Болашақ мамандардың ақпараттық мәдениетін қалыптастырудың алғышарттары мен ғылыми - педагогикалық негіздері
Бүгінгі таңда болашақ мұғалімді өз халқының тарихын, тегін, салт-дәстүрін, тілін білімін, адамзаттық мәдениетті, адами қасиетті мол терең түсінетін шығармашылық тұлға етіп тәрбиелеу өмір талабы, қоғам қажеттілігі.
Қазақстан Республикасы Білім туралы заңында жас ұрпаққа жан-жақты білім мен тәрбие берудің мемлекеттік саясатының негізгі ұстанымдарын айқындап береді. Олар мыналар: Қазақстан Республикасының барлық адамзатының білім алуға тең құқұлығы, әрбір адамзаттың интелектуалдық дамуы, психо-физиологиялық және жеке басының ерекшеліктері, халық үшін білімнің барлық деңгейіне кең жол ашылуы. Атап айтқанда:
- жеке тұлғаның білімділікке және дарындылыққа ынталандыру;
- білім басқыштарының сабақтастығын қамтамассыз ететін білім беру процесінің үздіксіздігі;
- білім беру мекемелерінің ұйымдастырылуы-құқұқтық және қызмет бағытының әр түрлілігі;
- білім берудің ізгілікті және дамытушылық сипаты;
- білім берудің құқұқықтық және экологиялық бағыттануы;
- білімнің зиялылық сипаты;
- оқыту мен тәрбиенің тығыз байланысы;
- білімнің, ғылымның және өндірістің өзара кірігуі;
- білім жүйесін ақпараттандыру.
Білімді басқарудың демократиялық, мемлекеттік-қоғамдық сипаты және білім беру мекемелерінің дербестігін кеңейту [1.3 ].
Яғни, Білім заңында әрбір азаматтың білім алуға құқұқтығын негізге ала отырып, оқыту, тәрбиелеу, дамыту, қалыптастыру үрдісін жан-жақты қамтиды және оқыту мен қатар тәрбие жұмыстары арқылы бойға дарыту мәселелері қарастырылған.
Осы орайда жаңа ғасырдағы оқыту технологиясының өркендеу, жаңашыл білім алу жолдары мен білім жүйесінің сабақтастығы т.б. мәселелер жөніндегі педагогикалық ой-пікірлер, оның ішінде біз зерттеу нысанымызға алып отырған жоғары оқу орны мен жалпы орта білім беретін мектептердегі оқыту үрдісі мен
Қазақстан Республикасы Білім туралы заңында жас ұрпаққа жан-жақты білім мен тәрбие берудің мемлекеттік саясатының негізгі ұстанымдарын айқындап береді. Олар мыналар: Қазақстан Республикасының барлық адамзатының білім алуға тең құқұлығы, әрбір адамзаттың интелектуалдық дамуы, психо-физиологиялық және жеке басының ерекшеліктері, халық үшін білімнің барлық деңгейіне кең жол ашылуы. Атап айтқанда:
- жеке тұлғаның білімділікке және дарындылыққа ынталандыру;
- білім басқыштарының сабақтастығын қамтамассыз ететін білім беру процесінің үздіксіздігі;
- білім беру мекемелерінің ұйымдастырылуы-құқұқтық және қызмет бағытының әр түрлілігі;
- білім берудің ізгілікті және дамытушылық сипаты;
- білім берудің құқұқықтық және экологиялық бағыттануы;
- білімнің зиялылық сипаты;
- оқыту мен тәрбиенің тығыз байланысы;
- білімнің, ғылымның және өндірістің өзара кірігуі;
- білім жүйесін ақпараттандыру.
Білімді басқарудың демократиялық, мемлекеттік-қоғамдық сипаты және білім беру мекемелерінің дербестігін кеңейту [1.3 ].
Яғни, Білім заңында әрбір азаматтың білім алуға құқұқтығын негізге ала отырып, оқыту, тәрбиелеу, дамыту, қалыптастыру үрдісін жан-жақты қамтиды және оқыту мен қатар тәрбие жұмыстары арқылы бойға дарыту мәселелері қарастырылған.
Осы орайда жаңа ғасырдағы оқыту технологиясының өркендеу, жаңашыл білім алу жолдары мен білім жүйесінің сабақтастығы т.б. мәселелер жөніндегі педагогикалық ой-пікірлер, оның ішінде біз зерттеу нысанымызға алып отырған жоғары оқу орны мен жалпы орта білім беретін мектептердегі оқыту үрдісі мен
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1. Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы /Егемен Қазақстан, 1999, 1 маусым.
2. Қазақстан Республикасы азамат тарихының жаңа әлеуметтік-экономикалық мінез-құлқын қалыптастыру тұжырымдамасы. –Алматы: Қазақстан, 1999. –40 б.
1. Қазақстан Республикасы этникалық-мәдени білім беру тұжырымдамасы. /Егемен Қазақстан, 7 тамыз, 1996
2. Дайрабаев Е.Б., Дайрабаева А.Е. Педагогика пәнінің негіздері Алматы, 2005 ж
3. Жаңа педагогикалық технологиялар (оқу құралы) Алматы, 2006
4. Серікқалиұлы З. Дүниетану даналығы. Ғылыми және көркемдік таным ерекшеліктері. Алматы: Білім, 1994, 224 б.
7. Баширова Ж.Р., Төлешова Ұ.Б. Педагогикалық технологиялар арқылы оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастыру. Оқу-әдістемелік құрал. Алматы, 2003, 60 б.
8. Абдімәжитов К. Педагогикалық практика кезінде студенттерді тәрбие жұмысына даярлау (Ауыл мектептерінің тәжірибесінен). Алматы, 1996, 76 б.
9. Мектепте қазақ әдебиетінен шығарма жаздыру методикасы-Алматы, 1988, 32 б.
10. Жанпейісова М.М. Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде. Алматы, 2002, 180 б.
11. Баширова Ж.Р. Методологические аспекты преемственности в системе непрерывного образования //ҚазҰУ хабаршысы. Педагогика ғылымы сериясы, №4. С. 33-39
12. Ахметова Г.К. Біліктілік бастауы немесе педагогикалық жолдары оқу орындарында бірінші курс студенттерінің өздігінен жұмыс істеуін ұйымдастыру мәселесі // Қазақстан мектебі, 1998, №1, Б. 31
1. Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы /Егемен Қазақстан, 1999, 1 маусым.
2. Қазақстан Республикасы азамат тарихының жаңа әлеуметтік-экономикалық мінез-құлқын қалыптастыру тұжырымдамасы. –Алматы: Қазақстан, 1999. –40 б.
1. Қазақстан Республикасы этникалық-мәдени білім беру тұжырымдамасы. /Егемен Қазақстан, 7 тамыз, 1996
2. Дайрабаев Е.Б., Дайрабаева А.Е. Педагогика пәнінің негіздері Алматы, 2005 ж
3. Жаңа педагогикалық технологиялар (оқу құралы) Алматы, 2006
4. Серікқалиұлы З. Дүниетану даналығы. Ғылыми және көркемдік таным ерекшеліктері. Алматы: Білім, 1994, 224 б.
7. Баширова Ж.Р., Төлешова Ұ.Б. Педагогикалық технологиялар арқылы оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастыру. Оқу-әдістемелік құрал. Алматы, 2003, 60 б.
8. Абдімәжитов К. Педагогикалық практика кезінде студенттерді тәрбие жұмысына даярлау (Ауыл мектептерінің тәжірибесінен). Алматы, 1996, 76 б.
9. Мектепте қазақ әдебиетінен шығарма жаздыру методикасы-Алматы, 1988, 32 б.
10. Жанпейісова М.М. Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде. Алматы, 2002, 180 б.
11. Баширова Ж.Р. Методологические аспекты преемственности в системе непрерывного образования //ҚазҰУ хабаршысы. Педагогика ғылымы сериясы, №4. С. 33-39
12. Ахметова Г.К. Біліктілік бастауы немесе педагогикалық жолдары оқу орындарында бірінші курс студенттерінің өздігінен жұмыс істеуін ұйымдастыру мәселесі // Қазақстан мектебі, 1998, №1, Б. 31
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Болашақ мамандардың ақпараттық мәдениетін қалыптастырудың
алғышарттары мен ғылыми-педагогикалық негіздері
Бүгінгі таңда болашақ мұғалімді өз халқының тарихын, тегін, салт-
дәстүрін, тілін білімін, адамзаттық мәдениетті, адами қасиетті мол терең
түсінетін шығармашылық тұлға етіп тәрбиелеу өмір талабы, қоғам қажеттілігі.
Қазақстан Республикасы Білім туралы заңында жас ұрпаққа жан-жақты білім
мен тәрбие берудің мемлекеттік саясатының негізгі ұстанымдарын айқындап
береді. Олар мыналар: Қазақстан Республикасының барлық адамзатының білім
алуға тең құқұлығы, әрбір адамзаттың интелектуалдық дамуы, психо-
физиологиялық және жеке басының ерекшеліктері, халық үшін білімнің барлық
деңгейіне кең жол ашылуы. Атап айтқанда:
- жеке тұлғаның білімділікке және дарындылыққа ынталандыру;
- білім басқыштарының сабақтастығын қамтамассыз ететін білім беру
процесінің үздіксіздігі;
- білім беру мекемелерінің ұйымдастырылуы-құқұқтық және қызмет
бағытының әр түрлілігі;
- білім берудің ізгілікті және дамытушылық сипаты;
- білім берудің құқұқықтық және экологиялық бағыттануы;
- білімнің зиялылық сипаты;
- оқыту мен тәрбиенің тығыз байланысы;
- білімнің, ғылымның және өндірістің өзара кірігуі;
- білім жүйесін ақпараттандыру.
Білімді басқарудың демократиялық, мемлекеттік-қоғамдық сипаты және
білім беру мекемелерінің дербестігін кеңейту [1.3 ].
Яғни, Білім заңында әрбір азаматтың білім алуға құқұқтығын негізге ала
отырып, оқыту, тәрбиелеу, дамыту, қалыптастыру үрдісін жан-жақты қамтиды
және оқыту мен қатар тәрбие жұмыстары арқылы бойға дарыту мәселелері
қарастырылған.
Осы орайда жаңа ғасырдағы оқыту технологиясының өркендеу, жаңашыл білім
алу жолдары мен білім жүйесінің сабақтастығы т.б. мәселелер жөніндегі
педагогикалық ой-пікірлер, оның ішінде біз зерттеу нысанымызға алып отырған
жоғары оқу орны мен жалпы орта білім беретін мектептердегі оқыту үрдісі мен
тәрбие жұмыстарының сабақтастығының озық идеясын бүгінгі білім заңына
сәйкестендіре отырып пайдалану көзделді.
Қазіргі жағдайда мамандарды кәсіби даярлаудың белгілі бір деңгейдегі
сапасы мен бағыты еңбек нарығында оның бәсекеге түсу қабілетінің негізгі
шарты болып табылады. Маман өзінің мамандық сипаттамасымен қажеттілік
құндылық ретінде өзінің кәсіпшіл қызметін ұсынушы нарықтық қарым-қатынастар
оъектісінің ролін атқарады.
Осымен байланысты кәсіби даярлық процесінде жоспарлау, білім алу,
өзінің жоғары жеке қабілеті мен танымдық қызығушылығының қалыптасуына мен
қатар ақпараттық мәдениеті қалыптастыру мүмкіндігі бар студент еңбек
нарығында елеулі орын алуы заңдылық болып табылады. Осыған орай, маманды
даярлау сапасы тек қана даму көрсеткіші және оқу орны мен оның түлектерінің
негізгі табысы болып табылады.
Қазақстандағы жалпы әлеуметтік, саяси экономикалық, тәрбиелік және
білімдік, мәдениеттік деңгейлеріміздің жаңа сатыға көтеріліп, жаңаша реңге
ие болады. Жеке тұлғаны оқыту, білім беру, дамыту жүйесін жақсартуды талап
етеді. Сол себепті еліміздің болашағын дамытатын, жетілдіретін болашақ
мамандардың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру ерекшеліктеріне назар
аударуымыз қажет. Болашақ маман тұлғасының қандай да ғылымды меңгеруі оның
дүниетанымдық, қызығушылық, шығармашылық ерекшеліктеріне байланысты болмақ.
Қазіргі жағдайда қоғамда болып жатқан өзгерістерді терең тану, оның рухани
дамуының дәрежесін айқындау, халқымыздың дәстүрлі мұраларынан сусындай
отырып, өзі өмір сүріп жатқан қоғамның даму үрдісіне елеулі үлес қоса
алады. Болашақ маман жеке тұлға болып қалыптасуы үшін - қоғамдық сананың,
адамның тұрмыс тіршілігінің барлық түрлерінен хабардар болуы керек. [2.18].
Адамзаттың пайда болу тарихын түсіндіруге әртүрлі көзқарастардың бар
екені мәлім. Сенім мен дүниетаным қатарласа жүрсе ғана адам санасының
сапасы арта түседі. Өйткені, бұл екеуі құстың қос қанатындай адамның ең
асыл қасиеттері болып табылады. Сенім терең, тиянақты ойланып айтылған
идеялардың жиынтығы. Сенім жеке даманың өмірлік позициясының беріктігін
анықтайды, мінез құлқын сипаттайды [3.18].
Қазіргі кезеңде- жеке тұлға мен қоршаған орта арасындағы қарама
қайшылықтар мен өзара қарым-қатынастар заманы. Тұлғаның отбасылық,
азаматтық құқықтық әлеуметтенуі белсенді түрде іске асырылып отырылған
кезең.
XXІ ғасырдың басындағы ғылыми революциялық жалықтардың ашылуы, оның
соңынан ғылыми техникалық прогресс әлемдік алаңға жаңа мәселелері алып
келді. Ақпарат пен білімнің жетілдірілуі техникалық дамуына және өндірістің
әр түрлі технологиясын іске асыруға мүмкіндік туғызды. Техника, технология,
өндірістің дамуы мен оларды адамзаттың қарқынды қолдануы экологиялық
аппатқа әкелудің шегінде тұр. Адамзаттың негізгі тапсырмасы болып өзінің
сапасын жетілдіру “адамның қажеттіліктерін қанағаттандыруда ” басты мақсат
адамның өзінің барлық мүмкіндіктерін жүзеге асыру. Жалпы дамуды түсінудегі
негізгі екпін адамның өз қажетін өтеуге бағытталады және оған қалай жете
алады, ол арқылы қандай нәтижеге жетеді деген сұрақтарды қанағаттандырады.
Тек қана даму арқылы адам сапасы мен адамдық қабілетіліктің өзгеруіне қол
жеткізе аламыз. Яғни, даму барысында адамгершілік қасиеттермен адам бойында
жеткілікті деңгейде қалыптастырылады. [4.23].
Жеке адам еңбексіз дамымайды. Еңбек арқылы адамның дене бітімі,
адамгершілік, эстетикалық және ақыл-ой деңгейі дамып, жетіледі. Кәсіби
еңбектің әлеуметтік мәні және құндылығы арта түседі. Кәсіби еңбек
процесінде өзінің және бүкіл қоғам мүшелерінің қажеттілігін қанағаттандыру
үшін адам материалдық және рухани құндылықты жасайды. Жеке адам өз күшінің
шамасын және қабілетін, творчествалық қабілетін анықтайды. Неғұрлым адам өз
еңбегінің қоғамдық маңызын терең түсінсе, соғұрлым оның жұмысы нәтижелі, өз
басының және отбасының бағыты толыса түседі.
Болашақ маманның еңбекке тәрбиелеудің жалпы міндеттері:
1. психологиялық және практикалық тұрғыда даярлау;
2. ұжымдық еңбек дағдыларын қалыптастыру;
3. еңбек мәдениеті дағдыларын дарыту;
4. ынтасын және қабілетін дамыту;
5. өз бетімен өз еркін пайдаланып отыруға дағдыландыру.
Бұл процесс екі фактордың ықпалымен жүзеге асырылады: объективтік
фактор қоғамның материалдық-техникалық базасын және жаңа қоғамдық
қатынастарды жасау. Болашақ маманның еңбек мәдениетінің көрсеткіші: жұмысты
сапалы және тиімді істеу, уақытты ұтымды пайдалану, еңбек құралдарына,
түрлі материалдарға құндылықпен қарау, өзінің инициативасын көрсете білу,
дербестік, алдағы жұмысының кезеңдерін белгілей білу, еңбек процесін талдау
және іс құжаттарын сауатты жасай білуі. Болашақ маман тәрбиесінің мақсат,
міндеттерінің бірі халық шаруашылығында электрониканы, радиотехниканы,
компьютерлерді, автоматтарды, роботтарды т.б. қолдану барлық мамандардан
жоғары техникалық сауттылықты талап етеді. Сондықтан мектепте оқыту және
тәрбие жұмысының барысында оқушылардың ынтасын ғылыми-техникалық білімді
игеруге дамыту және тәрбиелеу қажет. Болашақ маман тұлғасының кәсіби
қалыптасуындағы бағыттар – бұл әр түрлі мамандықтар және сол мамандықтардың
адамға қоятын талаптары жөнінде білім мен қаруландыру. Кәсіптік білім
берудің негізіг принципі оны өмірмен байланыстыру, былайша айтқанда, халық
шаруашылығы оның салалары, мамандықтар туралы түсінігін еңбектен ұштастыру.
Болашақ маман тұлғасын қалыптасытруда олардың бейімділігін, қабілетін
психофизиологиялық қасиеттерін еске алу қажет. Мамандықты саналы таңдауда
екі факторды еске алу:
А) білім деңгейі;
Б) адамның жеке қасиеттері, қабілетін, мүмкіншілігін дамыту
бейімділігінің арнайы қабілеттерінің динамикасына көңіл аудару. Мамандығын
анақтауда жан-жақты зерттеу, оған кеңес беру арқылы көмек көрсету. Бұл
бүкіл оқу-тәрбие жұмысының барысында үнемі бағыт-бағдар беріп отыруды қажет
етеді. Болашақ маман тұлғасының кәсіби қалыптасуында кәсіптік іріктеудің
мақсаты – мамандыққа жарамдылығын немесе жарамсыздығын анықтау. Ол үшін
жеке адамның еркешеліктерін, мамандыққа қоятын талаптарды да жете білген
жөн. Осығын байланысты күні бұрын профессиограмма жасалады. Профессиограмма
– бұл белгілі бір мамандықтың ерекшеліктерін жеткілікті бейнелеу (жазу),
мұндай мәліметтер жеке адамның белгілі мамандыққа жарамдығын, психолог,
физиолог және медиктердің көмегімен анықталады. Мысалы, мұғалім мамандығына
жеке адамның жарамдылығын анықтау үшін оның басқа қабілеттерімен бірге
көру, есту мүшелерін және сөйлеу, психологиялық жағдайы, тіл табыса білуі,
есепке алу басты талаптардың бірі болып саналады. [5.19].
Қазақстандағы жалпы әлеуметтік, саяси экономикалық, тәрбиелік
және білімдік, мәдениеттік деңгейлеріміздің жаңа сатыға көтеріліп,
жаңаша реңге ие болуы, жеке тұлғаны оқыту, білім беру, дамыту жүйесін
жақсартуды талап етеді. Сол себебті еліміздің болашағын дамытатын,
жетілдіретін болашақ мамандардың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру
ерекшеліктеріне назар аударуымыз қажет. Болашақ маман тұлғасының қандай да
ғылымды меңгеруі оның дүниетанымдық, қызығушылық, шығармашылық
ерекшеліктеріне байланысты болмақ. Қазіргі жағдайда қоғамда болып жатқан
өзгерістерді терең тану, оның рухани дамуының дәрежесін айқындау,
халықымыздың дәстүрлі мұраларынан сусындай отырып, оның даму қасиеттерін
бойына сіңіре отырып өзі өмір сүріп жатқан қоғамның даму үрдісіне елеулі
үлес қоса алады. Болашақ маман жеке тұлға болып қалыптасуы үшін - ол
қоғамдық сананың, адамның тұрмыс тіршілігінің барлық түрлерінен хабарлар
болуы керек.
Қазіргі жағдайда мамандарды кәсіби даярлаудың белгілі бір деңгейіндегі
сапасы мен бағыты еңбек нарығында оның бәсекеге түсу қаблетінің негізгі
шарты болып табылады. Кәсіби даярлық процесінде жоспарлау, білім алу,өзінің
жоғары жеке қабілеті мен қажеттігіне жауап беру мүмкіндігі бар студент
еңбек нарығында елеулі орын алуы заңдылық болып табылады. Осыған орай,
маманды даярлау сапасы тек қана даму көрсеткіші және оқу орынын тәмәмдау
факторы ретінде шешуші ролге ие болып қана қоймай, негізгі өмірлік табысы
болып табылады [6.9].
Өмірге көзқарасы, дүниетанымы кең болуы керек. Дүниетаным - ғылыми,
көркемдік, құқықтық, саяси, діни болуы мүмкін. Дүниетаным - адамның
табиғат, қоғамдық өмір туралы білімдерінің жүйесі. Адамның алдына қойған
мақсатының айқын болуы, дүниетанымның өмірмен байланыстылығынан және берік
сенімінен туады. Дүниетаным жеке адамның табиғи және әлеуметтік
құбылыстарын түсіндіру туралы пайымдауы, ой тұжырымы. Адамзаттың пайда болу
тарихын түсіндіруде әртүрлі көзқарастардың бар екені мәлім. Мысалы:
материалистер мұндай мәселені ғылыми дүниетаным тұрғысынан дәлелдесе, ал
діни ілімінің өкілдері тәңірдің қалауымен деп қарастырады.
Сенім мен дүниетаным қатарласып жүрсе ғана адам санасы нұрлана
түседі. Өйткені бұл екеуі құстың қос қанатындай адамның ең асыл қасиеттері
болып табылады. Сенім терең, тиянақты ойланып айтылған идеялардың жиынтығы.
Сенім жеке адамның өмірлік позициясының беріктігін анықтайды, мінез құлқын
сипаттайды. Әр түрлі идея адам сенімінің негізі, шындықты терең тану, оның
соңынан еріп отыру.
Адамзаттың сан ғасырлық тарихында адамгершілік пен имандылықтың ұлы
қозғаушы күші – сенім. Сенімнің тұрақтылығы мен нақтылығы болашақ маман
дүниетанымының қалыптасуына негіз болады. Дүниетанымның қалыптасуы ұзақ
және күрделі процесс. Оның барысында жеке көзқарастар және сенім жүйесі
дамиды, қалыптасады және жеке адамның әрекет жасауына басшылық етеді.
Дүниетаным процесіне әр түрлі факторлар, әлеуметтік, оқыту мен тәрбие,
ақпарат құралдары тағы басқалары жатады. Осы тұрғыда дүниетанымды нақтырақ
анықтау үшін, оның негізгі құрылымдарына тоқталып өтейік:
• ағартушылық - ғылыми дүниетаным адам үшін қоғам мен
табиғат әлемін анықтайды да ағартылушылық сананы қалыптастырады. Ол
философиялық принциптер методологиясы мен таным тәсілдерімен
қаруландырылады.
• тәрбиелілік - қабылданған көзқарастар мен сенімдер нәтижесі
адамнан шындыққа негізделген моралдық-ерік бастамаларымен эстетикалық
қатынастарды талап етеді.
• дамытушы – дүниені қабылдау мазмұнын меңгеру арқылы,
ішкі рухани қозғалыс әсері ойлауды белсенді әрекет етуге итермелейді.
Ғылыми дүниетаным негізінде ойлаудың дамуына түрткі болатын және
шығармашылыққа ынталандыратын диалектикалық тәсілдердің принциптері жатыр.
• ұйымдастырушылық - адамдардың тәжірибелік іс-әрекеті
барысында қолайлы позиция болып табылады.
• болжамдық - ғылыми дүниетаным ғылыми теориямен
тәжірибенің меңгеру тенденциясын айқындай отырып, бүгінгі мен болашақты
құру идеясын алға жылжытады.
• тәрбиелік мақсат – баланың тұлғалық құрылымының
тұрақтылығы мен сенімді орталық ұйымының қалыптасуын қадағалайды да,
табиғатқа, қоғамға және ойлауға деген қатынастың негізінде мінез-құлық пен
ерік-сезімдердің санадағы бірлігін айқындайды.
Осы барлық міндеттердің шешімі өнегелі, мәдени, экономикалық және
экологиялық тәрбиелер нәтижесінде сараланады. Жоғарыда аталған мақсаттар
мен міндеттердің орындалуы, болашақ мамандардың дүниетаным аймағының
кеңейуін қадағалайды да оның нәтижесі үлкен маңызға ие. Дүниеге көзқарас
дүниетанымның құрамдас бөлігі болып табылады. Дүниеге көзқарастың өзі
адамның дүниедегі орны жайындағы түсініктердің жиынтығы. Жеке адам болып
қалыптасу үшін оның міндетті түрде туған жері, өскен ортасы, тұрақты
мемлекеті, ата-анасы, бауыр-туыстары, дос-жарандары, білім алу жолындағы
ғылыми орталары т.б. болуы шарт. Осы аталғандардың нәтижесінде адамның
дүниеге көзқарасы, дүниетанымы дамыйды. Қортындылай келе дүниетаным жалпы
жеке адамның, оның ішіндегі арнайы дайындалатын болашақ мамандардың
қалыптасуында үлкен рөлге ие бола отырып, олардың ары қарай нағыз кәсіпті,
білікті маман болуына көмектеседі.
Дүниетанымы жоғары, дүниеге көзқарасы кең адам әр уақыттада өзінің
мамандығына адал, біліктілік, кәсіби деңгейі жоғары, ойы ұшқыр, қиялы
жүйрік болары анық.
Гуманизм мен гуманитарлық білімнен саяси, экономикалық, экологиялық,
құқықтық, өнегелік, көркемдік-эстетикалық, физикалық мәдениет және т.б.
негізгі тәрбиелерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Болашақ мамандардың ақпараттық мәдениетін қалыптастырудың
алғышарттары мен ғылыми-педагогикалық негіздері
Бүгінгі таңда болашақ мұғалімді өз халқының тарихын, тегін, салт-
дәстүрін, тілін білімін, адамзаттық мәдениетті, адами қасиетті мол терең
түсінетін шығармашылық тұлға етіп тәрбиелеу өмір талабы, қоғам қажеттілігі.
Қазақстан Республикасы Білім туралы заңында жас ұрпаққа жан-жақты білім
мен тәрбие берудің мемлекеттік саясатының негізгі ұстанымдарын айқындап
береді. Олар мыналар: Қазақстан Республикасының барлық адамзатының білім
алуға тең құқұлығы, әрбір адамзаттың интелектуалдық дамуы, психо-
физиологиялық және жеке басының ерекшеліктері, халық үшін білімнің барлық
деңгейіне кең жол ашылуы. Атап айтқанда:
- жеке тұлғаның білімділікке және дарындылыққа ынталандыру;
- білім басқыштарының сабақтастығын қамтамассыз ететін білім беру
процесінің үздіксіздігі;
- білім беру мекемелерінің ұйымдастырылуы-құқұқтық және қызмет
бағытының әр түрлілігі;
- білім берудің ізгілікті және дамытушылық сипаты;
- білім берудің құқұқықтық және экологиялық бағыттануы;
- білімнің зиялылық сипаты;
- оқыту мен тәрбиенің тығыз байланысы;
- білімнің, ғылымның және өндірістің өзара кірігуі;
- білім жүйесін ақпараттандыру.
Білімді басқарудың демократиялық, мемлекеттік-қоғамдық сипаты және
білім беру мекемелерінің дербестігін кеңейту [1.3 ].
Яғни, Білім заңында әрбір азаматтың білім алуға құқұқтығын негізге ала
отырып, оқыту, тәрбиелеу, дамыту, қалыптастыру үрдісін жан-жақты қамтиды
және оқыту мен қатар тәрбие жұмыстары арқылы бойға дарыту мәселелері
қарастырылған.
Осы орайда жаңа ғасырдағы оқыту технологиясының өркендеу, жаңашыл білім
алу жолдары мен білім жүйесінің сабақтастығы т.б. мәселелер жөніндегі
педагогикалық ой-пікірлер, оның ішінде біз зерттеу нысанымызға алып отырған
жоғары оқу орны мен жалпы орта білім беретін мектептердегі оқыту үрдісі мен
тәрбие жұмыстарының сабақтастығының озық идеясын бүгінгі білім заңына
сәйкестендіре отырып пайдалану көзделді.
Қазіргі жағдайда мамандарды кәсіби даярлаудың белгілі бір деңгейдегі
сапасы мен бағыты еңбек нарығында оның бәсекеге түсу қабілетінің негізгі
шарты болып табылады. Маман өзінің мамандық сипаттамасымен қажеттілік
құндылық ретінде өзінің кәсіпшіл қызметін ұсынушы нарықтық қарым-қатынастар
оъектісінің ролін атқарады.
Осымен байланысты кәсіби даярлық процесінде жоспарлау, білім алу,
өзінің жоғары жеке қабілеті мен танымдық қызығушылығының қалыптасуына мен
қатар ақпараттық мәдениеті қалыптастыру мүмкіндігі бар студент еңбек
нарығында елеулі орын алуы заңдылық болып табылады. Осыған орай, маманды
даярлау сапасы тек қана даму көрсеткіші және оқу орны мен оның түлектерінің
негізгі табысы болып табылады.
Қазақстандағы жалпы әлеуметтік, саяси экономикалық, тәрбиелік және
білімдік, мәдениеттік деңгейлеріміздің жаңа сатыға көтеріліп, жаңаша реңге
ие болады. Жеке тұлғаны оқыту, білім беру, дамыту жүйесін жақсартуды талап
етеді. Сол себепті еліміздің болашағын дамытатын, жетілдіретін болашақ
мамандардың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру ерекшеліктеріне назар
аударуымыз қажет. Болашақ маман тұлғасының қандай да ғылымды меңгеруі оның
дүниетанымдық, қызығушылық, шығармашылық ерекшеліктеріне байланысты болмақ.
Қазіргі жағдайда қоғамда болып жатқан өзгерістерді терең тану, оның рухани
дамуының дәрежесін айқындау, халқымыздың дәстүрлі мұраларынан сусындай
отырып, өзі өмір сүріп жатқан қоғамның даму үрдісіне елеулі үлес қоса
алады. Болашақ маман жеке тұлға болып қалыптасуы үшін - қоғамдық сананың,
адамның тұрмыс тіршілігінің барлық түрлерінен хабардар болуы керек. [2.18].
Адамзаттың пайда болу тарихын түсіндіруге әртүрлі көзқарастардың бар
екені мәлім. Сенім мен дүниетаным қатарласа жүрсе ғана адам санасының
сапасы арта түседі. Өйткені, бұл екеуі құстың қос қанатындай адамның ең
асыл қасиеттері болып табылады. Сенім терең, тиянақты ойланып айтылған
идеялардың жиынтығы. Сенім жеке даманың өмірлік позициясының беріктігін
анықтайды, мінез құлқын сипаттайды [3.18].
Қазіргі кезеңде- жеке тұлға мен қоршаған орта арасындағы қарама
қайшылықтар мен өзара қарым-қатынастар заманы. Тұлғаның отбасылық,
азаматтық құқықтық әлеуметтенуі белсенді түрде іске асырылып отырылған
кезең.
XXІ ғасырдың басындағы ғылыми революциялық жалықтардың ашылуы, оның
соңынан ғылыми техникалық прогресс әлемдік алаңға жаңа мәселелері алып
келді. Ақпарат пен білімнің жетілдірілуі техникалық дамуына және өндірістің
әр түрлі технологиясын іске асыруға мүмкіндік туғызды. Техника, технология,
өндірістің дамуы мен оларды адамзаттың қарқынды қолдануы экологиялық
аппатқа әкелудің шегінде тұр. Адамзаттың негізгі тапсырмасы болып өзінің
сапасын жетілдіру “адамның қажеттіліктерін қанағаттандыруда ” басты мақсат
адамның өзінің барлық мүмкіндіктерін жүзеге асыру. Жалпы дамуды түсінудегі
негізгі екпін адамның өз қажетін өтеуге бағытталады және оған қалай жете
алады, ол арқылы қандай нәтижеге жетеді деген сұрақтарды қанағаттандырады.
Тек қана даму арқылы адам сапасы мен адамдық қабілетіліктің өзгеруіне қол
жеткізе аламыз. Яғни, даму барысында адамгершілік қасиеттермен адам бойында
жеткілікті деңгейде қалыптастырылады. [4.23].
Жеке адам еңбексіз дамымайды. Еңбек арқылы адамның дене бітімі,
адамгершілік, эстетикалық және ақыл-ой деңгейі дамып, жетіледі. Кәсіби
еңбектің әлеуметтік мәні және құндылығы арта түседі. Кәсіби еңбек
процесінде өзінің және бүкіл қоғам мүшелерінің қажеттілігін қанағаттандыру
үшін адам материалдық және рухани құндылықты жасайды. Жеке адам өз күшінің
шамасын және қабілетін, творчествалық қабілетін анықтайды. Неғұрлым адам өз
еңбегінің қоғамдық маңызын терең түсінсе, соғұрлым оның жұмысы нәтижелі, өз
басының және отбасының бағыты толыса түседі.
Болашақ маманның еңбекке тәрбиелеудің жалпы міндеттері:
1. психологиялық және практикалық тұрғыда даярлау;
2. ұжымдық еңбек дағдыларын қалыптастыру;
3. еңбек мәдениеті дағдыларын дарыту;
4. ынтасын және қабілетін дамыту;
5. өз бетімен өз еркін пайдаланып отыруға дағдыландыру.
Бұл процесс екі фактордың ықпалымен жүзеге асырылады: объективтік
фактор қоғамның материалдық-техникалық базасын және жаңа қоғамдық
қатынастарды жасау. Болашақ маманның еңбек мәдениетінің көрсеткіші: жұмысты
сапалы және тиімді істеу, уақытты ұтымды пайдалану, еңбек құралдарына,
түрлі материалдарға құндылықпен қарау, өзінің инициативасын көрсете білу,
дербестік, алдағы жұмысының кезеңдерін белгілей білу, еңбек процесін талдау
және іс құжаттарын сауатты жасай білуі. Болашақ маман тәрбиесінің мақсат,
міндеттерінің бірі халық шаруашылығында электрониканы, радиотехниканы,
компьютерлерді, автоматтарды, роботтарды т.б. қолдану барлық мамандардан
жоғары техникалық сауттылықты талап етеді. Сондықтан мектепте оқыту және
тәрбие жұмысының барысында оқушылардың ынтасын ғылыми-техникалық білімді
игеруге дамыту және тәрбиелеу қажет. Болашақ маман тұлғасының кәсіби
қалыптасуындағы бағыттар – бұл әр түрлі мамандықтар және сол мамандықтардың
адамға қоятын талаптары жөнінде білім мен қаруландыру. Кәсіптік білім
берудің негізіг принципі оны өмірмен байланыстыру, былайша айтқанда, халық
шаруашылығы оның салалары, мамандықтар туралы түсінігін еңбектен ұштастыру.
Болашақ маман тұлғасын қалыптасытруда олардың бейімділігін, қабілетін
психофизиологиялық қасиеттерін еске алу қажет. Мамандықты саналы таңдауда
екі факторды еске алу:
А) білім деңгейі;
Б) адамның жеке қасиеттері, қабілетін, мүмкіншілігін дамыту
бейімділігінің арнайы қабілеттерінің динамикасына көңіл аудару. Мамандығын
анақтауда жан-жақты зерттеу, оған кеңес беру арқылы көмек көрсету. Бұл
бүкіл оқу-тәрбие жұмысының барысында үнемі бағыт-бағдар беріп отыруды қажет
етеді. Болашақ маман тұлғасының кәсіби қалыптасуында кәсіптік іріктеудің
мақсаты – мамандыққа жарамдылығын немесе жарамсыздығын анықтау. Ол үшін
жеке адамның еркешеліктерін, мамандыққа қоятын талаптарды да жете білген
жөн. Осығын байланысты күні бұрын профессиограмма жасалады. Профессиограмма
– бұл белгілі бір мамандықтың ерекшеліктерін жеткілікті бейнелеу (жазу),
мұндай мәліметтер жеке адамның белгілі мамандыққа жарамдығын, психолог,
физиолог және медиктердің көмегімен анықталады. Мысалы, мұғалім мамандығына
жеке адамның жарамдылығын анықтау үшін оның басқа қабілеттерімен бірге
көру, есту мүшелерін және сөйлеу, психологиялық жағдайы, тіл табыса білуі,
есепке алу басты талаптардың бірі болып саналады. [5.19].
Қазақстандағы жалпы әлеуметтік, саяси экономикалық, тәрбиелік
және білімдік, мәдениеттік деңгейлеріміздің жаңа сатыға көтеріліп,
жаңаша реңге ие болуы, жеке тұлғаны оқыту, білім беру, дамыту жүйесін
жақсартуды талап етеді. Сол себебті еліміздің болашағын дамытатын,
жетілдіретін болашақ мамандардың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру
ерекшеліктеріне назар аударуымыз қажет. Болашақ маман тұлғасының қандай да
ғылымды меңгеруі оның дүниетанымдық, қызығушылық, шығармашылық
ерекшеліктеріне байланысты болмақ. Қазіргі жағдайда қоғамда болып жатқан
өзгерістерді терең тану, оның рухани дамуының дәрежесін айқындау,
халықымыздың дәстүрлі мұраларынан сусындай отырып, оның даму қасиеттерін
бойына сіңіре отырып өзі өмір сүріп жатқан қоғамның даму үрдісіне елеулі
үлес қоса алады. Болашақ маман жеке тұлға болып қалыптасуы үшін - ол
қоғамдық сананың, адамның тұрмыс тіршілігінің барлық түрлерінен хабарлар
болуы керек.
Қазіргі жағдайда мамандарды кәсіби даярлаудың белгілі бір деңгейіндегі
сапасы мен бағыты еңбек нарығында оның бәсекеге түсу қаблетінің негізгі
шарты болып табылады. Кәсіби даярлық процесінде жоспарлау, білім алу,өзінің
жоғары жеке қабілеті мен қажеттігіне жауап беру мүмкіндігі бар студент
еңбек нарығында елеулі орын алуы заңдылық болып табылады. Осыған орай,
маманды даярлау сапасы тек қана даму көрсеткіші және оқу орынын тәмәмдау
факторы ретінде шешуші ролге ие болып қана қоймай, негізгі өмірлік табысы
болып табылады [6.9].
Өмірге көзқарасы, дүниетанымы кең болуы керек. Дүниетаным - ғылыми,
көркемдік, құқықтық, саяси, діни болуы мүмкін. Дүниетаным - адамның
табиғат, қоғамдық өмір туралы білімдерінің жүйесі. Адамның алдына қойған
мақсатының айқын болуы, дүниетанымның өмірмен байланыстылығынан және берік
сенімінен туады. Дүниетаным жеке адамның табиғи және әлеуметтік
құбылыстарын түсіндіру туралы пайымдауы, ой тұжырымы. Адамзаттың пайда болу
тарихын түсіндіруде әртүрлі көзқарастардың бар екені мәлім. Мысалы:
материалистер мұндай мәселені ғылыми дүниетаным тұрғысынан дәлелдесе, ал
діни ілімінің өкілдері тәңірдің қалауымен деп қарастырады.
Сенім мен дүниетаным қатарласып жүрсе ғана адам санасы нұрлана
түседі. Өйткені бұл екеуі құстың қос қанатындай адамның ең асыл қасиеттері
болып табылады. Сенім терең, тиянақты ойланып айтылған идеялардың жиынтығы.
Сенім жеке адамның өмірлік позициясының беріктігін анықтайды, мінез құлқын
сипаттайды. Әр түрлі идея адам сенімінің негізі, шындықты терең тану, оның
соңынан еріп отыру.
Адамзаттың сан ғасырлық тарихында адамгершілік пен имандылықтың ұлы
қозғаушы күші – сенім. Сенімнің тұрақтылығы мен нақтылығы болашақ маман
дүниетанымының қалыптасуына негіз болады. Дүниетанымның қалыптасуы ұзақ
және күрделі процесс. Оның барысында жеке көзқарастар және сенім жүйесі
дамиды, қалыптасады және жеке адамның әрекет жасауына басшылық етеді.
Дүниетаным процесіне әр түрлі факторлар, әлеуметтік, оқыту мен тәрбие,
ақпарат құралдары тағы басқалары жатады. Осы тұрғыда дүниетанымды нақтырақ
анықтау үшін, оның негізгі құрылымдарына тоқталып өтейік:
• ағартушылық - ғылыми дүниетаным адам үшін қоғам мен
табиғат әлемін анықтайды да ағартылушылық сананы қалыптастырады. Ол
философиялық принциптер методологиясы мен таным тәсілдерімен
қаруландырылады.
• тәрбиелілік - қабылданған көзқарастар мен сенімдер нәтижесі
адамнан шындыққа негізделген моралдық-ерік бастамаларымен эстетикалық
қатынастарды талап етеді.
• дамытушы – дүниені қабылдау мазмұнын меңгеру арқылы,
ішкі рухани қозғалыс әсері ойлауды белсенді әрекет етуге итермелейді.
Ғылыми дүниетаным негізінде ойлаудың дамуына түрткі болатын және
шығармашылыққа ынталандыратын диалектикалық тәсілдердің принциптері жатыр.
• ұйымдастырушылық - адамдардың тәжірибелік іс-әрекеті
барысында қолайлы позиция болып табылады.
• болжамдық - ғылыми дүниетаным ғылыми теориямен
тәжірибенің меңгеру тенденциясын айқындай отырып, бүгінгі мен болашақты
құру идеясын алға жылжытады.
• тәрбиелік мақсат – баланың тұлғалық құрылымының
тұрақтылығы мен сенімді орталық ұйымының қалыптасуын қадағалайды да,
табиғатқа, қоғамға және ойлауға деген қатынастың негізінде мінез-құлық пен
ерік-сезімдердің санадағы бірлігін айқындайды.
Осы барлық міндеттердің шешімі өнегелі, мәдени, экономикалық және
экологиялық тәрбиелер нәтижесінде сараланады. Жоғарыда аталған мақсаттар
мен міндеттердің орындалуы, болашақ мамандардың дүниетаным аймағының
кеңейуін қадағалайды да оның нәтижесі үлкен маңызға ие. Дүниеге көзқарас
дүниетанымның құрамдас бөлігі болып табылады. Дүниеге көзқарастың өзі
адамның дүниедегі орны жайындағы түсініктердің жиынтығы. Жеке адам болып
қалыптасу үшін оның міндетті түрде туған жері, өскен ортасы, тұрақты
мемлекеті, ата-анасы, бауыр-туыстары, дос-жарандары, білім алу жолындағы
ғылыми орталары т.б. болуы шарт. Осы аталғандардың нәтижесінде адамның
дүниеге көзқарасы, дүниетанымы дамыйды. Қортындылай келе дүниетаным жалпы
жеке адамның, оның ішіндегі арнайы дайындалатын болашақ мамандардың
қалыптасуында үлкен рөлге ие бола отырып, олардың ары қарай нағыз кәсіпті,
білікті маман болуына көмектеседі.
Дүниетанымы жоғары, дүниеге көзқарасы кең адам әр уақыттада өзінің
мамандығына адал, біліктілік, кәсіби деңгейі жоғары, ойы ұшқыр, қиялы
жүйрік болары анық.
Гуманизм мен гуманитарлық білімнен саяси, экономикалық, экологиялық,
құқықтық, өнегелік, көркемдік-эстетикалық, физикалық мәдениет және т.б.
негізгі тәрбиелерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz