Ұлы Отан соғысы кезіндегі балалар әдебиеті (1941—1945)

Жоспар.
І Кіріспе.
ІІ. Негізгі бөлім.
а) Жазушы ірі талант қайраткері М. Әуезов.
б) М. Омарханұлы Әуезовтың бізге қалдырғын асыл мұралары.
в) «Көксерек» повесіндегі Құрмаштың трагедиялық өлімі.
ІІІ. Қорытынды.

1941 жылы 22 июньде Ұлы Отан соғысы басталды. Ер жүрек совет халқы өзінің барлық күштерін Отан қорғау жұмысына бағыттау ісіне кірісті. Совет Одағындағы істеліп жатқан барлық жұмыстар соғыс мүддесіне сәйкес қайта құрылды. Совет азаматтары майданға, советтік Отанымызды қорғауға аттанды. Барлық совет азаматтарымен бірге жазушыларымыз: Халмақан Әбдіқадыров, Тайыр Жароков, Баубек Бұлқышев, Әбу Сәрсенбаев, Жұмағали Саин тағы басқа жолдастар майданға аттанды. Тіпті сол кезде тоқсаннан асқан қарт ақын Жамбылдың өзі де майданның алдыңғы қатарындамын деп есептеді. Оның «Ленинградтық өрендерім» өлеңі барлық Совет Армиясына үлкен рух беріп, неміс басқыншыларына қатты соққы болып тигені әлемге аян. Мұндағы «Интернационалдық негіздің мықтылығы, халықтар достығының мызғымас беріктігі, тұтастығы зор роль атқарды. Коммунистік партия тәрбиелеген бұл қасиеттер әдебиетте көркем суреттік бояуын тауып көрінді, Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиетінің негізгі тақырыптары майдандағы ерлік күрестер мен тылдағы азаматтардың өндіріспен ауыл шаруашылығындағы қаһармандық еңбектері жайында болды.
Жамбылдың балаларға арналған өлендерінде алдымен жер жүзі пролетариатына қамқорлық жасап отырған Коммунистік партияның басшылық ролі бірікші қатарда жырланады.
Ұлы Отан соғысы жылдарында жазушылар барлық совет халқына, сонымен қатар жас өспірімдерге де рухани азық боларлық, олардың жігер-қайратын шындай түсетін жақсы шығармалар берді. Бұл жөнінде жас жауынгер Баубек Бұлқышевтің «Өмір мен өлім туралы» «Шығыс ұлына хат» (І943) әңгімелерін ерекше атаймыз. Баубектің осы әқгімелерінің бәрінен де тауы қайтпаған жалынды жастық шақтың Отанына беріле қызмет ету жайындағы патриоттық сөзімдері, ерлік істері көрінеді. «Ұр да жық ақымақ фрицтер біздің жастығымызды, болашағымызды құртқысы келеді. Біз, әрине бере алмаймыз оны! Өлерміз, бірақ бере алмаспыз! Бермейміз! Орыс та осыны айтады, қазақ та осыны айтады, ССРО-дағы барлық ұлттар осыны айтады»,— дейді Баубек Бұлқышев «Өмір мен өлім туралы» әңгімесінде. Олардың Отан қорғау күресіндегі көздеген негізгі нысаналы мақсаттары да осы еді.
Баубек Бұлқышев жастар алдында осындай патриоттық сөздерімен нысаналы мақсаттар қоя отырып, Отан үшін, өмір үшін күресуге шақырады. «Менің жастығым адам баласының қызметіне берілді. Мүмкін, мен жастығымды қайыра алмаспын. Бірақ, ол босқа кетпейді, менің кіші інілерімнің еншісіне тиеді. Кейінгі жастар, жас інілерім, сендер бақытты жандарсыңдар. Сендер соғыс дегенді білмей өтетін боласыңдар. Біз жастығымызды сендердің бақыттарыңның жолына құрбан еттік. Сендер тыныш өмірде бақытты жасайтын боласындар!»—деп, Баубек Отан соғысының жеңіспен аяқталатынына көзі жетіп, зор сеніммен сөйледі. Ол өз Отанының сондайлық қадірлі екенін, оның әрбір тау-тасына дейін, тіпті қара құйын топырағына дейін қадірлі екенін патриоттық жылы сөзіммен баяндап берді.

Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Ш. Ахметов Қазақ совет балалар әдебиеті.
2. Қазақ балалар поэзиясы.
3. Асқар Тоқмағанбетовтың шығармалар жинағы.
4. Мұхтар Әуезовтің шығармалар жинағы.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ КӨЗІНДЕГІ БАЛА.ЛАР ӘДЕБИЕТІ (1941—1945)

11941 жылы 22 июньде Ұлы Отан соғысы басталды. Ер жүрек совет халқы
өзінің барлық күштерін Отан қорғау жұмысына бағыттау ісіне кірісті. Совет
Одағындағы істеліп жатқан барлық жұмыстар соғыс мүддесіне сәйкес қайта
құрылды. Совет азаматтары майданға, советтік Отанымызды қорғауға аттанды.
Барлық совет азаматтарымен бірге жазушыларымыз: Халмақан Әбдіқадыров, Тайыр
Жароков, Баубек Бұлқышев, Әбу Сәрсенбаев, Жұмағали Саин тағы басқа
жолдастар майданға аттанды. Тіпті сол кезде тоқсаннан асқан қарт ақын
Жамбылдың өзі де майданның алдыңғы қатарындамын деп есептеді. Оның
Ленинградтық өрендерім өлеңі барлық Совет Армиясына үлкен рух беріп,
неміс басқыншыларына қатты соққы болып тигені әлемге аян. Мұндағы
Интернационалдық негіздің мықтылығы, халықтар достығының мызғымас
беріктігі, тұтастығы зор роль атқарды. Коммунистік партия тәрбиелеген бұл
қасиеттер әдебиетте көркем суреттік бояуын тауып көрінді, Отан соғысы
жылдарындағы балалар әдебиетінің негізгі тақырыптары майдандағы ерлік
күрестер мен тылдағы азаматтардың өндіріспен ауыл шаруашылығындағы
қаһармандық еңбектері жайында болды.
Жамбылдың балаларға арналған өлендерінде алдымен жер жүзі
пролетариатына қамқорлық жасап отырған Коммунистік партияның басшылық ролі
бірікші қатарда жырланады.
Ұлы Отан соғысы жылдарында жазушылар барлық совет халқына, сонымен
қатар жас өспірімдерге де рухани азық боларлық, олардың жігер-қайратын
шындай түсетін жақсы шығармалар берді. Бұл жөнінде жас жауынгер Баубек
Бұлқышевтің Өмір мен өлім туралы Шығыс ұлына хат (І943) әңгімелерін
ерекше атаймыз. Баубектің осы әқгімелерінің бәрінен де тауы қайтпаған
жалынды жастық шақтың Отанына беріле қызмет ету жайындағы патриоттық
сөзімдері, ерлік істері көрінеді. Ұр да жық ақымақ фрицтер біздің
жастығымызды, болашағымызды құртқысы келеді. Біз, әрине бере алмаймыз оны!
Өлерміз, бірақ бере алмаспыз! Бермейміз! Орыс та осыны айтады, қазақ та
осыны айтады, ССРО-дағы барлық ұлттар осыны айтады,— дейді Баубек Бұлқышев
Өмір мен өлім туралы әңгімесінде. Олардың Отан қорғау күресіндегі
көздеген негізгі нысаналы мақсаттары да осы еді.
Баубек Бұлқышев жастар алдында осындай патриоттық сөздерімен
нысаналы мақсаттар қоя отырып, Отан үшін, өмір үшін күресуге шақырады.
Менің жастығым адам баласының қызметіне берілді. Мүмкін, мен жастығымды
қайыра алмаспын. Бірақ, ол босқа кетпейді, менің кіші інілерімнің еншісіне
тиеді. Кейінгі жастар, жас інілерім, сендер бақытты жандарсыңдар. Сендер
соғыс дегенді білмей өтетін боласыңдар. Біз жастығымызды сендердің
бақыттарыңның жолына құрбан еттік. Сендер тыныш өмірде бақытты жасайтын
боласындар!—деп, Баубек Отан соғысының жеңіспен аяқталатынына көзі жетіп,
зор сеніммен сөйледі. Ол өз Отанының сондайлық қадірлі екенін, оның әрбір
тау-тасына дейін, тіпті қара құйын топырағына дейін қадірлі екенін
патриоттық жылы сөзіммен баяндап берді.
Отаның үшін жан пида! деген патриоттық сөздер жас өспірімдердің
жауға деген өшпенділігін арттырып, Отан үшін аянбай күресуге шақырады
Адамдағы ұлы қасиет — қашан да оның патриоттық қайсарлығы ғой. Баубек те
патриоттық ұжданы бар азамат еді. Оның барлық шығармаларының идеясынан
Отанына деген жалынды патриоттық сөздер, жастарды аяғынан тік түрғызатын
құдіреті күшті, айбарлы да ықпалды серпін есіп тұрады. Ол Заман, жастар,
біздікі деген әңгімесінде: О, жастар! о, құрбылар! Біздің заман таласта!
Жастық шағымызды қырау шалғалы тұр. Бірақ біз өз заманымызды ешкімге бере
алмаймыз! Заман біздікі! Өз заманымыз үшін жан пида!
О, жастар, о, құрбылар! Біз келешек ұрпақтардың алдында жауапты
болмайық, біз олардың келешегін өртке шалдырмаймыз. Біз аталарымыз қанды
майданда күреспен жеңіп алған тамаша дәуірді мақтанышпен өткі-зуіміз керек.
Біз келешек үшін туған Ильичтің жастары екенімізді естен шығармауыныз
керек,— дейді Отан соғысына аттанған совет азаматтарының қайсысы болса да
осындай табандылықпен, осындай игі мақсатпен өз Отанын фашистік
басқыншылардан қорғап қалу үшін аянбай алысты. Майданда ерлікпен қаза
тапқан Баубек Бұлқышевтің патриоттық сөзімдерге толы бұл еңбектері балалар
әдебиеті мұраларының қорына еніп, өзінің тиісті орнын тапты. Бұл — өлместік
еңбек. Біздің жас өспірімдеріміз Баубек Бұлқышевтің мұндай шығармаларын
сүйсіне оқиды.
Қазақстан, жазушылары совет халқының фашизмге қарсы жеңісті күресіне
арналған совет адамының ұлы рухын, ерлігін, өзінің социалистік Отанына
деген шексіз сүйіспеншілігін ашып көрсететін осындай талантты шығармалар
жасады. Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиетінің жалпы идеясы неміс
фашистерімен күресіп жатқан халқымыздың жауын жеңіп, тізе бүктіруді
көздеген бір мақсаттас пікірін, ойын көрсетуге арналды. Жауды женіп, баяңды
бейбіт өмірімізді қайта орнататынымызға зор сенім білдіре, болашаққа
үміттендіре, жігерлендіре жырлады. Оның патриоттық, тәрбиелік күші де
осынысында еді.
Отан соғысы жылдарында балалар әдебиеті тақырыбына жазылған
шығармалар нақтылы оқиғаның негізіне кұрылған. Мұндай шығармалар балаларға
оқиғасының әрі қызықты, әрі үрейлі болуымен әсер етеді, неміс фашистерінің
хайуандық, опасыздық істеріне жандары төзбей, ашу-ызаларын төгеді. Жағымды
кейіпкерлерге жаны ашып, майданның алдыңғы шебіне кеткендегі. оның тағдыры
не болар екен деп, абыройлы оралуына тілектестік білдіріп, оқырманның өзін
патриоттық рух билеп отырады.
Әбдіқадыров Қалмақанның Жетім құлын (1942), Ғали Ормановтың Бөбек
жүрегі (1944) деген өлеңдерінде майдан өмірінің аянышты халдері
суреттелген. Адам түгіл қызыл қанға боялып жатқан Отан жерінін қара кесегі
де біздер үшін тым аянышты болады. Қалмақан Жетім құлын өлеңінде арбаға
жегіліп бара жатқан майдандағы қос жылқыға снаряд түсіп қирағанын, соның
біреуінің құлыны өліп жатқан енесін иіскеп, шарық ұрып шауып, кісінеп
жүргенін соншалық әсерлі суреттеген:
Ой, жануар, құлыншақ, Шұрқыраған үніңе,
Майданда аштың көзіңді. Елжірейді жүрегім.
Туған жерді сен аңсап, Сендей жетім елімде
Шарқ ұрғаның сөзілді. Аз емесін білемін.
Көзіңді ашқан өрісің, Қырдан астың құтылдық,
Қымбат болса сен үшін, Алдын — бейбіт өрісің!
Туған жерім, қонысым, Мен окопта отырмын,
Арзан ба еді мен үшін! Зұлымдықтың кегі үшін,

Отан тағдыры үшін аянбай алысқан жауынгер ақын Қалмақан
Әбдіқадыровтың өлеңіндегі жарқын идея адамгершілік парасаттың ең жоғарғы
қасиетін танытады, оның адамгершілік мейірбаны жалғыз адам тағдыры үшін
емес, Отанымыздың игілігі үшін жұмсалып отыратын барлық байлықтың қорғанысы
болғысы келетінін танытады.
Ғалқ Ормановтың Бөбек жүрегі деген өлеңінде де дәл осындай
патриоттық жарқын идея бар. Неміс басқыншыларын батысқа қарай сырып, өз
Отанымыздың әрбір сүйем жерін босатып алып жатқан Совет Армиясының
командирлігіне жау тылында қалып қойған балалардың айтқан сөздері, олардың
көрген, бастарынан кешірген азап-ақиреттері суреттелген.

...— Гөнералға келеді бір қыз,
Жұлым-жұлым жалаң аяқ.
Жасқа толып тұр мөлдір көз,
Кеткендейсің жаның аяп...
— Өзге түк жоқ, шын гөнерал!
Бәрін неміс кеткен тонап...
Ленин атам суретін ал,
Сақтағаным сол жалғыз-ақ...
Айтқаны сол гөнералға,
Он бір жасар жетім кыздын,
Антқандай ол бұл ғаламға,
Сырымызды бәріміздің.

Қиын-қыстау жағдайда аш-жаладаштығына қарамай, сұрапыл
соғыстың арасында жүріп, көсем портретін сақтай білген 11 жасар
қыздың осындай патриоттық істері барлық жас өспірімдерімізге мақтаныш емес
пе?
Біздің барлық игілігіміз ұрпақтарымызға арналса, солардың болашағы
үшін қам жасасақ, одан артық, одан қадірлі не бар? Адамды алға қарай
ұмтылдыратын да, іс-әрекетке бастантын да, көретін қызығы да балаға бай-
ланысты емес пе?
Қазақ совет балалар әдебиетінің дамуы тек өлеңдер мен әңгімелер,
очерктер көлемінде шектеліп қалған жоқ. Ол өзінің жан-жақты жанрлық
табыстарымен бұтақтап өсуде. Балаларға арналып, Отан соғысы тақырыбына
көлемді шығармалардан повестер мен поэмалар шыға бастады. Бұл қазақ совет
балалар әдебнетінің одан ары дамып, өркендеп, өсіп бара жатқанының айқын
дәлелі. Отан соғысы тақырыбынан балаларға арнап бірінші рет повесть жазған
Сәуірбек Бақбергенов еді де, поэма жазған Мәриям Хакімжанова еді. Екі рет
батыр атағын алған Бигельдиновтың ерлік өмірінен жазылған С. Бақбергеновтың
Талғат, Жекен Жұмақановтың Әлия Молдағұлова атты повестері басылып
шықты да, Совет Одағының Батыры Мәншүк Маметова жайында М. Хакімжанованың
Мәншүк деген поэмасы 1945 жылы жарияланды. Мұнымен қоса кейін шыққан Әди
Шәріповтің Партизан қызы атты повесі жарық көрді.
Ақын Мэриям Хакімжанова өзінің балаға деген аналық сүйіспеншілігін
ортаға сала отырып, барлық ақындық өнерімен, үлкен патриоттық сөзіммен
Совет Одағының Батыры Мәншүк Маметова туралы адам жанын тебірентетін поэма
жазды. Поэманың алғашқы бетін ашқанда-ақ Мәншүктің сәбилік шағын суреттеген
балдырған балалық әдемі, сүйкімді кескіні мен қызықты қылықтары көз алдыңа
келеді.

Қара шашы қара бұлтпен жуғандай.
Қара қасы аймен егіз туғандай.
Желмен ойнап желбіресе кекілі,
Қүн шұғыласы мандайында тұрғандай.
Тұнық көзі төңкеріле қараса,
Ұзын кірпік оқтай тізген жараса,
Қызыл ленті желбірейтін төбеде,
Толқындалған тұлымымен таласа...

Балаға тән барлық сипатты, оның барлық мінез-өзгешеліктеріне
дейін, тіпті көбелек қуып, мәз-мейрам болған шаттық күлкілерін де
түп-түгел суреттеп, оқырманын соған сүйсіндіріп, бүлдіршіндей нәрестеге
табынтып қойған.
Құлаш жая құшақтайтын анасын,
Неше түрлі құбылтып көз қарасын.
Ақ төсіне сүйеп салып маңдайын,
Аймалайтын аңсағандай мамасын.
Мама десе ана жанын тербейтін,
Мама десе маманы сүт кернейтін.
Мандайынан ана иіскеп айналып,
Қарлығашым, қарашығым сен дейтін.

Ана үшін ең қызық, ең тамаша мөлдір махаббат баласының жастық шағы
мен оның алдағы бақытты болашағын аңсау ғой. Ана жүрегі сол үшін тебіреніп,
сол үшін бәйек болып отырады. Мариям Хакімжанова Мәншүктің жастық шағын
суреттеуде осындай психологнялық моменттерді келістіре айтып, оның барлық
адамгершілік сипаттары мен майдандағы ерлік істерін жас өспірімдерге үлгі
етіп көрсетеді. Поэманың барлық желісінен ана мен бала арасындағы өмір
байланысы көрініп, Отан алдындағы азаматтық борыштары, идеялық мақсаттары
сөз болып отырады. Кәмелеттікке жаңа жеткен майдандағы қыз баланың дүниені
таң қалдырған әрбір ерлік істері біздің өренлеріміздің патриоттық рухын
көтеріп, өздерін де Отан алдында Мәншүктей қызмет етуге, әрқашан әзір
тұратындай қабілеттілікке тәрбиелейді.
Поэмада, әсіресе, балаға деген ана махаббатының соншалық шексіз
екенін суреттеу жағы жас өспірімдерге үлкен өнеге болумен қатар, оларға
үлкен міндеттер жүктейді. Шынында балалар да анасының осындай зор
қамқорлығын өтейтіндей еңбек етіп талаптанатынын Мәншүк образынан айқын
керуге болады. Әңгіме өзінің құрдастары жайында айтылып отыратындықтан,
балалар мұндай шығармаларды, әсіресе соғыс тақырыбына жазылған шығармаларды
аса сүйсініп, қадірлеп оқиды. Мұнымен қатар поэманың композициялық құрылысы
да, сюжеті де, сөз қолдану шеберлігі жағынан тілінің айқындығы мен дәлдігі
және оның музыкаға, әнге бейім тұратындығы да балалар әдебиеті тақырыбына
тән қасиеттер. Қорыта айтқанда, Мәриям Хакімжанованың Мәншүк атты поэмасы
балалар әдебиеті мұрасына қосылған үлкен үлес.
Майдан тақырыбына жазылған шығармалар әр алуан. Олар ешуақытта бірін-
бірі қайталамайды. Бәрінде де қайсарлық уыттары көрініп отырады. Майдан
тақырыбына жазылған шығармалардың бірқатары атқыштар, пулеметчиктер болса,
енді бірқатары партизандар өмірін қамтиды. Бірқатары зеңбірекшілер мен
танкистердің ерлік істерін сипаттаса, енді біреулері ұшқыштардың аспандағы
үрейлі қайсарлығын сипаттау қандай әсерлі десеңізші. Осының бәрі де жас
буындардың жігерін шыңдап, өздеріне шамадан тыс үлкен патриоттық рух
беретін нағыз совет азаматы етіп тәрбиелейтін шығармалар деп есептелінеді.
Сонымен қатар Отан соғысы тақырыптарына жазылған шығармалардың қайсы бірін
алсаңыз, да ондағы зор ерекшелік жас өспірімдерді интернационалдық тәрбиеге
баулиды. Отан үшін алысқан совет азаматтарының бейбіт өмір сүруді аңсаған
ұлы идеясын әңгіме етеді. Отан соғысы жылдарында жазылған балалар әдебиеті
өзінің идеясы жағынан да көркемдігі жағынан да бұрынғысынан әлдеқайда нығая
түсті, өсе түсті.

АСҚАР ТОҚМАРАМБЕТОВ

Асқар Тоқмағамбетов 1905 жылы Қызылорда облысы Тереңөзек ауданында
кедей шаруаның семьясында туған. Асқар алғашқы білімді ауыл молдасынан
алды, Асқардың әкесі шала сауатты хат танитын кісі екен. Ол ел аузында
айтылып жүрген қиссаларды, өлең-жырларды, жинап, көшіріп жазып, өзінше
ұқыпты түрде сақтайды екен. Бұл жөнінде Асқардың өзі: Әкемнің аздап өлең
жазатыны бар еді. Оның үстіне сол кездегі баспадан шыққан қисса кітаптардың
бәрін жинап алып, түптеп, таспалап тастайтын еді. Кейін мен хат таныған
соң, соларды маған дауыстап оқытып, өзі бар ынтасын қоя тыңдайтын. Әсіресе,
сол кезде Қызылорда облысында ақындар көп болды. Шораяқтың Омары, Қаңлы,
Кете Жүсіптер, Даңмұрын, Тұрмағамбет тағы басқалары, олардың көбірек
жазатыны айтыс болатын. Мен солардың барлық шығармаларын қалдырмай жазып
алып; әлденеше қайыра оқитынмын. Ауылдағы әнші ақындардың қасында да көп
жүретін едім дейді.
Міне сөйтіп Асқар әкесінің жинаған бай әдебиет мұраларын пайдаланып,
қазақ халқының мол ауыз әдебиеті мұраларымен танысқан. Осының өзі Асқардың
бұдан соң да оқи беруіне, білім алуына үлкен жол ашқан. Ол 1924—1926
жылдары Ташкентке барын, сондағы политехникумда оқиды. Асқар ауылда жүрген
көзінде-ақ өлең жаза бастаған. Ауыл қындарымен айтысқа түскен. Асқардың
ақындық таланты Ташкентте оқып жүрген кездің өзінде-ақ таныла бастаған еді.
Оқуын бітірген соң, 1926—30 жылдар арасында Лениншіл жас және Еңбекші
қазақ (қазіргі Социалистік Қазақстан) газеттерінің редакциясында әдеби
қызметкер болып істейді. 1932 жылы Асқар Москвадағы журналистер институтын
бітіреді. Ол 1931 жылдан бері КПСС мүшесі.
Асқар Тоқмағамбетовтің әдебиетке сіңірген мол еңбектерін жоғары
бағалап, өкімет пен партнямыз оны үш рет Еңбек Қызыл Ту, Бірінші Дәрежелі
Отан Соғысы және Құрмет Белгісі ордендерімен, медальдармен наградтаған.
Асқардың 70 жылдығына байланысты 1975 жылы оны Октябрь Революцнясы
орденімен наградтады.

АСҚАР ТОҚМАҒАМВЕТОВ ӨЛЕҢДЕРІНДЕГІ ИНТЕР -НАЦИОНАЛДЫҚ ТӘРБИЕ
Интернационалдық тәрбиенің ең негізгі мақсаты— ұлт пен ұлттың
жақындасуына кедергі келтіретін ұлтшылдық пен шовиннстік көріністерге қарсы
аяусыз күрес жүргізуді көздейді, сөйтіп, маркстік-лениндік теорияның іске
асуына белсене ат салысады. Барлық ұлттың, барлық елдің жұмысшы табы мен
пролетарларының бірігуіне туысқандық, сыйластық қарым-қатынастарының іске
асуына күш жұмсайды.
Интернационализм — бір ұлттың екінші ұлтқа сенімсіздік тудыруына қарсы
және өзін басқа ұлттардан жоғары қою ниетіне қарсы күрестер жүргізуді
мақсат тұтады. Интернационалдық тәрбиені іске асыру семьядан басталуға
тиісті. Мектеп пен коллектив ортасында ол іске асуға бағыт алады.
Әнмен қосып айтуға арнап жазған Асқар өлеңдерінде жас өспірімдерге
өмірде бастан кешірген көптеген тарихи оқиғаларды түсіндіреді.
Интернационалдық жаңа бағыт ұстаған Асқар ойының жинақтығы мен айқындығы
да, оның идеялық мазмұндылығы да, сезім дүниесінің жарқындығы мен
мейірбандығы да — бәрі де әнге қосып айтылатын өлендерінен анық көрінеді.
Біз жастар артында,
Жолыннан қайтпаймыз,—
деп, Ленин бабасына бірінші өлеңмен серт берген дарынды жас ақын отыз
жыл бойында сол жолмен өсіп, идеялық ұлы майданның белсенді де беделді
қайраткеріне айналды.
Асқардың шығармаларында совет балаларының өршіл, алғыр, өжет
үаі үнемі көрініс беріп отырады.
Жаңа жылда жас балапан өсеміз,
Байдан аулақ, ат құйрығын кесеміз.
Жаңа жылда жанға әуес, жас ұлан,
Ит үреді, біз ілгері көшеміз...
Жаңа жылда жаңа қайрат, жаңа іс,
Жаңа жылда гүл-гүл жайнап жаңа түс.
Құлпырады, өркендейді, өседі
Жаңа жылда жалын шашып, жаңа күш.
Елімізге еркіндік дүниесі туып, бас бостандығын алған күннен бастан-
ақ, ескі әдет-ғұрып пен күні өткен ескі дәстүрге, ескі сілімтіктерге қарсы
халқымыз наразылық білдіріп, солармен ашықтан-ашық күрес жүргізді. Бұл
күрес жас өспірімдерге өздерінің бақытты болшағын көрсете бастады. Асқар
оны ұлы орыс халқының үздік андерінің үлгісімен текст жазуға машықтану
арқылы енгізді. Асқардың Тап қорғаны деген өлеңі орыс халқының Казбұлат
удалой әнінің үлгісімен жазылса, Сәуле өлеңі Комсомолка Дуня
әндерінің үлгісінде жазылған. Білім алғаннан кейін және Еңбекші әйел
аузынан деген өлеңдері Кирпичный деген әннің әуенімен туды. Асқардың
Майданнан хат, Жауынгер жастар деген өлеңдері де орыстың
Застольная әнімен шырқалады. Ал Аман бол деген өлеңі Проводы әнімен
айтылса, Күт мені орыс халқының На рыбалке әнімен орындалады, Бұл
өлендердің бәрі де сол кездің өзінде-ақ бүкіл совет халқы бірлесіп айтатын
интернационалдық әндерге айналып кеткен еді. А. Сурковтың сөзімен
айтқанда, бұл өлендер халық жүрегінің лирикалық күнделігі болып кетті,
мұның өзі орыс әдебиеті мен қазақ әдебиетінің және орыс әндері мен қазақ
әндерінің өз ара байланысына, олардың интерңационалдық үлкен бірлікке
көтерілуіне зор ықпалын, игі әсерін тигізді. Осының негізінде әр әннің
өзіндік жаңа ырғағына, өзіндік жаңа пафосына лайықты ән текстері туа
бастады. Бұл біздің қазақ совет балалар әдебиетіндегі үлкен жаңалық
еді.
Асқардың жас өспірімдерге арналған өлендері күнделікті саяси бағытты
түсіндіріп отыратын, олардың эстетикалық идеяларын шынықтыратын, өздеріне
патриоттық және интернацноналдық рух беріп, әрқашан жігерлендіріп отыратын
революциялық романтикаға бай, саяси лирика болды. Казбұлат удалой әнімен
шырқалатын Тап корғаны деген өлеңі 1928 жылдан бері қарай үздіксіз
айтылып келеді.

Асқар тау айнала — Жұмысшы ту тіккен
Қорғанмын табыма. Партия басшымыз.
Тап үшін төгілсе, Еңбекші ел соңында,
Ырзамын қаныма! Ілгері бастық біз.

деп, жас өспірімдер бұл өленді көпке дейін шырқады. Мектеп балалары әлі
күнге мерекелі күндері маршпен айтып жүр. Бұл өлен жас өспірімдерге әрқашан
патриоттық күш-қуат беріп отырады, олардың Отанға деген сүйіспеншілігін,
интернационалдық бірлігін арттыра түседі.
Асқар Комсомолка Дуня әнімен айтылатын Сәуле өлеңінде ата-
бабаларыныздың патшалық Россия тұсында көрген теңсіздік күндерін қазіргі
бақытты өмірімен салыстыра естеріне салады.
Біздің Сәуле күн де болған,
Күн боп өлер күн де болған.
Ей! Сәуле, Сәуле, Сәулетай,
Күн, нт деді-ау, сені бай.
Оның бұрынғы көрген күні дәл осындай болса, совет өкіметінің тұсында
енді қаядай болды:
Комсомолка Сәуле болған,
Жалшы әйелге Сәуле қорған!
Ей!.. Сәуле, Сәуле, Сәулежан
Сен бақытты, сенде сән!

Тарихи мәні зор бұл өлең жас өспірімдердің естеріне көп мәселені
салумен қатар, ендігі жерде оларға советтік Отанды көздің қарашығындай
сақтай білуді үйретеді.
Совет өкіметін орнатуда әкелеріміз бен ағаларымыздың қажырлы күрестері
мен ерлік шайқастарын еске түсіретін, сөйтіп, жас өспірімдерге патриоттық
рух беретін осындай өлеңдер әке аманатын орындауға жігерлендіре түседі.
Асқардың орыс әндерімен айтылатын алғашқы өлеңдерінің патрноттық
сөзімдерге толы жалынды күшімен жас өспірімдерге тигізетін тәрбиелік әсері
және оларды әрқашан ұлы жеңістерге қарай бастап отыратын жаңашылдығы,
интернационалдық ұлы серпіні, міне, осындай. Комсомол ақыны атала бастаған
Асқардың алғашқы шығармаларында да халықтық бейнелер мен теңеулердің
тұрақты үлгілері бірден-ақ қоюырақ байқалып еді. Қалың бұқараның үстінен
қарамай, ортасында отырып ойланып, сол бұқараның күнделікті мұң-мұқтажын
өзіне дәл жететін тілмен, халықтық теңеулермен сипаттау — Асқардын бір
өзінің ерекшелігі — деген еді Социалистік Еңбек Ері, академик Ғабит
Мүсірепов. Асқар өлеңдерінің жас өспірімдерді әрқашан жаңа серпін құшағына
баұлып отыратын тағы бір ерекшелігі Ғабит айтқандай қалың бұқараның
күнделікті мұң-мұқтажын өзіне дәл жететін тілмен, халықтық теңеулермен
сипаттауында еді. Асқардың стилі де осындай ерекшеліктерімен көрінеді.
1937 жылы СССР Жоғарғы Советінің алғашқы сайлауы қарсаңында Он екінші
декабрь атты (Асқардың халық ішіне кең тараған жаңа өлеңі туды.
Ой берген, ақыл берген, білім берген,
Өмірдің өшпейтіндей кунін берген.
Ұл мен кыз ата-анасын ардақты етіп,
Құндақтап қуанышпен киіндірген,
Біздің өлең, біздің жыр,
Ленйндік жаңа вмір.
Жақа өмірде жаңа күн —
Он екінші декабрь.
Мұны жас өспірімдер көңіл қуанышы кернеген мереке күндері, үлкен
жиындарда хормен айтар еді.
Асқар ұлы орыс әндері үлгісімен ән текстерін ұлы Отан соғысы тұсында
да көп жазып, майдан шебінде және тылда жүрген жастардың қанатына су
бүркіп, өздерін сондайлық патриоттық рухқа бөледі. Жеңіс күндерінің алыс
емес екеніне зор сенім артты, оларды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.