Балаларда санау әрекетін дамыту туралы

Жоспар
Кіріспе

1. Балаларда санау әрекетін дамыту туралы
2. Балаларды санау операциясына үйрету
3. Санау операциясына жаттықтыру.
4. Әр түрлі анализаторларды қатыстыра отырып санау
5. Санауға алғаш үйрету кезіндегі балаларда кездесіп
отыратын қателіктер.

Балалардың жиын жөніндегі әрекетін зерттей және бақылай отырып, олардың бірыңғай нәрселерден тұратын жиындыққа үлкен ынта қоятынын байқауға болады. Балалар жиынтықтағы нәрселерді столдың үстіне, еденге көбінесе горизонталь қалыпта, қисық сызық түрінде, гүл тізбегі тәрізді етіп қойып шығады. Олар нәрселерді, мысалы, түймелерді, тарелкаларды, кеселерді және басқа да ұсақ нәрселерді жиі-жиі бір-біріне тіркестіріп тақап қояды. Балалар екі жасында біркелкі нәрселердің жиындығына өте ұмтылғыш келеді, бірақ мұндайда олар жиынның барлық элементтері бір түсті ме және мөлшерлері бірдей ме, оған селқос қарайды. Нәрселерді бірінің соңынан бірін қойып отырып, олар жиындықты бөлшектеген сияқты болады және дәл осының өзі балалардың назарын аударады. Мысалы, олар пирамидаларды дөңгелекке шашып жіберіп, оларды бір қатарға тізіп шығады немесе матрешкаларды бірінен соң бірін шығарып, оларды да онша дәл емес қатарға қойып шығады.
Осы жастағы балаларды, сондай-ақ дыбыстар мен қозғалыстардың біртектілігі көңіл қояды. Олар бір қозғалысты қайталай беруді ұнатады: қасықпен немесе басқа бір нәрсемен тықылдатады; қораптың, қант салҒЫШТЫҢ, қақпағын бірнеше рет ашып, жабады; бөлменің есігін бірнеше рет ашып, жабады; нәрселерді бірінің соңынан бірін тастап, олардың жерге түсуін байқайды; ересектердің оларды бір жақтан екінші жаққа тербелткенін, жоғары лақтырып, қағып алып тұрғанын және т. б. жақсы көреді.
Жиындармен осылай айлалы әрекет жасауды сана әрекеті дамуының бірінші кезеңі ретінде қарауға болады.
Бұдан әрі қарай шамалар мен жиындарды салыстиыруға деген ынта пайда болады. Мұндай жағдайда негізінен бала өмірінің үшінші жылын сипаттайды және санау әрекеті дамуының екінші кезеңі ретінде қаралуы мүмкін.
Балаларда салыстыруға деген тенденция түрліше пайда болады. Мысалы, бөбектер өздері қолына алған пряниктерініқ мөлшерін салыстыруға әрекеттеніп көреді, ол үшін пряниктерді бірінің үстіне бірін қояды, бірақ әрине, бұл әлі дәл емес. Кейбір жағдайларда олар үйде қайсысына үлкен доп сыйлағанын айтып өзара таласады: олар доптың көлемін көрсету үшін құшағын кең жаяды. Бұл нәрсенің көлемін өлшеу мен көрсетудің алғашқы, әлі жүйеге түспеген әдістері.
Санау әрекеті дамуының үшінші кезеңінде салыстырылатын жиындардың элементтерін салыстыру сан есім-сөздерін атауға келіп қосыла бастайды. Мұндай оқыту болмаған немесе дұрыс оқытылмаған жағдайда балалар жиын объектісімен сан есімдердегі арақатынас тәсілдерін меңгере алмайды (жиынның элементтерін қалдырып кетеді немесе, керісінше, бір сан есімді бірнеше объектімен белгілейді және, әдетте, барлық саналып шыққан жиынды жинақтай алмайды. “Қанша?” деп сұрақ қойғанда, олар жиынды кайтадан санай бастайды да, жалпы санды тары да жинақтай алмай, бұл сұраққа жауап бермейді. Бұл сол үлкендер сан есім-сөздердің көмегімен санауға үйретуге асыққан жағдайда, нақты жиынды элементтік салыстыруға үйретпеген кезде және салыстыру негізінде олардың теңдігі мен теңсіздігін анықтау, яғни санға дейінгі кезеңде жиынға қатысты жаттығулармен толық қамтамасыз етпеген жағдайда жиі кездеседі.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Балаларда санау әрекетін дамыту туралы

Балалардың жиын жөніндегі әрекетін зерттей және бақылай отырып, олардың бірыңғай нәрселерден тұратын жиындыққа үлкен ынта қоятынын байқауға болады. Балалар жиынтықтағы нәрселерді столдың үстіне, еденге көбінесе горизонталь қалыпта, қисық сызық түрінде, гүл тізбегі тәрізді етіп қойып шығады. Олар нәрселерді, мысалы, түймелерді, тарелкаларды, кеселерді және басқа да ұсақ нәрселерді жиі-жиі бір-біріне тіркестіріп тақап қояды. Балалар екі жасында біркелкі нәрселердің жиындығына өте ұмтылғыш келеді, бірақ мұндайда олар жиынның барлық элементтері бір түсті ме және мөлшерлері бірдей ме, оған селқос қарайды. Нәрселерді бірінің соңынан бірін қойып отырып, олар жиындықты бөлшектеген сияқты болады және дәл осының өзі балалардың назарын аударады. Мысалы, олар пирамидаларды дөңгелекке шашып жіберіп, оларды бір қатарға тізіп шығады немесе матрешкаларды бірінен соң бірін шығарып, оларды да онша дәл емес қатарға қойып шығады.
Осы жастағы балаларды, сондай-ақ дыбыстар мен қозғалыстардың біртектілігі көңіл қояды. Олар бір қозғалысты қайталай беруді ұнатады: қасықпен немесе басқа бір нәрсемен тықылдатады; қораптың, қант салғыштың, қақпағын бірнеше рет ашып, жабады; бөлменің есігін бірнеше рет ашып, жабады; нәрселерді бірінің соңынан бірін тастап, олардың жерге түсуін байқайды; ересектердің оларды бір жақтан екінші жаққа тербелткенін, жоғары лақтырып, қағып алып тұрғанын және т. б. жақсы көреді.
Жиындармен осылай айлалы әрекет жасауды сана әрекеті дамуының бірінші кезеңі ретінде қарауға болады.
Бұдан әрі қарай шамалар мен жиындарды салыстиыруға деген ынта пайда болады. Мұндай жағдайда негізінен бала өмірінің үшінші жылын сипаттайды және санау әрекеті дамуының екінші кезеңі ретінде қаралуы мүмкін.
Балаларда салыстыруға деген тенденция түрліше пайда болады. Мысалы, бөбектер өздері қолына алған пряниктерініқ мөлшерін салыстыруға әрекеттеніп көреді, ол үшін пряниктерді бірінің үстіне бірін қояды, бірақ әрине, бұл әлі дәл емес. Кейбір жағдайларда олар үйде қайсысына үлкен доп сыйлағанын айтып өзара таласады: олар доптың көлемін көрсету үшін құшағын кең жаяды. Бұл нәрсенің көлемін өлшеу мен көрсетудің алғашқы, әлі жүйеге түспеген әдістері.
Санау әрекеті дамуының үшінші кезеңінде салыстырылатын жиындардың элементтерін салыстыру сан есім-сөздерін атауға келіп қосыла бастайды. Мұндай оқыту болмаған немесе дұрыс оқытылмаған жағдайда балалар жиын объектісімен сан есімдердегі арақатынас тәсілдерін меңгере алмайды (жиынның элементтерін қалдырып кетеді немесе, керісінше, бір сан есімді бірнеше объектімен белгілейді және, әдетте, барлық саналып шыққан жиынды жинақтай алмайды. “Қанша?” деп сұрақ қойғанда, олар жиынды кайтадан санай бастайды да, жалпы санды тары да жинақтай алмай, бұл сұраққа жауап бермейді. Бұл сол үлкендер сан есім-сөздердің көмегімен санауға үйретуге асыққан жағдайда, нақты жиынды элементтік салыстыруға үйретпеген кезде және салыстыру негізінде олардың теңдігі мен теңсіздігін анықтау, яғни санға дейінгі кезеңде жиынға қатысты жаттығулармен толық қамтамасыз етпеген жағдайда жиі кездеседі.
Балалар санға дейінгі кезеңде жиынның теңдікте, теңсіздікте болатынын меңгеріп алып, санау әрекетіне, жиынды санмен атауға ұмтыла бастайды. Санау кезінде қорытынды санның мәнін ұғынуды балалар тез меңгереді. Олар санау қорытындысын санау процесінен дифференциялайды, бұл осы кезең үшін өте маңызды. Балалар тең сандағы жиындарды оңай меңгеретін себебі олар әрқашан бір ғана санмен аталады.
Санау әрекеті дамуының төртінші кезеңінде мектеп жасына дейінгі балалар (бес-алты жаста) сан есімдерді ретретімен атауды айқын меңгереді, жиынның әрбір элементінің санын (оның орналасу формасына және оның элементтерінің сапасына тәуелсіз) дәл белгілеп бере алады; олар қорытынды түріндегі соңғы санның мәнін меңгеріп қана қоймайды, сонымсн бірге сан жиындардың кеңістіктік-сапалық ерекшеліктеріне тәуелсіз олардың тең сандылығын көрсететінін, ол әрқашан санның көрсеткіші қызметін атқаратынын түсіне бастайды.
Сандардың бірінен соң бірі қатаң түрде келіп отыруы натурал қатардары сандар өзара байланыста болуын қамтамасыз етеді; әрбір келесі сан өзінің алдындағы саннан 1 бірлік артық және әрбір алдыңғы сан өзінің соңындағы саннан 1 бірлік кем. Сонымен бұл кезеңде балалар санның сандық мәнін (оның бірлікке қатынасын) және натурал қатардағы көршілес сандардың арасындағы өзара-кері қатынастарды білуді игереді.
Бесінші кезеңде балалардың білімдері мен дағдыларына сүйене отырып, алты-жеті жастағы балаларға бірліктері әр түрлі негізден тұратын жиынды санауды үйретуге болады, бұл кезде жекелеген нәрселерді емес, бірнеше нәрседен (үштен, бестен,- оннан) тұратын топ саналады. Балалар санау бірлігі жеке нәрсе ғана емес, бүтін бір топ болуы мүмкін екенін меңгереді. Осындай топты санау бірліктің мәнін түсінуді тереңдете береді. Санау әрекеті жаңа, неғұрлым биік деңгейге көтеріле түceді.
Санау әрекеті дамуының алтыншы кезеңі негізінен мектептің 1 класықа түседі. Бірліктері әр түрлі негізден тұратын жиынды санауға (мысалы, 10 заттан тұратын топты санауға) жаттыға отырып, балалар ондықтарды санауды (бір ондық, екі ондық, үш ондық және т. б.) меңгереді, яғни есептеудің ондық системасынық негізін қарапайым түсінуге жақындайды. Бұдан ары қарай ондықтардың атын (он, жиырма, отыз және т. б.) үйрене келіп, балалар олардың мәнін түсінеді және мұны нақты материалда көрсетіп дәлелдеп бере алады.
Санау әрекетінің өсу процесінде балаларда бірқатар түсініктер қалыптасады, сондай-ақ әрекеттің жаңа түрі —өлшеу пайда болып, дамиды.
Санау әрекеті әр түрлі анализаторлар арқылы қабылданатын нақты жиынмен (заттармен, дыбыстармен, қозғалыстармен, ұзындықтармен, көлемдермен, және басқалармен) әрқашан байланысты болса: есептеу әрекеті абстракциялық ұғым ретінде санмен байланыста болады.
Санау әрекеті мен оның даму процесін меңгерудегі бірқатар ұғымдар өз-өзімен емес, ересектердің ұйымдасқан түрде оқытуының нәтижесінде іске асады.
Бөбектердің көру арқылы алған түсініктері әлі ете аралас күйде болады. Сондықтан ең алдымен санау әрекетінін айқын бейнесін жасаудың маңызы ете зор, мысалы, сызықты орналасқан үлгідегі жиынтыққа нәрселерді беттестіру мен тақау тәсілдерін қолданған кезде қозғалысты оң қолмен солдан оңға қарай бағыттау; сандық фигура түрінде берілген жиынды көзге елестету кезіндегі әрекет тәсілдері. Оқытудың келесі сатысында да, мысалы, көрсетілген сан бойынша заттарды санап шығу кезінде де, дыбыстарды, әр түрлі қозғалыстарды және т. б. санау кезінде де әрекет сипатын дәл көрсету соншалықты қажет.
Санау әрекетін дебарлық қозғалыстардың ең басынан бастап дұрыс орындалуының маңызы зор. Ал бұл үшін санау әрекеті өзінің құрылымы жағынан жеке әрекеттердің бір-біріне бағыныңқы болып келетін күрделі жүйесі екенін есте сақтау керек. Ол балаға әлі таныс емес бірқатар жеке операциялардан тұрады. Бала оларды білмей тұрып-ақ көбінесе үлкендерге еліктеп, санаудың кейбір сыртқы әрекеттерін ұстап қалады, мысалы, заттарды кәдімгі “санап тұрған” сияқты сан есімдерді аралас күйде атайды және мұндайда қолын да қозғайды.

Балаларды санау операциясына үйрету
Келесі міндет —балаларды санау операциясына үйрету –және санау жөніндегі адамға тән іс-әрекет ретіндегі олардың түсініктерін тереңдете түсу. Адам неге санайды, ол не білгісі келеді? Шешей дүкенге барудан бұрыс өзінің ақшасын санап алады, ол сатып алмақшы болған затына ақшасы жететін-жетпейтінін білгісі келеді. Тәрбиеші кәмпиттерді санап шығып сонан соң оларды балаларға тең бөліп берді т. с. с. Күнделікті тұрмыстан алынған осындай мысалдармен, балалар санау іс-әрекетінде әрқашан мақсат —не бары қанша екенін білу мақсаты көзделетінін, ал санаудың өзі сол максатқа жетудегі процесс қана деген тұжырымға балалар өздерінің бақылаулары негізінде келе алады. Санал үйрену —бір заттардың жалпы санын анықтай білу деген сөз, мысалы, түскі тамаққа дастархан әзірлеу үшін даяшы бір топ тәрелкенің ішінен неше тәрелкені үстел үстіне таратып қоюы тиіс, серуенге барарда неше доп алып шыққандарын балалар бақшасына қайта оралғанда түгел қайтып әкелу үшін, олардың санын білулері керек.

Санау операциясына жаттықтыру.
Оқыту процесінде балалар бірдей (бір) санмен өрнектелген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.