Бақытжан Қаратаевтың ғылыми-зерттеу жұмыстары

Бақытжан Қаратаев- халқымыздың бостандығы мен ұлттық тәуелсіздігі, оның жарқын болашағы үшін аянбай күрескен ұлы даланың дарынды перзенті. Бар ғұмырын халқының мүддесі үшін сарп еткен ол өмірінің соңында болашақ ұрпақ үшін туған халқының басынан өткерген тарихын жазып, артына мол мұра қалдырды.
1931 жылы 16 тамызда Б. Қаратаев Орталық архив басқармасының ғылыми қызметкері болып тағайындалады [1, 55п]. Басқарма Б.Қаратаевты, арнайы бағдарламасы бойынша, Қазақстанның 1916-1919 жылдар аралығындағы тарихын зерттеу мақсатында, Ақтөбе, Орал, Саратов, Орынбор қалаларына іссапарға жібереді. Ол іссапарда жүріп мұрағат, кітапхана қорларымен жұмыс жасап, халқымыздың тарихына қатысты құнды деректер жинайды.
Б. Қаратаевтың жан-жақты зерттеліп жазылған құнды еңбегі-«Обзор материалов из истории колонизации казахского края в связи с восстанием казахов Оренбургского края в 1869 году и в начале 1870-х годов». Патша өкіметінің саясатын әшкерелей жазған бұл еңбегін жазбас бұрын Халық ағарту комиссарының атына: «Восстание казахов в Уральской и Тургайской областях и адаевцев Мангишлакского полуострова в 1869 и в 1870 гг возникшее на почве недовольства введением тогда в действие царским правительством Временным положением 21 октября 1868г. В виде опыта сроком на 2 года, составляет в глубокой степени скорбные и печальные страницы истории казахского народа. Этим восстанием была охвачена почти вся Малая Орда, распространяясь на казахов даже Сыр-Дарьинской области и продолжаясь, как видно из данных Каз.Центрархива, вплоть до 1875 года. Поэтому оно представляет большой интерес для современного казахского поколения. Казахи поняли , что царское правительство, вводя Временное положение в степных областях, под лицемерной и лживой маской любви к казахскому народу, приступает к интенсивному угнетению их, к насильственному обезземлению их, к нарушению всяких общественных отношений и общественной жизни, к подавлению самодеятельности и самостоятельности их.

Поэтому, в процессе своей работы по собиранию материалов по истории казахского народа, я пришел к мысли, что я бы не прочь и даже желал бы составить попутно особую брошюру о восстании казахов в 1869 и1870 годах........и т.к некоторые моменты восстания известны мне, как очевидцу, а некоторые моменты его известны мне по моему знакомству с вождями мятежа и из беседы с ними»- деп, осы кезең тарихын жазу маңыздылығын баяндайды. Жалпы, патша өкіметінің Х1Х ғасыр соңы мен ХХ ғасыр басындағы озбырлық әрекеттері туралы сол замандағы көзі ашық, көкірегі ояу А.Байтұрсынов, Ә.Бөкейханов, М.Сералин, М.Дулатов, М.Тышпаев, М.Шоқай, Ғ.Қарашев сияқты ұлт болашағы үшін, туған елінің, халқының азаттығы мен бостандығы үшін күрескен көптеген қазақ зиялылары империяның «солақай» саясатын ашық сынға ала баяндайтын өшпес мұралары көп.

1 ҚР ОММ 1227-қор, 1-тізім, 1-іс.
2 Ысмағұлов М. Революция сарбазы // Жалын, №1,1989.
3. Қаратаев Б.Б Обзор материалов по истории колонизации казахского края в связи с восстанием казахов Оренбургского края в 1869 году и в начале 1870-х годов.
4 Қойшыбаев Б. Бақытжан Қаратаев.-Алматы: Ана тілі, 1993.-184 бет.