Қой брадзотының патологиялық морфологиясы және ветеринариялық санитарлық сараптау

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Орындаған : Даутов Абзал

Қой брадзотының патологиялық морфологиясы және ветеринариялық санитарлық сараптау

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

051202 - Ветеринариялық санитария

Алматы, 2010 ж.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ

ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Ветеринариялық санитария және зоотехнология факультеті

Патология және паразитология кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы : Қой брадзотының патологиялық морфологиясы және ветеринариялық санитарлық сараптау

051202 - Ветеринариялық санитария

Беттер саны

Сызбалар мен көрнекі

материалдар саны

Орындаған : Даутов Абзал

« » 2010 ж. қорғауға жіберілді

Патология және паразитология

Кафедрасының меңгерушісі, доцент Б. Ө. Нұрғазы

Жетекшісі в. ғ. к., доцент А. З. Мауланов

Норма бақылау в. ғ. к., доцент Қ. Ә. Түлкібаев

Сын пікір беруші

Алматы, 2010 ж.

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Ветеринариялық санитария және зоотехнология факультеті

051202 - Ветеринариялық санитария мамандығы

Патология және паразитология кафедрасы

Дипломдық жұмысты орындау

ТАПСЫРМАСЫ

Студент Даутов Абзал

Жұмыстың тақырыбы: Қой брадзотының патологиялық морфологиясы және ветеринариялық санитарлық сараптау

Деканаттың 2009 ж. « » №өкімі

Дайын жұмысты тапсыру мерзімі 2009 ж. « »

Жұмыстың бастапқы деректері

Брадзотпен ауырған қой өлекселерінің сойып зерттеу хаттамасы, зақымдалған мүшелерден жасалған гистологиялық препараттар.

Дипломдық жұмыста қарастырылатын тараулар мен сұрақтар (көкейтестілігі, мақсат мазмұндамасы, жаңалығы, графикалық материалдар тізімі)

Дипломдық жұмыс мынадай тараулардан тұрады: кіріспе, әдебиетке шолу, өзіндік зерттеулер: зерттеу материалдары мен тәсілдері, зерттеулер нәтижелері, тұжырымдама, ұсыныстар, қолданылған әдебиеттер тізімі. Көрсетілген тарауларда брадзотпен ауырып өлген қойлардың зақымдалған ішкі мүшелерінің патологиялық морфологиясының сипаттамасы берілген

Ұсынылатын негізгіәдебиеттер

1 Жаров А. В. Патологическая анатомия сельскохозяйственных животных. М. 2001 .

2. Шишков В. А. Патологическая анатомия болезней сельскохозяйственных животных. М. 1980.

3. Жаров А. В. и др. Вскрытие и патологоанатомическая диагностика

болезней животных. М. 2003. стр.

4. Кадымов Р. А. и др. Инфекционные болезни овец. М. 1987.

Жұмыстың арнайы тараулары бойынша кеңесшілері

Кафедра меңгерушісі, доцент Б. Ө. Нұрғазы

Жетекшіcі : доцент А. З. Мауланов

Тапсырманы орындауға А. Даутов

қабылдадым, студент

Дипломдық жұмысты орындау

Кестесі

Кафедра меңгерушісі, доцент Б. Ө. Нұрғазы

Жетекшіcі : доцент А. З. Мауланов Тапсырманы орындауға

қабылдадым, студент А. Даутов

Мазмұны

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Бұл дипломдық жұмыста төмендегідей стандарттарға сілтемелер жасалды

АНЫҚТАМАЛАР

Инфекция - биологиялық құбылыс микроорганизмдердің макроорганизмдерге енуі және өсіп - өнуі, кейіннен олардың әртүрлі формасының қоздырғыш таратушылармен әрекеттесуінен аурудың айқын білінуі.

Вакцина - әлсіретілген және өлтірілген ауру қоздырғышынан немесе олардың тіршілік әрекеті өнімдерінен тұратын биологиялық препарат.

Вирулент - микроорганизмдердің белгілі бір штаммның зардаптылық дәрежесі.

Пролиферация - қабыну ошағында жергілікті тоқыма торшаларының көбеюі.

Экссудат - қабыну кезінде экссудат пайда болуы нәтижесінде организмнің ұлпаларына немесе қуыстарына жиналатын сұйық.

Қабыну - қан тамыр, дәнекер ұлпа, нерв жүйесі зақымдалған кезде пайда болатын организм реакциясы.

Фибрин - қанның ұюы процесінде фибриногеннен пайда болатын ерімейтін белок.

Каверна - туберкулез ошағында туындаған қуыстар.

Милиарлы туберкулез - алғашқы туберкулез ошақтан қантамырлар арқылы туберкулез қоздырушыларының мүшелердің басқа жерлеріне таралуы нәтижесінде туындаған туберкулез ошақтары.

Некроз - тірі организмдегі ұлпа тіршілігінің мүлде тоқталуы.

Лимфаде нит - лимфа түйінінің қабынуы.

Анамнез - ауруға диагноз қоюды белгілеген және болжаған кезде пайдаланатын мал ауруы туралы мәлімет жиынтығы.

Дистрофия - зат алмасу процесі бұзылуына байланысты пайда болатын және торшалар мен ұлпаларда алмасу өнімдерінің сандық сапалық өзгерістердің пайда болуымен жиналуын сипаттайтын патологиялық процесс.

Гиперплазия - организм функцияларының күшеюі немесе ұлпада патологиялық өскіннің пайда болуы нәтижесінде торшаның торша ішіндегі құрылымның, торша аралық талшықтың ұлғаюы.

Биопсия - диагностикалық мақсатта малдың кез-келген органынан шамалы көлемде ұлпа алу.

Микобактериялар - қоректік ортада баяу өсетін, кейде жіпше, тармақша пішінде пайда болатын бактериялар.

Микротом - микроскоп арқылы зерттелетін жұқа гистологиялық кесінді алуға арналған прибор.

Гранулема - өсіп-өніп қабынудың ошақты түрі.

Патология - сырқат денеде пайда болатын алуан түрлі өзгерістер туралы ұғымдар жиынтығы.

БЕЛГІЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР

Бұл дипломдық жұмыста төмендегідей қысқартылған сөздер қолданылады

1. Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: Төлдерді шығынсыз өсіру - ветеринарияда және мал шаруашылығының негізгі міндеттеріне жатады. Осы міндеттерді малдәрігерлерінің бақылауы мен жоспарлы түрде орындау үшін, мал ауруларын алдын алу және мал өнімін төмен түсірмей орындауда ғана жетуге болады. Әрине, бұл міндеттерді жүзеге асыру үшін, мал шаруашылығында қызмет атқарып жүрген малдәрігерлерден және басқа да мамандардан білімді талап етеді.

Қой шаруашылығы елімізде мал шаруашылығының ішінде жеке дара дамыған саланың бірі. Себебі, біздің елдің географиялық орналасуы, климаты және өсетін өсімдіктер түрлері қой шаруашылығымен шұғылдануға өте қолайлы. Сонымен қатар, қойдан адам өміріне қажетті мал өнімдері алынады. Тамаққа ет, сүт, киімге тері, жүн өнімдері күнделікті тіршілікке қажетті өнімдер.

Әдебиеттерден және қой шаруашылығында қызмет атқарып жүрген мамандардың айтқан деректеріне қарағанда, брадзот шаруашылықтарда осы күнге дейін жиі тіркеліп, мал шаруашылықтары көп экономикалық шығынға ұшырап жүр. Осының бәрі малшаруашылығынан алынатын өнімнің өзіндік құнын жоғарылатады. Брадзот біздің елді кең таралған ауру, оны емдеу және алдын алу шараларын жүргізу мемлекеттік іс.

Осы уақытқа дейін қой брадзот мәселесі түпкілікті шешілмегендіктен, шаруашылықтарға көп экономикалық шығын әкелуіне байланысты, малдәрігер мамандарды және осы бағытта жүмыс атқарып жүрген ғалымдарды әлі де болса алаңдатады.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері: Жазылған дипломдық жұмыс Қазақ ұлттық аграрлық универститетінің патология және паразитология кафедрасында жүргізілді.

Жұмысты орындау үшін алдымызға мынадай мақсат қойдық: брадзотпен ауырған қойларды патоморфологиялық тәсілмен анықтау.

Алдымызға қойылған мақсатты орындау үшін біз мынадай міндеттерді қойдық:

1. Брадзотпен ауырған қойды зерттеп, аурудың макроскопиялық өзгерістерін анықтап табу

2. Зақымдалған мүшелер түрлерін анықтап гистологиялық тәсілмен өзгерістерді анықтау

Дипломдық жұмыстың құрылымы және көлемі: дипломдық жұмыс бетке жазылған, жазылған текст кіріспеден, әдебиетке шолудан, өзіндік зерттеу бөлімдерінен, қорытынды, тұжырымдама, қолданылған әдебиеттер, еңбекті қорғау, тізімінен тұрады. Дипломдық жұмысқа түрлі-түсті макроскопиялық және микроскопиялық фотолар және 1 кесте енгізілген.

2. Әдебиетке шолу

2. 1 Қойлардың клостридалармен қоздырылатын аурулары

2. 1. 1 Қойлардың брадзоты

Қой брадзоты ұлтабар мен он екі елі ішектің кілегейлі қабықтарының қанталап қабынуымен және паренхималық мүшелердің дистрофиялануымен ерекшелінетін, жіті өтетін жұқпалы ауру.

Бұл ауру туралы мәліметтер (Дания, Исландия, Норвегия, Шотландия) елдерінде бұрыннан белгілі болған. . Алғашқыда бұл ауру топалаң ретінде қарастырылған болатын. 1875 жылы Краббе өзінің жүргізген зерттеулері мен бақылауларына сүйене отырып, бұл ауруды топалаңмен басқа дербес ауру ретінде сипаттады. 1888 жылы малдәрігері И. Нильсон брадзот қоздырушысының таза өсіндісін бөліп алды. Нильсон брадзотты топалаңмен ажыратып, оның басқа ауру екендігін дәлелдеді. 1896 жылы Ионсон Нильсонның ізденістерін қолдап, брадзотты жіті өтетін, жұқпалы ауру деп сипаттады. (1, 2, 3)

Қой брадзоты көп елдерде тараған. Австралия, Германия, Туркия, Греция т. б. елдерде тіркелген белгілі.

К. П. Андеев, А. А. Волков, К. Ф. Ламихов, М. И. Фарзалиев және т. б. жазбаларында қой брадзотын КСРО-ның әртүрлі географиялық аймақтарында және түрлі климаттық орталарда байқағандықтарын жазып қалдырған. (22, 3, 7, )

2. 1. 2 Брадзоттың этиологиясы.

Ауруға байланысты ғылыми зерттеулерді әртүрлі елдерде (К. А. Андеев, М. М. Фарзалиев, А. А. Волков, Ф. И. Ламихов, Нильсон, Ионсон, Мисснер, Гайгер, Шоон, Мейн т. б. ) ғалымдар жүргізді. Қой брадзотын 2 микроорганизм қоздырады деп саналады: Cl. Septicum және Cl. oedematiens (B. gigas типі) болады.

Cl. Septicum - қозғалатын (жылжымалы) таяқша тәрізді, спора түзеді, грам оң боялады. Жасанды қоректік орталарда жақсы өседі: қанды агарда гемолизге айналған коллониялар пайда болады; қантты ортада өсу барысында газ бөледі. Cl. Septicum зардапты патогенді қоздырушы оның аз мөлшердегі дозасы жануарлардың зақымдануына жеткілікті болады. Cl. Septicum жануарлардың қаны мен мүшелерінен оңай бөлініп алынады. (12, 18)

Cl. аdematiens - ірі таяқша тәрізді ( көп микроорганизмдермен салыстырғанда көлемі ірі деп саналады), спора түзеді, грам оң боялады. 1918-1921 жылдары Австралияда брадзот «қара ауру» деп аталды. «Қара аурумен» ауырған қойлардың көбінесе бауырынан басқа да мүшелер түрлерінен табылған, оны терең жүргізілген зерттеулер барысында арнайы бір микробтар түрлері туындатады деген тұжырым жасалды. Зерттеулер нәтижесінде қойлардағы «қара ауру» спецификалық бактериялар бөлген токсиндерден бауыр зақымданады және патологиялық өзгерістерге ұшырайды деп тұжырымдалды. «Қара ауруды» зерттеулер барысында осы аурудың себеп-салдарынан «некрозды гепатит» туындайтыны айқындалды. Осы аурудың қоздырушысы ретінде сол кезде Cl. аdematiens табылды. Соңғы зерттеулер барысында брадзоттың (пайда болуына себепші Cl. аdematiens деп қорытынды жасалынды. (бұл қоздырушы «қара ауру», «некрозды гепатит») ауруларын тудырады. Ауруды 1909 жылы Мисснер «қара ауру» деп жазған. 1931 жылы неміс ғалымдары Мисснер, Мейн және Шоон бұл ауруды неміс брадзоты деп атады. Себебі, «қара аурудағы зақымданулар мен деректер неміс брадзотына толық сәйкес келеді. Зақымдалған бауырда некроздалған ошақтарда табылған ауру қоздырушысы B. Gigas бөлетін токсиніне және серологиялық реакцияларына қарағанда Cl. аdematiens-ден ажыратылмайтындығын жазбаларында жазып қалдырды. Ғалымдардың пайымдауынша «қара ауру» мен неміс брадзоты бірдей Cl. oedematiens немесе B. Gigas өсуіне қатал жағдайларда, аз мөлшерде анаэробты жағдай қажет.

2. 1. 3 Эпизоотологиялық деректер.

Бұл аурумен көп жағдайда 2 жасқа дейінгі қойлар ауырады. Брадзотта жылдың жеке бір маусымында тұтану тән емес, қатал түрде шектеулер жоқ. Яғни брадзот жылдың кез келген айларында тұтана алады. Скандинавиялық елдерде брадзот қыркүйек айында басталып, наурыз айында аяқталады. К. П. Андреевтің деректері бойынша, қыркүйек және ақпан айлары аралығында брадзотты байқаған. Жаз айларында бұл ауру өршиді. К. Ф. Ламиховтың деректерінде брадзот қойлар арасында жазда көп байқағандығы туралы жазылған. Германия жерінде брадзот жаз-күз айларында және мамыр айынан қаңтарға дейін байқалған. Қыс айларында желтоқсан-қаңтарда байқалған. Ауру көбінесе қарапайым ауру ошағынан басталады. Кей жағдайларда қойлардың зақымдалған жерлері де ауру ошағы болып табылған. Көп ғалымдардың брадзот қойлардың қоңдылығы мен жасына қарамай ауырады деп тұжырымдаған. Оның ішінде Мисснер брадзотты 3-7 айлық қозыларда байқағандығын жазған. Брадзоттың пайда болуы толық зерттелмеген оның себептері де әртүрлі болып келген. Қойлардың бауыры фасциолезбен ауруы, паразиттердің әсерінен т. б. жағдайларда туындайды. (6, 7, )

Кейбір ғалымдар қойлардың арасында брадзоттың таралуына азықтануы, су арқылы болуы мүмкін деп тұжырымдайды.

2. 1. 4 Патогенезі.

Қазіргі уақытқа дейін аурудың өту барысы толық зерттелмеген. Ауру қоздырғышын алиментарлық жолмен бергенде брадзот байқалмайды. Мал ауырғанымен онда аурудың клиникалық белгілері оншалықты анық байқалмайды. Брадзоттың қоздырушысы Cl. oedematiens қойдың бауырында қалыпты жағдайда болатындығы анықталды. Спора түзген микробтың қоздырушысы үй қояндары мен қойларға қатерсіз екендігі байқалды. Бұл споралар организмнің түрлі мүшелерінде, мысалы бауырда, мида болады. Спора түзген қоздырушысы организмде болған өзгерістер кезінде ауру дамып ауру басталады.

2. 1. 5 Клиникалық белгілері .

Зерттеулер барысында брадзотпен ауырған қой кешке қарай сау болады да таңертең ауру болып тұрады. Ауру күтпеген жерден басталады. Көбінесе ауырған қой кенеттен тыпыршып, секіріп құлайды, 10-15 минут арасында аузынан көбік ағып, тісін шықырлатып өліп кетеді.

Брадзотпен ауырған қойда мынадай симптомдар мен белгілер байқалады: дене қызуының көтерілуі, тістерін шықырлату, аузынан көбік ағып, мал күйзеліске ұшырайды, қан аралас іш өту, іші кебуі, тамыр соғысы жиілейді.

К. Ф. Ламиховтың бақылаулары бойынша брадзот кезінде жүйке жүйесі зақымданып, мынадай өзгерістер байқалады: тынышсызданады, сезімталдылығы артады, бір орында секіреді т. б. Осы кезеңдерден өткеннен кейін жатып қалады, аяқтарын созып, мойынын немесе басын артқа қарай бұрады. Осы болатын жалпы әлсіздік, өзгерістер 2-12 сағат аралықта болады.

2. 1. 6 Патологиялық-анатомиялық өзгерістер.

Брадзотпен ауырған жануардың өлексесінің ішінде газ жиналады, ағза тез бұзылып, терісі көгереді, өлекседен жағымсыз иіс шығады, кейде терісі жарылады. Кейде табиғи тесіктерінен қанды көбіктенген сұйық ағады. Бастың, мойынның, кеуденің, кейде дененің басқа бөліктерінің де тері асты кілегейлі қабаты қанды сарысу, газ көпіршіктерге толы болады. Қан тамырларындағы қан ұйымайды.

Кеңірдек пен бронхылардың кілегейлі қабықтарында қанталаулар болады. Эпикард пен эндокард қанталап, жүрек босаңсиды. Жүрекке қан толып, бұлшық еттері босаңсиды. Бауыр қанға толып, бетінде өліетті ошақтары болады, оны тіліп қарағанда сұрғұлт жолақтар көрінеді. Алдыңғы қарындар жынға толы, ұлтабар бос, диафрагма мен плеврада ұсақ-ұсақ қанталаулар болады. Аш ішектің кілегейлі қабаты домбығып, қанталайды. Тоқ ішекте өзгеріс байқалмайды, онда газ жиналады. Бүйректері босаңсып, домбығып, қан кернейді. Қан құрамында лимфоциттерімен лейкоциттер саны көбейеді. Организмде үлкен патологиялық өзгерістер пайда болады.

2. 1. 7 Балау.

Брадзотқа диагнозды клиникалық белгілерін, патологиялық-анатомиялық өзгерістердің, жалпы организмдегі өзгерістерін зерттеулерінің нәтижесінде қойылады. Кейбір жағдайларда диагноз қою үшін өлексені не ішкі мүшелерін жібереді. Брадзотқа күдікті мүшелерге: бүйрек, көкбауыр, бауырдың, ұлтабардың зақымдалған бөліктерінен зерттеулер жүргізіледі.

Дифференциалды балау жұқпалы энтеротоксомия ажырату үшін қолданылады. Брадзотқа бактериологиялық, клиникалық, патологиялық-анатомиялық және эпизоотологиялық зерттеулерден кейін диагноз қойылады.

Емдеу. Аурудың созылмалы өту барысында оның асқынбауы үшін емдік шаралар жүргізу мүмкін. Ескертетін жайт, бұл ауру жіті және ауыр өткендіктен брадзотты емдеу шаралары оң нәтиже бермейді.

... жалғасы

Қой брадзоты қоздырушысы

Жұқпалы аурулар туралы

Сібір жарасы бактериясы

Ұшаны тексеру

Кәсіби қызмет саласы

Ішек шикізаты, ақаулары өндеу технологиясы және ветеринариялық санитариялық сараптау

Ірі қара эхинококкозы

Жануарлардың лептоспироз ауруын зертханалық балау

Сатылуға түскен қой ұшасы мен ішкі мүшелерінің сапасын ветеринарлық-санитарлық сараптау және сапасын бағалау

Малды союға дайындау

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс