Мемлекет және жеке адам арасындағы жауапкершілік – құқықтық мемлекеттің белгісі ретінде

1. Тұлғаның құқығы
2. «Адам құқықтары» ұғымының қалыптасуы
3. Құқықтық мемлекеттің негізгі қағидалары

Тұлғаның құқығы туралы орыс либералды құқықтық ойлардың түсінігі бойынша олардың бостандықтарын қамтамасыз ету механизмінің тиімді әрекет ету проблемаларын шешуді білдіреді. Басты міндет – ресей құқғы мен тұлғалардың құқықтары мен босатндықтарын қорғау аясындадағы дәстүрдің теориялық шешімінің жандандырылу мәселелерін табу. О.Е.Кутафин тұлғаның бостандығы мен адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына кепілдік беруді азаматтық қоғамның маңызды белгілерінің қатарына жатқызады. Тұлғаның құқық бостандығы социологиялық тұжырымдамасына сәйкес тұтастай қоғам көлемінде байыпты интеграциялануы, ынтымақтасуын анықтайды. Либерализм қоғам емес, тұлғаның өзі құқықтық тәртіп жүйесі мен құрылымын анықтайтындығын білдіреді. Бұл тұжырымдама жеке тұлғаның ісіне мемлекет тікелей араласа алмайтындығын анықтайды[1].
Қазіргі демократиялық стандарт бойынша жеке тұлғаның құқығы ең алдымен тарихи құқықтық дәстүрлермен қорғалатындығы қарастырылады. Әр мемлекетте тұлғаның құқығын қамтамсыз ету механизмі өзіндік түрліше белгіге ие. Көбінесе ол мемлекет нысанымен анықталады. Ұлыбританияда бұл механизмнің маңызды институты монарх болып табылады. Оның саяси өкілеттігі (премьер-министрді тағайындау, абсолютті вето құқығы, қоғамдық Палатасын мерзімінен бұрын тарату, лорд Палатасының мүшелерін тағайындау т.б.) монархиялық емес биліктің жүйесімен салыстырғанда жаңа қағидалықты білдіреді. Ал, құқықтық және демократиялық қалыптасу жүйесіне көшкен Қазақстан Республикасы негізгі заңның нормаларында бекітілгендей, азаттық, теңдік және әділеттілік қағидаларына негізделген азаматтық қоғамды орнату, қоғам үстінен билік жүргізетін мемлекеттің асыл қазынасы ретінде – адам, оның өмірі, құқықтары мен бостандықтарын таниды[2].
Ғылыми жұмысымыздың мақсаты Қазақстан Республикасының құқықтық мемлекет ретінде өзін-өзі орнықтыруында оның негізгі белгілерінің бірі болып танылатын мемлекет мен жеке тұлғаның өзара жауаптылық мәселесін талдау.

1. Барбин В.В. Обеспечение прав и свобод человека и гражданина в деятельности ОВД.–М.: Академия управления МВД РФ, 2007. – 267 с.
2. Қазақстан Республиасының Конституциясы. Алматы, 1995. 1 бабы.
3. Иванов А.А. Теория государства и права: учеб. пособие для вузов по спец. «Юриспруденция». – М.: Закон и право, 2009. – 351 с.
4. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы.(Оқу құралы).-Өңделіп, толықтырылған.2-басылым.-Алматы: Жеті жарғы, 1998.57б
5. Сонда, – 60 б.
6. Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан. 2006ж.
7. www.ipd.kz
8. Права человека. Алматы, Данекер. 2000. – С. 94.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Мемлекет және жеке адам арасындағы жауапкершілік - құқықтық мемлекеттің белгісі ретінде

Баймұратова Кулмира Әбенқызы
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық
қазақ-түрік университетінің доценті
Түркістан қаласы.
Мемлекет және жеке адам арасындағы жауапкершілік - құқықтық мемлекеттің белгісі ретінде
Тұлғаның құқығы туралы орыс либералды құқықтық ойлардың түсінігі бойынша олардың бостандықтарын қамтамасыз ету механизмінің тиімді әрекет ету проблемаларын шешуді білдіреді. Басты міндет - ресей құқғы мен тұлғалардың құқықтары мен босатндықтарын қорғау аясындадағы дәстүрдің теориялық шешімінің жандандырылу мәселелерін табу. О.Е.Кутафин тұлғаның бостандығы мен адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына кепілдік беруді азаматтық қоғамның маңызды белгілерінің қатарына жатқызады. Тұлғаның құқық бостандығы социологиялық тұжырымдамасына сәйкес тұтастай қоғам көлемінде байыпты интеграциялануы, ынтымақтасуын анықтайды. Либерализм қоғам емес, тұлғаның өзі құқықтық тәртіп жүйесі мен құрылымын анықтайтындығын білдіреді. Бұл тұжырымдама жеке тұлғаның ісіне мемлекет тікелей араласа алмайтындығын анықтайды[1].
Қазіргі демократиялық стандарт бойынша жеке тұлғаның құқығы ең алдымен тарихи құқықтық дәстүрлермен қорғалатындығы қарастырылады. Әр мемлекетте тұлғаның құқығын қамтамсыз ету механизмі өзіндік түрліше белгіге ие. Көбінесе ол мемлекет нысанымен анықталады. Ұлыбританияда бұл механизмнің маңызды институты монарх болып табылады. Оның саяси өкілеттігі (премьер-министрді тағайындау, абсолютті вето құқығы, қоғамдық Палатасын мерзімінен бұрын тарату, лорд Палатасының мүшелерін тағайындау т.б.) монархиялық емес биліктің жүйесімен салыстырғанда жаңа қағидалықты білдіреді. Ал, құқықтық және демократиялық қалыптасу жүйесіне көшкен Қазақстан Республикасы негізгі заңның нормаларында бекітілгендей, азаттық, теңдік және әділеттілік қағидаларына негізделген азаматтық қоғамды орнату, қоғам үстінен билік жүргізетін мемлекеттің асыл қазынасы ретінде - адам, оның өмірі, құқықтары мен бостандықтарын таниды[2].
Ғылыми жұмысымыздың мақсаты Қазақстан Республикасының құқықтық мемлекет ретінде өзін-өзі орнықтыруында оның негізгі белгілерінің бірі болып танылатын мемлекет мен жеке тұлғаның өзара жауаптылық мәселесін талдау.
Зерттеудің өзектілігі мемлекет мен азаматтардың өзара жауаптылығы мемлекеттің бұл екі суъектіні тең тұрғыда қарастыруы. Мемлекеттің ғана жауапкершілігінің жоғары болуы, оның саяси жүйесі мен тұлғалардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамсыз етуі тек формалды тұрғыда қалады. Құқықтық мемлекетте мемлекет тұлғаның алдында, ал тұлға мемлекеттің алдында өзара жауаптылықта болуы шарт. Қылмыс туындағанда кінәлі тұлға өзінің жауаптылығын мойындауы, сондай-ақ мемлекет азхамттың, жәбірленуші тараптың құқығын қорғауы міндетті. Мемлекет тұлғаның жауаптылығын атқару міндеттілігіне жағдайлар жасауына кепілдік беруі шарт. Қазіргі таңда құқықтық мемлекет қалыптастыруда оның нығаюына азаматтар тарапынан да өздерінің құқықтық жауапкершілігін орынды сезініп, пайдалана алмайтындығы және мемлекет тарапынан кейбір заң нормаларының жетімсіздігі де байқалады. Жалпы құқықтық тәртіп пен заңдылықты орнықтыру үшін тек мемлекетке ғана арқа сүйемей, азаматтық қоғамның барлық субъектілері бірлесіп, олардың өзара жауаптылығы мойындалып, нақты жүзеге асырылғанда ғана көздеген мақсаттарға жетуге болатындығын ғылыми-теориялық және тәжірибелік зерттеулерге сай жеткізе білу.
Адам ќоѓамы мыњдаѓан жылдар бойы сонау кuне дєуірден ќазіргі заманѓа дейін єлеуметтік нормалар арќылы басќарылып келді. Сондыќтан жеке адамныњ ќ+-ќыѓы мен бостандыѓы туралы теорияныњ мыњдаѓан жылѓа созылѓан тарихы жєне мол тєжірибесі бар. Адам ќоѓамыныњ єр формациясында азаматтардыњ ќандай ќ+-ќыѓы, ќандай бостандыѓы болѓанын білеміз.
Адам ќ+-ќыѓы-тарихи, табиѓи, объективтік ќ+-былыс. Сондыќтан єлеуметтік норма єр уаќытта даму процесте болады. Єлеуметтік норма єр уаќытта адам ќоѓамымен бірге дамып, бірге uзгеріп, бірге uмір с%.ріп келеді. Ќоѓамдаѓы кuп т%.рлі ќарым-ќатынастарды реттейтін, басќаратын єлеуметтік норма. Ќоѓам дамып, ныѓайып, жаќсарѓан сайын єлеуметтік норма да дамып, ныѓайып жаќсарады, оныњ єділеттілік, бостандыќ, демократиялыќ шењбері де, кењістігі де молаяды, к%.рделенеді.
Адам құқықтары ұғымының қалыптасуы табиғи құқық идеяларының пайда болып, қанат жаюымен тығыз байланысты. Адам құқықтары табиғи мәнге ие, оларды жеке адамнан ажыратуға болмайды, олардың аумақтық және ұлттық шегі жоқ. Адам құқықтары халықаралық-құқықтық реттеу мен қорғау нысаны ретінде мемлекеттің заң актілерінде бекітілгеніне қарамастан оларға тәуелді емес. Қоғамдық қатынастардың дамуы арқасында адам құқықтары біртіндеп философиялық идеялардан нақты шындыққа айналады, мемлекеттік-құқықтық құжаттарда бекітіліп, қайсыбір құқықтық және мемлекеттік құрылым жүйесінің демократиялық көрсеткіші қызметін атқарады.
Адам мүдделерінің қай бөлігін қорғайтындығына байланысты құқықтарды түрлі топтарға жіктейді. Адам, әуел бастан, жер бетінде түр ретінде пайда болып, жеке өмір сүре бастаған кезден өз өмірін, бостандығын қорғауға ұмтылды, яғни өзінің өмір сүру құқығы мен бостандық құқығын іске асырды. Бұдан адамның өмір сүруге, бостандыққа, меншікке, теңдікке, бақытқа және т.б. табиғи, ажырамас құқықтары келіп шығады.
Әр адам қайсыбір игілік мөлшерін (материалдық және рухани) иемденуге құқылы. Оны қамтамасыз етуге қоғам мен мемлекет атсалысады.
Құқықтық мемлекетті қалыптастыру, дамыту адам қоғамының көне заманнан негізгі мақсаты болды. Көне дәуірдің ойшылдары Сократ, Демокрит, Платон, Аристотель, Цицерон қүқық пен мемлекеттің өзара қатынасын инабаттылық, парасаттылық, әділеттілік жолмен дамуын армандады. Аристотель Заң үстемдігі болмаса демократия жоқ, - деді. Феодалдық дәуірде Н.Макиавелли, Ж.Боден т.б. саяси қайраткерлер құқықтық мемлекет орнату төңірегінде көп пікірлер тоғыстырған[3].
Құқықтық мемлекеттің негізгі қағидалары:
- заңның үстемдігі ;
- билікті заңсыз пайдалануды болдырмау мақсатында мемлекеттік билікті үш түрге (заңшығару, атқару, сот тармақтарына) бөлу, олардың арақатынасын қатаң сақтау;
- азаматтық қоғамның қалыптасуы және оның тарапынан құқық субъектілерінің заңдарды орындауына бақылау жүргізуі;
- қоғамда жоғары дөрежеде құқықтық сана мен құқықтық мәдениеттің қалыптасуы, адамдардың рухани сана-сезімінің жақсы дамуы;
- мемлекеттік аппараттың, лауазымды тұлғалардың, қоғамдық ұйымдардың, жеке адамдардың, өмірдегі қарым-қатынастарда өзара жауаптылығы;
- қүқық пен заңның арақатынасында көп алшақтыққа жол бермеу, олардың өзара қатынасын бақылап, жақсартып отыру;
- соттың жоғары беделі, ең сыйлы орган деп саналуы және соттың тәуелсіздігі.
Академик Ғ.Сапарғалиевтің пікіріне сүйенсек, құқықтық мемлекет - жеке адам және қоғам мүддесін қорғайтын, заң үстемдігі мен құқық принциптеріне негізделген мемлекет[4]. Құқықтық мемлекетті қалыптастыру ісі қоғамды демократияландыруға, құқықтық тәртіптің және заңдылық принциптерінің сақталуына негізделеді.
Құқықтық мемлекеттің негізі:
:: Құқықтық мәдениет;
:: Азаматтық қоғам;
:: Заңдылық пен құқықтық тәртіп.
Принциптері:
:: Заңмен тиым салынғаннан басқаның барлығына рұқсат етіледі(барлық азаматтарға және заңды тұлғаларға арналған)
:: Тек заңмен белгіленгендерге ғана рұқсат етіледі (мемлекеттік орган және лауазым иелеріне арналған)
Академик Ғ.Сапарғалиев құқықтық мемлекеттің белгі нышандарын төмендегідей түсіндіреді: [5]
:: Заңның үстемдігі
:: Мемлекеттік биліктің бөлінуі
:: Тұлға мен мемлекеттің өзара жауаптылығының болуы
:: Азаматтың құқықтары мен бостандықтарының шын мәнділігі, олардың құқықтық және әлеуметтік қорғалатындығы
:: Саяси және идеологиялық плюрализмнің болуы
:: Азаматтық қоғамның орын алуы
:: Ішкі заңдардың көпшілік таныған халықаралық құқықтық нормалар мен принципетерге сәйкес келуі
Президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың халыққа берген Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты Жолдауында мемлекетіміздің әлеуметтік саясатын іске асырудың біршама бағыттары нақтыланған болатын. Жолдаудың екінші бөлігіндегі ішкі және сыртқы саясатымыздың көрсетілген 30 бағытында жиырма үшінші бағыт ретінде саяси жүйені дамыту жағдайлары қамтылған.[6] Оның ішінде дамудың негізгі бағыттары ретінде саяси партиялардың ролін арттыру, азаматтық қоғам институттарын дамыту үшін қолайлы жағдайлар туғызу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.