Оқуға және жазуға үйрету үдерісінде кеспе әліппені қолданудың маңызы, пайдалану жолдары

Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә. Назарбаев «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты жолдауының он жетінші бағытында: бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметін көрсетуге қол жеткізуіміз үшін оқытудың әр оқушының білімі мен қабілет деңгейінің тиімділігін бағалаудың біртұтас жүйесін жасау керек, - деп көрсетті.
Қоғам сұранысынан туындап отырған осындай талапқа сәйкес оқушының ой-өрісін дамытып алған білімдерін өз тәжірибесінде жаңа жағдайларда қолдану біліктілігін, ізденімпаз, шығармашыл тұлға қалыптастырудың бірден-бір жолы 12 жылдық білім беруге көшу екенін әлемдік тәжірибе дәлелдеп отыр.
2004 жылы жоғарыда көрсетілген мақсаттарға негізделген 12 жылдық орта білім берудің мемлекеттік стандарты (бірінші саты) жарық көрді. 12 жылдық білім берудің ең негізі бастауыш буыннан басталады. Соның ішінде негізгі орынды «сауат ашу» мен «әдебиеттік оқу» пәндері алады. Стандартта осы пәндерден берілетін білім мазмұны анықталады. Бағдарламаның мазмұнын іске асыру сауат ашу мен сөйлеу әрекетінің барлық түрлерін тілдік қарым-қатынас дағдылары мен біліктерін ұйымдастыруда, қарым-қатынас мәдениетін тәрбиелеуде, оқытудың құралдары мен әдістерін жаңартуды, жаңа технологияларды пайдалануды талап етеді.
Стандарт негізінде бастауыш білімнің бағдарламалары жарық көрді. Сауат ашу әліппе мен оқу кітабынан тұрады. Сауат ашу пәні бойынша оқушылардың оқу мен жазу дағдыларын қалыптастыру, байланыстырып сөйлеу, сөздік қорын байыту, грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге үйрету, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру; алғашқы грамматикалық мағлұматтарды меңгерту, танымдылық шығармашылық қабілеттерін дамыту; ана тіліне деген сүйіспеншілік, құрмет, мақтаныш сезімдерін қалыптастыру, адамгершілікке, ізгілікке, отансүйгіштікке тәрбиелеу мақсаттарын көздеді.
Бағдарлама бойынша сауат ашу пәні үш кезеңде жүзеге асырылады: әліппеге дейінгі кезең-24 сағат, әліппе кезеңі-90 сағат, әліппеден кейінгі кезең-78 сағат.
Әліппеге дейінгі кезеңде сөйлеу, сөйлем, сөз, дыбыс және олардың шартты белгілерімен танысады. Дауңысты, дауыссыз дыбысқа байланысты грамматикалық материалдар талдау әдісімен беріледі. Осы кезеңде тіл дамытудың төрт міндеті жүзеге асырылады:
- сөздік қорын дамыту;
- байланыстырып сөйлетуге үйрету;
- грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге үйрету;
- сөйлеу мәдениетін қалыптастыру.
Әліппе кезеңінде дыбыспен, оның таңбасы әріппен, олардың сөздегі, буындағы қолданысымен, орнымен таныстырылады. Әліппе кезеңінде балаларды А. Байтұрсыновтың «Әліп би» қазақ балаларына арналған әліппесіндегі буындап тұтас оқу, сөзден сөз туындату принциптері басшылыққа алынып, сөзден сөз туындату жолдары арқылы сауатты оқуға, жазуға үйрету, сөзбен, сөйлеммен жұмыс жүргізу мақсаты көзделеді.

1. «Бастауыш мектеп» №4 2009ж. О. Байқуатова
2. «Бастауыш мектеп» №6 2009ж. Ү. Ережепова
Г. Қашқынбекова
3. «Бастауыш мектеп» №10, № 11 2009ж.
Ә. Әмірова
4. «Қазақ тілін оқыту әдістемесі» С. Рахметова