтандыру болып
табылады.
- Азаматтық жауапкершілікті сақтандыру – автокөлікті пайдалану кезінде
автокөлік сақтандырушының кесірінен басқа тұлғалардың өміріне, денсаулығына
мен дүние мүлкіне зиян тигеннен туындайтын жауапкершілікті сақтандыру. Іс
әркет басталысымен Ф3 Автокөлік иелерін азаматтық жауапкершілікке міндетті
сақтандыру туралы 01.06.2003 ж., азаматтық жауапкершілікті сақтандыру
екіге бөлінеді. Олар: міндетті және ерікті сақтандыру.
Сақтандырушы адамдардың барлық талаптарына сәйкес сақтандыру түрлері
сату бойынша менеджері сақтандырушыға дұрыс шешім таңдауға көмегін
тигізеді. Оның басты мәселелері:
1. Нақты жағдай кезінде жеке сақтандыру шартарын таңдау. Оған:
- Сақтандырушы автокөлік сақтандыру сұрақтары жайында квалификациялы
ақыл-кеңес беру.
- Автокөлік сақтандыру компаниясын таңдау;
- Тариф жөнінде келісу;
- Келісім шартқа қосымша қызметтерді еңгізу;
- Автокөлік сақтандырушыға берілуі мүмкін жеңілдіктерді алу;
2. Клиенттің іс-әрекетін қолдау. Оған:
- Сақтандырушыға ыңғайлы келісім - шарт шарттарының мерзімдерін ұзарту;
- Келісім-шартқа керекті өзгерістер мен және қосымшаларды қосу;
- Келісім-шарттың пайдаланыуы уақытында пайда болатын барлық
жағдайлардың шешімін іздеу.
3. Сақтандыру келісім шартына қажетті құжаттарды дайындау
4. Сақтандырушыдардың мүддлерін сақтандыру компанияларының алдында
қорғау. Оған:
- автокөлік сақтандыру компаниясымен қызметкерімен жүзбе - жүз дилог
жүргізу арқылы көкейкесті сұрақтардың жауабы мен даулы сұрақтарға шешім
табу;
- Сақтандырушыға іс-әрекет жасау жолдарына кеңестерді беру.
1.3. Сақтандыру түрлері, заңды және жеке тұлғалардың автокөліктерін
сақтандыру есебін анықтау.
Сақтандырушыға барынша объективті ақпарат беріп, қайтадан
сақтандырушы компанияның көмегін қажет ететіндей сенімді полис сату барлық
сақтандыру компанияларының мақсаты болып табылады.
Көлiк құралдарының иелерiнiң АҚЖ сақтандыруы міндетті
01.07.2003 жылғы № 446 ҚР Көлiк құралдары иелерінің АҚЖ міндетті
сақтандыру туралы Заңына сәйкес көлік құралдары иелерінiң АҚЖ
қолданыстағы көлік құралының әрбiр бiрлiгi бойынша сақтандыруға тиісті.
Бұл сақтандырушылардың ЖКО-дан зардап шыққан тұлғалар алдындағы
жауапкершiлiгiңiздi сақтандыру болып табылады. Егер оқиғаға саөтандырушы
кiнәлi болған жағдайда, сақтандыру жарнасы жәбiрленушiге беріледі. Егер ЖТО
нәтижесінде Сiз және сiздiң жолаушыларыңыз немесе көлігіңіз зақымданса,
кінә қарсылас жақта болады, сонымен қатар ҚР Заңымен тікелей реттелетін
тәртіп бойынша біз де сақтандыру жарнасын төлейміз немесе Саөтандырушы
кінәлі жақтың сақтандыру компаниясынан өтем алып отырасыз.
Сақтандыру компаниясында қолданылатын бағдарламалық ортада келесі
әрекеттермен мен жұмыс атқарылады:
1. Автокөлік сақтандырғанда
- сақтандыру үшін өтінішті қабылдау, мерзімін ұзарту, мерзімсіз
тоқтату, қанша мерзімге сақтандыратынын таңдау;
- құжаттарды тексеру: жеке куәлік, көліктің техникалық құжаты, СИК,
РНН, машина айдаушылардың сенім хаты (берілген адамдардың тізімі);
- сақтандыру полисін рәсімдеу;
- төлемақыны қабылдау;
- сақтандыру полисін беру;
- консультациялар.
2. Сақтандыру төлемақылары:
- төлемақы өтінішін қабылдау;
- құжаттарды қарау;
- акті рәсімдеу;
- актіні бекіту;
- сақтандыру төлемін жүргізу.
Бұрында автокөлікті сақтандырғанда автокөліктің жағдайына
автокөліктің моторына көп назар аударса, қазіргі кезде ондай жағдайларға
қарамайтын болған. Қазір кезде қаралатын басты жағдайлар мыналар:
1. Автокөліктің тіркелген ауданы. Яғни әр облыстың өзінің белгілі бір
коэффициенті бар болады. Коэффициент сол облыстағы халық санының тығыз
орналасуына, көліктің санына байланысты бекітіледі. Бекітілген
коэффициентке байланысты қалалық және аудандық болып, әр облыстың автокөлік
сақтандыру құны шығады. Мысалы: қазіргі жағдайда Алматы қаласы ең жоғары
коэффициентке ие болады, ал ең төмен қала Тараз қаласы болып табылады.
Себебі Алматыда адам санының тығыздығы көп, сонымен қатар көліктердің де
көп болуына байланысты, ал Таразда көлік саны өте аз болып табылады
2. Автокөлік жүргізушінің жасына байланысты. Автокөлік сақтандырғанда көлік
жүргізушінің жасына байланысты бағасының (ақшасының) рөлі көп. Онда 25
жасқа дейінгі және 25 жастан кейінгі, яғни асқанына байланысты
есептелінеді. Демек Автокөлік сақтандыру құнының 4,5%-і азаяды егер жасы 25-
тен асатын болса.
3. Автокөлік жүргізушінің автокөлік жүргізу өтілі. Автокөлік жүргізушінің
автокөлік жүргізу өтілі 2 жылға дейін немесе 2 жылдан жоғары (астам) болуы
да, автокөлік сақтандырудың құнының 4,5%-ын азайтады. Мысалы: автокөлік
сақтандырудың құны автокөлік жүргізу өтілі 2 жылға дейінгі азаматқа (немесе
азаматшаға) 7068 теңге болса, автокөлік жүргізу өтілі 2 жылдан астам болса
6746 теңге болады. Яғни 4,5%-ке кемиді.
4. Автокөліктің шыққан жылы. Мұнда автокөліктің шыққанымен қатар оның
қолданыста жүргенінің (пайдаланғанының) уақытына байланысты болады. 7
жылға дейін, 7 жылдан астам.
5. Автокөліктің бөлінуі.
Жеңіл машина, жүк машинасы, автобус 16 орынды адаммен, автобус 16 орынды
адамнан астам, тралебустар мен трамвайдар және т.б. Мұнда автокөлік
сақтандырудың құны әр көліктің түріне байланысты әр түрлі бағаға ие болады.
6. Автокөліктің ауданда немесе қалада тіркелгеніне байланысты. Автокөліктің
қайда тіркелгеніне байланысты автокөлік сақтандырудың бағасы да өзгереді.
Демек ауданда тіркелген автокөліктерге қарағанда қалада тіркелген
автокөліктердің сақтандыру құны жоғары болмақ. Себебі әрбір ауданға
қарағанда қалада автокөлік саны мен халықтың тығыз орналасуы көп болып
табылады. Жалпы есептегенде автокөлік сақтандыру құнының ауданда тіркелген
көліктің, қалада тіркелген көлікке қарағанда 20%-ы арзанырақ болады.
Сақтандыру жүйесінің негізгі нысандары: жетекші нысаны құжаттарды
бекітеді; сақтандыру тобы нысанана сақтандыруға келісім жасайды; төлем тобы
нысанында сақтандыру төлемақыларын рәсімдейді; кассирдің нысаны ақшаны
қабылдайды және төлейді.
Сурет 1. Автокөліктерді сақтандыру жұмысы
Мәліметтер көзіне сақтандырушылар жатады, олар - Сақтандыруға өтініш
сақтандыру компаниясына өтініш А1.2 блогында алып келеді немесе сұрақтар
Сұрақтар А2.2 блогына қояды.
Сурет 2. Автокөліктерді сақтандыру өтінішін енгізу
Оларды құжаттарды қабылдау жұмысшы орнында сақтандырушылар береді [5]
Келесі суреттен байқалып тұрғандай, сақтандыру төлемақыларын құжаттау
үрдісі орындалады.
Сурет 3. Автокөліктерді сақтандыру төлемақысын қабылдау
Бұл бағдарламалық кешенде негізінде, сақтандыру төлемақылары мен
өтініші жеке немесе пошта арқылы беріледі. Сақтандыру сомасын төлеу тобының
қызметкері құжаттарды қабылдап және актіні бекітеді.
Автокөлікті сақтандыру компаниясында берілген бағдарламалық кешен
арқылы сақтандырушы өзінің қаржылық қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.
Сақтандыру объектісі деп сақтандырылған тұлғаның ҚР азаматтық заңнамасымен
бекітілген көлік құралын жоғары қауіптің көзі ретінде қолдану кезінде
үшiншi тұлғаның өмірі, денсаулығы және мүлкіне келтiрiлген зиянды өтеуге
тиіс мүліктік қызығушылығын айтамыз.
Сақтандыру жағдайы – ЖКО болған жағдайда үшінші тұлғаның өміріне,
денсаулығына және де мүлкіне келтірілген зиянды өтеуге тиіс сақтандырылған
тұлғаның АҚЖ-ң туындаған фактісі. Ал сақтандыру төлемдері сақтардырудың
жарналары іспеттес заңмен реттелініп отырады. Егер сақтандырушыға қосымша
тәуекелдерді сақтандыру керек болса, сақтандырушымен көлік құралын АҚЖ
ерікті сақтандыру шарттарын жасауға мүмкіндігі бар.
Егер де сақтандыру компаниясы шарттарды орындамаса және тексеру
нәтижесiндегi кемшiлiктердi жоюға тырыспаса сақтандыру бақылау органы
лицензия уақытша тоқтатуға құқылы. Сақтандыру қызметiне салық салу.
Сақтандыру компанияларының мемлекеттiк бюджетке төленуге тиiстi салықтар
түрі заң бойынша анықталады. Заңға сайкес сақтандыру компаниялары
федералды, республикалық және жергiлiктi салық төлеуi тиiс. Федералды
салыққа ІІС, акциз, құнды қағаздармен жүргiзiлетiн операцияларға, табыс
салығы тағы басқалар жатады. Республикалық салыққа мүлiкке салынатын салық,
кәсiпорынды тiркеу жиыны тағы басқалар жатады. Жергiлiктi салыққа жер
салығы, жарнама салығы, автокөліктердi сату салығы т.б.жатады. Сақтандыру
және қайта сақтандыру операцияларын жүргiзетiн сақтандыру компаниялары ІІС
төлеуден босатылады. Барлық сақтандыру компанияларына табыс салығы
бекiтiлген. Салық салу обьектiсi сақтандырушы өзінің жалпы кiрiсi. Жеке
тұлғалардан ұсталынатын табыс салығы. Салық салу обьектiсi сақтандыру
компания жұмысшысының ағымдық календарлық жылда алған табысы. Оның мөлшері
жылдық жиынтық кіріс мқлшеріне байланысты.Егер сақтандыру компаниясы құнды
қағаз шығарумен айналысса құнды қағаздармен жүргiзiлетiн операцияларға
салынатын салық төлеуге тура келеді. Салық салу обьектiсi шығарылған құнды
қағаздың номиналдық құны. Транспорт құралдарының егелерінен алынатын
салақты балансында транспорт құралы бар сақтандыру компаниялары төлейді.
Автокөлік жолдарын пайдаланғаны үшін үшiн салықты барлық сақтандыру
компаниялары төлейдi. Салық салу обьектiсi сақтандыру қызметiн сатудан
алынған түсiм.
Автокөлiк құралдарын алуға салынатын салықты жеке қажетiне сатып
алынған көлiк үшiн сақтандыру компаниялары төлейдi.
Кәсiпорын мүлкiне салынатын салықты барлық сақтандыру компаниялары төлейдi.
Оның обьектiсi төлемдегі негiзгi құрал, материалдық емес активтер.
Транспорт салығын автокөлiгi бар барлық сақтандыру компаниялары төлейдi.
Жарнамаға салынатын ақшасын салықты жарнама берушi ретiнде шығатын барлық
сақтандыру компаниялары төлейдi.
1.5. Шет елдегі сақтандыру
Шет елдегі сақтандыру туралы жалпы мәліметтерді қарайтын болсақ,
қазіргі кезде әлемде капиталды орталық жүйеге негізі және концентрациялау
процесі сақтандыру жұмысында қолданысқа енгізіліп жатыр. Ірі
корпорациялармен байланысы жоғары ірі және жақсы сақтандыру монополиялары
экономикада жүргізілетін іс ретінде құрылып жатыр. Онда жан – жақтағы
сақтандыру нарығына бақылау жасау арқылы ондағы сақтандыру сыйлықтарын
басқарып тұрады. бқл әсіресе мына дамыған елерде жақсы байқалады.
Акционерлік сақтандырудың үлесі сақтандыру операцияларының әртүрлілігінде
блып келеді. Олар көбіне Ұлыбритания, Франция, Германияда көп, ал АҚШ-та
аз, себебі онда ірі акционерлік сақтандыру компаниялары өзара саөтандыру
қоғамы болып қайта құрылған. Ал интернационализм процессі Европалық
сақтандыру нарығында тепкен.
Сақтандыру нарығында позицияларды жақындастыру, алғашқы кезекте, мүлiктiк
сақтандыруда iрi қауiптi жабуға жұмсалады. Шет елдiк сақтандырушылармен
сақтандыру келiсiм шартына отыру жағдайлары жақсы жолға келуде.
Бірақ та сақтандыру нарығының даму жолы басқа да жеке кедергілерге
ұшырасып жатыр. Ақпаратпен алмасу және Европалық Экономикалық Қоғамдастықты
ұйымдастыруда қатысушы елдерді таныстыру және дамытуда Европалық Сақтандыру
Комитеті құрылғаннан кейін Европалық Экономикалық Қауымдастық құрылған.
Алғашында Европалық Сақтандыру Комитетiне 18 елдiң сақтандыру компанияның
ұлттық ассоциациясы, сонымен бiрге бақылаушы ретiнде Югославия сақтандыру
қоғам ассоциациясы кiрдi. Осы уақыттан бастап үлкен өзгерiстер болды.
Бiрiншi жоспарға Европалық Қоғамдастық елдер қызметi шығарылды. Европалық
Сақтандыру Комитетi 11 жаңа елдер ендi 1993 жылы – Исландия, Кипр және
Мальта, кейiн Польша, Венгрия, Чехия және Словакия ассоциациялық мүше
ретiнде ендi, ал 1996 жылдан - Словения, Эстония, Литва және Латвия ендi.
Қазіргі таңда Европалық Сақтандыру Комитетiнiң 29 мүшесi бар.
Европалық Сақтандыру Комитетiнiң 18 салалық комитеттерi бар. Олар
әртүрлi сақтандыру түрлерiн өзара бөліктерге бөлген және жыл сайын 200-ге
жуық жиналыстарды өткiзiп турады. Европалық Сақтандыру Комитетi сақтандыру
бойынша кеңестiк қызмет көрсетедi. Жыл сайын отызға жуық, Европалық
Сақтандыру проблемасы талқыланатын жиналыстар ұлттық ассоциация iшiнде
өткiзiлетiн берiлген тақырыптарға дискуссияның катализаторы болады. Сонымен
қатар сақтандырудың техникалық және құқықтық жақтары да қараусыз қалмайды.
Европалық Сақтандыру Комитетi жыл сайынғы өзнің қызметi бойынша есебін
берiп, Европадағы сақтандыру жетiстiктерiн сипаттап отырады. Атап өтетiн
жағдай, Европалық Сақтандыру Комитетiнiң қызметi Бiрiккен Европалық
нарықтан тыс жерлердi де қамтып келеді. Европалық қоғамдастық ұйымы сенімді
әріптес бола тұра, басқа да европалық емес ұйымдар – ОЭСР, Европа кеңесi,
ГАТС, халықаралық сауда палатасымен қарым-қатынастары жақсы.
Кооперация Бағдарламасын жасау аяқталуда, ноу-хауға қолдау көрсеткен
тиiмдiрек, ол жаңа қызмет түрі есебiнен кеңейтіліп отырады. Оның кейбiр
түрлерi өмiрде қолданысқа ене бастады:
- Балтия елдерiмен кооперация
- Беларусияда TACIS сақтандыру орталығын құру жобасын енгiзу.
Европалық экономикалық қоғамдастық сияқты Азия континентiнде
экономикалық қоғамдастық ұйымы бар. Оған Иран Ислам республикасы, Пакистан
Ислам Республикасы және Турция Республикасы кiредi. 1992 жылы Бұл
қоғамдастыққа Орта Азия және Қазақстан елдерi де кiрдi. Осы қоғамдық
шекарасында Түркия, Пакістан, Иран сақтандыру ұйымдары қайта сақтандыру
компанияларын құрып бiрiктi. Осыған байланысты бұл елдердiң өкiлдерiнiң ойы
барлық сақтандыру нарықтары қайта бiрiгуi тиiс. Осыны талқылау мақсатында
Азірбайжан, Ауғаныстан, Қазақстан, Өзбекстан және Түркмения елдерiнiң
қатысуымен жиналыс өткен болатын. Бұл елдерде сақтандыру экономиканың
дамуымен қатар жүрдi. Қайта сақтандыру компаниялары бұрынғы қорға қарағанда
мынадай артықшылығы бар:белгiлi капиталмен қолдау көрсетiлетiн және
экономикалық қоғамдастық ұйымының компаниясы қайта сақтандыру резервтерiн
ұзақ мерзiмге аккумуляция жасау қайта сақтандыру көлемiн ұлғайтады; аймақ
төңiрегiнде және тыс жерлерде қайта сақтандыру компанияларын дамытудың
үлкен мүмкiндiктерi бар;қайта сақтандыру компаниясы барлық сақтандыру
бизнесiнiң класстарында жұмысын атқарады. Сонымен қатар авиацияны
сақтандыру, адам өмiрiн сақтандыру саласында да жұмыс жасайды; экономикалық
қоғамдастық ұйымы қайта сақтандыру аймақтың экономикалық дамуының
инвестициялық қорын құра алады. Қойылған мiндеттердi қарай отырып,
экономикалық қоғамдастық ұйымы қайта сақтандыру компанияларының негiзгi
қызметiн атап өтсек: экономикалық қоғамдастық ұйымының аумағы және тыс
төңiректе барлық сақтандыру түрі бойынша қайта сақтандыыру операцияларын
жургiзуі; қайта сақтандыру компанияларын өз нарығын көбейту мақсатында
көбейтуі; сақтандыру операцияларын жүргiзуде қатысушы-компанияларға өз
қызметiн жүргiзуде жағдай жасау; экономикалық қоғамдастық ұйымының
төңiрегiнен валютаның ағымын төменгi деңгейге тусiруі; ұлттық және қайта
сақтандыру ұйымдарының iскерлiк қарым-қатынас арқылы әсер ету; қордан
Экономикалық қоғамдастық ұйым елдерiнiң экономикалық дамуына әсер ететiндей
инвестиция жасау.
Қазіргі уақытта сақтандырудың дамуына келесi факторлар әсер етедi:
сақтандыру нарығын интернационализациялау, сақтандыру және несие нарығының
өсуi, сақтандыру қызметтерiнiң жаңа түрлерiнiң пайда болуы, капиталдың
концентрациялануы. Соңғы жылдары әлемдiк экономика өсу стадиясында болды.
Сақтандыру бизнесiнде маңызды орынды Француз нарығы алады. Ол шет елде өз
операцияларының 14 пайыздан 20 пайызға дейiнгi мөлшерiн жүргiзедi. Мысалы
Франция теңiздiк сақтандыруда үшiншi орын алады және әлемдiк авиациялық
тәукелдiң 20 процентiн құрайды. Францияда қайта сақтандыру әлсiз орындардың
бiрi едi, соңғы уақытта операциялар көлемi өсу үстінде. Қазір жалпы әлемдiк
сақтандыру сыйақысы нарығы бойынша Франция әлемде бесiншi орынға тіреп
отыр. Тiкелей операциялар бойынша iшкi нарықтың сыйақысын жинаудың 77
пайызына ие.
Сақтандыруды интернационализациялау процессiнiң өсуiне байланысты
проблемаларда өсуде. Финляндия, Швецария, Швеция, Австрия, интеграция
процессiне қосылу мүмкiндiгiн жiбергiсi келмейдi.
Швецияның сақтандыру нарығы қызығушылық туғызуда. Швецияда адамға
келтiрiлген кез-келген шығын толық төленедi. Шығынды толтырумен
сақтандырушыдан бөлек конпенсация қызметi айналысады. Шығынды толтыру заңы
барлығына қатысты. Шығынды толтырумен қатар мiндеттеменi сақтандыруда кең
көлемде қолдануда. Шығын көлемi жәбiрленушiнiң кiнәсiнiң деңгейiн ескере
отырып анықталады. Мiндеттемелер заңына сәйкес, егер шығын адамдарға әуе
транспортында келтiрiлсе, жауапкершiлiк әуе көлiгi иесiне жүктеледi.
Қазақстанның сақтандыру компаниялары Жапонияның сақтандыру нарығымен
бизнесiне қызығушылық туғызуда. ХІХ ғасыр ортасында сақтандыру нарығы
Жапония аралдарына да келiп жеттi. Жапонияның сақтандыру бизнесiнiң негiзiн
осындағы шетелдiк кемелер салды. Алғаш рет жағалауды ұлыбритандықтар игере
бастады. Иокогома портында 240 сақтандыру компаниясы бар едi. Отандық
сақтандырушылар 1879 жылдан бастап пайда болды. Алғаш рет ”Токио Марина”
сақтандыру компаниясы құрылды, қазiргi таңда елдегi ең iрi компанияның
бірегейі болды. Одан кейін сегiз жылдан кейiн “Ясуда” сақтандыру компаниясы
да қосылды. Ол өмiрлiк емес сақтандыру бойынша екiншi орынға көтерiлдi.
1900 Жапонияда сақтандыру жайлы заң қабылданды. Жүз жыл өтсе де ұлы
заңға өзгерту екi ақ рет жүргiзiлдi.1940 жылы сақтандыру компаниясы 48 едi,
ол бес жылдан кейiн олар 16 болды, оған дүние жүзiлiк соғыстың кесірі көп
тиді. Бірақ қысқа уақытта экономикалық көрсеткiштерi жағынан әлемде бiрiншi
және екiншi орынға көтерiлдi. Сәйкесiнше, сақтандыру да қарар дамыды. 1955
жылы автокөлiктi мiндеттi сақтандыру жайлы заң қабылданды. 1973 жылы
теңiздiк сақтандыруды активизациялау енгiзiлдi. Қазіргі уақытта Жапонияда
өмiрлiк емес сақтандыру бойынша 56 сақтандыру компаниясы бар. 1955 жылмен
салыстырғанда сақтандыру төлемдерi 123 есе өстi, жыл сайынғы өсу 13 пайызын
құрайды. Сақтандыру компаниясының қызметiн Жапон қаржы министрлiгiнің үнемі
өз назарда ұстайды. Оның қарамағынан сақтандыру компаниясы ассоциациясы
құрылды:
- өрттен, бақытсыз жағдайлардан өмiрлiк емес сақтандыру
- автокөлікті сақтандыру.
Жапония компаниясы экономикалық тұрақты болғанына қарамастан,
шығындарды азайтып, кiрiстi көбейтуге көңiл бөлiп отыр. Жапонияда жүктi
сақтандыруға да мән беретін болған. 1997 жылы қыркүйектен “дискриминациялық
автокөлiк сақтандырылуы” рұқсат етiлдi, ол сақтандыру төлемдерiн анықтау
жұмсақ жүйемен жүргiзiлуге мүмкiндiк берiп отыр. Сақтандыру сыйақыларын
мөлшерін либерализациялау 1996 жылдан басталып сақтандыру брокерлерiн
активизациясын қамтамасыздандыруға мүмкiндiк беріп келеді. Ал қазіргі
таңда Жапония ішкі өнім жөнінен 2 орныда боып тұр. Жапонияның сақтандыру
нарығы сақтандырудың сыйлықақысын жинауда Азия аумағындағы ең ірі нарық
иесі. 2009 жылғы салыстырған бойынша Жапония сақтандыру нарығындағы түскен
баға 505,956 миллиард АҚШ долларына тең болды. Азия аумағындағы елдердегі
жиынтықта нарықтың үлесі 51,14%-ға жетті. Жапондық сақтандыру нарығы
сақтандыру сыйлықақысының түсімі бойынша әлемдік деігейде 2 орын алады,
үлесінде әлемдік сақтандыру нарығының жалпы көлемінің 12,44%-ын құрайды.
Жапония ІЖӨ деңгейіне сақтандыру сыйлықақысының қатынасы бойынша әлемнің
бүкіл елдерінің ішінде 9 орында, 2009 жылы бұл көрсеткіш 9,9%-ды құрады,
Қазақстанда ол 85-ші орындағы 0,7%-ға тең. Жапония үшін келешекті
сақтандыру түрлерін қоспақшы - мүлікті жер сілкінісінен, өрттен сақтандыру.
Сонымен қатар Жапонияның ауқымы жағынан әлемде екінші орын алатын автокөлік
нарығы бар, бұл елдегі автосақтандыру секторының маңыздылығын білдіреді.
Сонымен автокөлік құралдарын ерікті сақтандыру Жапониядағы non-life
секторының қуатты драйвері. Жапония – әлемдегі ірі капитал экспортері,
екінші өнеркәсіптік мемлекет. Жапония экономикасы жапондық автокөліктер мен
тұрмыстық техника, электронды жабдық пен байланыс жүйелерін жасауға
негізделген. Өндірістік емес сектор: қызмет көрсету саласы, қаржы, ғылыми-
зерттеу қызметі жоғары және жылдам қарқынмен дамып келеді.
2.3 Автокөлікті сақтандыру компаниясынын ақпараттық жүйесін құруга
арналган программалык орта
Delphi американың Borland корпорациясымен шығарылған программалау тілі
қазырғы кезде ең көп тараған программалау тілдерінің бірі болып саналады.
Мен есепті шығару үшін Delphi программалау тілін қолдандым, үйткені онда
инструменталды программалық құралдарды қолдануға болады, жұмыс жеңілденеді,
программаны тез арада жазып шығуға болады.
Delphi – ол бірнеше маңызды технологияның жиынтығы:
- жоғары өнімді машиналық кодқа аударатын компилятор;
- объекті қолданған үлгі компоненттер;
- программалық прототиптердің визуалды құрылуы;
- мелімет базасын жасауға арналған дайын құралдар.
Borland компаниясымен жасалған барлық прогаммалармен Delphi жұмыс істей
алады, бірақ оның құрамына көптеген өзгерістер енгізілген. Өзгерістер
енгізілгесін Borland өте қуатты объекті программалық тілді алды. Осы тіл
өзінің классында ең қуатты тілдердің бірі. Бірақ тілдің күрделінуімен бірге
оны үйрену де қиындады. Delphi-дің барлық мүмкіндіктерін, яғни толық оны
қолдану үшін программисттің профессионалдылығына талап өсті. [17]
Delphi-де ассемблер қоса салынған. Delphi тілдердің түрі бойынша
компиляторларға жатады. Ол адамға түсінікті, бірақ компьютердің
процессорына түсініксіз нұсқаулардан тұрады. Енді адам жасаған нұсқаларды
процессор түсіну үшін оны машиналық тілге ауыстыру керек. Осы жұмысты
арнайы прогамма – компилятор орындайды. Компилятор бірінен соң-бірі екі
есепті орындайды:
- Негізгі программаның мәтінін қате бар-жоғына тексеру.
- Орындалатын программаны жасайды.
Программаның мәтінінде системалық процедуралар мен функциялардың аттарың
және келесі сөздерді айнымалы ретінде қолдануға болмайды.
Программалау жүйесі – ол жаңа программаларды құрастыруға және де басқа
да программаларды өңдеуге немесе редакциялауға мүмкіндік беретін программа
(программалау тілдері).
Delphi – ол программалау тілі ретінде Delphi тілі қолданылатын жылдам
өңдеу ортасы. Delphi тілі – қатаң типті объектіге бағынған тіл. Оның
бастауында программистерге таныс болып келетін Object Pascal жатыр.
Қазіргі уақытта программистерге Delphi пакетінің Borland Delphi 7 Studio
версиясы жетті. Алдыңғы версиялар сияқты Borland Delphi 7 Studio да әртүрлә
программаларды құрастыруға мүмкіндік береді: ең қарапайым бір терезелі
қосымшалардан орналастырылған базаларды басқару программаларына дейін.
Пакет құрамына мәліметтер базасымен, XML – құжаттарымен жұмыс істеуге,
анықтама жүйесін құрастыруға, басқа да есептерді шешуге мүмкіндік беретін
әртүрлі утилиттер кірістірілген. Жетінші версияның басты айырмашылығы – NET
технологиясы.[18]
Borland Delphi 7 Studio Windows 98-ден Windows XP-ге дейінгі операциялық
жүйелердің ортасында жұмыс істей алады. Пакет компьютер ресурстарына аса
қуатты жүйелік талаптарды қажет етпейді: процессор тактты жиілігі 166 МГц-
тен кем емес (Pentium II 400 МГц ұсынылады), оперативті жад 128 Мбайт (256
Мбайт ұсынылады), бос дисктік аумақтың жетерліктей орны (Enterprise
версиясын толық орнату үшін 475 Мбайт орын керек) болатындай Pentium немесе
Celeron типті болуы керек.
Delphi 7. объекті – бағытталған программаларға жатады.
Бұл бірнеше артықшылығы бар жетістіктерге ие. Жеке жеке обьектілерден
құралған бағдарлама операциялық жүйеде болып жатқан оқиғаларға реакциялауға
жақсы бейімделген. Сонымен қатар кодтардың біріктігі және өңделген
объектілердің қайта өңдеу мүмкіндігі.
Бірнеше рет қайталанатын қасиеттерді қайта-қайта сипаттамай бірақ рет
арқылы бағдарлама көлемі кемиді. Қасиеттердің жақсы локализациялауы
бағдарламаның құрылымымен танысуға ыңғайлы, оны жөндеуге және қателерін
табуға жеңіл.
бағдарламаның әртүрлі объектілеріне кірудің бірнеше мүмкіндіктерінің
болуы.
ОБП (объекті бағытталған программалау)-дың үш негізгі қасиеті бар:
инкапсуляция, мұрагерлік және полимарфизм.
ОБП ережелері бойынша объектілердің жолдарына тікелей қатынасу
беріктілігі қамтамасыздандыруға тиімді болмайды. Бұл ереже инкапсуляция деп
аталады.
Мұрагерлік объектілердің иерархиясын құру мүмкіндігін бере алады.
Қарапайымнан бастап күрделіге дейін. Бірақ олар алдыңғы элементтердің
қасиеттерін иеленеді. Бұл иерархия аса күрделі құрылымды қамтиды. Срнымен
бірге бұл мәліметтер мен әдістерді ұрпақта сипаттаудың керегі жоқ. Бұндай
иерархияның мысалы ретінде дисплей экранының нүктесін қарастыруға болады.
Оның ата-бабасы ретінде берілген координаттарды, екі нүктемен берілген
координаттар арасындағы кесіндіні, жылжымалы кесіндіні қарастыруға болады.
Әртүрлі туыстас объектілерге бір классты әрекеттер беруге болатынын
полиморфизм білдіреді.
Әрбір белгілі объектінің өзінің бағдарламасы болады. Ол бұл әрекеттерді
тек сол объектілерге ғана орындайды. Сонымен бірге бұл бағдарламалар бір
атты ие бола алады.
Қосымшаның өңделуі Delphi 7.0 орындалады. Бұл мәліметтер базаларымен
жұмыс істеуге үлкен мүмкіндік алып отыр. Ол ОДВС және ВДЕ драйверлермен,
локальдік және МББЖ Paradox форматтарындағы мәлімет базаларымен, dBase,
FaxPro, Microsoft Access және ASCII жұмыс істеу мүмкіндігін береді.
Delphi – ол программалау тілі ретінде Delphi тілі қолданылатын жылдам
өңдеу ортасы. Delphi тілі – қатаң типті объектіге бағынған тіл. Оның
бастауында программистерге таныс болып келетін Object Pascal жатыр.
Қазіргі уақытта программистерге Delphi пакетінің Borland Delphi 7 Studio
версиясы жетті. Алдыңғы версиялар сияқты Borland Delphi 7 Studio да әртүрлә
программаларды құрастыруға мүмкіндік береді: ең қарапайым бір терезелі
қосымшалардан орналастырылған базаларды басқару программаларына дейін.
Пакет құрамына мәліметтер базасымен, XML – құжаттарымен жұмыс істеуге,
анықтама жүйесін құрастыруға, басқа да есептерді шешуге мүмкіндік беретін
әртүрлі утилиттер кірістірілген. Жетінші версияның басты айырмашылығы – NET
технологиясы.
Borland Delphi 7 Studio Windows 98-ден Windows XP-ге дейінгі операциялық
жүйелердің ортасында жұмыс істей алады. Пакет компьютер ресурстарына аса
қуатты жүйелік талаптарды қажет етпейді: процессор тактты жиілігі 166 МГц-
тен кем емес (Pentium II 400 МГц ұсынылады), оперативті жад 128 Мбайт (256
Мбайт ұсынылады), бос дисктік аумақтың жетерліктей орны (Enterprise
версиясын толық орнату үшін 475 Мбайт орын керек) болатындай Pentium немесе
Celeron типті болуы керек.
Қосымшаның өңделуі Delphi 7.0 орындалады. Delphi 7. объекті –
бағытталған программаларға жатады. Delphi грек қаласының атынан пайда
болған. Ең бірінші нұсқасы Delphi 1.0 1995 жылы ақпанда пайда болды.[19]
Бұл бірнеше артықшылығы бар жетістіктерге ие. Жеке жеке обьектілерден
құралған бағдарлама операциялық жүйеде болып жатқан оқиғаларға реакциялауға
жақсы бейімделген. Сонымен бірге кодтардың біріктігі және өңделген
объектілердің қайта өңдеу мүмкіндігі.
– бірнеше рет қайталанатын қасиеттерді қайта-қайта сипаттамай бірақ рет
арқылы бағдарлама көлемі кемиді;
– объектілер кітапханасын құру мүмкіндігі;
– бағдарлама өзгертулердің жеңіл еңгізуі;
– қасиеттердің жақсы локализациялауы бағдарламаның құрылымымен танысуға
ыңғайлы, оны жөндеуге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1. Автокөлік сақтандыру компаниясының іскерлігін
зерттеу ... ... ... ... ... ... .
1.1 Сақтандыру компаниясының іскерлігі, сипаттамасы және басқару
жүйелері.
1.2 Азаматтардың жеке автокөлігін ерікті сақтандыру жолдары мен
заңдары ... ..
1.3 Сақтандыру түрлері, заңды және жеке тұлғалардың автокөліктерін
сақтандыру есебін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..
1.4.Қазақстан Республикасының автокөлік сақтандыру туралы заңдары мен
баптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.5. Шет елдегі сақтандыру
туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
2. АВТОКӨЛІКТІ САҚТАНДЫРУДЫҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ
2.1 Сақтандыру компаниясының іскерлігінің зерттеу алгоритмі
... ... ... ... ..
2.2 Сақтандыру компаниясының ақпараттық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .
2.3 Автокөлікті сақтандыру компаниясынын ақпараттық жүйесін құруға
арналган программалык
орта ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
2.4 Автокөлікті сақтандыру компаниясынын ақпараттық жүйесін құрудын
программалық жабдығынын сипаттау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ДЕҢГЕЙІН БАҒАЛАУ
3.1.Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және сапасын
талдау ... ... ... ... ... ...
3.2.Ақпараттық жүйені қорғаужіне ақпараттық қауіпсіздікке қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3.Ақпараттық жүйені қорғау қауіпсіздік
техникасы ... ... ... ... ... ... .. ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.1 Сақтандыру компаниясының іскерлігі, сипаттамасы және басқару жүйелері
Сақтандыру нарығы дегеніміз ұсыныс пен сұраныс арасындағы қалыптасатын,
сату мен сатып алу обьектісiнде сақтандырудың қорғауы шығатын, әлеуметтік-
экономикалық қарым - қатынастың арнайы саласы болып табылады. Сақтандыпу
нарығының қалыптасуының обьективтi негiзi - алда ойламаған кез-келген
жағдай мен белгісіз болған оқиғалардан зардап шеккен адамдарға ақшалай
көмек көрсету жолымен бірге өндіріс үрдісiн үздiксiз қамтамасыздандыру.
Сақтандыру нарығы сақтандыру қоры қалыптасқаннан кейін бөлінетін қоғамды
сақтандыру арқылы қорғаудың ақалай қатынастар ұйымдастырудың бірі.
Сақтандыру ісіне қоғамдық пайдалану және оны қанағаттандыратын сақтандырушы
азаматтардың болуы сақтандыру нарығының міндетті шарттары болады.
Біздегілер отандық экономикалық нарыққа көшуі сақтандырушы адамдардың
экономикалық қатынастар жүйесіндегі өз орнын және маңыздылығын
өзгертеді.Әртүрлі құрылымдық бөлімдерден тұратын күрделі интеграциялық жүйе
реттеуші сақтандыру нарығы болып табылады. Сақтандыру компаниясы болмаса
сақтандыру қоғамы сақтандыру нарығының алғашқы зневосына ие. Бұл кезде
сақтандыру қоры қалыптасуының және де қолданылуының, экономикалық қатынас
қалыптасуы, топталған, жеке, коллективті ойлардың арасын жоғары байланыс
жүргізіледі.
Сақтандыру компаниясы негізінде сақтандырудың келісім шартын және оған
қызмет көрсету жөнінде шешім қабылдайтын, тарихи анықталған сақтандыру
қорынның қоғамдық түрі. Сақтандыру компаниясы техникалық
қамтамасыздандырылып ұйымдастырылуының жеке даралығы тән. Ресурстардың
толық даралығы сақтандыру компаниясының экономикалық ерекшелігі болып
табылады. Басқа сақтандырушылармен қарым-қатынасты сақтандырушы
компаниялар қайта сақтандыру арқылы жүзеге асырады.
Нарықтағы экономика өзінің азаматтарын ерікі түрде таңдауға
итермелейді. Сақтандырушының өз қалауымен шешілетін дүние.
Сақтандырушыларға кіммен келісім жасаймын, қандай компанияны таңдаймын
деседе еркіндік берілген. Осылардың бары сақтандыру нарығы, ауқымды көлемде
сақтандыру қызметін ұсына отырып ескеріледі. Сақтандырудың қызметіне
қойылатын баға сақтандырушылардың арасындағы бағаның жоғары бәсекеге ие
болуына әкеледі. Сақтандыру нарығы экономикалық бәсекелестікті реттеп
отырады. Бәсекелестіктің сақтандыру нарығына пайдасы мүлде жоқ, табысқа
жеткізе қоймайды. Сақтандырушы өз қорындағы ресурстарды пайдалануы
нарықтық экономикаға әсер етеді. Кәсіпорынның ісіне жауап беретін
болғандықтан сақтандырушы жауапты тұлға болып есептелінеді және заңға
сәйкес жауапкершілікке ие болады. Жалпы айтқанда сақтандыру нарығы
сақтандырудың өнімдерін сату және сатып алумен тікелей байланыс жасаайтын
экономикалық қарым - қатынастар жиынтығы. Наырқ сақтандырушы мен сақтанушы
арасындағы органикалық байланысты қамтамасыз етеді. Сақтандыру нарығы
негізінде тауар шаруашылығында пайда болады және оның бөлінбес маңызды
бөлігі болып саналады. Негізгі шарты қоғамдық еңбекті бөлу және оның
әртүрлі меншік иесінде болуы. Осы шарттар нарықтық қатынастың даму
дәрежесін көрсетеді. Нарықтық қатынастардың субьектілері өз бетінше
қалыптасуды сақтандыру нары қалайды. Нарықтық қатынастардың субьектілері өз
бетінше қалыптасуы сақтандыру қызметінің сату және сатып алу әріптестерін
көлденең, тең және тікелей байланыстадың жүйелерінің дамуын қамтамасыз
етеді.
Сақтандыру қызметiн мемлекеттiк реттеу элементi келiсiм, келiсiлген
жағдайларды және бәсекелестiктi шектеу мақсатында сақтандыру
компанияларының нарықты бөлу әрекеттерiн тоқтату.
Сақтандыру нарығы құрылымы институционалды және территориалды аспектiлердi
сипаттайды. Институционалды аспектi акционерлi, корпоративтi, өзара және
мемлекеттiк сақтандыру компаниялары түрінде көрсетiледi. Территориалды
аспектi жергiлiктi сақтандыру нарығы, ұлттық және әлемдiк сақтандырунарығы
болып бөлiнедi. Нарықтық қатынастардың дамуы аймақтық шектеулердi қоғамдық
– экономикалық прогресс жолында болдырмау, интеграциялық прогресстi күшейту
ұлттық сақтандыру нарығын әлемдiк деңгейге көтеруге әкеледi. Сұраныс пен
ұсыныстың көлеміне қарай сақтандыру қызметі ішкі, сыртқы және халықаралық
сақтандыру нарығы деп бөлеміз. Ішкі нарығы – белгілі бір сақтандырушы
қанағаттандыратын сақтандыру қызметіне сұранысы бар жеткілікті нарық. Ал
сыртқы сақтандыру нарығы – ішкі нарықтың сыртында орналасқан аралас
сақтандыру компанияларына қызмет көрсетуге арналған нарық. Енді әлемдік
нарыққа келетін болсақ - әлемдік шаруашылыққа өызмет ететін сұраныс пен
ұсыныс Салалық бiр белгiсiне қарай нарық: жеке сақтандыру, мүлiктiк
сақтандыру жауапкершiлiктi сақтандыру, экономикалық тәуекелдiлiктi
сақтандыру болып бөлiнедi. Сақтандыру нарығының қатысушылары болып
сатушылар, сатып алушылар және делдалдар, ассоциациялар есептеледi.
Сатушылар категориясын сақтандыру компаниялары құрайды [3]. Сатып алушылар
ретiнде сақтандырушы-жеке және заңды тұлғалар шыға алады. Сатушы мен сатып
алушы арасында делдал ретiнде сақтандыру агенттерi және сақтандыру
брокерлерi шыға алады. Сақтандыру нарығының арнайы тауары – сақтандыру
қызметi. Олкелiсiм шарт негiзiнде заңды немесе жеке тұлғаға ұсынылуы
мүмкiн. Егер қоғамдық позициядан сақтандыру арқылы қорғау қажет болса,
сақтандыру мiндеттi тұрде болады.
Қазігі кезде сақтандыру қызметіне автоматтандыру және электрондық
сақтандырудың саласы кең пайдалануына байланысты көптеген өзгерістер
болуда. Арнайы қызмет және универсалды қызмет болып әлемдік тәжірибеде
сақтандыру даму үстінде. Қоршаған ортаның диалектикалық бірігуі. Сақтанушы
жағынан ішкі орта басұарылады. Сақтандыру жағынан басқарылмайтын
элементтерден сыртқы жүйе тұрады. Ішкі ортаны сырқты орта қоршап шектеп
тұрады. Ал ішкі жүйеге сақтандыру компаниялардың нарықтық жүйенің ядросын
құрап басқарылатын айнымалылар жатады. Сақтандыру компаниялармен
басқарылатын айнымалылардың негізгісі: сақтандыру плюстерін сатуды
ұйымдастыру, сақтандыру өнімдері, сұраныстың қалыптасуы, сақтандырушының
инфраструктурасы, тарифтер жүйесінің икемділігі. Сонымен бірге ішкі жүйе
нарықты жаулап алу мақстанына жеьуге бағытталған айнымалылар нарықтық жүйе
ядросына кірмейтіндер де нарықта белгілі сақтандырушының жағдайын
білдіретін метриалдық, сақтандыру компанияның адамдық және қаржылық
ресурстары жатады. Қаржылық жағдай сақтандыру қоғамында маңызды орындарға
ие болады. Бұл көп жағдайда сақтандыру қоғамының басшысының бірлігінің де
байланыстары бар. Нарықта сақтандыру компаниясының саясатын осы факторларға
байланысты анықталады. Жоғарыда тоқталған басқару копоненттері бір –
бірімен тығыз байланысты. Тиімді шешімді таңдай білу бас менджерге
жүктеледі. Сақтандырушы нарыққа алып келетін басқару факторларының бірі –
сақтандыру өнімі болып табылады. Ол жеке және мүліктік сақтандыру түрінің
шарты. Нарықтың өзгеріп отыруына байланысты сақтандыру компаниясының
басшысы жаңа сақтандыру қажет па жоқ па екенін шешеді. Тарифтің жұмсақ
жүйесі сақтандырушы басқаратын ішкі нарық жүйесінің негізін қалайды.
Мақсатты бағытталған тарифтік саясатты сақтандыру компаниясының басшысы
таңдауы тиіс. Нарықтың сыртқы қоршаған ортасы өзара байланысқан күштер
жүйесі, ол нарықтың ішкі жүйесін қоршап, оған әсерін тигізіп отырады.
Сақтанушы өзінің коммерциялық жұмысын сырқы орта жағдайларында жоспармен
жүргізіліп отырылады. [4.
Нарық ол жабық жүйе болып табылмайды, себебі оны қоршап отырған әлемдік
сақтандыру оқшау емес. Атап өтілгендей негізгі элементтерге сақтандырушының
инфрақұрылымы, нарықтық сұраныс, бәселестіік жатады. Потенциалды
сақтандырушы шешімі келесі экономикалық және психологиялық алғы шарттарға
байланысты: сақтандырушылар өз сақтандыру қызығушылығын жоғарғы деңгейлі
нәтижесін көргісі келеді; сақтандырушының жұмысы әрқашан тиімді болып
келеді. Сақтандыру компанияларының сақтандыру қоры тааихи айқындалған,
ұйымдастырылған түрдегі, экономикалық ортамен тығыз байланыста болатын
форма.
Сақтандыру компанияларының дамыған елдерде жиі кезедесетін
проблемалары:
- ішкі сақтандыру тобының болуы;
- жаңа ақпараттық технологиялардың қолданысқа енуі;
- қаржылық алданыстар;
-сақтандыру жұмысымен айналысатын адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
-персоналдың тең емес жастық құрылым;
-қаржылық алдаулар;
-сақтандырушылар жағынан сұраныстың өсуі;
Еншілес компаниялары бар немесе бөлімдері бар шет елдегі сақтандыру
компаниялары халықаралық саясатқа сезімтал болып келеді. Әлеуметтік саланың
сақтандыру комнияларына әсері үлкен және персоналды клиенттер сұранысы
тығыз болып табылады. Елдегі индустрианың өсуіне байланысты сақтандыру
компанияларының клиенттеріне қызмет көрсету жоғары стандарттарды талап
етеді. Батыстың сақтандыру компанияларын қаруландыруға кірісіп, түпілікті
жолмен сақтандырушының қызметіне стереотип ұғымының өзгеруі жаңа ақпараттық
технолоияларға байланысты болып табылады. Сақтандыруды ақпараттық
технология арқылы жүзеге асыру еңбек өнімділігін арттырып, оперативті
шешімдер қабылдауға мүмкіндік берді. Жұмыстың көп бөлігін жұмысшылар аз
жасайды. Ал электронды жүйе жұмысына компьютер инженерлері, бағдарламалар
қабылданады. Қазіргі жаңа ақпараттық технологиясы ақпаратқа жол ашып,
сақтандыру қызметіне және несие карточкаларын енгізу болып табылады. Осы
арқылы сақтандыру компаниялары мен коммерциялық банктер арасындағы
бәселкелестікке ие болады. Кейінгі кезде банк тәжірибесінде банкассюранс
термині қолданыста жүр, аударғанда банктік сақтандыру деген мағынаны
береді. Коммерциялық банктердің сақтандыру ісіне енгізілуінің бірен – бір
формасы сақтандыру трастарының құрылуы. Сақтандырушылармен келісетін
сенімді коммерциялық банктердің операциялары арқылы жүзеге асырылады.
әлемдегі дамыған елдердеқазіргі таңда сақтандыру нарығының
монополизациялауды күшейту үстінде. Бұдан оны төрт түрлі ұйымдастырушылық
формасына бөлуге болады. Көлденеі интеграция – аз ірі сақтандыру
компанияларының қолында сақтандыру қызметінің бірігуі. Тігінен интеграция –
сақтандыру компанияларының басқа сфераға өтуі мен ұлтаралық сақтандыру
компаниясы сақтаныдыру ңсңне кең тараған жоқ. Әртүрлі кәсірорын
салаларындағы қызметтің кеңеюі диверсификация болып табылады. Батыста
сақтандыру нарығында диверсификация келесі негізгі типтерден тұрады.
сақатныдру компаниялары сақтандыру нарығының негізі болып келеді.
Сақтандыру компаниялары иелігіне қарай: жеке және құқықтық,
акционерлік, өзара, мемлекеттік және өкіметтік. Жасалатын операция сипатына
қарай: универсалды және қайта сақтандыру, мамандандырылған. Қызмет
көрсетуіне қарай: жергілікті, аймақтық, ұлттық және халықаралық болып
бөлінеді. Ал жалпы каптиал көлеміне қарай және сақтандыру көлемінің сүсуіне
қарай: ірі,орташа, және ұсақ акционерлік сақтандыру қоғамына – акция сату
арқылы ақша құралдарын орталыұтандыру негізінді сақтандыру қорын
ұйымдастыру түрі. Акционерлiк сақтандыру қоғамы - өз қаржысы бар,
мақсаттары анықталған заңды тұлға. Акционерлiк сақтандыру қорының жоғарғы
органы акционерлердiң жалпы жиналысы.
Сақтандыру компаниялары филиалы заңды тұлға құқықсыз ерекше
сақтандырушының бөлiмi. Аффилиривтi сақтандыру компаниясы — бақылау
акцияларынан пакет акциясы аз акционерлiк сақтандыру компаниясы.
өзара сақтандыру қоғамы - мүшелерінің қатысуы үлестiк орталықтандырылған
құралдар негiзiнде ұйымдасқан сақтандыру қоры. Қоғам қатысушылары сақтанушы
және сақтандырушы ретiнде шыға алады. Сақтандырушы қоғам мүшесi болып,
жылдық қызмет нәтижесiн кiрiс немесе шығынды бөлуге қатысады. Өзара
сақтандыру қоғамының жоғары органы мүшелерiнiң жалпы жиналысы. Индустриалды
дамыған елдерде қазiргi таңда өзара сақтандыру қоғамының қызметi жеке
сақтандыру төңiрегiнде концентрацияланады.
1.2. Азаматтардың жеке автокөлігін ерікті сақтандыру жолдары мен заңдары.
Автокөлік сақтандыру компаниясы сақтандырушының автокөлігін келесідегі
жағдайлардан сақтайды: айдап кету, ұрлау, тонау, транспорттық жол апаты,
өрт, табиғи апат әсері және т.б. автокөліктің құнын клиенттер өздері
тікелей қадағалайды. Франшизаны сақтандырушы өзі орантады, сақтану толық
немесе толық еместігін, оның көлемі жарнаның көлеміне әсер етеді [14].
Сақтандыру компаниясының қызметкерлері – жоғары білікті мамандар иесі,
олар сақтандыру жөнінде барлық сұрақтар мен есеп-қисаптың маманы бола
қоймай, тиянақты түрде полистің түрлерін қағаз жүзінде профессияналды
қарайды. Сақтандыру компаниясының акционерлік қоғамында ерікті автокөлікті
сақтандыру – бұл:
- сақтандыру мерзімін, тәуекелін, сақтандыру соммасын таңдауға мүмкіндік
береді;
- автокөліктің кез келген күтпеген жағдай мен апатқа ұшырамаған жағдайда
жыл сайын жеңілдіктер береді:
1 жылда - 5%,
2 жылдан кейін - 10%,
3 жылдан кейін - 15%.
Автокөлікті ерікті сақтандыру компаниясы не үшін қажет?
Автокөлікті сақтандыру компаниясы жол көлік апатында сақтандырушының
кінәсі болған кезде ғана жүргізіледі. Онда сақтандыру компаниясы зардап
шеккен адамға шығынын төлейді. Ал автокөлік сақтандырушының автокөлігіне
келген шығынды сақтандыру компаниясы төлемейді.
- Автокөлікке келген шығын жағдайда автокөлікті сақтандыру компаниясы
отбасылық бюджетті кездейсоқ шығындардан қорғайды. Және де оқиғаға кінәлі
тұлғалармен соттасудан аудақ болуға көмектеседі.
-Автокөлікті сақтандыру автокөліккке жұмсаған ақшаңызды сақтауға
көмектеседі.
Нені қосымша сақтандыруға болады?
Міндетті сақтандыру полисінен басқа қосымша көлік құралын қолдану
кезінде ЖКА нәтижесінде үшінші тұлғалардың өміріне, денсаулығына немесе
мүлкіне келтірілген зиян үшін олардың алдындағы өз азаматтық-құқықтық
жауапкершілігіңізді ерікті сақтандыра аласыз, мұндағы жауапкершіліктің ең
көп лимиті – 10 000 000 теңге.
Автокөлік қандай ақшаға сақтандырылады?
Автокөлік сақтандыру шартында сәйкес нарық құнына ие сомаға
сақтандырылады.
Автокөлікті сақтандыру құнын сақтандырушы немесе тәуелсіз сарапшы
сақтандыру полисі берілген күнгі автокөлікпен бірдей маркалы (моделі бір)
және сол жылы шығарылған көлік құралдарының орташа нарықтық құны ретінде
анықтайды [15].
Сақтандыру құнына қойылатын талаптар:
- Автокөлік туралы мағұлматтар (маркасы, моделі, типі, шығарылған
жылы);
- Автокөлікті басқаратын тұлғалар туралы жеке деректер (жас және
жүргізу өтілі);
- Сақтындыру күшінде болатын аймақ;
- Автокөлікті қолдану шарттары және де айдап әкетуге қарсы жағдайлардың
болуы;
Сақтандыруды қайда және қалай рәсімдеуге болады? Сақтандыру агенттігіне
барып асықпай әнгімелесу арқылы. Онда сақтандыру шарттары мен
артықшылықтары жайлы нақты білуге, сақтандырудың өтінішін дұрыс толтыру,
автокөлік құнын дұрыс бағалауға қорғауының керекті мөлшерін анықтау,
сақтандыру кезі басталғаннан бастап не істеу керек екендігін, автокөлікті
жөндеу кезінде қалай ақша алуға болатындығын алдын ала білуге өмегін
тигізеді. Алдын ала тексертуден өткенде сақтандырудағы шарттарды жақсылап
түсіндіруді автокөлік сақтандырушы талап етуі тиіс, барлығы дұрыс
сақтандырылса ЖКО болған жағдайда тез әрі толық көлемде ақша алуға септігін
тигізеді.
Қазақстандағы сақтандыру нарығында жетекші орындардағы бірнеше компаниялар
жұмысын атқарады. Оларға толығырақ тоқталып кетсек:
Экспорттық несиелер мен қаржы салымдары бойынша Мемлекеттік сақтандыру
корпорациясы СК;
Казкомерц-Полис СК;
Казахинстрах СК;
АТФ Полис СК;
ЦАСО СК;
ЭйАйДжи Қазақстан СК;
Сентрас Иншуранс СК;
Мұнай сақтандыру компаниясы СК;
Евразия СК;
Amamat insurance СК;
Алматылық халықаралық сақтандыру тобы СК;
НОМАД Иншуранс СК;
Альянс-Полис СК;
Сақтандыруда тұрған автокөліктерге және тұлғаларға келесі сақтандыру
түрлері кіреді:
- автокөлікті тонаудан және алып кетуден, сонымен қатар бұзылу
жағдайымен немесе стихиялық жол апаты салдары негізінде, ЖКА (Жол Көлігінің
Апаты) үшінші тұлғалардың құқыққа қайшылық әрекетінен сақтандыруы.
Сақтандыру объектісі болып өндіруші зауытының жиынтықтылауындағы автокөлік.
- Қосымша құрал – жабдықтарды сақтандыру - КАСКО сақтандыруы орнатылған
құрал – жабдықтарға да таралады.
- Қайғылы оқиғадан сақтандыру – автокөліктің салонында отырған
тұлғалардың өмірі мен денсаулығына зиянын тигізуі салдарынан немесе қазаға
ұшырау болған жағдайында, қайғылы жағдайлар салдарынан сақтандыру болып
табылады.
- Азаматтық жауапкершілікті сақтандыру – автокөлікті пайдалану кезінде
автокөлік сақтандырушының кесірінен басқа тұлғалардың өміріне, денсаулығына
мен дүние мүлкіне зиян тигеннен туындайтын жауапкершілікті сақтандыру. Іс
әркет басталысымен Ф3 Автокөлік иелерін азаматтық жауапкершілікке міндетті
сақтандыру туралы 01.06.2003 ж., азаматтық жауапкершілікті сақтандыру
екіге бөлінеді. Олар: міндетті және ерікті сақтандыру.
Сақтандырушы адамдардың барлық талаптарына сәйкес сақтандыру түрлері
сату бойынша менеджері сақтандырушыға дұрыс шешім таңдауға көмегін
тигізеді. Оның басты мәселелері:
1. Нақты жағдай кезінде жеке сақтандыру шартарын таңдау. Оған:
- Сақтандырушы автокөлік сақтандыру сұрақтары жайында квалификациялы
ақыл-кеңес беру.
- Автокөлік сақтандыру компаниясын таңдау;
- Тариф жөнінде келісу;
- Келісім шартқа қосымша қызметтерді еңгізу;
- Автокөлік сақтандырушыға берілуі мүмкін жеңілдіктерді алу;
2. Клиенттің іс-әрекетін қолдау. Оған:
- Сақтандырушыға ыңғайлы келісім - шарт шарттарының мерзімдерін ұзарту;
- Келісім-шартқа керекті өзгерістер мен және қосымшаларды қосу;
- Келісім-шарттың пайдаланыуы уақытында пайда болатын барлық
жағдайлардың шешімін іздеу.
3. Сақтандыру келісім шартына қажетті құжаттарды дайындау
4. Сақтандырушыдардың мүддлерін сақтандыру компанияларының алдында
қорғау. Оған:
- автокөлік сақтандыру компаниясымен қызметкерімен жүзбе - жүз дилог
жүргізу арқылы көкейкесті сұрақтардың жауабы мен даулы сұрақтарға шешім
табу;
- Сақтандырушыға іс-әрекет жасау жолдарына кеңестерді беру.
1.3. Сақтандыру түрлері, заңды және жеке тұлғалардың автокөліктерін
сақтандыру есебін анықтау.
Сақтандырушыға барынша объективті ақпарат беріп, қайтадан
сақтандырушы компанияның көмегін қажет ететіндей сенімді полис сату барлық
сақтандыру компанияларының мақсаты болып табылады.
Көлiк құралдарының иелерiнiң АҚЖ сақтандыруы міндетті
01.07.2003 жылғы № 446 ҚР Көлiк құралдары иелерінің АҚЖ міндетті
сақтандыру туралы Заңына сәйкес көлік құралдары иелерінiң АҚЖ
қолданыстағы көлік құралының әрбiр бiрлiгi бойынша сақтандыруға тиісті.
Бұл сақтандырушылардың ЖКО-дан зардап шыққан тұлғалар алдындағы
жауапкершiлiгiңiздi сақтандыру болып табылады. Егер оқиғаға саөтандырушы
кiнәлi болған жағдайда, сақтандыру жарнасы жәбiрленушiге беріледі. Егер ЖТО
нәтижесінде Сiз және сiздiң жолаушыларыңыз немесе көлігіңіз зақымданса,
кінә қарсылас жақта болады, сонымен қатар ҚР Заңымен тікелей реттелетін
тәртіп бойынша біз де сақтандыру жарнасын төлейміз немесе Саөтандырушы
кінәлі жақтың сақтандыру компаниясынан өтем алып отырасыз.
Сақтандыру компаниясында қолданылатын бағдарламалық ортада келесі
әрекеттермен мен жұмыс атқарылады:
1. Автокөлік сақтандырғанда
- сақтандыру үшін өтінішті қабылдау, мерзімін ұзарту, мерзімсіз
тоқтату, қанша мерзімге сақтандыратынын таңдау;
- құжаттарды тексеру: жеке куәлік, көліктің техникалық құжаты, СИК,
РНН, машина айдаушылардың сенім хаты (берілген адамдардың тізімі);
- сақтандыру полисін рәсімдеу;
- төлемақыны қабылдау;
- сақтандыру полисін беру;
- консультациялар.
2. Сақтандыру төлемақылары:
- төлемақы өтінішін қабылдау;
- құжаттарды қарау;
- акті рәсімдеу;
- актіні бекіту;
- сақтандыру төлемін жүргізу.
Бұрында автокөлікті сақтандырғанда автокөліктің жағдайына
автокөліктің моторына көп назар аударса, қазіргі кезде ондай жағдайларға
қарамайтын болған. Қазір кезде қаралатын басты жағдайлар мыналар:
1. Автокөліктің тіркелген ауданы. Яғни әр облыстың өзінің белгілі бір
коэффициенті бар болады. Коэффициент сол облыстағы халық санының тығыз
орналасуына, көліктің санына байланысты бекітіледі. Бекітілген
коэффициентке байланысты қалалық және аудандық болып, әр облыстың автокөлік
сақтандыру құны шығады. Мысалы: қазіргі жағдайда Алматы қаласы ең жоғары
коэффициентке ие болады, ал ең төмен қала Тараз қаласы болып табылады.
Себебі Алматыда адам санының тығыздығы көп, сонымен қатар көліктердің де
көп болуына байланысты, ал Таразда көлік саны өте аз болып табылады
2. Автокөлік жүргізушінің жасына байланысты. Автокөлік сақтандырғанда көлік
жүргізушінің жасына байланысты бағасының (ақшасының) рөлі көп. Онда 25
жасқа дейінгі және 25 жастан кейінгі, яғни асқанына байланысты
есептелінеді. Демек Автокөлік сақтандыру құнының 4,5%-і азаяды егер жасы 25-
тен асатын болса.
3. Автокөлік жүргізушінің автокөлік жүргізу өтілі. Автокөлік жүргізушінің
автокөлік жүргізу өтілі 2 жылға дейін немесе 2 жылдан жоғары (астам) болуы
да, автокөлік сақтандырудың құнының 4,5%-ын азайтады. Мысалы: автокөлік
сақтандырудың құны автокөлік жүргізу өтілі 2 жылға дейінгі азаматқа (немесе
азаматшаға) 7068 теңге болса, автокөлік жүргізу өтілі 2 жылдан астам болса
6746 теңге болады. Яғни 4,5%-ке кемиді.
4. Автокөліктің шыққан жылы. Мұнда автокөліктің шыққанымен қатар оның
қолданыста жүргенінің (пайдаланғанының) уақытына байланысты болады. 7
жылға дейін, 7 жылдан астам.
5. Автокөліктің бөлінуі.
Жеңіл машина, жүк машинасы, автобус 16 орынды адаммен, автобус 16 орынды
адамнан астам, тралебустар мен трамвайдар және т.б. Мұнда автокөлік
сақтандырудың құны әр көліктің түріне байланысты әр түрлі бағаға ие болады.
6. Автокөліктің ауданда немесе қалада тіркелгеніне байланысты. Автокөліктің
қайда тіркелгеніне байланысты автокөлік сақтандырудың бағасы да өзгереді.
Демек ауданда тіркелген автокөліктерге қарағанда қалада тіркелген
автокөліктердің сақтандыру құны жоғары болмақ. Себебі әрбір ауданға
қарағанда қалада автокөлік саны мен халықтың тығыз орналасуы көп болып
табылады. Жалпы есептегенде автокөлік сақтандыру құнының ауданда тіркелген
көліктің, қалада тіркелген көлікке қарағанда 20%-ы арзанырақ болады.
Сақтандыру жүйесінің негізгі нысандары: жетекші нысаны құжаттарды
бекітеді; сақтандыру тобы нысанана сақтандыруға келісім жасайды; төлем тобы
нысанында сақтандыру төлемақыларын рәсімдейді; кассирдің нысаны ақшаны
қабылдайды және төлейді.
Сурет 1. Автокөліктерді сақтандыру жұмысы
Мәліметтер көзіне сақтандырушылар жатады, олар - Сақтандыруға өтініш
сақтандыру компаниясына өтініш А1.2 блогында алып келеді немесе сұрақтар
Сұрақтар А2.2 блогына қояды.
Сурет 2. Автокөліктерді сақтандыру өтінішін енгізу
Оларды құжаттарды қабылдау жұмысшы орнында сақтандырушылар береді [5]
Келесі суреттен байқалып тұрғандай, сақтандыру төлемақыларын құжаттау
үрдісі орындалады.
Сурет 3. Автокөліктерді сақтандыру төлемақысын қабылдау
Бұл бағдарламалық кешенде негізінде, сақтандыру төлемақылары мен
өтініші жеке немесе пошта арқылы беріледі. Сақтандыру сомасын төлеу тобының
қызметкері құжаттарды қабылдап және актіні бекітеді.
Автокөлікті сақтандыру компаниясында берілген бағдарламалық кешен
арқылы сақтандырушы өзінің қаржылық қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.
Сақтандыру объектісі деп сақтандырылған тұлғаның ҚР азаматтық заңнамасымен
бекітілген көлік құралын жоғары қауіптің көзі ретінде қолдану кезінде
үшiншi тұлғаның өмірі, денсаулығы және мүлкіне келтiрiлген зиянды өтеуге
тиіс мүліктік қызығушылығын айтамыз.
Сақтандыру жағдайы – ЖКО болған жағдайда үшінші тұлғаның өміріне,
денсаулығына және де мүлкіне келтірілген зиянды өтеуге тиіс сақтандырылған
тұлғаның АҚЖ-ң туындаған фактісі. Ал сақтандыру төлемдері сақтардырудың
жарналары іспеттес заңмен реттелініп отырады. Егер сақтандырушыға қосымша
тәуекелдерді сақтандыру керек болса, сақтандырушымен көлік құралын АҚЖ
ерікті сақтандыру шарттарын жасауға мүмкіндігі бар.
Егер де сақтандыру компаниясы шарттарды орындамаса және тексеру
нәтижесiндегi кемшiлiктердi жоюға тырыспаса сақтандыру бақылау органы
лицензия уақытша тоқтатуға құқылы. Сақтандыру қызметiне салық салу.
Сақтандыру компанияларының мемлекеттiк бюджетке төленуге тиiстi салықтар
түрі заң бойынша анықталады. Заңға сайкес сақтандыру компаниялары
федералды, республикалық және жергiлiктi салық төлеуi тиiс. Федералды
салыққа ІІС, акциз, құнды қағаздармен жүргiзiлетiн операцияларға, табыс
салығы тағы басқалар жатады. Республикалық салыққа мүлiкке салынатын салық,
кәсiпорынды тiркеу жиыны тағы басқалар жатады. Жергiлiктi салыққа жер
салығы, жарнама салығы, автокөліктердi сату салығы т.б.жатады. Сақтандыру
және қайта сақтандыру операцияларын жүргiзетiн сақтандыру компаниялары ІІС
төлеуден босатылады. Барлық сақтандыру компанияларына табыс салығы
бекiтiлген. Салық салу обьектiсi сақтандырушы өзінің жалпы кiрiсi. Жеке
тұлғалардан ұсталынатын табыс салығы. Салық салу обьектiсi сақтандыру
компания жұмысшысының ағымдық календарлық жылда алған табысы. Оның мөлшері
жылдық жиынтық кіріс мқлшеріне байланысты.Егер сақтандыру компаниясы құнды
қағаз шығарумен айналысса құнды қағаздармен жүргiзiлетiн операцияларға
салынатын салық төлеуге тура келеді. Салық салу обьектiсi шығарылған құнды
қағаздың номиналдық құны. Транспорт құралдарының егелерінен алынатын
салақты балансында транспорт құралы бар сақтандыру компаниялары төлейді.
Автокөлік жолдарын пайдаланғаны үшін үшiн салықты барлық сақтандыру
компаниялары төлейдi. Салық салу обьектiсi сақтандыру қызметiн сатудан
алынған түсiм.
Автокөлiк құралдарын алуға салынатын салықты жеке қажетiне сатып
алынған көлiк үшiн сақтандыру компаниялары төлейдi.
Кәсiпорын мүлкiне салынатын салықты барлық сақтандыру компаниялары төлейдi.
Оның обьектiсi төлемдегі негiзгi құрал, материалдық емес активтер.
Транспорт салығын автокөлiгi бар барлық сақтандыру компаниялары төлейдi.
Жарнамаға салынатын ақшасын салықты жарнама берушi ретiнде шығатын барлық
сақтандыру компаниялары төлейдi.
1.5. Шет елдегі сақтандыру
Шет елдегі сақтандыру туралы жалпы мәліметтерді қарайтын болсақ,
қазіргі кезде әлемде капиталды орталық жүйеге негізі және концентрациялау
процесі сақтандыру жұмысында қолданысқа енгізіліп жатыр. Ірі
корпорациялармен байланысы жоғары ірі және жақсы сақтандыру монополиялары
экономикада жүргізілетін іс ретінде құрылып жатыр. Онда жан – жақтағы
сақтандыру нарығына бақылау жасау арқылы ондағы сақтандыру сыйлықтарын
басқарып тұрады. бқл әсіресе мына дамыған елерде жақсы байқалады.
Акционерлік сақтандырудың үлесі сақтандыру операцияларының әртүрлілігінде
блып келеді. Олар көбіне Ұлыбритания, Франция, Германияда көп, ал АҚШ-та
аз, себебі онда ірі акционерлік сақтандыру компаниялары өзара саөтандыру
қоғамы болып қайта құрылған. Ал интернационализм процессі Европалық
сақтандыру нарығында тепкен.
Сақтандыру нарығында позицияларды жақындастыру, алғашқы кезекте, мүлiктiк
сақтандыруда iрi қауiптi жабуға жұмсалады. Шет елдiк сақтандырушылармен
сақтандыру келiсiм шартына отыру жағдайлары жақсы жолға келуде.
Бірақ та сақтандыру нарығының даму жолы басқа да жеке кедергілерге
ұшырасып жатыр. Ақпаратпен алмасу және Европалық Экономикалық Қоғамдастықты
ұйымдастыруда қатысушы елдерді таныстыру және дамытуда Европалық Сақтандыру
Комитеті құрылғаннан кейін Европалық Экономикалық Қауымдастық құрылған.
Алғашында Европалық Сақтандыру Комитетiне 18 елдiң сақтандыру компанияның
ұлттық ассоциациясы, сонымен бiрге бақылаушы ретiнде Югославия сақтандыру
қоғам ассоциациясы кiрдi. Осы уақыттан бастап үлкен өзгерiстер болды.
Бiрiншi жоспарға Европалық Қоғамдастық елдер қызметi шығарылды. Европалық
Сақтандыру Комитетi 11 жаңа елдер ендi 1993 жылы – Исландия, Кипр және
Мальта, кейiн Польша, Венгрия, Чехия және Словакия ассоциациялық мүше
ретiнде ендi, ал 1996 жылдан - Словения, Эстония, Литва және Латвия ендi.
Қазіргі таңда Европалық Сақтандыру Комитетiнiң 29 мүшесi бар.
Европалық Сақтандыру Комитетiнiң 18 салалық комитеттерi бар. Олар
әртүрлi сақтандыру түрлерiн өзара бөліктерге бөлген және жыл сайын 200-ге
жуық жиналыстарды өткiзiп турады. Европалық Сақтандыру Комитетi сақтандыру
бойынша кеңестiк қызмет көрсетедi. Жыл сайын отызға жуық, Европалық
Сақтандыру проблемасы талқыланатын жиналыстар ұлттық ассоциация iшiнде
өткiзiлетiн берiлген тақырыптарға дискуссияның катализаторы болады. Сонымен
қатар сақтандырудың техникалық және құқықтық жақтары да қараусыз қалмайды.
Европалық Сақтандыру Комитетi жыл сайынғы өзнің қызметi бойынша есебін
берiп, Европадағы сақтандыру жетiстiктерiн сипаттап отырады. Атап өтетiн
жағдай, Европалық Сақтандыру Комитетiнiң қызметi Бiрiккен Европалық
нарықтан тыс жерлердi де қамтып келеді. Европалық қоғамдастық ұйымы сенімді
әріптес бола тұра, басқа да европалық емес ұйымдар – ОЭСР, Европа кеңесi,
ГАТС, халықаралық сауда палатасымен қарым-қатынастары жақсы.
Кооперация Бағдарламасын жасау аяқталуда, ноу-хауға қолдау көрсеткен
тиiмдiрек, ол жаңа қызмет түрі есебiнен кеңейтіліп отырады. Оның кейбiр
түрлерi өмiрде қолданысқа ене бастады:
- Балтия елдерiмен кооперация
- Беларусияда TACIS сақтандыру орталығын құру жобасын енгiзу.
Европалық экономикалық қоғамдастық сияқты Азия континентiнде
экономикалық қоғамдастық ұйымы бар. Оған Иран Ислам республикасы, Пакистан
Ислам Республикасы және Турция Республикасы кiредi. 1992 жылы Бұл
қоғамдастыққа Орта Азия және Қазақстан елдерi де кiрдi. Осы қоғамдық
шекарасында Түркия, Пакістан, Иран сақтандыру ұйымдары қайта сақтандыру
компанияларын құрып бiрiктi. Осыған байланысты бұл елдердiң өкiлдерiнiң ойы
барлық сақтандыру нарықтары қайта бiрiгуi тиiс. Осыны талқылау мақсатында
Азірбайжан, Ауғаныстан, Қазақстан, Өзбекстан және Түркмения елдерiнiң
қатысуымен жиналыс өткен болатын. Бұл елдерде сақтандыру экономиканың
дамуымен қатар жүрдi. Қайта сақтандыру компаниялары бұрынғы қорға қарағанда
мынадай артықшылығы бар:белгiлi капиталмен қолдау көрсетiлетiн және
экономикалық қоғамдастық ұйымының компаниясы қайта сақтандыру резервтерiн
ұзақ мерзiмге аккумуляция жасау қайта сақтандыру көлемiн ұлғайтады; аймақ
төңiрегiнде және тыс жерлерде қайта сақтандыру компанияларын дамытудың
үлкен мүмкiндiктерi бар;қайта сақтандыру компаниясы барлық сақтандыру
бизнесiнiң класстарында жұмысын атқарады. Сонымен қатар авиацияны
сақтандыру, адам өмiрiн сақтандыру саласында да жұмыс жасайды; экономикалық
қоғамдастық ұйымы қайта сақтандыру аймақтың экономикалық дамуының
инвестициялық қорын құра алады. Қойылған мiндеттердi қарай отырып,
экономикалық қоғамдастық ұйымы қайта сақтандыру компанияларының негiзгi
қызметiн атап өтсек: экономикалық қоғамдастық ұйымының аумағы және тыс
төңiректе барлық сақтандыру түрі бойынша қайта сақтандыыру операцияларын
жургiзуі; қайта сақтандыру компанияларын өз нарығын көбейту мақсатында
көбейтуі; сақтандыру операцияларын жүргiзуде қатысушы-компанияларға өз
қызметiн жүргiзуде жағдай жасау; экономикалық қоғамдастық ұйымының
төңiрегiнен валютаның ағымын төменгi деңгейге тусiруі; ұлттық және қайта
сақтандыру ұйымдарының iскерлiк қарым-қатынас арқылы әсер ету; қордан
Экономикалық қоғамдастық ұйым елдерiнiң экономикалық дамуына әсер ететiндей
инвестиция жасау.
Қазіргі уақытта сақтандырудың дамуына келесi факторлар әсер етедi:
сақтандыру нарығын интернационализациялау, сақтандыру және несие нарығының
өсуi, сақтандыру қызметтерiнiң жаңа түрлерiнiң пайда болуы, капиталдың
концентрациялануы. Соңғы жылдары әлемдiк экономика өсу стадиясында болды.
Сақтандыру бизнесiнде маңызды орынды Француз нарығы алады. Ол шет елде өз
операцияларының 14 пайыздан 20 пайызға дейiнгi мөлшерiн жүргiзедi. Мысалы
Франция теңiздiк сақтандыруда үшiншi орын алады және әлемдiк авиациялық
тәукелдiң 20 процентiн құрайды. Францияда қайта сақтандыру әлсiз орындардың
бiрi едi, соңғы уақытта операциялар көлемi өсу үстінде. Қазір жалпы әлемдiк
сақтандыру сыйақысы нарығы бойынша Франция әлемде бесiншi орынға тіреп
отыр. Тiкелей операциялар бойынша iшкi нарықтың сыйақысын жинаудың 77
пайызына ие.
Сақтандыруды интернационализациялау процессiнiң өсуiне байланысты
проблемаларда өсуде. Финляндия, Швецария, Швеция, Австрия, интеграция
процессiне қосылу мүмкiндiгiн жiбергiсi келмейдi.
Швецияның сақтандыру нарығы қызығушылық туғызуда. Швецияда адамға
келтiрiлген кез-келген шығын толық төленедi. Шығынды толтырумен
сақтандырушыдан бөлек конпенсация қызметi айналысады. Шығынды толтыру заңы
барлығына қатысты. Шығынды толтырумен қатар мiндеттеменi сақтандыруда кең
көлемде қолдануда. Шығын көлемi жәбiрленушiнiң кiнәсiнiң деңгейiн ескере
отырып анықталады. Мiндеттемелер заңына сәйкес, егер шығын адамдарға әуе
транспортында келтiрiлсе, жауапкершiлiк әуе көлiгi иесiне жүктеледi.
Қазақстанның сақтандыру компаниялары Жапонияның сақтандыру нарығымен
бизнесiне қызығушылық туғызуда. ХІХ ғасыр ортасында сақтандыру нарығы
Жапония аралдарына да келiп жеттi. Жапонияның сақтандыру бизнесiнiң негiзiн
осындағы шетелдiк кемелер салды. Алғаш рет жағалауды ұлыбритандықтар игере
бастады. Иокогома портында 240 сақтандыру компаниясы бар едi. Отандық
сақтандырушылар 1879 жылдан бастап пайда болды. Алғаш рет ”Токио Марина”
сақтандыру компаниясы құрылды, қазiргi таңда елдегi ең iрi компанияның
бірегейі болды. Одан кейін сегiз жылдан кейiн “Ясуда” сақтандыру компаниясы
да қосылды. Ол өмiрлiк емес сақтандыру бойынша екiншi орынға көтерiлдi.
1900 Жапонияда сақтандыру жайлы заң қабылданды. Жүз жыл өтсе де ұлы
заңға өзгерту екi ақ рет жүргiзiлдi.1940 жылы сақтандыру компаниясы 48 едi,
ол бес жылдан кейiн олар 16 болды, оған дүние жүзiлiк соғыстың кесірі көп
тиді. Бірақ қысқа уақытта экономикалық көрсеткiштерi жағынан әлемде бiрiншi
және екiншi орынға көтерiлдi. Сәйкесiнше, сақтандыру да қарар дамыды. 1955
жылы автокөлiктi мiндеттi сақтандыру жайлы заң қабылданды. 1973 жылы
теңiздiк сақтандыруды активизациялау енгiзiлдi. Қазіргі уақытта Жапонияда
өмiрлiк емес сақтандыру бойынша 56 сақтандыру компаниясы бар. 1955 жылмен
салыстырғанда сақтандыру төлемдерi 123 есе өстi, жыл сайынғы өсу 13 пайызын
құрайды. Сақтандыру компаниясының қызметiн Жапон қаржы министрлiгiнің үнемі
өз назарда ұстайды. Оның қарамағынан сақтандыру компаниясы ассоциациясы
құрылды:
- өрттен, бақытсыз жағдайлардан өмiрлiк емес сақтандыру
- автокөлікті сақтандыру.
Жапония компаниясы экономикалық тұрақты болғанына қарамастан,
шығындарды азайтып, кiрiстi көбейтуге көңiл бөлiп отыр. Жапонияда жүктi
сақтандыруға да мән беретін болған. 1997 жылы қыркүйектен “дискриминациялық
автокөлiк сақтандырылуы” рұқсат етiлдi, ол сақтандыру төлемдерiн анықтау
жұмсақ жүйемен жүргiзiлуге мүмкiндiк берiп отыр. Сақтандыру сыйақыларын
мөлшерін либерализациялау 1996 жылдан басталып сақтандыру брокерлерiн
активизациясын қамтамасыздандыруға мүмкiндiк беріп келеді. Ал қазіргі
таңда Жапония ішкі өнім жөнінен 2 орныда боып тұр. Жапонияның сақтандыру
нарығы сақтандырудың сыйлықақысын жинауда Азия аумағындағы ең ірі нарық
иесі. 2009 жылғы салыстырған бойынша Жапония сақтандыру нарығындағы түскен
баға 505,956 миллиард АҚШ долларына тең болды. Азия аумағындағы елдердегі
жиынтықта нарықтың үлесі 51,14%-ға жетті. Жапондық сақтандыру нарығы
сақтандыру сыйлықақысының түсімі бойынша әлемдік деігейде 2 орын алады,
үлесінде әлемдік сақтандыру нарығының жалпы көлемінің 12,44%-ын құрайды.
Жапония ІЖӨ деңгейіне сақтандыру сыйлықақысының қатынасы бойынша әлемнің
бүкіл елдерінің ішінде 9 орында, 2009 жылы бұл көрсеткіш 9,9%-ды құрады,
Қазақстанда ол 85-ші орындағы 0,7%-ға тең. Жапония үшін келешекті
сақтандыру түрлерін қоспақшы - мүлікті жер сілкінісінен, өрттен сақтандыру.
Сонымен қатар Жапонияның ауқымы жағынан әлемде екінші орын алатын автокөлік
нарығы бар, бұл елдегі автосақтандыру секторының маңыздылығын білдіреді.
Сонымен автокөлік құралдарын ерікті сақтандыру Жапониядағы non-life
секторының қуатты драйвері. Жапония – әлемдегі ірі капитал экспортері,
екінші өнеркәсіптік мемлекет. Жапония экономикасы жапондық автокөліктер мен
тұрмыстық техника, электронды жабдық пен байланыс жүйелерін жасауға
негізделген. Өндірістік емес сектор: қызмет көрсету саласы, қаржы, ғылыми-
зерттеу қызметі жоғары және жылдам қарқынмен дамып келеді.
2.3 Автокөлікті сақтандыру компаниясынын ақпараттық жүйесін құруга
арналган программалык орта
Delphi американың Borland корпорациясымен шығарылған программалау тілі
қазырғы кезде ең көп тараған программалау тілдерінің бірі болып саналады.
Мен есепті шығару үшін Delphi программалау тілін қолдандым, үйткені онда
инструменталды программалық құралдарды қолдануға болады, жұмыс жеңілденеді,
программаны тез арада жазып шығуға болады.
Delphi – ол бірнеше маңызды технологияның жиынтығы:
- жоғары өнімді машиналық кодқа аударатын компилятор;
- объекті қолданған үлгі компоненттер;
- программалық прототиптердің визуалды құрылуы;
- мелімет базасын жасауға арналған дайын құралдар.
Borland компаниясымен жасалған барлық прогаммалармен Delphi жұмыс істей
алады, бірақ оның құрамына көптеген өзгерістер енгізілген. Өзгерістер
енгізілгесін Borland өте қуатты объекті программалық тілді алды. Осы тіл
өзінің классында ең қуатты тілдердің бірі. Бірақ тілдің күрделінуімен бірге
оны үйрену де қиындады. Delphi-дің барлық мүмкіндіктерін, яғни толық оны
қолдану үшін программисттің профессионалдылығына талап өсті. [17]
Delphi-де ассемблер қоса салынған. Delphi тілдердің түрі бойынша
компиляторларға жатады. Ол адамға түсінікті, бірақ компьютердің
процессорына түсініксіз нұсқаулардан тұрады. Енді адам жасаған нұсқаларды
процессор түсіну үшін оны машиналық тілге ауыстыру керек. Осы жұмысты
арнайы прогамма – компилятор орындайды. Компилятор бірінен соң-бірі екі
есепті орындайды:
- Негізгі программаның мәтінін қате бар-жоғына тексеру.
- Орындалатын программаны жасайды.
Программаның мәтінінде системалық процедуралар мен функциялардың аттарың
және келесі сөздерді айнымалы ретінде қолдануға болмайды.
Программалау жүйесі – ол жаңа программаларды құрастыруға және де басқа
да программаларды өңдеуге немесе редакциялауға мүмкіндік беретін программа
(программалау тілдері).
Delphi – ол программалау тілі ретінде Delphi тілі қолданылатын жылдам
өңдеу ортасы. Delphi тілі – қатаң типті объектіге бағынған тіл. Оның
бастауында программистерге таныс болып келетін Object Pascal жатыр.
Қазіргі уақытта программистерге Delphi пакетінің Borland Delphi 7 Studio
версиясы жетті. Алдыңғы версиялар сияқты Borland Delphi 7 Studio да әртүрлә
программаларды құрастыруға мүмкіндік береді: ең қарапайым бір терезелі
қосымшалардан орналастырылған базаларды басқару программаларына дейін.
Пакет құрамына мәліметтер базасымен, XML – құжаттарымен жұмыс істеуге,
анықтама жүйесін құрастыруға, басқа да есептерді шешуге мүмкіндік беретін
әртүрлі утилиттер кірістірілген. Жетінші версияның басты айырмашылығы – NET
технологиясы.[18]
Borland Delphi 7 Studio Windows 98-ден Windows XP-ге дейінгі операциялық
жүйелердің ортасында жұмыс істей алады. Пакет компьютер ресурстарына аса
қуатты жүйелік талаптарды қажет етпейді: процессор тактты жиілігі 166 МГц-
тен кем емес (Pentium II 400 МГц ұсынылады), оперативті жад 128 Мбайт (256
Мбайт ұсынылады), бос дисктік аумақтың жетерліктей орны (Enterprise
версиясын толық орнату үшін 475 Мбайт орын керек) болатындай Pentium немесе
Celeron типті болуы керек.
Delphi 7. объекті – бағытталған программаларға жатады.
Бұл бірнеше артықшылығы бар жетістіктерге ие. Жеке жеке обьектілерден
құралған бағдарлама операциялық жүйеде болып жатқан оқиғаларға реакциялауға
жақсы бейімделген. Сонымен қатар кодтардың біріктігі және өңделген
объектілердің қайта өңдеу мүмкіндігі.
Бірнеше рет қайталанатын қасиеттерді қайта-қайта сипаттамай бірақ рет
арқылы бағдарлама көлемі кемиді. Қасиеттердің жақсы локализациялауы
бағдарламаның құрылымымен танысуға ыңғайлы, оны жөндеуге және қателерін
табуға жеңіл.
бағдарламаның әртүрлі объектілеріне кірудің бірнеше мүмкіндіктерінің
болуы.
ОБП (объекті бағытталған программалау)-дың үш негізгі қасиеті бар:
инкапсуляция, мұрагерлік және полимарфизм.
ОБП ережелері бойынша объектілердің жолдарына тікелей қатынасу
беріктілігі қамтамасыздандыруға тиімді болмайды. Бұл ереже инкапсуляция деп
аталады.
Мұрагерлік объектілердің иерархиясын құру мүмкіндігін бере алады.
Қарапайымнан бастап күрделіге дейін. Бірақ олар алдыңғы элементтердің
қасиеттерін иеленеді. Бұл иерархия аса күрделі құрылымды қамтиды. Срнымен
бірге бұл мәліметтер мен әдістерді ұрпақта сипаттаудың керегі жоқ. Бұндай
иерархияның мысалы ретінде дисплей экранының нүктесін қарастыруға болады.
Оның ата-бабасы ретінде берілген координаттарды, екі нүктемен берілген
координаттар арасындағы кесіндіні, жылжымалы кесіндіні қарастыруға болады.
Әртүрлі туыстас объектілерге бір классты әрекеттер беруге болатынын
полиморфизм білдіреді.
Әрбір белгілі объектінің өзінің бағдарламасы болады. Ол бұл әрекеттерді
тек сол объектілерге ғана орындайды. Сонымен бірге бұл бағдарламалар бір
атты ие бола алады.
Қосымшаның өңделуі Delphi 7.0 орындалады. Бұл мәліметтер базаларымен
жұмыс істеуге үлкен мүмкіндік алып отыр. Ол ОДВС және ВДЕ драйверлермен,
локальдік және МББЖ Paradox форматтарындағы мәлімет базаларымен, dBase,
FaxPro, Microsoft Access және ASCII жұмыс істеу мүмкіндігін береді.
Delphi – ол программалау тілі ретінде Delphi тілі қолданылатын жылдам
өңдеу ортасы. Delphi тілі – қатаң типті объектіге бағынған тіл. Оның
бастауында программистерге таныс болып келетін Object Pascal жатыр.
Қазіргі уақытта программистерге Delphi пакетінің Borland Delphi 7 Studio
версиясы жетті. Алдыңғы версиялар сияқты Borland Delphi 7 Studio да әртүрлә
программаларды құрастыруға мүмкіндік береді: ең қарапайым бір терезелі
қосымшалардан орналастырылған базаларды басқару программаларына дейін.
Пакет құрамына мәліметтер базасымен, XML – құжаттарымен жұмыс істеуге,
анықтама жүйесін құрастыруға, басқа да есептерді шешуге мүмкіндік беретін
әртүрлі утилиттер кірістірілген. Жетінші версияның басты айырмашылығы – NET
технологиясы.
Borland Delphi 7 Studio Windows 98-ден Windows XP-ге дейінгі операциялық
жүйелердің ортасында жұмыс істей алады. Пакет компьютер ресурстарына аса
қуатты жүйелік талаптарды қажет етпейді: процессор тактты жиілігі 166 МГц-
тен кем емес (Pentium II 400 МГц ұсынылады), оперативті жад 128 Мбайт (256
Мбайт ұсынылады), бос дисктік аумақтың жетерліктей орны (Enterprise
версиясын толық орнату үшін 475 Мбайт орын керек) болатындай Pentium немесе
Celeron типті болуы керек.
Қосымшаның өңделуі Delphi 7.0 орындалады. Delphi 7. объекті –
бағытталған программаларға жатады. Delphi грек қаласының атынан пайда
болған. Ең бірінші нұсқасы Delphi 1.0 1995 жылы ақпанда пайда болды.[19]
Бұл бірнеше артықшылығы бар жетістіктерге ие. Жеке жеке обьектілерден
құралған бағдарлама операциялық жүйеде болып жатқан оқиғаларға реакциялауға
жақсы бейімделген. Сонымен бірге кодтардың біріктігі және өңделген
объектілердің қайта өңдеу мүмкіндігі.
– бірнеше рет қайталанатын қасиеттерді қайта-қайта сипаттамай бірақ рет
арқылы бағдарлама көлемі кемиді;
– объектілер кітапханасын құру мүмкіндігі;
– бағдарлама өзгертулердің жеңіл еңгізуі;
– қасиеттердің жақсы локализациялауы бағдарламаның құрылымымен танысуға
ыңғайлы, оны жөндеуге ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz