18 IAS ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫ ЕСЕПТІЛІГІНІҢ СТАНДАРТЫ

Жоспар
Кіріспе

1. Табыс
2. Табысты бағалау
3. Қызметтерді көрсету

Қаржы есептілігін дайындау және таныстыру принциптерінде акционерлердің салымдарымен қатысы жоқ капиталдың көбеюіне әкеліп соқтырған есепті кезеңінің ішінде активтердің көбеюі немесе азаюы немесе міндеттемелердің азаюы нысанында табыс экономикалық пайданың ұлғаюы ретінде танылады. Табысқа компанияның түсімі де, басқа түсімдер де кіреді. Компанияның табысы - олар қызметтің әдеттегі түрлерінен келіп түскен қаражаттың түсуі, олар әр түрлі аталады, оның ішінде сату, сыйақы, пайыздар, дивидендтер және лицензиялық төлемдер. Осы стандарттың мақсаты белгілі бір операциялардың және жағдайлардың түрлерінен пайда болатын табыстардың есептеу тәртібін анықтауынан тұрады.
Табысты есепке алу кезіндегі басты мәселе оны тану кезеңін анықтаудан тұрады. Табыс компанияның сенімді түрде өлшенетін болашақ пайданы алу мүмкіндігі болған жағдайда танылады. Осы Стандарт бұл белгілерді қанағаттандыратын жағдайларды анықтайды және осылайша табыс танылады. Сонымен қоса, оның ішінде бұл белгілерді қолдану бойынша тәжірибелік нұсқаулар бар.
ҚОЛДАНЫЛУ САЛАСЫ
1. Осы бухгалтерлік стандарт мынадай операциялар және жағдайлардан пайда болатын табысты есептеуде қолданылуы керек:
(а) тауарларды сатудан;
(b) қызметтерді көрсетулерден; және
(с) пайыз, лицензияланған төлемдер және дивидендтер әкелетін компания активтерін басқа жақтарымен пайдаланудан.
2. Осы Стандарт 1982 ж. бекітілген 18-«Табысты тану» IAS Халықаралық стандартты алмастырады.
3. Тауарларға компанияның сату үшін шығарған, немесе қайта сату үшін сатып алынған өнімі кіреді, оның ішінде, бөлшек саудамен айналысатын саудагер қайта сату үшін сатып алынған тауарлар немесе жер және басқа да мүлік.
4. Қызмет көрсетуге белгілі бір мерзім ішінде шартта келісілген компанияның міндеттерді атқаруы. Қызметтер бір кезең ішінде немесе бірден көп кезеңдерде көрсетілуі мүмкін. Қызмет көрсетуге арналған кейбір шарттар құрылыс шарттарымен тікелей байланысты, мысалы, жоба жетекшілері және архитекторларға қызмет көрсетуге арналған шарттар. Бұл шарттардан келетін табыс осы Стандартта қаралмайды, бірақ 11-«Құрылыс салуға жасалған шарттар» IAS Халықаралық стандартпен белгіленген құрылыс шарттарының талаптарына сәйкес көрінеді.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

18 IAS Халықаралық қаржы есептілігінің стандарты

Табыс

Бұл нұсқа 2005 жылғы 31 желтоқсанға дейін шығарылған түзетулері
енгізілген жаңа IFRS-нан туындайтын түзетулерді қамтиды.

Төмендегі Түсіндірмелер IAS 18 қатысты:
• SIC-27 Жалдың заңдық нысанына негізделген операция мәнін
бағалау
• SIC-31 Табыс — жарнамалық қызметтерді қамтитын баспа-бас
операциялар

18 IAS Халықаралық қаржы есептілігінің стандарты

Табыс

МАҚСАТЫ

Қаржы есептілігін дайындау және таныстыру принциптерінде
акционерлердің салымдарымен қатысы жоқ капиталдың көбеюіне әкеліп соқтырған
есепті кезеңінің ішінде активтердің көбеюі немесе азаюы немесе
міндеттемелердің азаюы нысанында табыс экономикалық пайданың ұлғаюы ретінде
танылады. Табысқа компанияның түсімі де, басқа түсімдер де кіреді.
Компанияның табысы - олар қызметтің әдеттегі түрлерінен келіп түскен
қаражаттың түсуі, олар әр түрлі аталады, оның ішінде сату, сыйақы,
пайыздар, дивидендтер және лицензиялық төлемдер. Осы стандарттың мақсаты
белгілі бір операциялардың және жағдайлардың түрлерінен пайда болатын
табыстардың есептеу тәртібін анықтауынан тұрады.
Табысты есепке алу кезіндегі басты мәселе оны тану кезеңін анықтаудан
тұрады. Табыс компанияның сенімді түрде өлшенетін болашақ пайданы алу
мүмкіндігі болған жағдайда танылады. Осы Стандарт бұл белгілерді
қанағаттандыратын жағдайларды анықтайды және осылайша табыс танылады.
Сонымен қоса, оның ішінде бұл белгілерді қолдану бойынша тәжірибелік
нұсқаулар бар.
Қолданылу САЛАсы
1. Осы бухгалтерлік стандарт мынадай операциялар және
жағдайлардан пайда болатын табысты есептеуде қолданылуы керек:
(а) тауарларды сатудан;
(b) қызметтерді көрсетулерден; және
(с) пайыз, лицензияланған төлемдер және дивидендтер
әкелетін компания активтерін басқа жақтарымен пайдаланудан.
2. Осы Стандарт 1982 ж. бекітілген 18-Табысты тану IAS
Халықаралық стандартты алмастырады.
3. Тауарларға компанияның сату үшін шығарған, немесе қайта
сату үшін сатып алынған өнімі кіреді, оның ішінде, бөлшек саудамен
айналысатын саудагер қайта сату үшін сатып алынған тауарлар немесе жер
және басқа да мүлік.
4. Қызмет көрсетуге белгілі бір мерзім ішінде шартта
келісілген компанияның міндеттерді атқаруы. Қызметтер бір кезең ішінде
немесе бірден көп кезеңдерде көрсетілуі мүмкін. Қызмет көрсетуге
арналған кейбір шарттар құрылыс шарттарымен тікелей байланысты, мысалы,
жоба жетекшілері және архитекторларға қызмет көрсетуге арналған
шарттар. Бұл шарттардан келетін табыс осы Стандартта қаралмайды, бірақ
11-Құрылыс салуға жасалған шарттар IAS Халықаралық стандартпен
белгіленген құрылыс шарттарының талаптарына сәйкес көрінеді.
5. Компания активтерін басқа ұйымдардың пайдалануы табыстың
мынадай нысандарда пайда болуына әкеліп соқтырады:
(а) пайыздар - ақша қаражатын немесе оның баламаларын
немесе компанияға тиесілі соманы пайдаланғаны үшін төлемдер;
(b) лицензияланған төлемдер - компанияның ұзақ мерзімді
активтерін, мысалы, патенттерді, тауар белгілерін, авторлық
құқықтарды және компьютерлік бағдарламалық қамтамасыз етуді
пайдаланғаны үшін төлемдер; және
(с) дивидендтер - пайданы акционерлік капиталды
иеленушілер арасында олардың белгілі бір сыныптың капиталына
қатысуына қарай теңбе-тең бөлу.
6. Осы Стандарт мыналардан алынатын табыстарға қатысты
болмайды:
(а) жалдау шарттарынан (қараңыз: 17-Жалдау IAS);
(b) үлестік қатысу бойынша есептеу әдісіне сәйкес
есептелетін инвестициялаудан дивидендтер (қараңыз: 28-Қауымдасқан
ұйымдарға салынған инвестицияларды есепке алу IAS);
(с) 4-Сақтандыру шарттары IFRS қолдану саласындағы
сақтандыру шарттарынан;
(d) қаржы активтерінің әділ құнында және қаржы
міндеттемелерінде немесе оларды өткізудегі өзгерістерден;
(е) басқа қысқа мерзімді актив құнының өзгеруінен;
(f) ауылшаруашылық бағытының биологиялық активтерінің
әділ құнының алғашқы танылуынан және өзгеруінен (қараңыз: 41 IAS-
Ауыл шаруашылығы);
(g) ауылшаруашылық өнімінің алғашқы танылуынан (Қараңыз:
41 -Ауыл шаруашылығы IAS); және
(h) пайдалы қазбаларды өндіруден.
Анықтамалар
7. Мынадай терминдер осы Стандартта көрсетілген мағынада
пайдаланылады:
Табыс - компанияның әдеттегі қызметі барысында, осындай ағын
акционерлердің жарналары есебінен болатыннан өзге капиталдың ұлғаюына
әкеліп соқтырғанда туындайтын кезең ішіндегі экономикалық пайданың
жалпы ағыны.
Әділ құн - жақсы хабардар, осындай мәмілені жасауды қалаған және
бір-бірінен тәуелсіз тараптардың арасында мәміле жасағанда активке
ауыстыруға болатын немесе міндеттемені реттеуге болатын сома.
8. Табысқа тек компаниямен алынған және оның өз жеке шотына
түсуі міндетті экономикалық түсімдердің жалпы түсімі. Үшінші тараптың
пайдасына түскен сатылым салығы, тауарлар және қызметтерден алынатын
салық және қосымша құн салығы сияқты сомалар компанияға түсетін
экономикалық пайда болып табылмайды, және жеке капиталдың өсуіне
әкелмейді. Сондықтан олар табыстан алынып тасталды. Агенттік қарым-
қатынас кезінде тап осылай экономикалық пайданың жалпы ағыны
компанияның өз капиталының ұлғаюына әкеліп соқтырмайтын принципал
пайдасына жиналатын сомадан тұрады. Принципал пайдасына алынған сомалар
табыс болып табылмайды. Табыс делдалдық сыйақы сомасы болып табылады.
Табысты бағалау
9. Табыс алынған немесе алынуға тиіс қарама-қарсы ұсыну әділ
құны бойынша бағалануы тиіс([1]).
10. Операциядан пайда болатын табыс сомасы, әдетте, компания
және сатып алушы немесе акцияны пайдаланушы арасындағы шартпен
анықталады. Ол компаниямен ұсынылатын қандай да бір сауда жеңілдігінің
сомасы немесе санға жеңілдіктерді ескере отырып, алынған немесе алынуға
тиіс қарама-қарсы ұсыну әділ құн бойынша бағаланады.
11. Көпшілік жағдайда қарама-қарсы ұсыну ақша қаражаты немесе
оның баламалары нысанында ұсынылады, ал табыс сомасы - алынған немесе
алынуы күтілетін ақша қаражаттарының немесе оның баламаларының сомасы.
Алайда, ақша қаражаттарын немесе оның баламаларының табыстың кейінгіге
қалдырған жағдайда қарама-қарсы ұсынудың әділ құны алынған немесе
алынуы күтілетін ақша қаражаттарының номиналды сомасынан азырақ болуы
мүмкін. Мысалы, компания сатып алушыға пайызсыз кредит ұсынуы мүмкін
немесе тауарларды сату кезінде қарама-қарсы ұсыну ретінде одан
нарықтағыдан төмен пайыз ставкасын алуға вексель қабылдай алады. Шарт
шын мәнінде қаржы операциясы ретінде болғанда, қарама-қарсы ұсынудың
әділ құны шартты пайыз ставкасының көмегімен барлық болашақ түсімдердің
дисконттауымен анықталады. Пайыздың ендірілген ставкасы:
(а) ұқсас төлем қабілеттілік рейтингімен эмитенттің
бірдей қаржы құралына арналған басым ставкадан; не
(b) қаржы құралының номиналдық сомасына дисконт ретінде
қолдану олардың қаржы құралдарымен төлем жасаған кезде тауарлар мен
қызмет көрсетулердің ағымдағы сату бағасын алуға мүмкіндік беретін
пайыздық ставкадан тұратын нақтырақ анықталатын шама.
Әділ құн мен тиісті қарама-қарсы ұсынудың номиналдық сомасы
арасындағы айырма 29 және 30-параграфтарға, сонымен қоса 39-Қаржы
құралдары - тану және бағалау IAS Халықаралық стандартқа сәйкес пайыз
кірісі ретінде қабылданады.
12. Тауарлар немесе қызметтер сипаты және көлемі жағынан бірдей
тауарлар немесе қызметтерге айырбасталған жағдайда, айырбас табыс пайда
болатын операция ретінде қаралмайды. Бұл белгілі бір жерде уақытша
негізде сұранысты қанағаттандыру үшін әр түрлі жерлерде жабдықтаушылар
қорды ауыстырған кезде май немесе сүт өнімдерінде жиі болады.
Ерекшеленетін тауарлар немесе қызметтер тауарлар сатылғанда немесе
қызметтер көрсетілгенде айырбасталса, онда айырбас табысты жасайтын
операция ретінде қаралады. Табыс ауыстырылған қаржы құралдары немесе
оның баламасы сомасына түзетілген алынған тауарлар немесе қызметтердің
әділ құны бойынша өлшенеді. Алынған тауарлардың немесе қызметтердің
әділ құны сенімді өлшене алмаған жағдайда, табысы ауыстырылған қаржы
құралдары немесе оның баламасы сомасына берілген тауарлардың немесе
қызметтердің әділ құны бойынша өлшенеді.
Мәмілені БІРЕГЕЙЛЕНДІРУ
13.Осы Стандартта ұсынылған тану критерийлері әдетте әр мәміледе
бөлек қолданылады. Алайда белгілі бір жағдайда оның мзмұнын көрсету
үшін мәміленің бөлек бөлінген элементтеріне қолданылу керек. Мысалы,
тауардың сату бағасы әрі қарайғы қызмет көрсетуі үшін белгілі бір
сомаға ие болған жағдайда, бұл сома қызмет көрсетілу кезеңінің ішінде
табыс ретінде тасымалданады және танылады. Және керісінше, тану
критерийлері олардың байланысы коммерциялық тиімділігі жалпы мәміле
топтамасына сілтемесінсіз анықталуы мүмкін болған жағдайда екі немесе
одан да көп мәмілелерге бірдей қолданыла алады. Мысалы, компания
тауарды сатып, осы уақытта болашақта тауарларды сатып алуға бөлек
мәміле жасай алады, осылай бірінші мәміленің нәтижесін төмендетеді;
осындай жағдайда екі мәміле бірге қаралады.
Тауарларды сату
14. Тауарларды сатудан түскен табыс мынадай аталған талаптар
қанағаттандырылғаннан кейін танылуы тиіс:
(а) компания сатып алушыға тауарларды иеленумен
байланысты елеулі тәуекелдерді және сыйақыларды аударғанда;
(b) компанияның әдетте иелену құқығымен байланысты
қауымдасатын және сатылған тауарларды бақыламайтын дәрежеде
басқаруға қатыспағанда;
(с) табыс сомасы сенімді өлшенгенде;
(d) компанияға мәмілемен байланысты экономкалық
тиімділіктің пайда болуы ықтимал болып табылғанда; және
(е) мәмілемен байланысты кеткен немесе күтілетін
шығындар сенімді өлшенуі мүмкін болғанда.
15. Компанияның сатып алушыға иеленумен байланысты елеулі
тәуекелдерді және сыйақыларды аударғанда беру кезін бағалауы мәміленің
шарттарымен танысуын талап етеді. Көпшілік жағдайда иеленумен
байланысты елеулі тәуекелдерді және сыйақыларды аударғанда
меншіктенудің заң құқығын берумен немесе меншікті сатып алушыға берумен
сәйкес келеді. Бұл көпшілік бөлшектеп сатуда болады. Иеленумен
байланысты елеулі тәуекелдерді және сыйақыларды аударудың басқа
жағдайларында бір уақытта меншіктенудің заң құқығын берумен немесе
меншікті сатып алушыға берумен сәйкес келмейді.
16. Егер компания иеленудің елеулі тәуекелдерін сақтап қалса,
мәміле сату болып табылмайды және ол бойынша табыс танылмайды. Компания
бірқатар жағдайда иеленудің елеулі тәуекелін сақтай алады. Компанияның
иеленумен байланысты елеулі тәуекелдерді және сыйақыларды сақтап қалу
жағдайларына мысалдар:
(а) стандартты кепілдеме міндеттерімен өтелмейтін
қанағаттандырылмаған қызмет үшін жауапкершілікті сақтап қалғанда;
(b) нақты сатудан алынған табыстар тауарларын сату
нәтижесінде сатып алушымен алған табысыпен байланысты болғанда;
(с) жіберілген тауарлардың қондырылуы міндетті болғанда,
ал қондыру компаниямен орындалмаған шарттың айтарлықтай бөлігін
алып отыр; және
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.