ЭТНИКАЛЫҚ ИММИГРАЦИЯ САЯСАТЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫ

Жоспар
Кіріспе

1. Қазақстанның этникалық иммиграциялық саясаты
2. Оралмандарға квотаны анықтау
3. Оралмандарды мемлекет тарапынан қолдау
4. Институционалдық негіздер
5. Демографиялық көрсеткіштер

Қазақстанның этникалық иммиграциялық саясатын айқындауда өткен жүзжылдықтағы 90-жылдары орын алған экономикалық және әлеуметтік өзгерістер, сондай-ақ, эмиграцияның шарықтауы шешуші рөл атқарды. Өткен уақытта орын алған әр түрлі репрессиялар мен қуғындардың салдарынан болған әділетсіздікті жою үшін қабылданған этникалық иммиграциялық саясат халықтың ор-нын толтыру жұмыстарын жүргізуде де маңызды орын алады. Осы тұрғыда қазақтардың этникалық иммиграциясын дамыту ұлттық көзқарасты да-мыту үрдісімен, ұлттық ерекшелік пен мәдениетті сақтап қалуда және мемлекеттің ішкі тұрақтылығын қамтамасыз етумен тікелей байланысты.

Қазақстаннан тыс 5 млн этникалық қазақтар 40-тан астам елде тұрып жатыр. Шамамен 1,5 млн -Өзбекстанда, 1,5 млн - Қытайда, 1 млн - Ресейде, 100000 - Түркменстанда, 80000 - Монғолияда және 45000 - Қырғызстанда. Қазақ диаспорасының басым бөлігі Турцияда, Ауғанстанда, Иранда тұрады. Қазақтар сондай-ақ, Батыс Еуропада, Азияда, Солтүстік және Оңтүстік Африкада өмір сүреді.

Шет елдегі этникалық қазақтардың басым бөлігі -20-шы және 30-шы жылдары, саяси қуғыншылықтан, репрессиядан, аштық пен коллективизация лаудан қашып, Совет Одағын тастап кеткен аза-маттардың тұқымдары.
200000 казақтар Совет Одағынан қашып, Қытай, Монғолия, Индия, Ауғанстан, Иран, Турцияға көшіп кетті, осы кезде көрші советтік республикаларда 1926 жылдар мен 1930 жылдар арасында қазақтар 2,5 есе көбейіп, 794000 адам болды.

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

ЭТНИКАЛЫҚ ИММИГРАЦИЯ САЯСАТЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫ

Қазақстанның этникалық иммиграциялық саясатын айқындауда өткен
жүзжылдықтағы 90-жылдары орын алған экономикалық және әлеуметтік
өзгерістер, сондай-ақ, эмиграцияның шарықтауы шешуші рөл атқарды. Өткен
уақытта орын алған әр түрлі репрессиялар мен қуғындардың салдарынан болған
әділетсіздікті жою үшін қабылданған этникалық иммиграциялық саясат халықтың
ор-нын толтыру жұмыстарын жүргізуде де маңызды орын алады. Осы тұрғыда
қазақтардың этникалық иммиграциясын дамыту ұлттық көзқарасты да-мыту
үрдісімен, ұлттық ерекшелік пен мәдениетті сақтап қалуда және мемлекеттің
ішкі тұрақтылығын қамтамасыз етумен тікелей байланысты.

Қазақстаннан тыс 5 млн этникалық қазақтар 40-тан астам елде тұрып
жатыр. Шамамен 1,5 млн -Өзбекстанда, 1,5 млн - Қытайда, 1 млн - Ресейде,
100000 - Түркменстанда, 80000 - Монғолияда және 45000 - Қырғызстанда. Қазақ
диаспорасының басым бөлігі Турцияда, Ауғанстанда, Иранда тұрады. Қазақтар
сондай-ақ, Батыс Еуропада, Азияда, Солтүстік және Оңтүстік Африкада өмір
сүреді.

Шет елдегі этникалық қазақтардың басым бөлігі -20-шы және 30-шы
жылдары, саяси қуғыншылықтан, репрессиядан, аштық пен коллективизация
лаудан қашып, Совет Одағын тастап кеткен аза-маттардың тұқымдары.
200000 казақтар Совет Одағынан қашып, Қытай, Монғолия, Индия, Ауғанстан,
Иран, Турцияға көшіп кетті, осы кезде көрші советтік республикаларда 1926
жылдар мен 1930 жылдар арасында қазақтар 2,5 есе көбейіп, 794000 адам
болды.

Кеңес Одағы ыдырағаннан соң, Қазақстан этникалық орыстар мен немістердің
эмиграциясының өсуіне байланысты халық санын азайтып алды. 1991 жылмен 2004
жылдар аралығында 3 158 400 адам елден кетті. Эмиграция ағымының өсуімен
бірге адам тууы азайды, иммиграция төмендеді. Есептеулерге қарағанда 1989
жылмен 1999 жылдар аралығында республика халқы 16,5 млн адамнан 15 млн
адамға азайды.
... ... .1991 жылы 18 қарашада Қазақстан тәуелсіздік алғанға дейін
Үкіметтің Ауылдық жерде жұмыс істеуге талпынысы бар басқа
республикада,шетелдерде тұратын қазақтарды Қазақ ССР-на көшіру тәртібі мен
шарттары туралы қаулысы қабылданды, бұл қаулы қазақтардың
иммграциясынреттеп қана қоймай, сол кезде орасан дағдарысқаұшыраған қазақ
ауылы мен ауыл шаруашылық ке-
шендерін дамытуға септігін тигізді.
...Осының нәтижесінде 1991-1992 жылдары Қазақстанға 61 609 этникалық
қазақтар көшіп келді.
1992 жылы мамыр айында Көші-қон туралы
Заң қабылданды. Осы заңның 1 бабына сәйкес, этникалық қазақтарға тарихи
отанына көшіп келуге құқық берілді. Заң жүзінде оралмандарға иммиграциялық
квота бекітіліп, этникалық иммиграция бойынша жұмыс
істейтін арнайы орган құрылды.
Экономикалық және тарихи тұрғыдан этникалық қазақтардың тарихи отанына
көшіп келуі мемлекеттің ұлттық ерекшелігін сақтап қалуға және ішкі
тұрақтылықты нығайтуға септігін тигізеді. Кеңес Одағы кезінде көптеген
қазақтардың әдет-ғұрыптары жоғалды, қазақ тілін қолдану тек қана ресми
деңгейде ғана емес, бейресми деңгей-де де төмендеп кетті. Осыған байланысты
қазақ тілі де, қазақ мәдениетінің көптеген элементтері де жоғалуға жақын
болды. Осы бағытта оралмандардың көшіп келуі, қазақ мәдениетін сақтап
қалуда мемлекеттің иммиграциялық саясатының негізгі бөлігі болды.

1.3. Оралмандарға квотаны анықтау

Оралмандардың иммиграциясының квотасы халық санының өзгеруіне, елдің
экономикалық және қаржылық жағдайына байланысты әр жылға анықталады.
Квотаның көлемі ҚР Президентінің жарлығымен бекітіледі. 1993 жылы бірінші
рет жылдық квота бекітілген болатын, осы квотаға сәйкес 10000 (шамамен
40000 адам) отбасының көшіп келуіне немесе репатриация жасауға мүмкіндік
берді. 90-жылдары квотаның көлемі едәуір өзгерді, 1999 -2000 жылдары 500
отбасына дейін төмендеді. 2002 жылы экономикалық жағдайдың жақсаруымен
байланысты квота көлемі 2005 жылы 15000 отбасына дейін жоғарылады ... ..

Квотаға енгізу өтініші шет елден келген соң немесе келмей тұрып, беріледі.
Елде тұрып жатқандардан өтініш Астана қаласындағы Еңбек және халықты
әлеуметтік қорғау министрлігінің көші-қон комитеті арқылы немесе жергілікті
департаменттер арқылы беріледі. Сонымен қатар, оралмандар отбасыларының
квотаға енгізілу критериилері Көші-қон туралы Заңда , нормативтік-
құқықтық актілерде нақтыланбаған. Осының салдарынан квотаға енгізілу
барысында жемқорлыққа жол берілген ...

Квота Қазақстанға оралмандардың көшіп келуіне шектеу бермейді. Басқа
елдердің иммиграциялық квоталар жүйелерінен айырмашылығы, (мысалы
Германия), Қазақстанда квотаға енгізілуі оралман отбасыларының елге кіруіне
және ол жерде тұрақты өмір сүруіне талаптар қоймайды. Осының салдарынан
квотаға енгізілмеген оралмандар от-басылары көбейіп отыр. Соңғы жылдары,
мысалы, көрші Өзбекстаннан, соның ішінде Арал теңізінің жағалауында тұратын
(Қарақалпақ, Навои облыстары) квотаға енгізілмеген оралмандар отбасылары
көптеп көшіп келіп жатыр. Сонымен, оралмандардың екі тобы пайда болды:
біріншісі квотаға енгізілгендер және квотаға енгізілмегендер.
Қазақ иммигранттарының жалпы санымен квотаға енгізілген оралмандардың
айырмашылығы көрсетіліп отыр.
1995 жылға дейін елімізге көшіп келгендер саны бекітілген квотадан төмен
болып отыр. Бірақ, 1996 жылдан бастап, оралмандар саны бекітілген квотадан
асып түсті, ал 2001 жылда тарихи отанына қайтып келгендер саны бекітілген
квотадан 15 есе көп болып отыр. 2002 жылы квотаның 2000 отбасына
көбейтілгеніне қарамастан, иммигранттар саны 4 есе көбейді. 2004 жылы квота
10000 отбасына кебейсе де, жалпы иммиграция квотадан 86%-ке жоғары болды.
Квотаға енгізілген оралмандар мен квотаға енгізілмеген оралмандар санының
айырмашылығын Қазақстанда өмір деңгейінің жоғарылауымен және де этникалық
қазақтардың Қазақстанның оралмандар саясаты на қызығушылық таныту
белсенділігінің артуы деп түсіндіруге болады.

Оралмандарға бөлінген жыл сайынға квота (жылы, отбасы)

1993 10000 1996 4000 1999 500 2002 2655 2005 15000 1994
7000 1997 2200 2000 500 2003 5000 1995 5000
1998 3000 2001 600 2004 10000

1.4 оралмандарды мемлекет тарапынан қолдау

Оралмандарды құқықтық қолдау 1997 жылы шыққан Халықтың көші-қоны туралы
заңға негізделген. Бұл заңда Қазақстанға көшіп келген барлық оралмандарға
байланысты интеграциялық шаралар қарастырылған. Халықтың көші-қоны туралы
заңнан басқа әр түрлі нормативтік - құқықтық актілер бар.
Жыл сайын оралмандардың интеграциясына қаржы бөлінеді, 2005 жылы 8 млн
тенге бөлінді. Мемлекеттік дотациялардың көлемі анағұрлым көбейіп отыр.
Мысалы, 2002 жылы мемлекеттік бюджеттен интеграциялық үрдістерге 375 млн.
теңге ақша қарастырылды. 2003 жылы бұл керсеткіш 2 млрд тенгеге өсті. 2006
жылы 11,1 млрд.теңге болады деп күтілуде.
Бюджеттік қаржылар квотаға енгізілген оралмандарды тұрғын үймен қамтамасыз
етуге және жәрдемақы беруге жұмсалады. Тұрғын үй алуға арналған жәрдемақы
мен әр отбасы мүшелеріне берілетін жәрдемақы квотаға енгізілген
оралмандарға беріледі және де жол шығындары ете-ліп, шекарадан мүліктерін
өткізген кезде кеден баждарынан босатылады. Квотаға енгізілмеген оралмандар
қазақстандық азаматтық алуға құ-жаттарын бере алады және оралмандарға
тиесілі.
Оралмандарға мемлекеттік көмек
Зейнетақы төлемдері
Жәрдемақыларды (мүгедектерге, асыраушысынан
айырылған жағдайда және жасына қарай берілетін) төлеу

5 АЕК

Мемлекеттік арнайы жәрдемақылар
Жаппай саяси қуғын сүргін құрбандарын ақтау
туралы заңға сәйкес өтемақылар
ЖОО түсушілерге берілетін гранттар
Қажетті виза алу кезінде консулдық алымдардан
босату
Әскери қызметтен уақытша босату
Кепілдік негізінде берілетін медициналық қызмет
көрсету
Атаулы әлеуметтік кемек көрсету
Жұмыспен қамтамасыз ету, біліктілігін жоғарылату
және жаңа мамандықты игеру
Мектепке, бала бақшаға және әлеуметтік қорғау
мекемелеріне кіру
Қазақ және орыс тілін үйренуге көмек көрсету
Квотаға енгізілген оралмандарға қосымша көмек
Шекарадан өткен кезде кеден баждан босату
Қоныстанған жерге мүлікті алып келуге арналған шығындарды өтеу
Тұрғын ұй сатып алуға берілетін бір жолғы жәрдемақы
Бір жолғы берілетін жәрдемақы отбасы иесіне 15 АЕК және әр отбасы мүшесіне
10 АЕК көлемінде жеңілдіктерді ала алады.

Бұл жеңілдіктердің көлемі квотаға енгізілген оралмандарға қарағанда
шектеулі, оларды салыстыру қиын.
Заңдарда жұмыспен қамту, біліктілігін арттыру, тілге бейімделу көмектерін
көрсету бекітілгенмен республикада арнайы тіл курстары сияқты, анықтама
қызметтері, біліктілігін жоғарылату курстары сияқты арнайы интеграциялық
бағдарламалар жоқ. Қабылданған заң оралмандарға арналған бейімделу
орталықтарын құру мәселесін шешкен ... . Бірақ, Халықаралық көші-қон
ұйымының деректеріне сүйенсек, мұндай орталықтар өз қызметін толығымен
орындай алмай келеді.
1.5. Институционалдық негіздер
... ..Квота бекіту жүйесін енгізу, оралмандардың көшіп келуін және олардың
бейімделуін қадағалау Еңбек министрлігінің көші-қон департаментіне
жүктелген болатын; 1997 жылы бұл өкілеттік мемлекеттік орган көші-қон және
демография агенттігіне берілді (КҚДА). КҚЦА-ның бас кеңсесі Астана
қаласында орналасқан, ал оның 16 жергілікті басқарламалары 14 аймақтарда
және Алматы мен Астана қаласында орналасып, тікелей Президентке
бағынышты болды. 2004 жылы қарашада КҚДА Еңбек және халықты әлеуметтік
қорғау министрлігінің жанындағы көші-қон комитеті болып өзгертілді, бұл өз
ретінде бақылау қызметінің Президент Әкімшілігінен Еңбек және халықты
әлеуметтік қорғау министрлігіне ауысуына себеп болды.
Көші-қон комитетінен басқа оралмандармен әр деңгейде жұмыс істейтін
мемлекеттік органдар бар, оларды тіркеуде, квотаға енгізуде, азаматтық
алуға арналған өкілеттіктер тек қана бір органға берілмеген, сондықтан да
бұл қызметтерде бюрократияға орын берілген.
Әр түрлі органдарда дайындалған құқықтық үрдістердің қиындығы және бұл
жұмыстарды бір жерден үйлестіре алмау оралмандардың интегра-циялануына
кедергі жасайды.

ОРАЛМАНДАРДЫ ҚОНЫСТАНДЫРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Бұл бөлімде оралмандар туралы көрсеткіштер берілген, соның ішінде
демографиялық мазмұндамалар, қоныстандырудың географиялық
ерекшеліктері және қайталанған көші-қон үрдістері кіріктірілген.
Статистикалық көрсеткіштер ресми деректерден және халықтан жауап алу арқылы
алынған.

2.1. Демографиялық көрсеткіштер

2006 жылы қыркүйекте Қазақстанда тұратын оралмандардың саны 464 426 адам
болды, олар 117 698 отбасын құрады. Жас шамасына қарай талдау көрсеткендей
оралмандардың шамамен 43%-і жастар, ал 52% -і жұмысқа қабілетті адамдар, ал
5%-і зейнеткерлер болып табылады.

Оралмандардың жыныстық құрылымы Қазақстан халқының жыныстық құрылымына сай
келеді, 48% ерлер және 52% әйелдер. Қазақстан халқының жалпы құрылымы 49%
(ерлер), 51% (әйелдер). Көші-қон комитетерінің мәліметтеріне қарағанда 163
376 адам (35%) некеге тұрған.
Шамамен оралмандардың 76%-і 1992 жылы азаматтық алған. 21%-і азаматтық
алуды күтіп отыр немесе азаматтық алуға өтініш беруге дайын, 3%-і азаматтық
алғылары келмейді. Иммигранттардың жалпы санында оралмандар 33% құрайды.
2005 жылы оралмандардың саны елге көшіп келген жалпы иммигранттардың 80%
құрады.

2.2. Оралмандардың көшіп келген елдері
Оралмандардың көшіп келген елдері шығыс Азия мен Таяу Шығысқа дейін созылып
Батыс Еуропаны қамтиды. 1991-2005 жылдар аралығында оралмандардың көшіп
келген елдері Өзбекстан (285 409), Монғолия (71 507), Түркменстан (41 787),
Қытай (22 117), Ресей (18 632). Көшіп келген елдердің ішінде Иранды,
Түркияны, Ауғанстанды, Пәкістанды, Қырғызстанды және Тәджікстанды да атауға
болады; кейбер оралмандар ТМД елдерінен, Шығыс Еуропадан, Даниядан және
Израилдан көшіп келді.

Соңғы 10 жыл көлемінде көшіп келгендер туралы ақпарат шектеулі. Осыған
қарамастан жыл сайын Өзбекстаннан көшіп келіп жатқан оралмандар туралы
ақпаратты соңғы 55 жылда байқауға болады.
жылы осы елден Қазақстанға 24859 адам,
жылы 87596 адамға дейін көшіп келді. 2004 жылы бұл көрсеткіш 46787 адам
болса, 2005 жылы қыркүйекте тағы да күрт өсті (78 123-ге дейін). Олардың
көшіп келу себебін көшкен елдерінің экономикалық жағдайының тұрақсыздығы,
ал Қазақстанға келсек, керісінше, позитивтік жаңалықтардың болғаны деп
түсіндіруге болады.

2.3. Оралмандарды қоныстандырудың
ерекшеліктері
Оралмандар Қазақстанның барлық өңірлендерінде тұрады. Оңтүстік Қазақстан
облысында оралмандардың басым бөлігі тұрады (122 131). Бұл шамамен
Қазақстанда тұрып жатқан барлық оралмандардың 26%-н құрайды. Екінші орында
оралмандар саны бойынша Маңғыстау облысын бөліп көрсетуге болады. Бұл жерде
61 737 адам немесе барлық оралмандардың (13%) тұрады. Алматы және Жамбыл
облыстарында 60 770 және 49 365 оралман тұрады. Ең аз оралмандар тұратын
облыстарға Батыс Қазақстан, Атырау облысы мен Алматы, Астана қалалары
жатады.

Мұндай қоныстандыру жағдайы әр түрлі факторлармен түсіндіріледі.
Біріншіден, квота өңірлік бөлініске бағытталған, сондықтан да квота өмір
сүру жерлерін шектейді. 90-жылдар квота көбінесе Солтүстік Қазақстанға
бағытталған болатын. Бұл етек алған солтүстік және орталық аумақтардағы
эмиграциялық ағымдардың халық санын төмендетуге әкеліп соққан залалдарын
жабу мақсатында жүргізілген болатын. Миграциядағы өзгерістерге сай квота
кейінгі жылдары оңтүстік облыстарға жылжи бастады, бұл оралмандардың
қоныстандыру үдерісіне (географиялық бағытына) сай келеді. Мысалы, 2005
жылы квотаға енгізілген оралмандардың 73% (15 000 отбасының 10 885-і)
Өзбекстаннан көшіп келіп, Оңтүстік Қазақстанға қоныстанды.
Квотаға енгізу өтінішін бергендер қай облыста тұрғысы келетіндігін
көрсетеді. Таңдау өкілеттігі бар облыстық комиттер, өтініш бойынша квота
лимитіне негізделген нақты шешім қабылдайды. Белгілі бір облысқа өтпей
қалған өтініш берген оралман басқа облысқа квотаға енгізілмейді. Егер оны
бұл облысқа квотаға енгізбесе, ол тіптен ешқандай квотаға енгізілмейді.
Квотаға енгізілмегендер өтінішін тек қана келесі жылы қайта бере алады.
Квотаға енгізілмеген оралмандарды қоныстандыруға көшіп келген елдің
жақындығы, жұмыспен қамту деңгейі сияқты факторлар әсер етеді. Мысалы,
Оңтүстік Қазақстанға көптеген оралмандар Өзбекстаннан, Тәджікстаннан,
Түркменстаннан, Ираннан, Ауғанстаннан, Пәкістан мен Түркиядан көшіп келеді,
олар бұл облысты бұрынғы тұрған жеріне жақын болғандықтан және жылы
климатына байланысты таңдайды. Орыс тілінде сөйлей алмайтын оралмандар бұл
облыста қазақ тілінде сөйлейтіндердің көптігін де еске алып таңдайды.
Облыстарды таңдауда оралмандардың туысқандары болуы және тарихи байланысы
қосымша себеп бола алады.
Маңғыстау облысы - оралмандар санына байланысты екінші орында тұр
Түркменстаннан, Өзбекстаннан, әсіресе, Қарақалпақ автономдық
республикасынан келген оралмандарға тартымды. Олар осы облыста тұрып жатқан
оралмандардың 95%-ін құрайды. Мұндай қоныстанудың негізгі себебі
Түркменстан мен Өзбекстанның тарихи түбірінің жақын болуы. Маңғыстау облысы
оралмандарға жоғары жалақы деңгейімен де тартымды. 2002 жылы Маңғыстауда
бұл көрсеткіш жалпы ұлттық деңгейден 91,1% -ке кебейді.
2.4. Қайталанған көші-қон үрдісі
Қайталанған көші-қон үрдісі (немесе басқа облысқа, ауданға көшу) оралмандар
арасында жиі кездесетін жағдай. Зерттеулерге сүйенсек, орал-мандардың 24%-і
тұрған жерлерін кем деген де 2-3 рет өзгерткен. Қайталанған көші-қон үрдісі
әсіресе ауылдық жерде қоныстанған оралман-дар арасында жиі кездеседі.
Солтүстік аудандардан оңтүстік аудандарға ауысып көшу 90-жылдары кең етек
алған, бұл квотаның географиялық тұрғыдан өзгеруіне байланысты, ауылдық
жерлерден қалаға көшуі әлі де жиі кездеседі.
Мұндай миграцияның жоғары деңгейіне ауылдық жерлерде жұмыс
орнының болмауы (колхоз, совхоздардың күйреуі); мектептер
мен ауруханалардың азшылығы, кейбір аудандарда бала оқыту
мүмкіншілігінің болмауы; жақын қалаға бару үшін көлік ақысының жоғары
болуы және ауылдық инфрақұрылымның нашар дамығандығы сияқты
факторлар жатады. Орталық және солтүстік аймақтардағы оралмандар ауылдық
жерлерден қалаға жиі көшеді. Маңғыстау мен Оңтүстік Қазақстан
облыстарында респонденттердің ең аз бөлігі өздерінің бастапқы тұрған
жерлерін өзгерткен.

ОРАЛМАНДАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ИНТЕГРАЦИЯСЫ
3.1. Жұмыспен қамтылу
Иммигранттардың экономикалық интеграциясы немесе жұмыспен қамтылу деңгейі
еңбек нарығына қатысуы жаңа қоғамға кіруіндегі негізгі көрсеткіш болып
табылады. Зерттеулердің нәтижелері көрсетіп отырғандай, оралмандардың
экономикалық интеграцияға жеткен деңгейі өте төмен.
Көші-қон комитетінің ресми статистикасына жүгінсек, оралмандардың тек қана
61,5% ғана жұмыспен қамтылған. 2000 жылдағы жұмыспен қамтылу деңгейі 32%
болғанына қарамастан бұл керсеткіш 2004 жылы 91,6% болған барлық халықтың
жұмыспен қамтылу деңгейімен салыстырғанда өте төмен болып отыр. Оралмандар
арасындағы жұмыссыздық деңгейі жалпы ел бойынша керсеткіштен (2004 ж 8,4%)
анағұрлым жоғары.
Аймақтар бойынша жұмыспен қамту деңгейінде айырмашылық бар. Мысалы Астанада
оралмандардың 91% жұмыспен қамтылған. Алматы облысында сұрақ қойылған
оралмандардың 83% жұмысымыз бар деп жауап берді. Солтүстік Қазақстан
облысында зерттеу барысында оралмандардың 79%-не жұмыс орны табылды.
Оңтүстік аймақтарда жұмыспен қамту ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.