Қазақстан Республикасының экологиялық жағдайы
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
І. Қазақстан Республикасының Невада . Семей қозғалысы.
1.1. Невада Семей қозғалысының зардаттарымен қасірет
кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
ІІ. Қазақстан Республикасының экологиялық жағдайы
2.1. Арал теңізінің экологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2.2. Каспий теңізінің экологиялық жағдайы ... ... ... ... ... ... ... .12
2.3. Балқаш көлінің экологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
І. Қазақстан Республикасының Невада . Семей қозғалысы.
1.1. Невада Семей қозғалысының зардаттарымен қасірет
кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
ІІ. Қазақстан Республикасының экологиялық жағдайы
2.1. Арал теңізінің экологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2.2. Каспий теңізінің экологиялық жағдайы ... ... ... ... ... ... ... .12
2.3. Балқаш көлінің экологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
Кіріспе
Мұнайгаз өндіруші өнеркәсіптер қоршаған ортаны ластайтын негізгі салалардың қатарына жатады. Мұнай және газ кен орындарын игеру мен пайдалану барысында, оның қоршаған табиғи орта мен жер қойнауына техногендік әсері өте зор.
Қоршаған ортаны және жер қойнауын қорғау Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі заңына сәйкес жүзеге асырылуы және халықаралық нормалар мен ережелерге сай болуы керек.
Мұнай және газ кен орындарын игеру мен пайдалану кезінде қоршағаи ортаны қорғаудың негізгі талаптары Қазақстан Республикасы Заңының негізінде кұрылып, 1996 жылдың 18 маусымында бекітілген "Қазақстан Республикасының мұнай және газ кен орындарын игерудің бірегей ережесінде": "Мұнай туралы", "Қоршаған табиғи ортаны қорғау туралы", "Лицензиялау туралы", "Жер қойнауы мен жер қойнауын пайдалану туралы және басқада нормативтік актілерінде баяндалған.
Экожүйеге мұнайдың биохимиялық әсер етуіне көптеген көмірсутектік және көмірсутексіз компоненттер, соның ішінде минералды тұздар мен микроэлементтер қатысады. Кейбір компонеттердің улы әсері келесі бір компоненттің қатысуы мен бейтараптануы (нейтрализациялануы) мүмкін. Сондықтан, мұнайдың улылығы, оның құрамына кіретін жеке бір қосылыстардың улылығымен анықталмайды. Бірақ айта кетер жай, кейбір қосылыстар суммация эффектісі деп аталатын қасиетке ие. Суммация эффектісі - бұл оның құрамына кіретін жекелеген компоненттермен салыс-тырғанда едәуір қауіпті және өте улы болып келетін аралық қосылыстардың түзілу процессі. Мұнай газ кен орындарын игеру кезінде ең көп қауіпті жағдай, бұл гидросфераның (жер асты суларыиың және ашық су қоймаларының), атмосфераның (ауаның) және литосфераның (топырақтың) ластануы болып табылады. Химиялық құрамы бойынша әртүрлі болып келетін қатты қалдықтар, сондай-ақ ағыңды сулар жер топырағын және жер бетіндегі суларды ластай отырып, олардың санитарлы-гигиеналық жағдайын нашарлатады және биологиялық құнарлығын азайтады. Технологиялық жабдықтардан (резервуарлар мен аппараттардан) зиянды заттардың бөлініп шығу себептеріне мыналарды жатқызуға болады: фланецті қосылыстарда саңылаудың болуы; коррозия салдарынан апаттың болуы; құбырлардың жарылып кетуі; жөндеу және профилактикалық жұмыстарды жүргізу барысында мұнайдың ағып кету жағдайының болуы. Мұнайгаз өндіруші және өңдеуші кәсіпорындарында атмосфераға бөлініп шығатын негізгі ластаушы компоненттер: күкіртсутек, күкіртті ангидрид, көміртегі тотығы, көмірсутектер, азот тотығы және басқада қауіптілігі ІІІ-ІҮ класстарға жататын улы заттар болып табылады. Батыс Қазақстан мұнайының химиялық құрамының ерекшелігін айта кетуіміз қажет. Өйткені оның кұрамында меркаптандар, күкіртсутегі мен күкіртті газдар өте жоғары болып келеді. Санитарлық көзқарастан алғанда жоғарыда аталған компоненттер ішіндегі ең зияидысы және агрессивті ластаушы болып табылатыны күкіртті қосылыстар, ал көмірсутектік компоненттер ішінен - пентан.Күкіртсутек - бұл жүйкені - жансыздандырушы (нервно-паралитический) күшті у, аяғы өліммен аяқталатын ауыр улануды туғызады, сонымен қатар күкіртсутек жоғары коррозиялық әрекеттілікке ие. Күкірттің қос тотығы адам ағзасына, өсімдіктер мен жануарлар элеміне зиянды әсер етеді, ол азот тотығының және көмірсутектердің бөлшектерімен өзара әсерлеседі-Жоғары күкіртті отынды жаққанда немесе құрамында күкіртсутек бар газдарды факелге жағу кезінде S02 -ның көп мөлшері атмосфераға шығарылады.Органикалық отынды жағу кезінде атмосфераға күкірттің қос тотығынан басқа азоттың қос тотығы да шығарылады. Күкірт пен азоттың қос тотықтары "қышқылдық жаңбыр" деп аталатын жауын түсуіне себепші болады, олар топыраққа түсе отырып, оның қышқылдылығының жоғарылауына әкеп соқтырады, ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігіне әсерін тигізеді.
Мұнайгаз өндіруші өнеркәсіптер қоршаған ортаны ластайтын негізгі салалардың қатарына жатады. Мұнай және газ кен орындарын игеру мен пайдалану барысында, оның қоршаған табиғи орта мен жер қойнауына техногендік әсері өте зор.
Қоршаған ортаны және жер қойнауын қорғау Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі заңына сәйкес жүзеге асырылуы және халықаралық нормалар мен ережелерге сай болуы керек.
Мұнай және газ кен орындарын игеру мен пайдалану кезінде қоршағаи ортаны қорғаудың негізгі талаптары Қазақстан Республикасы Заңының негізінде кұрылып, 1996 жылдың 18 маусымында бекітілген "Қазақстан Республикасының мұнай және газ кен орындарын игерудің бірегей ережесінде": "Мұнай туралы", "Қоршаған табиғи ортаны қорғау туралы", "Лицензиялау туралы", "Жер қойнауы мен жер қойнауын пайдалану туралы және басқада нормативтік актілерінде баяндалған.
Экожүйеге мұнайдың биохимиялық әсер етуіне көптеген көмірсутектік және көмірсутексіз компоненттер, соның ішінде минералды тұздар мен микроэлементтер қатысады. Кейбір компонеттердің улы әсері келесі бір компоненттің қатысуы мен бейтараптануы (нейтрализациялануы) мүмкін. Сондықтан, мұнайдың улылығы, оның құрамына кіретін жеке бір қосылыстардың улылығымен анықталмайды. Бірақ айта кетер жай, кейбір қосылыстар суммация эффектісі деп аталатын қасиетке ие. Суммация эффектісі - бұл оның құрамына кіретін жекелеген компоненттермен салыс-тырғанда едәуір қауіпті және өте улы болып келетін аралық қосылыстардың түзілу процессі. Мұнай газ кен орындарын игеру кезінде ең көп қауіпті жағдай, бұл гидросфераның (жер асты суларыиың және ашық су қоймаларының), атмосфераның (ауаның) және литосфераның (топырақтың) ластануы болып табылады. Химиялық құрамы бойынша әртүрлі болып келетін қатты қалдықтар, сондай-ақ ағыңды сулар жер топырағын және жер бетіндегі суларды ластай отырып, олардың санитарлы-гигиеналық жағдайын нашарлатады және биологиялық құнарлығын азайтады. Технологиялық жабдықтардан (резервуарлар мен аппараттардан) зиянды заттардың бөлініп шығу себептеріне мыналарды жатқызуға болады: фланецті қосылыстарда саңылаудың болуы; коррозия салдарынан апаттың болуы; құбырлардың жарылып кетуі; жөндеу және профилактикалық жұмыстарды жүргізу барысында мұнайдың ағып кету жағдайының болуы. Мұнайгаз өндіруші және өңдеуші кәсіпорындарында атмосфераға бөлініп шығатын негізгі ластаушы компоненттер: күкіртсутек, күкіртті ангидрид, көміртегі тотығы, көмірсутектер, азот тотығы және басқада қауіптілігі ІІІ-ІҮ класстарға жататын улы заттар болып табылады. Батыс Қазақстан мұнайының химиялық құрамының ерекшелігін айта кетуіміз қажет. Өйткені оның кұрамында меркаптандар, күкіртсутегі мен күкіртті газдар өте жоғары болып келеді. Санитарлық көзқарастан алғанда жоғарыда аталған компоненттер ішіндегі ең зияидысы және агрессивті ластаушы болып табылатыны күкіртті қосылыстар, ал көмірсутектік компоненттер ішінен - пентан.Күкіртсутек - бұл жүйкені - жансыздандырушы (нервно-паралитический) күшті у, аяғы өліммен аяқталатын ауыр улануды туғызады, сонымен қатар күкіртсутек жоғары коррозиялық әрекеттілікке ие. Күкірттің қос тотығы адам ағзасына, өсімдіктер мен жануарлар элеміне зиянды әсер етеді, ол азот тотығының және көмірсутектердің бөлшектерімен өзара әсерлеседі-Жоғары күкіртті отынды жаққанда немесе құрамында күкіртсутек бар газдарды факелге жағу кезінде S02 -ның көп мөлшері атмосфераға шығарылады.Органикалық отынды жағу кезінде атмосфераға күкірттің қос тотығынан басқа азоттың қос тотығы да шығарылады. Күкірт пен азоттың қос тотықтары "қышқылдық жаңбыр" деп аталатын жауын түсуіне себепші болады, олар топыраққа түсе отырып, оның қышқылдылығының жоғарылауына әкеп соқтырады, ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігіне әсерін тигізеді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Сағымбаев Ғ., Экология негіздері, Алматы, Республикалық баспа кабинеті, 1995ж.
2. Орынбаева Г., Оқушыларға экологиялық тәрбие беру, Алматы, Рауан, 1998.
3. Есназарова Ү. Ә., Қазақстанның физикалық географиясы, Алматы, 2002 ж.
4. Сэтімбеков Р., Қахиақпарова З. «География және табиғат» журналы, 2-нөмір, наурыз-сәуір, 2005 ж.
5. «Биология, география және химия» журналы, 1 қаңтар-ақпан, 2001ж., 25-26 беттер.
6. «География және табиғат» журналы, 1 қаңтар-ақпан, 2004ж. 25-29беттер.
7. Қазақстан Рспубликасы: энциклопедиялық анықтамалық. «Қазақстан Энциклопедиясы», Алматы-2001ж.
8. Қажиақбарова З., Сәтімбеков Р., «Қазақстандағы ерекше қорғалатын аумақтар жэне табиғатты қорғау», «География және табиғат» журнал, қаңтар-ақпан 2005ж.
9. «Егемен Қазақстан», 2005 ж. 30 қараша.
1. Сағымбаев Ғ., Экология негіздері, Алматы, Республикалық баспа кабинеті, 1995ж.
2. Орынбаева Г., Оқушыларға экологиялық тәрбие беру, Алматы, Рауан, 1998.
3. Есназарова Ү. Ә., Қазақстанның физикалық географиясы, Алматы, 2002 ж.
4. Сэтімбеков Р., Қахиақпарова З. «География және табиғат» журналы, 2-нөмір, наурыз-сәуір, 2005 ж.
5. «Биология, география және химия» журналы, 1 қаңтар-ақпан, 2001ж., 25-26 беттер.
6. «География және табиғат» журналы, 1 қаңтар-ақпан, 2004ж. 25-29беттер.
7. Қазақстан Рспубликасы: энциклопедиялық анықтамалық. «Қазақстан Энциклопедиясы», Алматы-2001ж.
8. Қажиақбарова З., Сәтімбеков Р., «Қазақстандағы ерекше қорғалатын аумақтар жэне табиғатты қорғау», «География және табиғат» журнал, қаңтар-ақпан 2005ж.
9. «Егемен Қазақстан», 2005 ж. 30 қараша.
Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
І. Қазақстан Республикасының Невада - Семей қозғалысы.
1.1. Невада Семей қозғалысының зардаттарымен қасірет
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
ІІ. Қазақстан Республикасының экологиялық жағдайы
1. Арал теңізінің экологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2. Каспий теңізінің экологиялық жағдайы ... ... ... ... ... ... ... .12
3. Балқаш көлінің экологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .20
Кіріспе
Мұнайгаз өндіруші өнеркәсіптер қоршаған ортаны ластайтын негізгі
салалардың қатарына жатады. Мұнай және газ кен орындарын игеру мен
пайдалану барысында, оның қоршаған табиғи орта мен жер қойнауына
техногендік әсері өте зор.
Қоршаған ортаны және жер қойнауын қорғау Қазақстан Республикасының
қазіргі кездегі заңына сәйкес жүзеге асырылуы және халықаралық нормалар мен
ережелерге сай болуы керек.
Мұнай және газ кен орындарын игеру мен пайдалану кезінде қоршағаи
ортаны қорғаудың негізгі талаптары Қазақстан Республикасы Заңының негізінде
кұрылып, 1996 жылдың 18 маусымында бекітілген "Қазақстан Республикасының
мұнай және газ кен орындарын игерудің бірегей ережесінде": "Мұнай
туралы", "Қоршаған табиғи ортаны қорғау туралы", "Лицензиялау туралы",
"Жер қойнауы мен жер қойнауын пайдалану туралы және басқада нормативтік
актілерінде баяндалған.
Экожүйеге мұнайдың биохимиялық әсер етуіне көптеген көмірсутектік
және көмірсутексіз компоненттер, соның ішінде минералды тұздар мен
микроэлементтер қатысады. Кейбір компонеттердің улы әсері келесі бір
компоненттің қатысуы мен бейтараптануы (нейтрализациялануы) мүмкін.
Сондықтан, мұнайдың улылығы, оның құрамына кіретін жеке бір қосылыстардың
улылығымен анықталмайды. Бірақ айта кетер жай, кейбір қосылыстар суммация
эффектісі деп аталатын қасиетке ие. Суммация эффектісі - бұл оның құрамына
кіретін жекелеген компоненттермен салыс-тырғанда едәуір қауіпті және өте
улы болып келетін аралық қосылыстардың түзілу процессі. Мұнай газ кен
орындарын игеру кезінде ең көп қауіпті жағдай, бұл гидросфераның (жер асты
суларыиың және ашық су қоймаларының), атмосфераның (ауаның) және
литосфераның (топырақтың) ластануы болып табылады. Химиялық құрамы бойынша
әртүрлі болып келетін қатты қалдықтар, сондай-ақ ағыңды сулар жер топырағын
және жер бетіндегі суларды ластай отырып, олардың санитарлы-гигиеналық
жағдайын нашарлатады және биологиялық құнарлығын азайтады.
Технологиялық жабдықтардан (резервуарлар мен аппараттардан) зиянды
заттардың бөлініп шығу себептеріне мыналарды жатқызуға болады: фланецті
қосылыстарда саңылаудың болуы; коррозия салдарынан апаттың болуы;
құбырлардың жарылып кетуі; жөндеу және профилактикалық жұмыстарды жүргізу
барысында мұнайдың ағып кету жағдайының болуы. Мұнайгаз өндіруші және
өңдеуші кәсіпорындарында атмосфераға бөлініп шығатын негізгі ластаушы
компоненттер: күкіртсутек, күкіртті ангидрид, көміртегі тотығы,
көмірсутектер, азот тотығы және басқада қауіптілігі ІІІ-ІҮ класстарға
жататын улы заттар болып табылады. Батыс Қазақстан мұнайының химиялық
құрамының ерекшелігін айта кетуіміз қажет. Өйткені оның кұрамында
меркаптандар, күкіртсутегі мен күкіртті газдар өте жоғары болып келеді.
Санитарлық көзқарастан алғанда жоғарыда аталған компоненттер ішіндегі ең
зияидысы және агрессивті ластаушы болып табылатыны күкіртті қосылыстар, ал
көмірсутектік компоненттер ішінен - пентан.Күкіртсутек - бұл жүйкені -
жансыздандырушы (нервно-паралитический) күшті у, аяғы өліммен аяқталатын
ауыр улануды туғызады, сонымен қатар күкіртсутек жоғары коррозиялық
әрекеттілікке ие. Күкірттің қос тотығы адам ағзасына, өсімдіктер мен
жануарлар элеміне зиянды әсер етеді, ол азот тотығының және
көмірсутектердің бөлшектерімен өзара әсерлеседі-Жоғары күкіртті отынды
жаққанда немесе құрамында күкіртсутек бар газдарды факелге жағу кезінде S02
-ның көп мөлшері атмосфераға шығарылады.Органикалық отынды жағу кезінде
атмосфераға күкірттің қос тотығынан басқа азоттың қос тотығы да шығарылады.
Күкірт пен азоттың қос тотықтары "қышқылдық жаңбыр" деп аталатын жауын
түсуіне себепші болады, олар топыраққа түсе отырып, оның қышқылдылығының
жоғарылауына әкеп соқтырады, ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігіне
әсерін тигізеді.
І. Қазақстан Республикасының Невада - Семей қозғалысы.
1.1. Невада Семей қозғалысының зардаттарымен қасірет кезеңдері
Невада — Семей қозғалысы туралы көп айтылды — мақалалар, сүхбаттар,
түсіпіктемолер жарияланды, деректі фильмдер түсірілді, олардың ішінде
шетелдік авторлар да бар. Сондықтан Невада — Семей туралы көлемді
әңгімеге бармай-ақ, қәзіргі заманның осы қозғалысына үстірттеу ғана
сипаттама бере кеткім келеді. Бұған мені итермелеген осы қозғалысқа, оның
жетекшілерне деген құрмет қана емес, тікетеріс және шиеленіс кезеңінде
полигон төңірегінде болған оқиғалардың бәріне де әділ баға берудің өте
қажеттігі міндеттер отыр.
Бұл айтулы оқиға 1989 жылдың 28 ақпанында, менің 20 ақпанда полигон
жабылсын деген Орталыққа жіберген хатымның талабымен Семейге В. Букатоп
бастағап үкімет комиссиясы келген күні болған еді. Сол күні ақын әрі
(жалынды шешен Олжас Сүлеймепов қазақ теледидары арқылы мәлімдеме жасады.
О. Сүлейменовтың сол жалынды сөзінен кейін Семей полигонындағы ядролық
сынақтарға қарсы бағытталғап ашуыза әрті қаулап кетті деуге болады.
Дәл сол күні Алматыдағы көпі адам жиналған митингте О. Сүлейменов
еліміздің барлық қоғамдық, шығармашылық, діни ұйымдарына, сонеттік
бейбітшілік қорғау Комитетіне, халықаралық Жасыл әлем ұйымына, Адамзатты
аман алып қалу халықаралық қорының Комитетіне, Невада штатында (АҚШ) сі.
шақтарға тиым салу қозғалысын жақтаушыларға үндеуін оқып, Қазақстанда
ядролық сынақтарды тоқтатуды талап етті.
Үндеу адамдардың, әсіресе ядролық жарылыстардың ауыр жүгін қырық жыл
бойы көтеріп келгендердің жүректеріне бірден ұялап, көпшілік тарапынан қызу
қолдау тапты.
Тек наурыз айыңда ғана Үндеуге қозғалысты қолдаған миллионнан астам
қол қойылды, ал қозғалыс қорына көптеген қайрымдылық қаржысы келіп түсті.
Ал 11 наурызда қозғалыстың құрылғандығы туралы шетел ақпарат агенттіктері
хабар берді — планетамыздың бейбітшілік сүйгіш халықтары өздерінің
ынтымақтастықтарын білдіре отырып, қозғалыстың мақсаты мен міндетін
мақұлдады. Қозғалыс халықаралық мойындауға ие болды. Елімізді және бүкіл
әлемді дүр сілкіндірген қәзіргі саяси белдесуде Невада — Семей қозғалысы
өзінің асқан гумандығымен және адам сүйгіштігімен ерекше көзге түседі және
осы үшін ғана құрметтеуге әрі қолдауға лайық.
Қозғалыс, бейпелеп айтқанда, жұртты ұйқысынан оятты. Мен ядролық
жарылыстарға қарсы қозғалыстың аяғына еріп, күреске қосылған ондаған
адамдардың атын атай аламын. Жазушылар, көсемсөзшілер, тарпшылар әлі өз
сөздерін айтады, осы қозғалысқа арналған ядролық сынақтарға қарсы тарихтың
тың беттерін толтырады.
Қозғалыс қатарына қосыла отырып және оның тіршілік болмысын қолдап
отырып, көптеген семейлік белсенділер, еңбек коллективтерінде және
тұрғын үйлерінде айтарлықтай еңбек етті және жаңа қолдаушылар қатарын
көбейтіп отырды.
Семей цемент заводының бригадирі В. С. Белоусовты алайық. Жаны
жарқын, турасын айтатын, өз қағидасына берік адам, ол полигон жөнінде
ойланбастан берік баплам ұстады. СОКП Орталық Комптетінің мүшесі бола
жүріп, үкіметтің және ВПК-ның мәртебелі әрі беделді адамдарына
жалтақтамастан, СОКП Орталық Комитетінің Пленумдары мен үлкен кеңестерде
айбынды ведомствоны қатты сынға алды. Ядролық сынаңтарға қарсы делегацияныц
құрамында Москваға барды, әртүрлі кездесулерде зардап шеккен аймақтың
мүддесін қорғап сөз сөйледі.
СОКП XXVIII съезінде Валентин Сергеевнч сөз алуға тырысып бақты. Ол
Горбачевқа және съезде төрағалық етушінің алдына бірнеше рет барды, бірақ
оғап қасақана сөз бермей қойды.
Әңгіме жоғары басшылықта белгілі бір пікірдің қалыптасып
қалғандығында болып отыр: егер Семей облысының өкілдері сөз сұраса, полигон
туралы айтады деп қорқады. Халық депутаттарының съездерінде де, одақтық
деңгейдегі басқа жиындарда да біздің мінбеге көтерілуімізге жол берілмеді.
Бұл жолы Белоусов өз бетінен қайта 1947 жылдың 21 тамызыыда ССРО үкіметі
өзінің арнайы қаулысымен атом ғылыми-зерттеу полигонын құру туралы шешім
қабылдады, оған № 2 жаттығу полигоны деген шартты ат берілді.
Полигон құруға басшылықты ССРО Қарулы Күштері Бас штабының арнайы
бөлімі жүзеге асырды. Полигонның барлық қызметін бағыттап отыруды және
тікелей-басшылықты И. В. Курчатов қолға алды.
И. В. Курчатовқа және басқаларға полигон құрылысы үшін диаметрі
шамамен 200 километрдей болатын жер таңдау тапсырылды. Келешек полигон
темір жол мен жұмыс істеп тұрған аэродромнан 200 километрден алыс болмауға
және автомобиль көлігіне қолайлы жерде орналасуы керек еді.
Көзімен көргендердің сөзіне қарағанда талай жерлер зерттелсе керек.
Содан Семей қаласына жақын жердегі қазақ даласына тоқталыпты: шексіз
жазықтық, ол кезде халық аз қоныстанған, орталықтан аулақ және сонымен
бірге қасында суы мол Ертіс, теміржол мен автомобиль жолдары, аэропорт
Осындай және басңа да факторлар ядролық сынақ полигонын салуға өте ыңғайлы
болып шықты.
Оны салуға арналған алаңның өзі диаметрі шамамон 30 километрдей
келетін, оңтүстікпен, батысымен және солтүстігінен аласа (200 метрге дейін)
таулар қоршаған жазықтың сынақшылардың ойынша тамаша жер, сынақтар
жүргізуге өте ыңғайлы жағдай жасау үшін табиғаттың өзі дайыңдап қойған
сияқты.
Қырқыншы жылдардың аяғында Сарыарқаның төрінде халық үшін жұмбақ
объектінің құрылысы басталды.
Бұл ежелден адамға денсаулық пен қуаныш сыйлап келген, дала шөбінің
жұпар иісті ауасын жұтып, тап-таза бұлақ суы мен дертке өз қымызын ішіп,
дала әуендерін тыңдап, денсаулығын түзеуге сонау Ресейден ата-
бабаларымыздың достары ат басын тіреп жататын қазақ сахарасының
тағдырындағы шұғыл бетбұрыс еді.
Радиоактивтік, атом және оның ядросының құрылымы сияқты аса ірі
жаңалықтармен қатар, өткен жүзжылдықтың аяғында басталған жаратылыстану
ғылымдағы жаңа кезең, табиғат туралы ескі көзқарасты түбірімен
өзгертті.
Ол адамзатты дамудың жаңа сатысына көтерді, сонымен бірге оның
табиғат және жалпы адамзат байлықтары алдындағы жауапкершілігін де көтерді.
Енді жаңа проблема — бізді қоршаған ортаның радиациялық қауіпсіздігін
қамтамасыз ету мәселесі тұрды: ядролық реакция энергиясының әсерінен тірі
клеткалардың ыдырайтындығы сол кездің өзінде-ақ белгілі болған. Енді
өмімнің өзін және ол тіршілік ететін ортаны қорғау секілді аса үлкен
жауапкершілік пайда болды. Соған қарамастан атом энергиясын зерттеу және
пайдалану тәрізді жаңа басталған процесс тоқталмас арнаға түсті.
Маршал Г. К. Жуков өзінің естеліктерінде былай деп жазады: Қай күн екені
дәл есімде жоқ, 1945 жылы Потедам конференциясының барысында үкімет
басшылары мәжілістерінің бірінен соң президент Г. Трумән И. В. Сталинге АҚШ-
та ғаламат күшті бомба бар деп хабарлады, бірақ атом бомбасы демеді.
Сол сәтте У. Черчилль қайтер екен дегендей, И. В. Сталиңнің бетіне
қадала қалды. Бірақ анау Г. Трумэннің сөздерінен ештеңе таппаған адамнда,
ішкі сезімін білдірген жоқ, Кейін Черчилль, көптеген басқа да ағылшын
американ қайраткерлері секілді, тәрізі, И. В. Сталин айтылған хабардың
мәнін түсінбеген болуы керек деп тұжырымдады.
Іс жүзіндө 1943 жылдың өзінде, неміс коммунист физигі К. Фукстың АҚШ-
та үлкен жұмыс жүргізіліп жатқандығы жөніндегі хабарламасынан кейінақ, ССРО
үкіметі И. В. Курчатовқа бірінші атом ғылыми орталығы мен атом проблемасына
байланысты барлық жұмысқа басшылық жасауды тапсырған болатын.
Мәселе тек кімнің алда, кімнің кейін келе жатқандығында еді. Ғылыми
милардың Европадан Америкаға ауып кетуінің нәтижесінде, екінші
дүниежүзілік соғыс қарсаңында АҚШ әлдеқайда алда келе жатты. Әлем
тарихында бірінші ядролық қаруды сынауды Америка Құрама Штаттары 1946
жылдың 16 шілдесі күні Нью-Мексико штатында өткізді. Үш аптадап соң, 6
августа, жапонның Хиросима қаласына 20 мың тонна тротилға тең сұрапыл
қиратқыш күші бар атом бомбасы тасталды. Прогрессивтік адамзат американ
әскерлерінің қылығыпа жағадарын ұстады.
Бірақ адамзат Хиросима қасіретінен Семей қасіреті алыс емес екенін ол
кезде білген жоқ. Ұлы Отан соғысы аяқталысымен, соғыста қираған халық
шаруашылығын қалпына келтіруді күтпестен, еліміздің басшылығы қысқа мерзім
ішінде атом проблемасын шөпшек болды да, сол арқылы АҚШ-ты атом қаруына
жекедаралықтан айырды.
Тиісті жобалау және өндірістік ұйымдар мән ведомстволарға орасан
мүмкіндіктері бар американ ғалымдары бес жылдан астам уақыт ішінде атқарған
істі бір жарым жылда аяқтауды міндеттейтін үкімет қаулысы қабылданды.
1946 жылдың басында ССРО Министрлер Советінің жанынан тиісті Бас
басқармалар құрылды, олардың міндеттеріне уран кендерін іздеп табу, өндіру,
өңдеу, бөлінетін материалдардың технологиясы мен өндірісін, сондай-ақ атом
бомбасының конструкциясын жасау жұмыстары кірді. Бұл Главкаларға басшьшықты
И. Сталиннің өзі жүзеге асырды.
Жоспарлы шаруашылың және сол кезеңдегі мемлекетті өркендетудің басты
бағыттарында орасан мол материалдық және адам күші ресурстарын
шоғырландыру, соғыс кезіндегі қиын жылдарда да, соғытан кейінгі жылдарда да
жаңа атом индустриясын жедел құруға мүмкіндік берді.
Атом индустриясын жасауда аса дарынды физиктар, конструкгорлар және тамана
ұйымдастырушылар таңертеңнен түн жарымына дейін еңбек етті. Бұған, бір
жағынан, Отанға деген сүйіспеншілік, шынайы патриотизм және, екінші жағынан
— өз ақылың мен дарынды көрсетуге деген табиғи ұмтылыс итермеледі. Нақ
осындай мемлекеттік және жеке бас мүдделерінің үндестігінен, дәуір мен елге
қарамастан жалпы адамдық байлықтар 1946 жылдың 25 желтоқсанында ССРО мен
Европада тұңғыш рет И. В. Курчатов өз көмекшілері мен бірге бірінші
реакторда уран бөлінуінің бағыттағыш тізбекті реакциясын жүзеге асырды.
ІІ. Қазақстан Республикасының экологиялық аймақтары
2.1. Арал теңізі
Арал теңізі — Қазақстанның оңтүстігінде орналасқан көлемі жағынан
екінші көл. Арал теңізі Тұран ойпатының тектоникалық қазаншұңқырында
дүниежүзілік мұхит деңгейінен 53 м биікте орналасқан. Жалпы ауданы 64,5 мың
шаршы шақырым. Ең ұзын жері 428 шақырым, ал қалған жағалаулары көбінесе
ойпаты жазық, құмды болып келеді.
Арал теңізі ерте заманнан бері көптеген саяхатшылар мен ғалымдардың
назарын аударған. Арал туралы алғашқы деректер ежелгі гректердің
еңбектерінде кездеседі. Птолемей көлдің географиялық орнын дұрыс анықтаған.
Арал теңізінің табиғатын жан-жақты зерттеуде орыс ғалымдары көп еңбек
сіңірді. Академик Л.С. Берг 1908 ж. Арал теңізі деген үлкен еңбек жазған.
Арал теңізі Тұран жазығының төмен қарай майысқан жерінде пайда болған. Түбі
тегіс, тұнба шөгінділі.
Арал теңізі орналасқан аймақтың климаты қатаң, континентті, құрғақ.
Орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 100 мм. Жылдық булану мөлшері түскен
жауын-шашыннан бірнеше есе көп. Теңіз бетіндегі ауаның температурасы:
жаздағы орташа мөлшері +24°, +26°, қыста -7°, -13°-қа дейін жетеді. Қыста
түгелдей мұз қатады. Суының тұздылығы 14 %, бірақ теңіз суының азаюына
байланысты тұздылығы артып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
І. Қазақстан Республикасының Невада - Семей қозғалысы.
1.1. Невада Семей қозғалысының зардаттарымен қасірет
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
ІІ. Қазақстан Республикасының экологиялық жағдайы
1. Арал теңізінің экологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2. Каспий теңізінің экологиялық жағдайы ... ... ... ... ... ... ... .12
3. Балқаш көлінің экологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .20
Кіріспе
Мұнайгаз өндіруші өнеркәсіптер қоршаған ортаны ластайтын негізгі
салалардың қатарына жатады. Мұнай және газ кен орындарын игеру мен
пайдалану барысында, оның қоршаған табиғи орта мен жер қойнауына
техногендік әсері өте зор.
Қоршаған ортаны және жер қойнауын қорғау Қазақстан Республикасының
қазіргі кездегі заңына сәйкес жүзеге асырылуы және халықаралық нормалар мен
ережелерге сай болуы керек.
Мұнай және газ кен орындарын игеру мен пайдалану кезінде қоршағаи
ортаны қорғаудың негізгі талаптары Қазақстан Республикасы Заңының негізінде
кұрылып, 1996 жылдың 18 маусымында бекітілген "Қазақстан Республикасының
мұнай және газ кен орындарын игерудің бірегей ережесінде": "Мұнай
туралы", "Қоршаған табиғи ортаны қорғау туралы", "Лицензиялау туралы",
"Жер қойнауы мен жер қойнауын пайдалану туралы және басқада нормативтік
актілерінде баяндалған.
Экожүйеге мұнайдың биохимиялық әсер етуіне көптеген көмірсутектік
және көмірсутексіз компоненттер, соның ішінде минералды тұздар мен
микроэлементтер қатысады. Кейбір компонеттердің улы әсері келесі бір
компоненттің қатысуы мен бейтараптануы (нейтрализациялануы) мүмкін.
Сондықтан, мұнайдың улылығы, оның құрамына кіретін жеке бір қосылыстардың
улылығымен анықталмайды. Бірақ айта кетер жай, кейбір қосылыстар суммация
эффектісі деп аталатын қасиетке ие. Суммация эффектісі - бұл оның құрамына
кіретін жекелеген компоненттермен салыс-тырғанда едәуір қауіпті және өте
улы болып келетін аралық қосылыстардың түзілу процессі. Мұнай газ кен
орындарын игеру кезінде ең көп қауіпті жағдай, бұл гидросфераның (жер асты
суларыиың және ашық су қоймаларының), атмосфераның (ауаның) және
литосфераның (топырақтың) ластануы болып табылады. Химиялық құрамы бойынша
әртүрлі болып келетін қатты қалдықтар, сондай-ақ ағыңды сулар жер топырағын
және жер бетіндегі суларды ластай отырып, олардың санитарлы-гигиеналық
жағдайын нашарлатады және биологиялық құнарлығын азайтады.
Технологиялық жабдықтардан (резервуарлар мен аппараттардан) зиянды
заттардың бөлініп шығу себептеріне мыналарды жатқызуға болады: фланецті
қосылыстарда саңылаудың болуы; коррозия салдарынан апаттың болуы;
құбырлардың жарылып кетуі; жөндеу және профилактикалық жұмыстарды жүргізу
барысында мұнайдың ағып кету жағдайының болуы. Мұнайгаз өндіруші және
өңдеуші кәсіпорындарында атмосфераға бөлініп шығатын негізгі ластаушы
компоненттер: күкіртсутек, күкіртті ангидрид, көміртегі тотығы,
көмірсутектер, азот тотығы және басқада қауіптілігі ІІІ-ІҮ класстарға
жататын улы заттар болып табылады. Батыс Қазақстан мұнайының химиялық
құрамының ерекшелігін айта кетуіміз қажет. Өйткені оның кұрамында
меркаптандар, күкіртсутегі мен күкіртті газдар өте жоғары болып келеді.
Санитарлық көзқарастан алғанда жоғарыда аталған компоненттер ішіндегі ең
зияидысы және агрессивті ластаушы болып табылатыны күкіртті қосылыстар, ал
көмірсутектік компоненттер ішінен - пентан.Күкіртсутек - бұл жүйкені -
жансыздандырушы (нервно-паралитический) күшті у, аяғы өліммен аяқталатын
ауыр улануды туғызады, сонымен қатар күкіртсутек жоғары коррозиялық
әрекеттілікке ие. Күкірттің қос тотығы адам ағзасына, өсімдіктер мен
жануарлар элеміне зиянды әсер етеді, ол азот тотығының және
көмірсутектердің бөлшектерімен өзара әсерлеседі-Жоғары күкіртті отынды
жаққанда немесе құрамында күкіртсутек бар газдарды факелге жағу кезінде S02
-ның көп мөлшері атмосфераға шығарылады.Органикалық отынды жағу кезінде
атмосфераға күкірттің қос тотығынан басқа азоттың қос тотығы да шығарылады.
Күкірт пен азоттың қос тотықтары "қышқылдық жаңбыр" деп аталатын жауын
түсуіне себепші болады, олар топыраққа түсе отырып, оның қышқылдылығының
жоғарылауына әкеп соқтырады, ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігіне
әсерін тигізеді.
І. Қазақстан Республикасының Невада - Семей қозғалысы.
1.1. Невада Семей қозғалысының зардаттарымен қасірет кезеңдері
Невада — Семей қозғалысы туралы көп айтылды — мақалалар, сүхбаттар,
түсіпіктемолер жарияланды, деректі фильмдер түсірілді, олардың ішінде
шетелдік авторлар да бар. Сондықтан Невада — Семей туралы көлемді
әңгімеге бармай-ақ, қәзіргі заманның осы қозғалысына үстірттеу ғана
сипаттама бере кеткім келеді. Бұған мені итермелеген осы қозғалысқа, оның
жетекшілерне деген құрмет қана емес, тікетеріс және шиеленіс кезеңінде
полигон төңірегінде болған оқиғалардың бәріне де әділ баға берудің өте
қажеттігі міндеттер отыр.
Бұл айтулы оқиға 1989 жылдың 28 ақпанында, менің 20 ақпанда полигон
жабылсын деген Орталыққа жіберген хатымның талабымен Семейге В. Букатоп
бастағап үкімет комиссиясы келген күні болған еді. Сол күні ақын әрі
(жалынды шешен Олжас Сүлеймепов қазақ теледидары арқылы мәлімдеме жасады.
О. Сүлейменовтың сол жалынды сөзінен кейін Семей полигонындағы ядролық
сынақтарға қарсы бағытталғап ашуыза әрті қаулап кетті деуге болады.
Дәл сол күні Алматыдағы көпі адам жиналған митингте О. Сүлейменов
еліміздің барлық қоғамдық, шығармашылық, діни ұйымдарына, сонеттік
бейбітшілік қорғау Комитетіне, халықаралық Жасыл әлем ұйымына, Адамзатты
аман алып қалу халықаралық қорының Комитетіне, Невада штатында (АҚШ) сі.
шақтарға тиым салу қозғалысын жақтаушыларға үндеуін оқып, Қазақстанда
ядролық сынақтарды тоқтатуды талап етті.
Үндеу адамдардың, әсіресе ядролық жарылыстардың ауыр жүгін қырық жыл
бойы көтеріп келгендердің жүректеріне бірден ұялап, көпшілік тарапынан қызу
қолдау тапты.
Тек наурыз айыңда ғана Үндеуге қозғалысты қолдаған миллионнан астам
қол қойылды, ал қозғалыс қорына көптеген қайрымдылық қаржысы келіп түсті.
Ал 11 наурызда қозғалыстың құрылғандығы туралы шетел ақпарат агенттіктері
хабар берді — планетамыздың бейбітшілік сүйгіш халықтары өздерінің
ынтымақтастықтарын білдіре отырып, қозғалыстың мақсаты мен міндетін
мақұлдады. Қозғалыс халықаралық мойындауға ие болды. Елімізді және бүкіл
әлемді дүр сілкіндірген қәзіргі саяси белдесуде Невада — Семей қозғалысы
өзінің асқан гумандығымен және адам сүйгіштігімен ерекше көзге түседі және
осы үшін ғана құрметтеуге әрі қолдауға лайық.
Қозғалыс, бейпелеп айтқанда, жұртты ұйқысынан оятты. Мен ядролық
жарылыстарға қарсы қозғалыстың аяғына еріп, күреске қосылған ондаған
адамдардың атын атай аламын. Жазушылар, көсемсөзшілер, тарпшылар әлі өз
сөздерін айтады, осы қозғалысқа арналған ядролық сынақтарға қарсы тарихтың
тың беттерін толтырады.
Қозғалыс қатарына қосыла отырып және оның тіршілік болмысын қолдап
отырып, көптеген семейлік белсенділер, еңбек коллективтерінде және
тұрғын үйлерінде айтарлықтай еңбек етті және жаңа қолдаушылар қатарын
көбейтіп отырды.
Семей цемент заводының бригадирі В. С. Белоусовты алайық. Жаны
жарқын, турасын айтатын, өз қағидасына берік адам, ол полигон жөнінде
ойланбастан берік баплам ұстады. СОКП Орталық Комптетінің мүшесі бола
жүріп, үкіметтің және ВПК-ның мәртебелі әрі беделді адамдарына
жалтақтамастан, СОКП Орталық Комитетінің Пленумдары мен үлкен кеңестерде
айбынды ведомствоны қатты сынға алды. Ядролық сынаңтарға қарсы делегацияныц
құрамында Москваға барды, әртүрлі кездесулерде зардап шеккен аймақтың
мүддесін қорғап сөз сөйледі.
СОКП XXVIII съезінде Валентин Сергеевнч сөз алуға тырысып бақты. Ол
Горбачевқа және съезде төрағалық етушінің алдына бірнеше рет барды, бірақ
оғап қасақана сөз бермей қойды.
Әңгіме жоғары басшылықта белгілі бір пікірдің қалыптасып
қалғандығында болып отыр: егер Семей облысының өкілдері сөз сұраса, полигон
туралы айтады деп қорқады. Халық депутаттарының съездерінде де, одақтық
деңгейдегі басқа жиындарда да біздің мінбеге көтерілуімізге жол берілмеді.
Бұл жолы Белоусов өз бетінен қайта 1947 жылдың 21 тамызыыда ССРО үкіметі
өзінің арнайы қаулысымен атом ғылыми-зерттеу полигонын құру туралы шешім
қабылдады, оған № 2 жаттығу полигоны деген шартты ат берілді.
Полигон құруға басшылықты ССРО Қарулы Күштері Бас штабының арнайы
бөлімі жүзеге асырды. Полигонның барлық қызметін бағыттап отыруды және
тікелей-басшылықты И. В. Курчатов қолға алды.
И. В. Курчатовқа және басқаларға полигон құрылысы үшін диаметрі
шамамен 200 километрдей болатын жер таңдау тапсырылды. Келешек полигон
темір жол мен жұмыс істеп тұрған аэродромнан 200 километрден алыс болмауға
және автомобиль көлігіне қолайлы жерде орналасуы керек еді.
Көзімен көргендердің сөзіне қарағанда талай жерлер зерттелсе керек.
Содан Семей қаласына жақын жердегі қазақ даласына тоқталыпты: шексіз
жазықтық, ол кезде халық аз қоныстанған, орталықтан аулақ және сонымен
бірге қасында суы мол Ертіс, теміржол мен автомобиль жолдары, аэропорт
Осындай және басңа да факторлар ядролық сынақ полигонын салуға өте ыңғайлы
болып шықты.
Оны салуға арналған алаңның өзі диаметрі шамамон 30 километрдей
келетін, оңтүстікпен, батысымен және солтүстігінен аласа (200 метрге дейін)
таулар қоршаған жазықтың сынақшылардың ойынша тамаша жер, сынақтар
жүргізуге өте ыңғайлы жағдай жасау үшін табиғаттың өзі дайыңдап қойған
сияқты.
Қырқыншы жылдардың аяғында Сарыарқаның төрінде халық үшін жұмбақ
объектінің құрылысы басталды.
Бұл ежелден адамға денсаулық пен қуаныш сыйлап келген, дала шөбінің
жұпар иісті ауасын жұтып, тап-таза бұлақ суы мен дертке өз қымызын ішіп,
дала әуендерін тыңдап, денсаулығын түзеуге сонау Ресейден ата-
бабаларымыздың достары ат басын тіреп жататын қазақ сахарасының
тағдырындағы шұғыл бетбұрыс еді.
Радиоактивтік, атом және оның ядросының құрылымы сияқты аса ірі
жаңалықтармен қатар, өткен жүзжылдықтың аяғында басталған жаратылыстану
ғылымдағы жаңа кезең, табиғат туралы ескі көзқарасты түбірімен
өзгертті.
Ол адамзатты дамудың жаңа сатысына көтерді, сонымен бірге оның
табиғат және жалпы адамзат байлықтары алдындағы жауапкершілігін де көтерді.
Енді жаңа проблема — бізді қоршаған ортаның радиациялық қауіпсіздігін
қамтамасыз ету мәселесі тұрды: ядролық реакция энергиясының әсерінен тірі
клеткалардың ыдырайтындығы сол кездің өзінде-ақ белгілі болған. Енді
өмімнің өзін және ол тіршілік ететін ортаны қорғау секілді аса үлкен
жауапкершілік пайда болды. Соған қарамастан атом энергиясын зерттеу және
пайдалану тәрізді жаңа басталған процесс тоқталмас арнаға түсті.
Маршал Г. К. Жуков өзінің естеліктерінде былай деп жазады: Қай күн екені
дәл есімде жоқ, 1945 жылы Потедам конференциясының барысында үкімет
басшылары мәжілістерінің бірінен соң президент Г. Трумән И. В. Сталинге АҚШ-
та ғаламат күшті бомба бар деп хабарлады, бірақ атом бомбасы демеді.
Сол сәтте У. Черчилль қайтер екен дегендей, И. В. Сталиңнің бетіне
қадала қалды. Бірақ анау Г. Трумэннің сөздерінен ештеңе таппаған адамнда,
ішкі сезімін білдірген жоқ, Кейін Черчилль, көптеген басқа да ағылшын
американ қайраткерлері секілді, тәрізі, И. В. Сталин айтылған хабардың
мәнін түсінбеген болуы керек деп тұжырымдады.
Іс жүзіндө 1943 жылдың өзінде, неміс коммунист физигі К. Фукстың АҚШ-
та үлкен жұмыс жүргізіліп жатқандығы жөніндегі хабарламасынан кейінақ, ССРО
үкіметі И. В. Курчатовқа бірінші атом ғылыми орталығы мен атом проблемасына
байланысты барлық жұмысқа басшылық жасауды тапсырған болатын.
Мәселе тек кімнің алда, кімнің кейін келе жатқандығында еді. Ғылыми
милардың Европадан Америкаға ауып кетуінің нәтижесінде, екінші
дүниежүзілік соғыс қарсаңында АҚШ әлдеқайда алда келе жатты. Әлем
тарихында бірінші ядролық қаруды сынауды Америка Құрама Штаттары 1946
жылдың 16 шілдесі күні Нью-Мексико штатында өткізді. Үш аптадап соң, 6
августа, жапонның Хиросима қаласына 20 мың тонна тротилға тең сұрапыл
қиратқыш күші бар атом бомбасы тасталды. Прогрессивтік адамзат американ
әскерлерінің қылығыпа жағадарын ұстады.
Бірақ адамзат Хиросима қасіретінен Семей қасіреті алыс емес екенін ол
кезде білген жоқ. Ұлы Отан соғысы аяқталысымен, соғыста қираған халық
шаруашылығын қалпына келтіруді күтпестен, еліміздің басшылығы қысқа мерзім
ішінде атом проблемасын шөпшек болды да, сол арқылы АҚШ-ты атом қаруына
жекедаралықтан айырды.
Тиісті жобалау және өндірістік ұйымдар мән ведомстволарға орасан
мүмкіндіктері бар американ ғалымдары бес жылдан астам уақыт ішінде атқарған
істі бір жарым жылда аяқтауды міндеттейтін үкімет қаулысы қабылданды.
1946 жылдың басында ССРО Министрлер Советінің жанынан тиісті Бас
басқармалар құрылды, олардың міндеттеріне уран кендерін іздеп табу, өндіру,
өңдеу, бөлінетін материалдардың технологиясы мен өндірісін, сондай-ақ атом
бомбасының конструкциясын жасау жұмыстары кірді. Бұл Главкаларға басшьшықты
И. Сталиннің өзі жүзеге асырды.
Жоспарлы шаруашылың және сол кезеңдегі мемлекетті өркендетудің басты
бағыттарында орасан мол материалдық және адам күші ресурстарын
шоғырландыру, соғыс кезіндегі қиын жылдарда да, соғытан кейінгі жылдарда да
жаңа атом индустриясын жедел құруға мүмкіндік берді.
Атом индустриясын жасауда аса дарынды физиктар, конструкгорлар және тамана
ұйымдастырушылар таңертеңнен түн жарымына дейін еңбек етті. Бұған, бір
жағынан, Отанға деген сүйіспеншілік, шынайы патриотизм және, екінші жағынан
— өз ақылың мен дарынды көрсетуге деген табиғи ұмтылыс итермеледі. Нақ
осындай мемлекеттік және жеке бас мүдделерінің үндестігінен, дәуір мен елге
қарамастан жалпы адамдық байлықтар 1946 жылдың 25 желтоқсанында ССРО мен
Европада тұңғыш рет И. В. Курчатов өз көмекшілері мен бірге бірінші
реакторда уран бөлінуінің бағыттағыш тізбекті реакциясын жүзеге асырды.
ІІ. Қазақстан Республикасының экологиялық аймақтары
2.1. Арал теңізі
Арал теңізі — Қазақстанның оңтүстігінде орналасқан көлемі жағынан
екінші көл. Арал теңізі Тұран ойпатының тектоникалық қазаншұңқырында
дүниежүзілік мұхит деңгейінен 53 м биікте орналасқан. Жалпы ауданы 64,5 мың
шаршы шақырым. Ең ұзын жері 428 шақырым, ал қалған жағалаулары көбінесе
ойпаты жазық, құмды болып келеді.
Арал теңізі ерте заманнан бері көптеген саяхатшылар мен ғалымдардың
назарын аударған. Арал туралы алғашқы деректер ежелгі гректердің
еңбектерінде кездеседі. Птолемей көлдің географиялық орнын дұрыс анықтаған.
Арал теңізінің табиғатын жан-жақты зерттеуде орыс ғалымдары көп еңбек
сіңірді. Академик Л.С. Берг 1908 ж. Арал теңізі деген үлкен еңбек жазған.
Арал теңізі Тұран жазығының төмен қарай майысқан жерінде пайда болған. Түбі
тегіс, тұнба шөгінділі.
Арал теңізі орналасқан аймақтың климаты қатаң, континентті, құрғақ.
Орташа жылдық жауын-шашын мөлшері 100 мм. Жылдық булану мөлшері түскен
жауын-шашыннан бірнеше есе көп. Теңіз бетіндегі ауаның температурасы:
жаздағы орташа мөлшері +24°, +26°, қыста -7°, -13°-қа дейін жетеді. Қыста
түгелдей мұз қатады. Суының тұздылығы 14 %, бірақ теңіз суының азаюына
байланысты тұздылығы артып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz