Қазақстанның Польшамен байланысы

ЖОСПАРЫ:

1. КІРІСПЕ: Польша Республикасы.

2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ:
а) Поляк.қазақ қарым.қатынастарының тарихи бастаулары
ә)Қазақстан мен Польша арасындағы саяси қарым.қатрынас
б) Польша Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы сауда.экономикалық қарым.қатынастар.
в) Әскери саладағы ынтымақтастық.
г) Өңіраралық ынтымақтастық.

3. Қорытынды.

4. Қолданылған әдебиеттер тізімі.

5. Тест сұрақтары.

ТАРИХИ БАСТАУЛАРЫ

Польша мен Қазақстан...
Қазақстан Орталық Азияның басым көпшілік аймағын алып жатса, Польша Еуропаның кіндік тұсында орналасқан. Оларды әлемдегі ірі өзендер, таулар, ормандар мен далаларға ұласатын мыңдаған шақырым жер бөліп жатыр. Қазақстан – түркі халқынан тарайтын қазақтардың байырғы елі. Ал поляктар славян тегінен шыққан. Қазақ жерінде ислам діні тараса, ал поляктар католик дінін уағыздайды... Сонымен, қазақтар мен поляктар арасында ешбір байланыс жоқ секілді.
Алайда, бірінен бірі шалғайды мекендейтін әр-түрлі халықтың тағдыры елесті жағдайда тоғысуы әбден мүмкін. Бір кезде Қазақстан арқылы Ұлы Жібек жолы Азиядан Еуропаға созылып жатты, енді сол тарихи жол тағы да Қазақстан арқылы неғұрлым жоғары деңгейде қайтадан жалғастырылмақ. Қазіргі замандағы дәуірде Еуропадан Азияға апаратын неғұрлым төте жол тағы да Қазақстан арқылы негізін қаламақ.
Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алғаннан кейін Еуропа елдерінің бірі Польша мен қарым-қатынас орнатуы және екі ел арасындағы байланыстың одан арғы барысы мен бүгінгі күнгі деңгейін зерттеу мақсаты мынадай мәселені көлденең тартады: Қазақстан мен Польша арасындағы қарым-қатынастардың ғасырлар қойнауынан табылар алғы тарихы бар ма, әлде олардың тарихи кеңестігі соңғы он жылмен шектеле ме? Бұл мәселеге жауап іздеп, тарихи әдебиетті ақтарғанда белгілі болған нәрсе – 1245 жылы тұңғыш рет Польша елінің өкілі қазақ топырағына табан тіреген. 1245-1247 жылдары Арал маңындағы далалар арқылы Сырдария алқаптарын, Балқаш көлімен Іле өзенінің бойын Францискан орденді Вроцлавтық монах Бенекдит Поляк, Ұлы ханға жіберген папа елшілігінің өкілі саяхаттап жүрген еді. Карақорумға бағытталған миссияның басында басқа францискандық Жан ди Плиано Карпини болатын. Бұл алғашқы саяхаттың бәрі 1241 жылы Легинициядағы поляк рыцарларының моңғолдармен болған соғысындағы жеңілісінің астарында жатса керек. Осы экспедициядан (Рубрук пен Марко Полоға дейін) кейін арнайы баяндама жазылған еді. Ішіндегі көлемдісі – Карпинидің жазған Historia Mongolorum баяндамасы болатын. Бұл есепке қосымшаны Бенекдит Поляктың өзі жазды. Оның қысқа баяндамасында Кергиз (қырғыздар елі) елдерінің көшпенділері және «адамдар жоқ жердегі өскен көптеген жусандар» жайлы суреттеген жерлерін кездестіруге болады.
Ресейдің біздің елімізге қатысты саясаты барысында байланыстырылған қазақ-поляк қарым-қатынасы поляктардың Қазақстанды дамытуға және жете білуіне өзіндік үлес қосты. Мол тарихи деректер әрдайым жекелеген кісілердің басынан өткен оқиғаларға байланысты көрініс табады. Поляк-қазақ өзара қатынастарындағы осындай көріністер поляк қоғамына жақсы таныс. Алайда, қауып-қатер сезімінен бір сәт арыла отырып, бұл өзара байланыстардың қырын ашуға болады: экономиканы дамыту, мәдени және ағартушылық қызмет, жағырафиялық және табиғаттану зерттеулері Қазақстан және оның халқының абыройын көтерген романтикалық поэзия, этнография саласындағы байқаулар мен зерттеулер.
Еуропалық прогрессивті дәстүрінде тәрбиеленіп, білім алған мәдениетті жер аударылғандар рулық қатынастар үстемдік еткен ортағасырлық жағдайға тап болғандарына қармастан қазақтарға жабайы екен деген көзқарас танытпады. Поляк жер аударушылары болса, қазақ халқына керісінше парасатты және шынайы көзқараста болды. Дәл осы поляктар еуропалықтарды тұңғыш рет қазақтармен шынайы болмысында таныстырды. Өйткені олар қазақтардың рухани дүние танымын терең түсіне отырып, еш бір қоспасыз, дөрекі теңеусіз жазды. Поляк демократтары өздерінің қоғамдық өмірдегі жағдайларымен ыңғайларына қарай қазақтармен қарым-қатынастарын әртүрлі формада ұштастырды. А.Янушкевичтің, Б.Залесскийдің ұшы қиыры жоқ қазақ даласындағы әр қилы өмір қырларын тілге тиек еткен көптеген шығармаларын Еуропа тілдеріне басып шығарылуы Батыс елдерінің үлкен ынтасын тудырды.
Поляктың көрнекті ұлдарының бірі Адольф Янушкевичтің 1875 жылы Берлинде жарық көрген «Zywot Adolfa Ianuszkiewicza I jego listy ze stepow kirgiskich» деп аталатын күнделігімен жол сапар хаттары қазақ халқының тарихын зерттеуде маңызды орын алады. Бұл күндері осы кітап қазақ және орыс тілдеріне аударылған, көпшілік қауымға кеңінен таныс. Бұл еңбекте А.Янушкевичтің өзі куә болып, көзімен көрген жәйттерді қазақ халқының нақтылы тарихы туралы шынайы жазған «Осыдан бірнеше күн бұрын жауласушы екі партияның қақтығысына куә болып, Демосфен және Цицерон туралы естіп білмеген шешендерге таңдана қол соқтым». Бұлар кімдер, жабайы тағылар ма? Бұл басқа болашақтан жұрдай, ғасырлар бойы маңдайына мал бағуда ғана жазған халық па? Жоқ! Шын сөзім. Дарынды халық. Мұндай шығармашылық қабілетпен өркениеттен тысқары қалуы мүмкін емес. А.Янушкевич тікелей өзі қарым-қатынас жасаған Құнанбай Өскенбайұлына көптеген жылы сөздерін арнаған.
1847 жылы Варшавада Иосиф Кобылецскийдің «Сведения о Сибири и Путешествия по ней в годы 1831, 1832, 1833, 1834» деп аталатын кітабы шықты. Бұл Сібірдің мәдени-экономикалық монографиясы іспетте. Ол өз кітабында қазақтардың мәдениеті мен экономикасы сан қилы екендігін баяндайды: мал шаруашылығы, құрылыс, киім-кешек, сонымен қатар, қоғамдық және рухани мәдениетінің сан саналылығы. Атақты әскер басыларының моласында ер-тұрман, садақ пен жебе; аңшы – мергендер басында сұңқар, болмаса қырғи бейнесі; шетінген жас сәбиге бесік және жасына қарай белгілер қойылған. Уралдан Шығысқа дейінгі кең-байтақ аймаққа байланысты біздің тарихнамада бұл еңбектің маңызы өте зор және 19-ғасырдағы поляк жер аударылғандар әдебиетінің көпшілігінен айырмашылығы сонда көмескі қара бояу жағылмаған.
19-ғасырдың өн бойында кенге бай – Қазақстан өңірін жан-жақты зерттеуді шетелдіктер жылдамдатты. Польша мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынастың бір эпизоды ретінде осы проблеманы қарастыруымызға болады. 1848-1849 жылдары пароход шаруашылығын дамытуға қажетті тас көмір кенін барлау мақсатында Арал теңізіне экспедиция ұйымдастырылды. Оған негізінен поляктар Т.Вернер (ғылыми топтың жетекшісі), Л.Турно, С.Круликевич, И.Заводский, Р.Копровский, А.Грабчинский, Р.Жуковский, И.Плашкеский және С.Пржевлонцский қатысты. Ал кен орнының суреттерін Б.Залесский салған. Жер аударылған Ян Черскийдің солтүстік батыс Қазақстанда мұнай кенін табу нәтижесінің арқасында батыс Сібірдегі полиграфиялық үшінші жүйеге үлкен үлес қосылды.
Семейдегі үлкен кітапханаға иелік еткен Феликс Гросс ниет еткендердің баршасына, оның ішінде Адам Мицкевичтің поэзиясын жанындай жақсы көрген қазақ ақыны Абай Құнанбаевқа пайдалануына рұқсат еткен. 1851-1853-жылдар аралығында Сібір қырғыздары облыстық Басқармасының бастығы болған ұлты поляк Ресей шенеунігі Кароль Гутковский қазақтардың досы болды. Ал Қазан университетін бітірген поляк Хилари Гонсевский Омбыдағы кадет корпусында оқыған жас Шоқан Уәлихановтың дара тұлға болуына үлкен әсерін тигізіп, оның жүре ғылымды сүюге және туған халқының мәдениетіне ынта қою сезімін оятты.
Бірінші поляк дипломатия қызметкерлері екінші дүние жүзілік соғыс кезінде жүз мыңдаған поляктардың Кеңес Одағы басып алған Польшаның Шығыс аумағынан Қазақстанға жер аударылғандармен жұмыс істеуі болды. 1941 жылғы тамыз айындағы Сикорский – Майский келісімі бойынша жер аударылып кеткен барлық поляктарға кешірім жарияланды. Осы уақытта Куйбышевта (қазіргі Самарада) Польша Республикасының елшілігі ашылған болатын. Елші С.Кот, А.Вышинский мен келісім барысында Қазақстан аумағында елшіліктің алты бөлімшесі (Алматы, Жамбыл, Семей, Павлодарда, Петропавл, Шымкент) ашылды және 33 сенім білдірген адамдары болды. 1942 жылы НКВД барлық поляк өкілдерін өкіметке қарсы әрекет жасады деген сылтаумен жойып жіберді.
Жоғарыда келтіріліп өткен фактілер мен деректерге сүйене отырып, Польша мен Қазақстан арасындағы байланыстың 18 ғасырдың аяғынан бастап 20-ғасырдың ортасына дейін жүйелі түрде болғанын көреміз. Демек, поляк-қазақ қарым-қатынастарының тарихи тамыры бар екеніне көз жеткізе аламыз. Бірақ әр түрлі кезеңде, әр қилы деректер жиналған және ғылыми таныстықтан сауда-саттық мүдде үшін жасалғанын көрсек, революцияға дейінгі дәуірде мәдени-этнографиялық зерттеулер мен танысып білу болды. Демек, поляк-қазақ қарым-қатынастары ғасырлар қойнауының өзіне тиісті орын алды және бұл байланыс ілгері қарай жылжып, дами түседі.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

1. Қазақстан ұлттық энциклопедиясы, А., 2005, 381-382-бб.
2. «Дипломатия жаршысы»,// А., 2004, №2, 28-32-бб.
3. «ҚазҰУ хабаршысы», Тарих сериясы//№1(24), 15-17-бб.
4. «ҚазҰУ хабаршысы», Тарих сериясы//№2(25), 19-21-бб.
5. «ҚазҰУ хабаршысы», Тарих сериясы//№3(26), 9-11-бб.
6. гавенцкий М. «В Степи далеком». Поляки в Казахстане. Алматы-Познань, 1997, 5-б.
7. Қазақстан-Польша дипломатиялық қарым-қатынасының тарихы мен қазіргі жай күйі//Дипломатия жаршысы. 1998,№4, 26-б.
8. Казахстан заинтересован в налаживании тесных экономических контактов с Польшей: (о визите Назарбаева в Польшу)//Казахстанская правда-1997.29-ноября.

Интернет сайттар:
www.referat.ru
www.bankreferatov.ru
referat.kulichki.net
www.decan.kz
www.referat.kz
www.google.kz
www.go-to.kz
www.aport.kz
www.cvi.kz
www.akorda.kz
www.egemen.kz
www.zonakz.net
www.gazeta.kz
www.bbc.co.uk